Glycyrrhiza glabra L.

Glycyrrhiza glabra - MHNT

Soethout ((en) : Liquorice of licorice), is die wortel van Glycyrrhiza glabra waaruit 'n soet geursel onttrek kan word. Die soethoutplant is 'n meerjarige kruid (legume) inheems aan suidelike Europa en dele van Asië soos Indië. Dit is nie plantkundig verwant aan anys, steranys of vinkel nie, wat ook bronne van soortgelyke geurmengsels verteenwoordig.

Verwysings

Glycyrrhiza glabra

Glycyrrhiza glabra, comúnmente llamáu regaliza o orozuz, ye un miembru de la familia de les fabacees nativu de la Europa mediterránea y d'Asia Menor. Alcuéntrase cultiváu en munchos llugares, naturalizándose en munchos d'ellos en sitios húmedos, como llechos de ríos, ribayos, vaguaes, etc.

El raigañu d'esta planta ye unu de los condimentos más antiguos. Tien un sabor anisáu y agriduz. Úsase enforma en confitería, postres, tartes y en bébores. Tamién se faen caramelo, estruyíos y tires d'oblea de vienta en farmacies y puestos de llambionaes pol so característicu y prestosu sabor y poles sos propiedaes pa esaniciar el mal aliendu. Ye un ingrediente del tabacu goliosu de pipa que se caracteriza pol so golor dulzuxu.

Descripción

Ye una herbal perenne con raigaños estoloníferas^[2] qu'algama 1 m d'altor, con fueyes pinnaes d'alredor de 7 a 15 cm de llongura compuestes por 9 a 17 foliolos. Les flores, de 80 a 120 mm de llargu, son púrpures o azul pálido y surden en pequeñes inflorescencies. El frutu ye una vaina oblonga d'unos 2 a 3 cm con delles granes.^[3] Los raigaños son estoloníferas, esto ye, que s'estienden horizontalmente y vilten, arrobinando asina la planta.^[4]

Etimoloxía

El nome del xéneru Glycyrrhiza provién del griegu, de les voces "rhiza", que significa raigañu y "glyks" o "glukus", que significa duce; ente que'l términu de la especie "glaber" alude a l'ausencia de pilosidá.

Principales componentes

• acedos: salicílicu, málico, betulínico, glicirrético;
• aminoácidos: asparagina;
• azucrees: glicirricina, glucosa y sacarosa;
• betacaroteno;
• flavonoides: licoflavonol, licoricona, glicirol, glizarina, formononetina, propenilanilosa, isoliquiritigenina, glabrol, glabrona;
• minerales: calciu, cromu, cobaltu, fósforu, magnesiu, potasiu, siliciu y sodiu.
• proteínes;
• saponina;
• tanín;
• vitamines: vitamina C y tiamina.

Usos

Melecinales

Los usos melecinales de la regaliza son bien variaos. Utilízase tantu'l so raigañu secu en preparaciones caseres como toa una serie de productos normalizaos y presentaos de diverses maneres (cápsules, tabletas, estruyíos, tinturas, crema seca, etc.). Estos productos pueden ser atopaos en farmacies y herboristerías. La so base ye'l raigañu de la planta y el so componente principal, la glicirricina. Esti componente ellabórase tradicionalmente a partir de los raigaños de tres años qu'inda nun producieron frutu y que suelen recoyese mientres ochobre y payares. El procesu consiste en machucales y faeles ferver a poco fueu en calderos de cobre, removiendo costantemente hasta que se forme una pasta consistente. A esta pasta dáse-y la forma oportuna y déxase ensugar sobre tablero de madera. Anguaño modernes máquines realicen el procesu en cámares de vapor.

Nel procesamientu de la regaliza suelen entrar otros productos edulcorantes qu'azorronen l'amargor natural de la planta, causáu pola glicirricina, un compuestu llixeramente tóxicu. Por eso viéndense tamién productos normalizaos de regaliza ensin esti componente, denominaos DGL (Deglycyrrhizinated Licorice, términu que n'inglés quier dicir "regaliza ensin glicirricina"). Los productos DGL contienen propiedaes distintes a la variedá completa.

Amás de preparaos normalizaos de regaliza, utilízase tamién el so raigañu secu esmagayada pa faer decocciones y tinturas, realizaes col raigañu secu y macerada en dalguna bébora alcohólico de 45º mientres 15 díes. La ventaya del raigañu ye que, una vegada recoyida y llavada afechiscamente, pue ser guardada y caltenida perfectamente hasta que decida realizase una preparación.

Culinarios ya industriales

Dáu'l poder de la regaliza como edulcorante,^[5] utilízase davezu na confección de llambionaes y bébores. Úsase con muncho control y moderación yá que ye ente 50 y 150 vegaes más endulzante que l'azucre.^[6]

Como alimentu procesáu ye una llambiotada comercializáu como Carambelu de regaliza o orozuz, en forma de barritas flexibles y gomoses de color negru o en colloráu, empobináu tantu a neños como mayores. Tamién se presenta en forma de caxines que contienen unes pequeñes pastillas de regaliza nun compuestu entemecíu con mentol y otros aceites, d'intensu sabor, siendo les más populares n'España les llamaes Pastillas Juanola, ente que n'Arxentina y Uruguái la "pasta de orozuz" foi una llambionada relativamente común que podía mercase en botiques hasta aprosimao los 1950, depués d'esa dómina y a lo menos hasta'l presente ye común el carambelu Media Hora (asina denomináu porque se supón que tarda 30 minutos en ser dafechu esleíu na boca) basáu en inocuo estracto de regaliza o orozuz; ye interesante saber que la regaliza al traviés del so nome llocal "orozuz" dio nome al célebre personaxe de historieta risible arxentina llamada Patoruzú (que'l so nome ye la contraición de "pasta-de-orozuz").

En Finlandia comercialízase como una llambionada salada.^[7] p'acompañar el vodca.

Na cocina de vanguardia, la regaliza incorporóse en forma de fervinchu y, sobremanera, col denomináu polvu de regaliza^[8] como condimento, y utilízase tantu en repostería como en recetes salaes. Ente los platos salaos que pueden atopase nel mercáu figuren Tacos de Pollu a la regaliza, Xata llechal sobre mueyu de regaliza o Trucha selvaxe con mueyu de paloduz.

El raigañu y cañes de la planta peracábense tradicionalmente mascando y saborguiando, y nesta forma conocer col nome de paloduz o palodul.

La regaliza utilízase como referencia pa esplicar un modelu de sabor que comparten distintes yerbes arumoses y especias (anís, comín, eneldu, fenoyu),^[9] y tamién pa la cata de vinos^[10][11]

Tamién s'utiliza na industria del tabacu p'ameyorar el sabor de los pitos.

Tosicidá

La glicirricina tien propiedaes mineralcorticoide y glucocorticoide; estes propiedaes son consecuencia de la inhibición d'una enzima que tresforma al Cortisol en Cortisona, la 11-Beta-Hidroxiesteroide deshidrogenasa, y el acúmulo de cortisol nel organismu ye responsable de los efeutos negativos como l'aumentu de la presión sanguínea (hipertensión),^[12] aumentu del sodiu y retención de l'agua. Produzse una perda anormal de potasiu que conduz a un estáu llamáu hipokaliemia o falta de potasiu nel sangre y puede coles mesmes traer problemes hepáticos.^[13]

Munches de les intoxicaciones producir d'una manera inconsciente col usu habitual d'esta planta en carambelos, sobremanera aquellos pa enfrescar l'aliendu. Otros causantes de les intoxicaciones son beber cantidaes grandes de bébores que contengan regaliza, como'l anís, el fumar enforma tabacu tratáu con esta planta, el comer gomes de mascar o carambelos. La dosis tóxica depende de cada individuu pero la Comisión Europea, nun estudiu del 2008, encamienta que les dosis diaries d'ácidu glicirrético nun supere los 100 mg diarios. Una muyer de 56 años de Yorkshire (Reinu Xuníu) tuvo que ser hospitalizada en tando consumiendo 200g diarios d'estractu de regaliza en forma de carambelos. Nel hospital, onde permaneció 4 díes, restauráronse los sos niveles de potasiu, por aciu goteru y pastillas.^[14] El consumu de té de regaliza tamién puede producir xubíes de tensión, pero éstes son bien infrecuentes y xeneralmente reversibles.^[15]

Nun estudiu realizáu n'Irán comprobóse como l'alministración de 1,3 g d'estractu secu de regaliza mientres diez díes consecutivos menguaba la testosterona de los afeutaos y tornaba el so deséu sexual, al contrariu de la común creencia espublizada en herboristerías de ser un afrodisiacu. Igualmente un estudiu lleváu a cabu en Finlandia llegó a la conclusión que'l consumu de regaliza por demás, llevaba a partos prematuros.^[16]

Non puede utilizase en casu de diabetes del tipu II, en pacientes con hipertensión arterial, con aquellos que tengan pocu potasiu nel sangre, n'enfermos d'hepatitis y mientres l'embaranzu.

La ingestión de grandes cantidaes de regaliza, que contién acedu glicirretínico,tamién puede provocar SMA ( síndrome d'escesu mineralocorticoide aparente) por cuenta de la so capacidá pa bloquiar l'actividá de la enzima 11b-hidroxiesteroide deshidrogenasa tipu 2. ^[17]

Síntomes

Dolor de cabeza per aumentu de presión, edemes principalmente na cara y nos todíos,^[18] sensación d'estremidaes enceses, debilidá, calambres, orina de color escuru, perda de la menstruación, problemes na libido ^{[ensin referencies]}por amenorgamientu de la testosterona nos homes, arritmia, etc.

L'usu de la regaliza ta desaconseyáu si tánse tomáu otres melecines como los que se suministren p'aumentar la presión arterial (pueden provocar un aumentu demasiáu eleváu de la tensión ), los corticoides (al igual que la regaliza, producen retención de líquidos) o los productos que se tomen pa tonificar el corazón.^{[ensin referencies]}

Tratamientu

Preferentemente abandonar la ingestión d'esti productu, atención médica en casos necesarios con respiración asistida y vixilancia del ritmu cardiacu. En munchos casos va ser necesariu apurrir dalgún hipotensor pa baxar la presión arterial y controlar los electrolitos, especialmente'l potasiu.

Nomes comunes

• agarradera, alcancuz (en Teruel), alcarzuz, alcazul, alfendol, arresú (Andújar, Xaén), bena, chocolate del moru, erregaliz, fendoces, findoz, fustdolz, melosa, orojué, ororuz, orozú, orozuz,,^[19] palacazú (Estremadura), paliduz, palodú, palulú, palu duce, palu-lluz, palodul, palodulce, palitroco, regalicia, regalistia, regaliza, regaliza, rogalicia, makilgoxo (Zona vascófona).^[20]

Ver tamién

• Carambelu de regaliza

Referencies

Enllaces esternos

• Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Glycyrrhiza glabra .
• Regaliza. Propiedaes

Glycyrrhiza glabra

Şirinbiyan (lat. Glycyrrhiza glabra)^[1] — biyan cinsinə aid bitki növü.^[2]

Şirinbiyan bitkisi Paxlalılar fəsiləsinə daxildir. Biyan latın dilində qlisseraza deməkdir. Lüğəti mənası şirin kök deməkdir. Biyan cinsinin dünya florasının tərkibində 18 növü yayılmışdır. Azərbaycanda 8 növünə təsadüf olunur. Bunlardan ən geniş yayılanı şirinbiyandır – Glyeyrrhiza glabra. Bu, çoxillik yarımkol bitki olub, iri yeraltı kök sisteminə malikdir. Ana kökdən yanlara çoxlu xırda yan köklər ayrılır. Biyanı qiymətli edən də məhz bu kök və kökümsovlardakı müxtəlif mənşəli maddələrdir.

Gövdələri düz, azca qol – budaqlı, hündürlüyü 60 – 80, bəzən də 100 sm – ə çatır. Kökləri şaxələnəndir. Əsas kökü şaquli vəziyyətdə torpağın 2 – 7 m dərinliyində olur. Kökün yan pöhrələrindən yan gövdələr və köklər əmələ gəlir. Köklər tünd – qəhvəyi, kökümsovları isə tünd – sarı və limonu – sarı rəngdə olub, yerin səthinə yaxınlaşdıqca bozarır. Yarpaqlarında 7 – 9 yarpaqcıq vardır. Tacı solğun bənövşəyidir. May – iyun aylarında çiçəkləyir, iyul – sentyabr aylarında isə meyvə verir.

Öz yaşıl rəgini bütün yay boyu, sentyabra qədər saxlayır. Böyük sahələrdə bəzən cəngəlliklər əmələ gətirir. Həmin bitkiyə, eləcə də çayır, yovşan, dəvətikanı və dəvəayağı ( süpürgə ) bitən sahələrdə rast gəlmək olur.

Müalicəvi təsiri

Şirinbiyanın müalicəvi təsiri hələ çox qədimdən insanlara məlum olmuşdur. Hazırkı dövrdə şirinbiyandan hazırlanan preparatlardan bronxit, göy öskürək, vərəm, mədə yaraları, zəhərlənmə əleyhinə, xüsusən ət və göbələk zəhərlənmələrinə qarşı istifadə olunur. Şirinbiyan kökündən hazırlanmış cövhəri içərkən orqanizm cavanlaşır. Bundan başqa, ondan ilanvurma, əqrəbsancma, quduzluq əleyhinə də istifadə olunur. Şirinbiyandan maddələr mübadiləsinin nizama salınmasında, iflic – sinir xəstəliklərinin müalicəsində istifadə edilir. Şirinbiyan kökündən elmi təbabətdə sirop və müxtəlif qalen preparatları hazırlanır.^[3]

Mənbə

Həmçinin bax

• Biyan

Glycyrrhiza glabra

La regalèssia o regalíssia (Glycyrrhiza glabra, del grec rhiza, arrel, i glyks o glukus, dolç; i glaber, que fa referència a l'absència de pilositat) és un arbust de la família de les fabàcies.

A partir de l'arrel o rizoma se n'extreu una substància dolça coneguda col·loquialment com a «pega dolça».

Distribució i ecologia

La regalèssia prové de l'Europa Mediterrània i de l'Àsia Menor i es troba cultivada en molts llocs gràcies a la seva naturalització en zones humides, al costat de rius, barrancs, etc. A la península Ibèrica es pot trobar en zones fluvials d'ambients mediterranis poc plujosos. Sobretot en zones properes al riu Ebre i algunes àrees disperses del Sud i l'Est de la Península.

Descripció

És un arbust plurianual geòfit que pot arribar al metre i mig d'altura. Té un rizoma vertical molt desenvolupat i tuberós, que continua cap avall amb una potent arrel axonomorfa que es divideix en 3 o 5 arrels secundàries i diversos estolons horitzontals, que poden mesurar fins a 8 metres. Aquests estolons serveixen per a la reproducció asexual (molt activa en aquesta planta). La tija és estriada i poc ramificada. Les fulles són perennes, compostes, alternes, imparipinnaticompostes de 7 a 15 cm amb 5-9 folíols el·líptics. Tal com indica el seu nom, l'espècie no té pilositat, és glabre.

Les flors són hermafrodites, zigomorfes i pentàmeres, de color porpra o blau pàl·lid i constitueixen una inflorescència en forma d'espiga axil·lar, de petita mida, que brota de llargs peduncles. A la base apareixen bràctees lanceolades, membranoses i persistents. Calze amb sèpals de forma acampanada i amb un gran nombre de pèls glandulars a la seva superfície. Corol·la papilionàcia, amb l'estendard que supera en longitud a les altres peces. L'androceu està constituït per 10 estams diadelfs. El gineceu és súper, unilocular i monocarpel·lar. Es desenvolupen de 4 a 5 primordis seminals. Fruit en llegum oblong (allargat), comprimit i silícula, que pot arribar a 3 cm de longitud. És un llegum glabre, de contorn irregular i amb 2-5 llavors petites i arronyonades a l'interior.

Farmacologia

De l'arrel d'aquesta planta se n'extreu la "pega dolça" també anomenada "regalèssia" o "esperit de broc". Aquest n'és l'ús més conegut.

Composició química

El seu component principal és la glicirricina, que conté sucres (glicirricina, glucosa i sacarosa), flavonoides (licoflavonol, licoricona, glicerol, glizarina, formononetina, isoliquiritigenina, glabrol i glabrona), saponines, tanins, betacarotens, aminoàcids (asparragina), proteïnes, àcids (salicílic, màlic, betulínic, glicirrètic), sals minerals (calci, crom, cobalt, fòsfor, magnesi potassi, silici i sodi) i vitamines (vitamina C i tiamina).

Acció farmacològica i usos medicinals

• Aparell digestiu: antiespasmòdic, antiinflamatori i antiàcid: l'arrel d'aquesta planta presenta propietats antiespasmòdiques i antiinflamatòries de la mucosa gàstrica que ajuda a prevenir o tractar la indigestió, o altres malalties més greus de l'intestí com la colitis ulcerosa o la malaltia de Crohn.

Es venen uns productes normalitzats de regalèssia sense glicirricina, l'únic component que representa toxicitat pel cos humà. Aquest producte es diu regalèssia DGL (Deglycyrrizinated Licorice). S'ha demostrat que aquests productes poden contrarestar l'acidesa estomacal neutralitzant-ne l'excés.^[2] Aquesta propietat és molt interessant per aplicar tractaments en aquells casos que es requereixi rebaixar l'acció dels àcids estomacals, com l'acidesa gàstrica, l'úlcera gàstrica, esofàgica o les llagues de la boca. El seu ús també alleuja l'estrenyiment. També s'ha comprovat que la ingestió de productes normalitzats amb glicirricina de la regalèssia exerceix una funció protectora del fetge, alliberant-lo d'aquelles substàncies tòxiques que li resulten perjudicials, protegint i revitalitzant les seves cèl·lules.^[2] Aquesta propietat és útil per tractar malalties del fetge com l'hepatitis B o la cirrosi.

• Aparell respiratori: mal de coll, tos i refredats: a més de les seves propietats bactericides, la regalèssia posseeix propietats antiinflamatòries i suavitzants de les mucoses respiratòries com els mals de coll, la tos, el pit carregat pel refredat, l'asma,etc.
• Antivíric: la capacitat de la glicirricina per inhibir el creixement dels virus s'ha utilitzat per combatre una sèrie de malalties de tipus víric: amb malalts de sida s'ha comprovat experimentalment que els pacients portadors del virus als quals se'ls subministra aquest component aconsegueixen endarrerir els símptomes adversos que produeix la malaltia un cop es manifesta. Aquestes propietats podrien ser utilitzades pel tractament del grip.
• Antidepressiu: la regalèssia ajuda a combatre la depressió. Influeix en aquesta propietat la presència de diversos minerals com el calci i el magnesi, la vitamina C i el flavonoide isoliquiritigenina, aquest últim amb propietats estudiades experimentalment per inhibir el creixement de tumors cancerosos, junt amb els betacarotens o l'àcid betulínic.
• Síndrome del cansament crònic: la glicirricina d'aquesta planta té propietats hipertensores que poden resultar indicades per pujar la pressió arterial i pujar l'ànim d'aquells pacients amb síndrome de cansament crònic o altres tipus de cansament.
• Menopausa: la glicirricina té la propietat de regular els estrògens de la dona. La seva utilització durant el període de la menopausa podria millorar els símptomes adversos que el període ocasiona molts cops.
• Tabaquisme: resulta molt adequat llepar un tros de regalèssia quan es té desig de fumar, no només perquè substitueix l'hàbit reflex de llepar el cigarret sinó perquè aquesta planta conté principis que ajuden a desintoxicar l'organisme i fan que el gust de tabac resulti desagradable.
• Cop de calor: la regalèssia constitueix un bon remei per baixar la temperatura corporal essent molt útil per evitar els cops de calor, la deshidratació, etc. en estius molt calorosos. Amb les arrels d'aquesta planta es prepara "aigua de regalèssia" un bon remei per treure la set i mantenir-nos frescos.
• Ús extern: Les aplicacions de la regalèssia en ús extern es basa en la capacitat de la planta per inhibir el creixement dels microorganismes, ja siguin virus, bacteris o fongs. Com per exemple el virus de l'herpes, els fongs, psoriasis o infeccions de la vagina.^[2] També ajuda a conservar el cabell en inhibir l'hormona dehidrotestosterona, que disminueix les secrecions greixoses del cabell.

Toxicitat

La glicirricina posseïx propietats mineralcorticoides i glucocorticoides. El seu ús prolongat produeix efectes negatius a l'organisme amb augment de la pressió sanguínia (hipertensió arterial), augment del sodi i retenció d'aigua. Es produeix una pèrdua anormal de potassi que condueix a una hipocalèmia.

Moltes de les intoxicacions es produeixen d'una manera inconscient amb l'ús habitual d'aquesta planta en caramels. Altres causants de les intoxicacions són beure quantitats grans de begudes que continguin regalèssia, el fumar tabac tractat amb aquesta planta, etc.

Algun estudi també ha comprovat que el consum consecutiu pot provocar una disminució de la testosterona i una inhibició del desig sexual. Alguns dels símptomes d'intoxicació són mal de cap per augment de pressió, edemes principalment a la cara i en els turmells, sensació d'extremitats ardents, debilitat, rampes, orina de color fosc, amenorrea, arítmia, etc.^[3]

Contraindicacions

No es pot utilitzar en casos de diabetis de tipus II, en pacients amb hipertensió arterial, en aquells que tenen poc potassi en sang, en malalts d'hepatitis i durant l'embaràs.

El seu consum no està recomanat si s'estan prenent altres medicaments com els que se subministren per augmentar la pressió arterial. Per altra banda, hi ha nombrosos exemples documentats que indiquen que la ingestió de regalèssia produeix símptomes d'hiperaldosteronisme primari, tals com la retenció d'aigua i sodi, i hipocalèmia. En conseqüència, els individus amb algun trastorn cardiovascular haurien d'evitar-ne la ingestió. Se sap que la hipocalèmia agreuja la intolerància a la glucosa i, per tant, la ingestió de regalèssia pot interferir en qualsevol tractament hipoglucèmic. També pot interferir en tractaments hormonals, per l'activitat antiestrogència i estrogènica que té.

Alimentació

A més de preparats normalitzats de pega dolça, també s'utilitza l'arrel seca triturada per realitzar decoccions, i macerada serveix per fer una beguda alcohòlica de 45 graus. L'avantatge de l'arrel és que un cop recollida i rentada adequadament es pot guardar i es conserva perfectament. Té valor com a edulcorant i s'utilitza també en la fabricació de productes del tabac per a millorar-ne el gust.

Conreu

La planta es pot reproduir per les llavors o multiplicar per les arrels o rizomes. La sembra o plantació es pot fer a la tardor o a la primavera. Les llavors són de difícil germinació i cal estovar-les 24 hores en aigua per tal d'activar-la. Els rizomes plantats han de tenir almenys un borró. Una vegada nascuda la planta es comporta com una planta invasora i no deixa créixer cap altra herba. Les arrels s'arranquen de la planta a la tardor del segon any.

Galeria d'imatges

• Il·lustració.

• Inflorescència

• Arrels de regalèssia per mastegar.

• Làmines de fusta de regalèssia per maceracions o infusions.

• Llaminadures de pega dolça.

Enllaços externs

«GRIN, Taxonomy for Plants» (en anglès). Estats Units: Agricultural Research Service, Department of Agriculture..

Notes i referències

Bibliografia

Berdonces, Josep Lluís. Gran enciclopedia de las plantas medicinales: el dioscórides del tercer milenio. Ed. Tikal. Madrid, 1998. ISBN 843058496X. Bruneton, J. Plantas tóxicas: vegetales peligrosos para el hombre y los animales. Editorial Acribia. Zaragoza., 2000. ISBN 9788420009353.

Perlysieuyn parhaol o deulu'r pys yw gwylys (Glycyrrhiza glabra). Mae'n frodorol i'r Dwyrain Canol a De Ddwyrain Ewrop, ger arfordir Môr y Canoldir. Tyfir i dynnu'r sudd melys a elwir yn licris o'i wraidd.

Mae'r gwylys yn tyfu dros 0.9 m (3 troedfedd), ac uwchben y ddaear mae ganddo goesynnau hirion a dail adeiniog sy'n cynnwys 9 i 17 o ddeilios, a blodau gleision sy'n cynhyrchu codennau sy'n cynnwys 3 neu 4 hedyn. Mae gwreiddiau'r planhigyn yn rhwydwaith dwfn o risomau.^[2]

Tyfir y planhigyn am 3 i 5 flynedd cyn ei gynaeafu. Caiff y gwreiddiau a'r rhisomau eu glanhau, eu gwasgu'n fwydion, a'u berwi ac yna fe grynhoir y sudd licris drwy broses anweddu. Tyfir gwylys heddiw yn Rwsia,^[2] De Ewrop a'r Unol Daleithiau.^[3] Fe'i dyfir ym Mhrydain ers yr 16g pan gafodd ei dyfu gan fynachod Dominicaidd yn Pontefract, Swydd Efrog.^[2]

Mae ganddo flas chwerwfelys cryf sy'n debyg i anis a ddaw o'r sylwedd glysyrhisin,^[3] ac arogl melys. Yn y gegin, defnyddir gwylys i wneud melysion megis licris cymysg a theisenni Pontefract, i flasu Guinness, sambwca a chyrfau a gwirodlynnau eraill a diodydd ysgafn. Yn y fferyllfa mae ei arogl cryf a'i flas neilltuol o fudd wrth gelu blasau cas y moddion, er enghraifft mewn surop peswch a losin gwddf.^[2] Defnyddir hefyd i drin wlseri peptig a chlefyd Addison.^[3]

Geirdarddiad

Gelwir gwylys hefyd yn licris, licoris neu licorys, benthycair o'r enw Saesneg liquorice,^[4] a ddaw o'r Roeg: glyks/glukus (melys) a rhiza (gwreiddyn).^[2] Gair arall arno yw perwraidd, cyfuniad o "pêr" a "gwraidd".^[5] Bathwyd y gair "gwylys" gan William Owen Pughe ym 1800 mewn ymgais i drosi liquorice gan iddo gamdybio taw liquor (Saesneg am wirod) oedd yr elfen gyntaf yn y gair hwnna. Cyfansoddair o "gwy" (dŵr) a "llys" (llysiau) yw bathiad Pughe.^[6] Heddiw yn gyffredinol defnyddir "licris" i gyfeirio at yr ystyr goginiol a "gwylys" i gyfeirio at yr ystyr fotanegol.^[7]

Cyfeiriadau

Mae gan Gomin Wikimedia
gyfryngau sy'n berthnasol i:

wylys

Lékořice lysá (Glycyrrhiza glabra) je léčivá rostlina z čeledi bobovitých.

Popis

Lékořice je 1 m až 1,5 m vysoká vytrvalá rostlina s rovným silným stonkem a dlouhými kořeny. Květy jsou uspořádány do bledě fialových rovných hroznů. Kvete v červnu a červenci. Plodem je lysý lusk. Listy má lichozpeřené, jednotlivé lístky jsou vejčité.

Areál rozšíření

Původně pochází ze Středomoří. V českých zemích se začala pěstovat až v 16. století, kdy ji do střední Evropy rozšířili Benediktíni z Bamberku.^[1] Zplaněla na jižní Moravě, v okolí Mikulova, Bzence a Hustopeče.

Použití

Kořeny této rostliny patří k důležitým přírodním drogám užívaným hojně jak v lidovém léčitelství tak i v praktickém lékařství. Kořeny lékořice lysé se sbírají na podzim. Sušení probíhá při teplotě kolem 30° C. Droga má výraznou vůni a lehce štiplavou chuť. Z kořene lékořice se připravuje extrakt - naseká se na malé kousky a rozemele se. Vzniklá hmota se dále vaří dokud nezíská černou barvu a potřebnou hustotu. Extrakt má potom podobu tzv. pendreku.

Lékořice byla využívána již v léčitelství starověkého Egypta. Ve starověké Indii byla lékořice svařená v mléce společně s cukrem, kořenem šáchoru a pepřem používána jako afrodisiakum.^[2] Užívala se i ve středověku - Mattioliho herbář zmiňuje zevrubný postup při pěstování, sklizni i přípravě léčivých prostředků z lékořice. V Českých zemích bylo pak nejoblíbenější užívání léčivého odvaru z lékořice ke tlumení dráždivého kašle.

Látky z lékořice podporují tvorbu žaludečních šťáv a naopak působí proti tvorbě žaludečních a dvanáctníkových vředů. Dále vyvolávají naředění hustého hlenu z dýchacích cest. Proto se používá jako doplněk ke zmírnění kašle a na podporu vykašlávání při astmatu nebo chronické bronchitidě. V malých dávkách podporuje lékořice častější močení, ve vyšších dávkách močopudné účinky naopak mizí. Z dalších účinků je známo například působení proti zánětu a zvýšenému svalovému napětí.

Nadměrné užívání extraktu z lékořice se může projevit zvýšením krevního tlaku a potlačením močení. Při dlouhodobé konzumaci působí látky z lékořice podobně jako kortikosteroidy, proto se dlouhodobé užívání nedoporučuje.

Účinné látky

Obsahuje asi 20 % škrobu, 6 % hořčin, saponiny - glycyrrhizin (který je 50krát sladší než sacharóza), monosacharidy, oligosacharidy s uronovými kyselinami, glykosidy (likviricin, likviricigenin, izolikviricigenin, formononetin), oxykumariny, cyklitoly (pinitol) a dibenzoylmethan^[3]. V semenech lékořice je obsažen toxický kanavanin.

Toxicita

Je známé, že nadměrná konzumace lékořice, nebo lékořicových cukrovinek je toxická pro játra, kardiovaskulární systém, může vyvolat hypertenzi a otoky. V ojedinělých případech se krevní tlak zvyšuje nadměrnou konzumací lékořicového čaje, ale příznaky vždy brzy odezní, pokud se s konzumací přestane. Většina případů hypertenze z lékořice byla způsobena tím, že člověk pozřel příliš velké množství lékořice. Konzumace pouhých 50g cukrovinek z lékořice denně za dva týdny může způsobit významné zvýšení krevního tlaku.^[zdroj?]

Odkazy

Reference

1. ↑ BÖHM, Jan. Průvodce nevymrzající zahradou, její vliv na výživu a zdraví lidské, s hlavním zřetelem na nezamrzající ovocné keře a stromy Mičurinovy, vyzkoušené ovoce domácí a plody málo známé. Blatná: Nákladem a tiskem firmy Bratří Římsové, (nedatováno). S. 79.
2. ↑ ZENTRICH, Josef A.; JONÁŠ, Josef. Věčně zelené naděje. Ústí nad Labem: Severočeské nakladatelství Dialog, 1990. ISBN 80-7047-035-6. Kapitola Touha po mladosti, s. 330.
3. ↑ https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24660472

Externí odkazy

• Obrázky, zvuky či videa k tématu lékořice lysá ve Wikimedia Commons
• Lékořice lysá na www.lekorice.eu
• Lékořice lysá na www.leros.cz
• Lékořice lysá na serveru Beltina
• Lékořice lysá na mujweb.atlas.cz

Glat lakrids (Glycyrrhiza glabra) er en buskagtig staude med opret, stiv vækst. Planten bruges – i form af de tørrede rødder – som smagsgiver og ingrediens i slimløsende medicintyper og i slik.

Beskrivelse

Glat lakrids er en flerårig, urteagtig plante med en forgrenet, buskagtig vækst. Stænglerne er glatte og runde i tværsnit. Bladene er spredtstillede og uligefinnede med helrandede småblade. Begge bladsider er glatte, og mens oversiden er lysegrøn, er undersiden mere blågrøn. Blomstringen sker i juni-september, hvor man kan se de lyslilla ærteblomster sidde i korte, slanke aks fra bladhjørnerne. Frugterne er bælge med nogle få frø.

Rodsystemet består af en kraftig, dybtgående pælerod med grove, forveddede siderødder.

Højde x bredde og årlig tilvækst: 1 x 1 m (100 x 100 cm/år).

Hjemsted

Glat lakrids er naturligt udbredt i Nordafrika, Mellemøsten, Kaukasus, Centralasien, Sibirien, Østasien, på det indiske subkontinent og i Øst- og Sydeuropa. Den er knyttet til lysåbne, varme voksesteder med en humusrig, fugtig jordbund. Den findes således i engsamfund langs floderne i Spanien og Portugal.

Spanske skove, der er domineret af purpurpil og sortpoppel, vokser på næringsrig jord langs vandløbene, og her findes Glat lakrids sammen med bl.a. abild, aftenstjerne, kongebregne, nældetræ, blå skælrod, dunet steffensurt, Epipactis hispanica (en art af Hullæbe), hjertebladet fliglæbe, kirkegårdsbregne, knoldet kulsukker, kæmpestar, plettet arum, rundbladet slangerod, smalbladet ask, småbladet elm, stinkiris, sølvpoppel, vild pære, Vinca difformis (en art af singrøn) og vorterod.^[1]

Anvendelse

De tørrede rødder bruges enten direkte eller via en udvindingsproces til medicinske formål eller som smagsgiver i slik, kager og madvarer (se Lakridsrod).

Indholdsstoffer

Hele planten dufter og smager af lakrids, og det skyldes et indhold af kalium- og calciumsalte af glycyrrhicinsyre. Disse glykosider har en sødekraft, der er 50 gange så kraftig som rørsukker. Desuden indeholder planten en lang række andre stoffer, herunder mere flygtige aromastoffer som anethol og geraniol.

Blomster.

Biotop.

Portal:Botanik

Se også

• Lakrids
• Lakridsrod

Note

Echtes Süßholz (Glycyrrhiza glabra) ist eine Pflanzenart aus der Unterfamilie Schmetterlingsblütler (Faboideae) innerhalb der Familie der Hülsenfrüchtler (Fabaceae). Am bekanntesten ist das Echte Süßholz durch die aus der Süßholzwurzel gewonnene Süßigkeit Lakritze. Als Teedroge findet die Pflanze ebenfalls Verwendung. Das Süßholz wurde auch als Gemeines, Kahlfruchtiges, Spanisches oder Deutsches Süßholz bezeichnet.^[1]

Name

Der deutsche Name Lakritze geht über mittelhochdeutsch lakeritze und mittelllateinisch liquirítia^[2] wie der Gattungsname auf das lateinische glycyrrhiza zurück, das ein Lehnwort aus dem griechischen glykyrrhíza von γλυκύς (glykys, „süß“) und ῥίζα (rhiza, „Wurzel“) ist. Mit glycyrrhizium (Süßwurzel) wurde ursprünglich die trockene Wurzel, dann die ganze Pflanze bezeichnet.^[3] Der lateinische Name hatte bereits im Mittellateinischen unter dem Einfluss von liquor („Flüssigkeit“) eine volksetymologische Wandlung zu liquiritia erfahren, woraus unmittelbar die deutsche Bezeichnung entstand.^[4]

Beschreibung

Süßholz ist eine mehrjährige, krautige Pflanze, die Wuchshöhen von 50 bis zu 150 Zentimetern erreicht. Die Pflanze ist verzweigt. Die Stängel und die Blattstiele sind behaart oder verkahlend. Die wechselständigen und gestielten Blätter sind unpaarig gefiedert mit 9–17 Fiederblättern. Die meist ganzrandigen, kurz gestielten Fiederblättchen sind eiförmig bis elliptisch, etwa 2–5 cm lang und 1,5 bis 2,5 cm breit. Sie sind abgerundet und vorn manchmal kurz stachelspitzig, fiedernervig und unterseits von sitzenden harzig-klebrigen Drüsen punktiert. Die Nebenblätter sind klein und abfallend.

Im Spätsommer erscheinen bläulich-violette und weiße Schmetterlingsblüten in kurzen, aufrechten und gestielten Trauben in den Achseln der Blätter. Die Schmetterlingsblüten sind 8–12 mm lang. Sie sind kurz gestielt. Der Kelch ist kurz glockenförmig. Die Kelchzähne sind länger als die Kelchröhre und lanzettlich spitzig. Die Blütenblätter, die das Schiffchen bilden, sind nicht verwachsen und vorn nicht geschnäbelt. Die einzelnen Blüten sind von einem kurzen und spitzen, abfallenden Deckblatt unterlegt. Die Hülsen werden bis zu 3,5 cm lang und 4–6 mm breit. Sie sind abgeflacht, meist kahl oder leicht behaart und relativ gerade, sowie meist mehr oder weniger bespitzt, geschnäbelt. Sie sind reif lederig und rotbraun. Bei Vollreife springen sie auf. Jede Hülse enthält zwei bis acht rundliche, glatte, etwa 2–3 mm große, leicht abgeflachte und grünlich-braune Samen. Die Wurzeln werden im Herbst geerntet. Die Blütezeit ist Juni bis Juli, seltener bis in den Herbst.

Die Chromosomenzahl beträgt 2n = 16.^[5]

Vorkommen

Das Süßholz ist in der Mittelmeerregion und in Westasien beheimatet. Es ist frostempfindlich und bevorzugt volle Sonne und tiefe, humusreiche, durchlässige Erde.

Blütenstand vom Süßholz (Glycyrrhiza glabra)

Inhaltsstoffe

Echtes Süßholz enthält Glycyrrhizin, ein Gemisch aus Kalium- und Calciumsalzen der Glycyrrhizinsäure. Dieses Glykosid, das der Lakritze ihren Geschmack verleiht, besitzt etwa die fünfzigfache Süßkraft von Rohrzucker. Durch Abspaltung des Diglucuronids entsteht aus Glycyrrhizin die 18β-Glycyrrhetinsäure, die selbst keine Süßkraft mehr besitzt. In geringer Konzentration sind zahlreiche Triterpensaponine wie das 24-Hydroxyglycyrrhizin und die Sojasaponine I und II enthalten. Neben weiteren Glykosiden wie Glabrinsäure und Oleanolsäure­derivaten enthält Süßholzwurzel mehr als 40 identifizierte Flavonoide. Hierzu gehören das Chalcon­derivat Isoliquiritigenin und das zugehörige 4-O-Glycosid Isoliquirtin und das Flavanon Liquiritigenin und sein Glycosid Liquiritin. Auch Isoflavone wie Formononetin, oder auch Sterin und höhere Alkohole sind nachgewiesen worden. Weiterhin sind Cumarine wie beispielsweise das auch in Doldenblütlern wie Liebstöckel vorkommende Umbelliferon enthalten. An flüchtigen Aromastoffen wurden neben anderen Anethol und Geraniol identifiziert. Das saure Polysaccharid Glycyrrhizan GA ist der Hauptbestandteil der weiterhin enthaltenen Polysaccharide.

Medizinische Verwendung

Geraspelte Süßholzwurzel nach Vorschrift der Ph. Eur.

Süßholzwurzel wirkt aufgrund der enthaltenen Saponine, vor allem der Glycyrrhizinsäure, expektorierend (auswurffördernd), sekretolytisch (schleimverflüssigend) und sekretomotorisch (schleimlösend). Bei Süßholzextrakten wurde eine antibakterielle und antimykotische Wirkung nachgewiesen. Typische Anwendungsgebiete sind Husten, Bronchialkatarrh und andere Erkrankungen der oberen Atemwege.

Bei Gastritis und Magengeschwüren findet die Süßholzwurzel ebenfalls Anwendung. Die experimentell und klinisch belegte entzündungshemmende und krampflösende Wirkung ist noch nicht vollständig geklärt. Die nachgewiesene entzündungshemmende Wirkung der Glycyrrhizinsäure soll aber nicht durch eine Hemmung der Prostaglandinbiosynthese, sondern durch Einfluss auf die Wanderung der Leukozyten zum Entzündungsort entstehen.^[6] Daneben beeinflusst Glycyrrhizinsäure selbst den Steroidstoffwechsel, indem sie das Enzym Steroid-5β-Reduktase (EC 1.3.99.6), möglicherweise auch die NAD⁺-abhängige 11β-Hydroxysteroid-Dehydrogenase 2 hemmt. Diese Enzyme bauen Cortison und Aldosteron ab, ihre Hemmung führt daher zu einer Verlängerung der biologischen Halbwertszeit der Corticosteroide sowie bei hohem Aldosteronspiegel zu Bluthochdruck und Kaliumverlust.^[7]

Zur Behandlung der chronischen Hepatitis und der Leberzirrhose wird im ostasiatischen Raum Glycyrrhizinsäure in Kombination mit Glycin und Cystein als Infusion eingesetzt. Für Glycyrrhizin wurde eine antivirale Wirkung bei Hepatitis A und C belegt.^[8] Auch soll der Süßholzzucker die Produktion eines Virusproteins der Herpesviren blockieren, das normalerweise die Entdeckung des Erregers durch die Zelle verhindert.^[9] Ohne dieses Protein bemerken die Zellen den Eindringling und leiten ihren eigenen Tod ein. Die dafür nötige Dosis ist allerdings viel zu hoch, um durch normalen (gesundheitlich unbedenklichen) Lakritzkonsum erreicht zu werden, und wurde nicht am lebenden Menschen, sondern nur an Zellkulturen nachgewiesen.^[10] Weitere Forschungen untersuchen auch die antivirale Wirkung auf das Kaposi-Sarkom-auslösende Herpesvirus.^[11]

In der Kombination mit Ammoniumchlorid und Anisöl wird Süßholzwurzelextrakt zu Salmiakpastillen verarbeitet. Als „traditionell angewendetes Arzneimittel zur Schleimlösung im Bereich der Atemwege“ bezeichnet, wurden sie bereits in Hagers Handbuch der pharmazeutischen Praxis von 1925 beschrieben.

Getrocknete Süßholzstangen werden auch zur Zahnpflege gekaut, wobei neben den enthaltenen Inhaltsstoffen auch die Eigenschaft des Holzes zum Tragen kommt, beim Kauen am Ende stark auszufasern und so eine natürliche Zahnbürste zu formen.

Verwendung als Genussmittel

Süße Lakritze

Der Wurzelextrakt bzw. der eingedickte Saft der Wurzel des Echten Süßholzes wird zur Herstellung von Lakritze oder Lakritz genutzt. Es handelt sich dabei vor allem um Süßwaren, die in Form von Süßlakritz oder Salzlakritz konsumiert werden. Lakritz kann jedoch auch in zahlreichen anderen Produkten enthalten sein, beispielsweise in alkoholischen oder nichtalkoholischen Getränken (etwa Lakritzlikör) und sogar in Fertigsoßen; in geringen Mengen ist Süßholzextrakt auch Bestandteil von Spirituosen wie Pastis. Bei der Herstellung von Lakritz werden die Inhaltsstoffe aus den Wurzeln als Rohlakritz extrahiert und eingedickt, danach werden sie mit anderen Zutaten vermischt.

Anbaugebiete

Das klassische Anbaugebiet ist der Vordere Orient.

In Deutschland wurde Süßholz früher in unterschiedlichen Regionen, vor allem im Süden angebaut, jedoch ging der Anbau stark zurück. Heute wird der Anbau nur noch von einzelnen Privatpersonen sowie in Bamberg von der Bamberger Süßholz-Gesellschaft betrieben.^[12]

Trivia

• Napoléon Bonaparte soll stets Süßholzpulver bei sich getragen haben.^[13]
• Das Süßholz wurde zur Arzneipflanze des Jahres 2012 gekürt. (Der „Studienkreis Entwicklungsgeschichte der Arzneipflanzenkunde“ an der Universität Würzburg verleiht seit 1999 die Auszeichnung „Arzneipflanze des Jahres“. Verliehen wird der Titel ausschließlich an Heilpflanzen mit interessanter Medizin- und Kulturgeschichte, deren Heilwirkung erwiesen ist.)^[14]
• Der Ausdruck Süßholz raspeln steht für ein schmeichelndes, Komplimente machendes Verhalten,^[15] insbesondere auch bei Männern, die eine Frau umwerben.^[16] In dieser Bedeutung wurde es unter anderem auch in einer Parodie des Berliner Gassenhauers Die Holzauktion verwendet und zwar mit der Zeile „De janze Fuhre Süßholz kost ’n Daler, und Raspeln jib’s umsonst“.^[16] Die Substantivform Süßholzraspler ist seit 1848 belegt und ist „ein Spott auf den, der aller Welt nur Angenehmes zu sagen bestrebt ist“.^[17] Eine ältere, bis ins 17. Jahrhundert gebräuchliche Redensart war Süßholz ins Maul nehmen, die für eine unterwürfige, einen potenziellen Gegner besänftigende Freundlichkeit stand. So empfahl Hans Sachs (1494–1576) im Dreierlei Pritschengesang Süßholz in den Mund zu nehmen als ein Mittel, um ein zänkisches Weib zu besänftigen.^[16]

Geschichte

Die medizinische Wirkung der Süßholzwurzeln war schon in der Antike bekannt.^[18][19] Die Ägypter des Altertums schätzten Lakritze sehr und kannten ein Lakritzegetränk namens Mai sus. Theophrastos von Eresos, der um 350 v. Chr. lebte, schätzte Lakritze als Heilmittel gegen Husten und als Durstlöscher. Lakritze soll zur Standardausrüstung der römischen Soldaten gezählt haben. Tim Richardson weist in seiner Geschichte der Süßigkeiten darauf hin, dass auch französische und türkische Soldaten im Ersten Weltkrieg Lakritze im Marschgepäck hatten.

In Mitteleuropa kennt man Lakritze als Heilmittel seit dem Mittelalter. Verfälscht wurde liquiritia durch Beimischung von Honig.^[20] In Großbritannien wurden Lakritztaler zu therapeutischen Zwecken hergestellt. Erst 1760 setzte ein Apotheker namens George Dunhill aus Pontefract der Lakritze Zucker und Mehl zu, so dass sie von da an als Süßigkeit verzehrt werden konnte.

Im legendären chinesischen Arzneibuch Shénnóng Běncǎojīng wurde eine Süßholzwurzel (甘草 gāncǎo) an prominenter Stelle beschrieben. Sie sollte allgemein kräftigend wirken. Über lange Zeit eingenommen sollte sie den Körper leicht machen und das Leben verlängern. Im 13. Jahrhundert unterschied der Arzt Lǐ Gǎo 李杲 in einem Buch mit dem Titel Regeln zum Gebrauch der Arzneimittel (用藥法象 yòngyào fǎxiàng) zwischen roher Süßholzwurzel (生甘草 shēng gāncǎo) und gerösteter Süßholzwurzel (炙甘草 zhì gāncǎo), denen er unterschiedliche Wirkungsstärken und unterschiedliche Wirkungsrichtungen zuordnete. Diese Einteilung wurde noch im amtlichen chinesischen Arzneibuch von 1985 hervorgehoben, wo die rohe Wurzel zur allgemeinen Kräftigung von der Mitte (Milz/Magen) heraus, die geröstete Wurzel zur Anhebung des qì 气 empfohlen wurde. Im Schema der chinesischen Säftelehre wird die Süßholzwurzel als allgemeine Ausgleichsarznei eingestuft (süßer Geschmack und ausgeglichene Temperaturwirkung).^[21]

Quellen

• China: Stuart 1911^[22]
• Antike – Spätantike: Theophrast 4. Jh. v. Chr.^[23] --- Dioskurides 1. Jh.^[24] --- Plinius 1. Jh.^[25] --- Galen 2. Jh.^[26] --- Pseudo-Dioscorides de herbis femininis. 6. Jh.^[27]
• Arabisches Mittelalter: Avicenna 11. Jh.^[28] --- Konstantin 11. Jh.^[29] --- Circa instans 12. Jh.^[30] --- Pseudo-Serapion 13. Jh.^[31] --- Ibn al-Baitar 13. Jh.^[32]
• Lateinisches Mittelalter: Deutscher Macer 13. Jh.^[33] --- Hildegard von Bingen 12. Jh.^[34] --- Innsbrucker (Prüller) Kräuterbuch, 12. Jh.^[35] --- Herbarius Moguntinus 1484^[36] --- Gart der Gesundheit 1485^[37] --- Hortus sanitatis 1491^[38]
• Neuzeit: Otto Brunfels 1532^[39] --- Hieronymus Bock 1539^[40] --- Leonhart Fuchs 1543^[41] --- Mattioli / Handsch / Camerarius 1586^[42] --- Nicolas Lémery 1699/1721^[43] --- Onomatologia medica completa 1755^[44] --- William Cullen 1789/90^[45] --- Jean-Louis Alibert 1805/05^[46] --- Hecker 1814/15^[47] --- Pereira / Buchheim 1846/48^[48] --- August Husemann / Theodor Husemann 1871^[49] --- Bentley / Henry Trimen 1880^[50] --- Theodor Husemann 1883^[51]
• Arzneibücher: Pharmacopoea Borussica 1805^[52] --- Pharmacopoea Borussica 1865^[53] --- Pharmacopoea Germanica 1872^[54]

Historische Abbildungen

• Wiener Dioskurides 6. Jahrhundert

• Pseudo-Dioskurides de herbis femininis Manuskript 14. Jh.

• Tacuinum sanitatis Manuskript 14. Jh.^[55]

• Gart der Gesundheit 1485

• Hortus sanitatis 1491

• Otto Brunfels 1537

• Leonhart Fuchs 1543

• Hieronymus Bock 1546

• Mattioli / Handsch / Camerarius 1586

• Bentley / Trimen 1880

• Köhler's Medizinal-Pflanzen 1887

Literatur

• Max Wichtl: Teedrogen und Phytopharmaka. 4. Auflage, Wissenschaftliche Verlagsgesellschaft, Stuttgart 2002, ISBN 3-8047-1854-X.
• Tim Richardson: Sweets. The History of Temptation. Bantam Books, New York 2004.
• Klaus-D. Kreische: Lakritz – Die schwarze Leidenschaft. Thorbecke, Tübingen 2010, ISBN 978-3-7995-0291-7.
• Klaus-D. Kreische: Lakritz – Traktat einer Reise in die Welt der schwarzen Süßigkeit. Oktober-Verlag 2012, ISBN 978-3-941895-31-7.
• Klaus-D. Kreische: Die Lakritzfibel. Tredition, Hamburg 2019, ISBN 978-3-7482-6276-3.
• Gustav Hegi: Illustrierte Flora von Mitteleuropa, Band IV, 3. Teil. S. 1454–1457, Carl Hauser, München 1924. Nachdruck 1964 (Beschreibung).
• Marielene Putscher: Das Süßholz und seine Geschichte. Medizinische Dissertation, Köln 1968.

Einzelnachweise

1. ↑ Eduard Winkler: Vollständiges Real-Lexicon der medicinisch-pharmaceutischen Naturgeschichte und Rohwarenkunde. Erster Band: A–L, Brockhaus, 1840, S. 666.
2. ↑ Friedrich Kluge, Alfred Götze: Etymologisches Wörterbuch der deutschen Sprache. 20. Auflage. Hrsg. von Walther Mitzka. De Gruyter, Berlin / New York 1967; Neudruck („21. unveränderte Auflage“) ebenda 1975, ISBN 3-11-005709-3, S. 420.
3. ↑ Marielene Putscher: Das Süßholz und seine Geschichte. Medizinische Dissertation Köln 1968, S. 16.
4. ↑ Kluge: Etymologisches Wörterbuch der deutschen Sprache
5. ↑ Erich Oberdorfer: Pflanzensoziologische Exkursionsflora für Deutschland und angrenzende Gebiete. 8. Auflage. Verlag Eugen Ulmer, Stuttgart 2001, ISBN 3-8001-3131-5. Seite 604.
6. ↑ F. Capasso et al. (1983): Glycyrrhetinic acid, leucocytes and prostaglandins. In: J Pharm Pharmacol. 35(5), 332–335, PMID 6134809.
7. ↑ Cosmetic Ingredient Review Expert Panel (2007): Final report on the safety assessment of Glycyrrhetinic Acid, Potassium Glycyrrhetinate, Disodium Succinoyl Glycyrrhetinate, Glyceryl Glycyrrhetinate, Glycyrrhetinyl Stearate, Stearyl Glycyrrhetinate, Glycyrrhizic Acid, Ammonium Glycyrrhizate, Dipotassium Glycyrrhizate, Disodium Glycyrrhizate, Trisodium Glycyrrhizate, Methyl Glycyrrhizate, and Potassium Glycyrrhizinate. In: Int J Toxicol. 26 Suppl 2, 79–112, PMID 17613133.
8. ↑ S. Bürschi: In: Deutsche Apothekerzeitung. 136, 89–98, (1996).
9. ↑ Cohen, JI. (2005): Licking latency with licorice. In: J. Clin. Invest. 115(3), 591–593, PMID 15765143.
10. ↑ innovations-report.de: Lakritze verhindert bei Herpes Krebserkrankung, 2. März 2005.
11. ↑ F. Curreli, A. E. Friedman-Kien, O. Flore: Glycyrrhizic acid alters Kaposi sarcoma-associated herpesvirus latency, triggering p53-mediated apoptosis in transformed B lymphocytes. In: The Journal of clinical investigation. Band 115, Nummer 3, März 2005, S. 642–652, doi:10.1172/JCI23334, PMID 15765147, PMC 1051998 (freier Volltext).
12. ↑ Gerhard Handschuh: Die Geschichte des Bamberger Süßholzanbaus. In: „Denn wos ä rechtä Gärtnä is, ...“. Festschrift zum 125-jährigen Vereinsjubiläum des Oberen Gärtnervereins Bamberg 1864–1988. Römerdruck, Bamberg 1988, S. 107–127.
13. ↑ Michael Witt: Naschkatzen, Süßholzraspler, in Die Rheinpfalz am Sonntag, 12. August 2007, S. 19
14. ↑ Süßholz ist Arzneipflanze des Jahres 2012. Zeit Online (dpa Meldung), 22. November 2011 (archivierte Kopie).
15. ↑ Etymologie. Herkunftswörterbuch der deutschen Sprache. Duden. Band 7, Bibliographisches Institut Mannheim 1963, ISBN 3-411-00907-1, S. 696.
16. ↑ ^{a b c} Georg Schwedt: Wenn das Gelbe vom Ei blau macht: Spruche mit versteckter Chemie. Wiley, 2012, ISBN 978-3-527-64127-7, S. 161
17. ↑ Friedrich Kluge, Alfred Götze: Etymologisches Wörterbuch der deutschen Sprache. 20. Auflage, hrsg. von Walther Mitzka. De Gruyter, Berlin/ New York 1967; Neudruck („21. unveränderte Auflage“) ebenda 1975, ISBN 3-11-005709-3, S. 765 (Süßholz).
18. ↑ Franz Köcher: Die babylonische und assyrische Medizin in Texten und Untersuchungen. I–VI, Berlin 1963–1980, BAM 574:I 1–3.
19. ↑ Martha Haussperger: Gab es vor Hippokrates bereits eine empirische Medizin in Vorderasien? In: Würzburger medizinhistorische Mitteilungen. 'Band 17, 1998, S. 113–128; hier S. 121 f. (Süßholzwurzel als Spasmolytikum bei Bauchbeschwerden: SUḪUŠgišŠU.ŠE).
20. ↑ Konrad Goehl: Beobachtungen und Ergänzungen zum ‘Circa instans’. In: Medizinhistorische Mitteilungen. Zeitschrift für Wissenschaftsgeschichte und Fachprosaforschung. Band 34, 2015 (2016), S. 69–77, hier: S. 70.
21. ↑ Zitiert nach Bencao Gangmu, Buch 12 (Kommentierter Reprint, VR China 1975, Band II, S. 691) und nach: Pharmakopoe der VR China 1985. Band I, S. 65.
22. ↑ George Arthur Stuart: Chinese Materia Medica. Vegetable Kingdom. Shanghai 1911, S. 196: Glycyrrhiza (甘草 gancao) (Digitalisat)
23. ↑ Theophrastos von Eresos: Naturgeschichte der Gewächse. 4. Jh. v. Chr. Ausgabe. Kurt Sprengel. Friedrich Hammerich, Altona 1822, Band I, S. 337 (Buch 9, Kapitel 13/2) Übersetzung (Digitalisat), Band II, S. 373 Erläuterungen (Digitalisat)
24. ↑ Pedanios Dioskurides. 1. Jh.: De Medicinali Materia libri quinque. Übersetzung. Julius Berendes. Des Pedanius Dioskurides Arzneimittellehre in 5 Büchern. Enke, Stuttgart 1902, S. 265 (Buch III, Kapitel 5): Glykyrrhiza (Digitalisat)
25. ↑ Plinius der Ältere, 1. Jh.: Naturalis historia Buch XXII, Kapitel xi (§ 24–26): Glycyrriza (Digitalisat); Übersetzung Külb 1855 (Digitalisat)
26. ↑ Galen, 2. Jh. De simplicium medicamentorum temperamentis ac facultatibus, Buch VI, Kapitel III/9 (nach der Ausgabe Kühn 1826, Band XI, S. 858): Glycyrrhiza (Digitalisat)
27. ↑ Pseudo-Dioscorides de herbis femininis. 6. Jh. Edition: H. F. Kästner. Pseudo-Dioscorides de herbis femininis. In: Hermes, Bd. 31 (1896), S. 617–618 (Kapitel 42): Glycyriza (Digitalisat)
28. ↑ Avicenna, 11. Jh.: Kanon der Medizin. Übersetzung und Bearbeitung durch Gerhard von Cremona, Arnaldus de Villanova und Andrea Alpago (1450–1521). Basel 1556, Band II, Kapitel 445: Liquiritia (Digitalisat)
29. ↑ Konstantin der Afrikaner, 11. Jh.: Liber de gradibus simplicium. Druck. Opera. Basel 1536, S. 347: Liquiritia (Digitalisat)
30. ↑ Circa instans 12. Jh. Druck. Venedig 1497, Blatt 200v: Liquiricia (Digitalisat)
31. ↑ Pseudo-Serapion 13. Jh., Druck. Venedig 1497, Blatt 118 (No CXLVII): Sus. Liquiritia (Digitalisat)
32. ↑ Abu Muhammad ibn al-Baitar, 13. Jh., Kitāb al-jāmiʿ li-mufradāt al-adwiya wa al-aghdhiya. Übersetzung. Joseph Sontheimer unter dem Titel Große Zusammenstellung über die Kräfte der bekannten einfachen Heil- und Nahrungsmittel. Hallberger, Stuttgart, Band II 1842, S. 66–67: Sus. Glycirrhiza glabra (Digitalisat)
33. ↑ Deutscher Macer. Nach: Bernhard Schnell, William Crossgrove: Der deutsche Macer. Vulgatfassung. Niemeyer, Tübingen 2003, S. (Kapitel 89). Cpg 226, Elsaß, 1459–1469, Blatt 205v (Digitalisat). Transkription: ( .lxxxiiij. Ljquiricia heißt lackericz der ist heißer vnd fuchter natur / vnd ist gut vnd suß vor den husten vnd senfftet die kele vnd rumet die brust vnd auch den weg zu den lungen vnd vetribt den durst ( Was dem magen schedelichen ist das vertribt sie vnd mit wasser gesotten ist sie zu allen diesen dingen gut
34. ↑ Charles Victor Daremberg und Friedrich Anton Reuß (1810–1868). S. Hildegardis Abbatissae Subtilitatum Diversarum Naturarum Creaturarum Libri Novem. Physica, Buch I, Kapitel 19: Liquiricium. Migne, Paris 1855. Sp. 1138 (Digitalisat) – Übersetzung: Herbert Reier: Hildegard von Bingen Physica. Nach der Textausgabe von J. P. Migne, Paris 1882 ins Deutsche übersetzt. Kiel 1980, S. 56: Liquiricium ist von gemäßigter Wärme, bereitet dem Menschen eine klare Stimme, wie auch immer man es isst, macht seinen Sinn freundlich, seine Augen klar und erweicht seinen Magen zur Verdauung. Auch dem Hirnwütigen nützt er sehr, wenn er es oft isst, weil es die Wut in seinem Gehirn auslöscht.
35. ↑ Innsbrucker (Prüller) Kräuterbuch, 12. Jh.: Liquiricia. Friedrich Wilhelm (Hrsg.): Denkmäler deutscher Prosa des 11. und 12. Jahrhunderts. München 1914/16. Abteilung A: Text, S. 44/45; Abteilung B: Kommentar, S. 114. Transkription: Liquiritia iſt gŏt uur die hůſten. unte wr den bruſtſweren. Übersetzung: Süßholz ist gut gegen Husten und gegen Brustbeschwerden.
36. ↑ Herbarius Moguntinus, Mainz 1484, Teil II, Kapitel 20: Liquiricia (Digitalisat)
37. ↑ Gart der Gesundheit. Mainz 1485, Kapitel 224: Liquiricia (Digitalisat)
38. ↑ Hortus sanitatis 1491, Mainz 1491, Teil I, Kapitel 258: Liquiricia (Digitalisat)
39. ↑ Otto Brunfels: Contrafayt Kreüterbůch. Johann Schott, Straßburg 1532, S. 327: Süßholtz (Digitalisat)
40. ↑ Hieronymus Bock: New Kreütter Bůch. Wendel Rihel, Straßburg 1539, Teil II, Kapitel 119: Süßholtz (Digitalisat)
41. ↑ Leonhart Fuchs: New Kreütterbuch … Michael Isingrin, Basel 1543, Kapitel 70: Süßholtz (Digitalisat)
42. ↑ Pietro Andrea Mattioli: Commentarii, in libros sex Pedacii Dioscoridis Anazarbei, de medica materia. Übersetzung durch Georg Handsch, bearbeitet durch Joachim Camerarius den Jüngeren, Johan Feyerabend, Franckfurt am Mayn 1586, Blatt 218v–219v: Süßholtz (Digitalisat)
43. ↑ Nicolas Lémery : Dictionnaire universel des drogues simples., Paris 1699, S. 328–329: Glycyrrhisa (Digitalisat); Übersetzung. Vollständiges Materialien-Lexicon. Zu erst in Frantzösischer Sprache entworffen, nunmehro aber nach der dritten, um ein grosses vermehreten Edition [...] ins Hochteutsche übersetzt / Von Christoph Friedrich Richtern, [...]. Leipzig: Johann Friedrich Braun, 1721, Sp. 496–497: Glycyrrhisa (Digitalisat)
44. ↑ Albrecht von Haller (Herausgeber): Onomatologia medica completa oder Medicinisches Lexicon das alle Benennungen und Kunstwörter welche der Arzneywissenschaft und Apoteckerkunst eigen sind deutlich und vollständig erkläret [...]. Gaumische Handlung, Ulm/ Frankfurt am Main/ Leipzig 1755, Sp. 910–913: Liquiritiae radix (Digitalisat)
45. ↑ William Cullen: A treatise of the materia medica. Charles Elliot, Edinburgh 1789. Band II, S. 406–407: Glycyrrhiza (Digitalisat). Deutsch. Samuel Hahnemann. Schwickert, Leipzig 1790. Band II, S. 452–453: Süßholz. Glycyrrhiza (Digitalisat)
46. ↑ Jean-Louis Alibert: Nouveaux éléments de thérapeutique et de matière médicale. Crapart, Paris, Band II 1804/05, S. 109–112: Réglisse (Digitalisat)
47. ↑ August Friedrich Hecker’s practische Arzneimittellehre. Revidiert und mit neuesten Entdeckungen bereichert von einem practischen Arzte. Camesius, Wien, Band I 1814, S. 84–88: Radix Liquiritiae (Digitalisat)
48. ↑ Jonathan Pereira’s Handbuch der Heilmittellehre. Nach dem Standpunkte der deutschen Medicin bearbeitet von Rudolf Buchheim. Leopold Voß, Leipzig 1846-48, Band II 1848, S. 603–605: Glycyrrhiza glabra (Digitalisat)
49. ↑ August Husemann / Theodor Husemann: Die Pflanzenstoffe in chemischer, physiologischer, pharmakologischer und toxikologischer Hinsicht. Für Aerzte, Apotheker, Chemiker und Pharmakologen. Springer, Berlin 1871, S. 678–680: Glycyrrhizin. Glycyrretin (Digitalisat)
50. ↑ Robert Bentley, Henry Trimen: Medicinal plants. J. & A. Churchill, London 1880, Band II, No 74 (Digitalisat)
51. ↑ Theodor Husemann: Handbuch der gesammten Arzneimittellehre. Springer, Berlin 2. Aufl. 1883, S. 349–352: Radix Liquiritiae (Digitalisat)
52. ↑ Carl Wilhelm Juch: Pharmacopoea Borussica oder Preußische Pharmakopoe. Aus dem Lateinischen übersetzt, und mit Anmerkungen und Zusätzen begleitet von Dr. Carl Wilhelm Juch, Stein, Nürnberg 1805, S. 120: Radix Liquiritiae. Süßholz (Digitalisat); S. 141: Succus Liquiritiae. Lakritzensaft (Digitalisat); S. 210: Elixier ex Succo Liquiritiae. Süßholzsaftelixier (Digitalisat); S. 295: Pasta Liquiritiae. Süßholzpaste (Digitalisat); S. 300: Pulvis Liquiritiae compositus. Zusammengesetztes Süßholzpulver (Digitalisat); S. 305: Species ad Decoctum Lignorum. Species zum Holztrank (Digitalisat); S. 306: Species ad Infusum pectorale. Species zum Brusttrank (Digitalisat); S. 317: Succus Liquiritiae depuratus. Gereinigter Lakrizen- oder Süßholzsaft (Digitalisat); S. 325: Syrupus Liquiritiae. Süßholzwurzel-Syrup (Digitalisat)
53. ↑ Friedrich Mohr: Commentar zur Preussischen Pharmakopoe : nebst Übersetzung des Textes … Friedrich Vieweg, Braunschweig 1865. Nach der siebten Auflage der Pharmakcopoea borussica. Dritte Auflage in einem Band. Friedrich Vieweg, Braunschweig, S. 245: Extractum Glycyrrhizae crudum. Rohes Süßholzextract (Digitalisat); S. 246: Extractum Glycyrrhizae depuratum. Gereinigtes Süßholzextract (Digitalisat); S. 524: Pulvis Glycyrrhizae compositus. Zusammengesetztes Süßholzpulver (Digitalisat); S. 531: Radix Liquiritiae. Süßholzwurzel (Digitalisat); S. 572–573 : Species ad Decoctum Lignorum. Species zum Holztrank. – Species ad Infusum pectorale. Brusttee. (Digitalisat); S. 621: Syrupus Glycyrrhizae. Süßholzsyrup (Digitalisat)
54. ↑ Hermann Hager: Commentar zur Pharmacopoea Germanica. Julius Springer, Berlin, Band I (1873), S. 656: Extractum Liquiritiae Radicis. Süssholzextract (Digitalisat). Band II (1874), S. 535: Pasta Liquiritiae. Süssholzpasta (Digitalisat); S. 559: Pulvis Glycyrrhizae compositus. Brustpulver (Digitalisat); S. 586: Radix Liquiritiae. Süssholz (Digitalisat); S. 587: Süssholzzucker (Digitalisat); S. 684: Species ad Decoctum Lignorum. Holztee (Digitalisat); S. 686: Species pectorales. Brusttee (Digitalisat); S. 761: Syrupus Liquiritiae. Süssholzsyrup (Digitalisat)
55. ↑ Transkription und Übersetzung Unterkircher: Liquiritia: complexio calida et humida temperate. Electio: recens, cuius radix media inter grossam et subtilem, lenis, equalis substantie. Iuvamentum: confert raucedini vocis et asperitati gutturis et provocat urinam, aperit opillationes nutritiuorum et renum. Nocumentum: eius sucus facit abominationem et debilitat appetitum. Remotio nocumenti: cum passulis. Quid generat: bonum sanguinem. convenit omnibus complexionibus, omni etati, tempore et regione. Süßholz: Komplexion: warm und gemäßigt feucht. Vorzuziehen: frisches, dessen Wurzel nicht zu dick und nicht zu dünn ist, weich und von gleichmäßiger Substanz. Nutzen: gut gegen Rauheit der Stimme und rauhe Kehle, treibt den Harn, öffnet Verstopfungen der Nährwege und der Nieren. Schaden: sein Saft ruft Ekel hervor und schwächt den Appetit. Verhütung des Schadens: mit Weinbeeren. Was es erzeugt: gutes Blut. Zuträglich für alle Komplexionen, für jedes Lebensalter, jede Jahreszeit und in jeder Gegend.

Alicreesh (an aa kent as succar alicreesh or liquorie) is the ruit o Glycyrrhiza glabra frae which a sweet flavour can be extractit.

References

Asɣaṛ aẓiḍan (Isem usnan: Glycyrrhiza glabra) d talmest n yemɣi seg twacult n fabaceae . Carl Von Linné d amdan amezwaru i yuran fell-as deg useggas n 1753.

Glycyrrhiza glabra - Asɣaṛ aẓiḍan

Glycyrrhiza glabra - Asɣaṛ aẓiḍan

Glycyrrhiza glabra - Asɣaṛ aẓiḍan

• Isem-is s latinit: Glycyrrhiza glabra
• Isem-is s tefransist: Réglisse
• Ismawen-is nniḍen s teqbaylit:
• Ismawen-is nniḍen s tmaziɣt:

Isseqdac

Pärndréck

Sprich Pärndréck. Dés isch in siddeitschn Raum épes Siaßes, dés aus Lakritze gmåcht wert. Man kriaggs meistns in Fórm va schwårze Stanglen óder Pandlen zu kafn. Die schwårze Fårb ståmmp nét van Lakritznsåft. Penånnt isch’r nåch’n Karl Bär, der Lizénzinhåber fir Lakritznprodukte gwésn isch.

In Deitschlaund wiad des Zeig hauptsächlich im Norden konsumieat, im Siidn weniga. In Estareich frisst des Klump koa Mensch ned, des kaun ma statistisch vagessn.

Kalissie (Zuud-West-Vloandern), kalisse of kolisje, kalisje (Nôord-West-Vloandern) (AN zoethout) is de noame van stikskes van de wortelstok van Glycyrrhiza glabra, een plante die familie is van de errewete. In de wortels van die plante zit er een zoetstoffe die 30 tot 50 keer stravver is dan suker, moa nie slicht is vo de tandn. Ôok ol moe je der styf an sjiekn en zuugn, toch wos kalissieout populair by de kinders totdat er gemakkeliker t'eetn spekkn ip de mart kwoamn.

Kalissieout zoudt geneeskrachtig zyn: de wortel kan gebezigd zyn vo 't zettn van thee, die goed is vo de moage en de verteirienge. 't Sop uut de wortel is ôok gebruukt lik groundstoffe vo 't moakn van drop, soms tegoare met 't zout salmiak.

Sortn

Der zyn drie sortn: Glycyrrhiza glabra L., de Glycyrrhiza echinata L. en de Glycyrrhiza uralensis. Die plantn kun je oltemets e ki vindn in den of als sierplante. Glycyrrhiza glabra is in Zuudôost-Europa gekwikt vo 't kalissieout. In Zuud-Europa en 't Middn-Ôostn groeit Glycyrrhiza echinata en in China zettn ze Glycyrrhiza uralensis.

Ôgen bloeddruk

De zoetstoffe in kalissieout noemt glycyrrhizinezuur, dat is een stoffe die den bloeddruk verôogt.

Vôder van de reste

• Den Iengelse noame van kalissie is liquorice, wuk dat in 't Iengels dezelstn noame is lik drop.
• In 't Frans noemt kalissie réglisse, ne noame die je by ous ôok wel e ki kunt ôorn.
• In 't Middelnederlands was 't lacrisse, licorisse en in 't Vroegnieuwnederlands (1500-1700) kalissenhout ^[1].
• Den Aroabisch klinkende noame van emir Ben Kalish Ezab in de strip Kuifje en het Zwarte Goud is een woordspelienge van Hergé, die verwyst noa 't Brussels dialectwoord kalichesop, sop van kaliche.

Ofbeeldiengn

• Kalissiestokskes
• Drop (gemakt van kalissieout)
• Vrucht'n en zoad

Glycyrrhiza glabra

D Lakritze (Glycyrrhiza glabra), au Süèßholz benamst, isch è Pflanzèart uss dè Unterfamilliè vo dè Summervogelblüètler (Faboideae) innerhalb vo dè Familiè vo dè Hülsèfrüchtler (Fabaceae). Selli Art isch i dè Mittelmeerregion un z Weschtasiè deheim. Si isch froschtempfindlich un bevorzugt èn Huufè Sunnè un düèfè, humusrychè, durchlässigè Boddè. Im Spòtsummer erschinèd bläulich-violetti un wyßi Summervogelblüètè in kurzè, uffrächtè Ährè. Süèßholz isch è meerjöhrigi Chrutpflanzè, wo bis 100 Zentimeter hoch wachsè duèt. D Wurzlè wörred im Hèrbscht gèrntet.

Am bekannteschtè isch d Lakritze für dè Bärèdrèck, e Süeßigkeit, wo uss dè Pflanzè gwunnè werd. In è baar Teesortè findet er ebefalls Verwendig.

Nammè

Dè hochdütsche Nammè Lakritze gòt uff s latynische glycyrrhiza zrugg, wo è vodlèènts Wort uss èm grychischè γλυκύς (glykys, „süèß“) un ῥίζα (rhiza, „Wurzlè“) isch. Dè latynische Nammè hèt schu im Mittellatynischè unter m Yfluss vo liquor („Flüssigkeit“) è volksetǜmologischi Wandlig zum liquiritia durrègmacht, woruus gradèwäg diè dütsch Bezeichnig entschtandè isch.^[1]

Dè alemannische Nammè Bärèdreck git s au im bayrischè und fränggischè Dialèkt, im alemannischè Sprõchgebièt sowiè z Öschterrych. De Namme Bärèdrèck chunnt vom Ulmer Süèßwarèfabrikant Karl Bär, wo spôter z Nürnbärch aasässig gsi isch und uff vill Lakritzartè deilwys europawit Patent ghaaltè het. Mit dem Monopol hèt dè Barè Karlè au dè Markènammè Bärédreck im Merkt durrèdruggt.

Z Holland un Skandinaviè isch Bärèdreck (nl. drop, dän. lakrids) sehr vobreited.

Inhaltsschtoff

Im Börèdrèck isch Glycyrrhizin, è Gmisch uss Kalium- un Calciumsalz vo dè Glycyrrhizinsüüri. Selli Glǜkosid, wo im Bärèdrèck iren Gschmack git, hèt öppè diè 50-fachi Süèßchraft vo Roorzucker. Durch Abschpaaltig vom Diglucuronid entschtòt uss Glycyrrhizin diè 18-β-Glycyrrhetinsüüri, wo sèlber kei Süèßchraft mee hèt. In gringer Konzentration sin en Huufè Triterpensaponine wiè s 24-Hydroxyglycyrrhizin un d Sojasaponine I un II enthaaltè. Nebbè witerè Glykosidè wiè Glabrinsüüre un Oleanolsüürederivat enthaaltet d Süèßholzwurzlè mee wiè 40 identifizyrti Flavonoide. Dõdèzuè gehört s Chalconderivat Isoliquiritigenin un s zuèghörige 4-O-Glycosid Isoliquirtin un s Flavanon Liquiritigenin un si Glycosid Liquiritin. Au Isoflavone wiè Formononetin, odder au Sterin un höcheri Alkohöler sin nõchgwisè worrè. Witer sin Cumarin wie Umbelliferon enthaaltè, wo byschpillswys auch in Doldèblüètler wiè Lièbschtückell vorhande isch. An flüchtigè Aromaschtoff wörred nebbè anderè Anethol un Geraniol identifizyrt. Es suure Polysaccharid Glycyrrhizan GA isch dè Hauptbeschtanddeil vo dè enthaaltenè Meefachzucker.

Medizinischi Vowendig

Graschpleti Süèßholzwurzlè nõch Vorschrift vom Ph. Eur.

Süèßholzwurzlè wǜrkt uffgrund vo dè enthaaltenè Saponine, vo allem vo dè Glicirrhizinsüüre, expektoryrend (förderd Uuswurf), sekretolǜtisch (voflüssigt Schleim) un sekretomotorisch (löst Schleim). Bi Süèßholzextrakt wörd è antibaktrièlli un antimǜkotischi Wǜrkig nõchgwisè. Tǜpischi Aawendungsgebièt sin bi Huèschtè, Bronchialkatarrh un andre Breschtè a dè obberè Atemwäg.

Bi Gaschtritis un Magègschwür findet d Süèßholzwurzlè ebbèfalls Aawendung. Diè experimentèll un klinisch belaiti entzündungshemmendi un chrampflösendi Wǜrkung isch no nit vollschtändig klärt. Diè nõchgwiseni entzündungshemmendi Wǜrkung vo d Glicirrhizinsüüri söll abber nit durch è Hemmung vo dè Proschtaglandinbiosǜnthesè, sondern durch Yfluss uff d Wanderung vo dè Leukozǜtè zum Entzündigsort entschtò.^[2] Denebbè beyflusst Glicyrrhizinsüüri sèlbscht dè Steroidschtoffwechsel, idèm si s Enzǜm Steroid-5β-Reduktase (EC 1.3.99.6), möglicherwys au d NAD⁺-abhängigi 11β-Hydroxysteroid-Dehydrogenase 2 hèmmè duèt. Selli Enzǜm bauèd Cortison un Aldosteron ab, iri Hemmung füürt sèllèwäg zuè nèrè Volängerung vo dè biologischè Halbwärtszit vo dè Corticosteroide sowiè bi hochem Aldoschteronschpygel zuè Bluèthochdrugg un Kaliumvoluscht.^[3]

Für d Behandlig vo dè chronischè Hepatitis un dè Leberzirrhose wörd im oschtasiatischè Ruum Glycyrrhizinsüüri zömè mit Glǜcin un Cǜschtein als Infusion ygsetzt. Für Glǜcǜrrhizin isch è antivirali Wǜrkig bi Hepatitis A un C belait.^[4] Au söll dè Süèßholzzucker d Broduktion von èm Virusprotein vo dè Herpesvirè blockyrè, wa normalerwys die Entdeggig von èm Erreger durch d Zellè vohinderèt.^[5] Ooni sell Protein bemèrkèd d Zellè dè Ydringling un leited iren eignè Dòt y. Diè defür nötigi Dosis isch allerdings vill z hoch, um durch normals (gsundheitlich unbedenklichè) Bärèdreckkonsum dört hèrrè z chò, un isch nit am läbbigè Mènsch, sondern nu aa Zellkulturè nõchgwisè.^[6] Witeri Forschungè untersuchèd au diè antivirali Wǜrkig uff s Kaposi-Sarkom-uuslösende Herpesvirus.^[7]

Diè medizinischi Wǜrkig vo de Süèßholzwurzlè hèt mó scho i dè Antike kennt. D Ägypter im Alterdum hèn dè Börèdreck zimli eschtimyrt un è Bärèdreckgetrönk kennt, wo Mai sus benamst worrè isch. Theophrastos von Eresos, wo annè 350 v. Chr. glèbt hèt, hèt dè Börèdreck als Heilmittel gegè Huèschtè un als Durschtlöscher bezeichnet. Bärèdreck söll zu dè Standarduusrüschtig vo dè römischè Soldatè zellt haa. Tim Richardson wyst in sinèrè Gschichtè vo dè Süèßigkeitè druff hy, dass au französischi un türkischi Soldatè im Èrschtè Wältchrièg Bärèdreck im Marschgepäck ghaa hèn.

Z Mitteleuropa kennt mò Börèdreck als Heilmittel sit èm Mittelaalter. In Großbritanniè sin Bärèdreckdaler zuè therapeutischè Zwèck hèrgschtellt worrè. Èrscht 1760 hèt èn Apotheker, wo George Dunhill gheissè hèt, im Bärèdreck Zucker dezuè duè, so dass si vo dört aa als Süèßigkeit vozeert worrè isch. I dè traditionèllè chinesischè Medizin isch dè chinesische Börèdreck (G. inflata, è vowandti Süèßholz-Art) sit annèdubaki è Standardheilmittele. Si wörd dört als Tonikum für s Hèrz ygsetzt sowiè bi Gschwür, Vokältigè un Hautunsubberkeitè vowendet.

I dè Kombination mit Ammoniumchlorid un Anisöl wörd Süèßholzwurzelextrakt für Salmiakpaschtillè gnõ. Als „traditionell aagwendetes Arzneimittel für d Schleimlösig im Berych vo dè Atemwäg“ benamst, wörred si scho im Hagers Handbuch der pharmazeutischen Praxis vo 1925 beschribbè.

Dröckneti Süèßholzschtangè sin au für d Zahnpfleeg kaut woorè, woby nebbè dè enthaaltenè Inhaltsschtoff au d Eigèschaft vom Holz zum Drägè chò, bim Kauè am Ènd stark uuszfaserè un asè è natürlichi Zaabürschtè z formè.

Vowendig als Gnussmittel

Bärèdrèck als Süèßigkeit

Süèßè Bärèdrèck

Bi dè Hèrschtellig vo Bärèdrèck wörred d Inhaltsschtoff uss dè Wurzlè vo de Lakritze extrahyrt un ydickt. Zuèsätzlich wörred Zuckersirup, Mèèl un Gelatinè dezuè duè, um dõdruus diè üblichè Bärèdrèckformè hèrzschtellè. Vomischlet mit Stärki, Agar, Anis, Fenchel, Pektyn un deilwys Salmiak wörred diè normalè Bärèdrèckwariationè gmacht.

Diè schwarz Farb, wo Bärèdrèck i dè Regèl hèt, isch künschtlich voschtärkt.

Z Holland un Skandinaviè isch Bärèdrèck (nl. drop, dän. lakrids) stark vobreitet un wörd i dè voschiedenschtè Gschmacksrichtigè un Formè als Süèßigkeit aabotè. Hauptsächlich wörd zwǜschè süèßem (nl. zoet, dän. sød) und salzigem (nl. zout, dän. salted) unterschiddè. Vo allem z Skandinavie wörd im Bärèdrèck Salmiak dezuè duè, wellè èn zimli intensyvè Gout hèt. Im nord- un hochdütschè Sprõchruum, wörd dè Bärèdrèck ähnlich wie im dänischè Uusdrugg Lakritze dauft, z Öschterrych isch dè Bärèdrèck voglychswys wènnig belièbt un schwirig z chriègè. Richtig salzigi Variantè git s im süddütsche Handel so guèt wiè gar nit, beschtèfalls chönnèd spezialisyrti Gummibärli-Läddè mit eigner Broduktion dõdemit diènè.

Im süddütschè im allgemeinè un im alemannischè Sprõchruum im bsunderè hèt dè Ulmer (spôter Nürnbärcher) Süèßwarèfabrikant Karl Bär uff vill vo sinè Suèßholzbrodukt deilwys europawit Badent druff ghaa, un si unter m Nammè Bärèdrèck vodribbè, wa i dè gnanntè Regionè dezuè gfüürt hèt, dè Nammè Bär bzw. sin Markènammè vom europawitè Monopolischt hèr z übbernää.

liquorice allsorts

Uus Großbritanniè stammèd diè sognanntè liquorice allsorts, wo Bärèdrèck-Stüggle mit voschidnè aromatisyrtè, bäredrèckfreiè Schichtè umhüllt odder gfüllt wörred; unter voschidnè Markènämmè wörred liquorice allsorts international aabotè.

Formvariantè (u. a. Brèzl, Schnèggè un Pfiifè)

Börèdrèckdaler uss hartem Bärèdrèck (links) un weichem Bärèdrèck (rächts)

Èn witèrè charakteristischè Bschtanddeil vom Bärèdrèck isch Ammoniumchlorid, au Salmiak dauft. Z Dütschland dürfèd Läbbensmittel oone Warnhywys uff dè Vopackig nimmi als 2 Brozènt Salmiak enthaaltè. Bärèdrèck mit èm höcherè Ghaalt a Salmiak müèn èn Warnhywys uff dè Vopackig haa. Sellè lutet:

1. Erwachsenenlakritz – kein Kinderlakritz bi nèm Ghaalt übber 2 % bis 4,49 %
2. Extra stark, Erwachsenenlakritz – kein Kinderlakritz bi Ghaalt übber 4,49 bis 7,99 %

Bim Bärèdrèck cha dè Elegtrolǜthuushalt vom Körper beyflusst wörrè un zu Bluèthochdrugg, Kopfwee un Ödem füürè. Selli Wǜrkig beruèt dõdruff, dass ein vo dè Hauptinhaltsschtoff vom Börèdrèck (Glycyrrhizin) dè Mineralocorticoidstoffwèchsel beyflusst. Dè glach Mechanismus hemmt au dè Abbau vom 4-(Methylnitrosamino)-1-(3-pyridyl)-1-butanon (NNK). NNK dräit als wichtigs Karzinogen i dè Zigarettè zum Lungèkrèbsrisiko by.^[8] Diè Tabakvoorning erlaubt dè Zuèsatz vo Bärèdrèck als Aromaschtoff, dè Ghaalt in voschidenè Zigarettèmarkè cha uff dè Websitè vom BMEL nõchgschlaa wörrè.^[9]

Obwoll zur Zit no keini gsetzlichè Högschtgränzè für Glǜcǜrrhizyn feschtglait worrè sin, warnt s Bundesamt für Risikobewärtig einèwäg vor übbermäßigem Bärèdrèckkonsum. Börèdrèckbrodukt, wo mee wiè 200 Milligramm Glǜcǜrrhizyn pro 100 Gramm Bärèdrèck enthaaltèd, müèn z Dütschland mit Starklakritz kennzeichnèt sy. Bsundere als Süèßigkeit für Chind isch Bärèdrèck sit èm Aafang vom 20. Johrhundert in zaalrychè Formè belièbt, wiè Schnèggè, Rautè odder als Daler. D Börèdrèckmünzè vo dè Firma Haribo sin ab 1925 als Negerdaler, umgangsschprõchlich au Negergèld, vodribbè worrè; wegè m deilwys als diskriminyrend empfundenè Uusdrugg Neger sin si 1993 umbenamst worrè.^[10]

Bärèdrèck als Getränk

I dè arabischè Wält, bsunders z Ägyptè un Syriè, sin Uffgüss uss Börèdrèckpulver, küül gsoffè, als Erfrischungsgsöff belièbt. Bekannt sin diè Getränk unter irèm arabischè Nammè (arabisch عرقسوس‎, DMG ʿaraqsūs). Well dè Bärèdrèck geg dè Kaliumvoluscht wǜrkè söll, wörd ʿaraqsūs vor èm Faschtèaafang, zum Suhurässè empfollè. S Gsöff wörd vorzugswys vo Straßèhändler vokauft, wo s uus kunschtvoll gschafftè Kanischter a Passantè uusschenkè.^[11]

Z Finnland isch dè sognannte Salmiakki Koskenkorva odder Salmiakki Kossu witvobreitet. S isch è Mischgedränk uff Basis vo Koskenkorva Viina (Kossu), èm wodkaäänlichè finnischè Schnaps. Diè düèfschwarzi Spirituose hèt 32 Volumèbrozènt Alkohol un hèt èn intensyvè Bärèdrèck-Gout. Si wörd, bsunders im norddütschè Sprõchruum, au als „Vogelsuppè“ benamst.

Au z Island git s Wodka-Mischgedränk mit Bärèdrèckgschmack. Diè im Land belièbtè Bärèdrèckgummis Opal un Tópas sin beidi als pechschwarzi, alkoholischi Gedränk erhältlich un hèn èn gwöönungsbedürftigè, scharfè un intensyvè Gschmack.

Z Dütschland isch vo allem Bärèdrècklikör vobreitet.

Vobreitig un Vobruuch

Well s Süèßholz uss èm Vorderè Oriènt dõhèr karrèd wörrè hèt müèsè, isch Bärèdrèck vor allem in Küschtèregionè bekannt un gschätzt. Stark vobreitet isch sin Gnuss z. B. i dè Küschtèregionè vo Frankrych, z Norditaliè, z Skandinaviè un z Ängland.

Z Dütschland isch Süèßholz früèner in unterschydlichè Regionè vor allem im Südè abaut worrè, abber dè Aabau isch stark zrugg gangè un wörd hüt nu no vo einzelnè Brivatlüt un z Bambärg vo dè Bambärger Süèßholz-Gsellschaft betribbè.^[12]

Dè wältwit högschte Bärèdrèckvobruuch hèn d Holländer mit zwei Kilogramm bro Person un Jphr. Z Dütschland isch dè Vobruuch im Nordè dütlich größer wiè im Südè; dört wörred öppè 200 Gramm bro Person un Johr vobruucht.^[13] Z Öschterrych isch dè Vobruuch marginal.

Chruscht

• Im Film Goldruusch hèt dè Schauschpiller Charlie Chaplin sini Schuè un Schuèbändel gässè, die Requisitè sin uss Bärèdreck gmacht gsi.
• Napoléon Bonaparte söll toujours Süèßholzpulver bi sich drait haa.

Literadur

• Max Wichtl: Teedrogen und Phytopharmaka. 4. Ufflaag. Wüssèschaftlichi Volaagsgsellschaft, Stuègètt 2002, ISBN 3-8047-1854-X
• Tim Richardson: Sweets. The History of Temptation. Bantam Books, New York 2004.
• Klaus-D. Kreische: Lakritz - Die schwarze Leidenschaft.Thorbecke-Volaag 2010, ISBN 978-3-7995-0291-7
• Klaus-D. Kreische: Lakritz - Traktat einer Reise in die Welt der schwarzen Süßigkeit.Oktobèr-Volaag 2012, ISBN 978-3-941895-31-7

Weblinggs

– Sammlig vo Multimediadateie

– Wortherkunft, Synonym und Übersetzige

• Kabel1: Abenteuer Leben Lakritz s schwarze Gold us èm Oriènt Video vom 5. November 2012, abgruèfè am 27. April 2014
• Witeri Informationè uff Gernot Katzers Gewürzsitè
• www.wissenschaft.de: Lakritz bringt Herpesviren dè Tod im Schlõf, Inhaltsschtoff würkt au gegè inaktivi Form vo dè Erreger
• Three Common Herbs Effective In Boosting Key Lymphocytes
• Süßholz, diè Bamberger Denkmòlpflanzè
• Siè vo dè Bamberger Süßholz-Gsellschaft

Einzelnõchwys

1. ↑ Kluge: Etymologisches Wörterbuch der deutschen Sprache
2. ↑ F. Capasso et al. (1983): Glycyrrhetinic acid, leucocytes and prostaglandins.In: J Pharm Pharmacol. 35(5); 332-335; PMID 6134809
3. ↑ Cosmetic Ingredient Review Expert Panel (2007): Final report on the safety assessment of Glycyrrhetinic Acid, Potassium Glycyrrhetinate, Disodium Succinoyl Glycyrrhetinate, Glyceryl Glycyrrhetinate, Glycyrrhetinyl Stearate, Stearyl Glycyrrhetinate, Glycyrrhizic Acid, Ammonium Glycyrrhizate, Dipotassium Glycyrrhizate, Disodium Glycyrrhizate, Trisodium Glycyrrhizate, Methyl Glycyrrhizate, and Potassium Glycyrrhizinate. Im: Int J Toxicol. 26 Suppl 2; 79-112; PMID 17613133
4. ↑ S. Bürschi, Dütschi Apothekerziting 136, 89-98 (1996)
5. ↑ Cohen, JI. (2005): Licking latency with licorice. In: J Clin Invest. 115(3); 591-593; PMID 15765143
6. ↑ Börèdreck vohinderèt bi Herpes Krebserkrankig Archivlink (Memento vom 12. Jänner 2012 im Internet Archive)
7. ↑ Curreli, F., Friedman-Kien, AE. un Flore, O. (2005): Glycyrrhizic acid alters Kaposi sarcoma-associated herpesvirus latency, triggering p53-mediated apoptosis in transformed B lymphocytes. In: J Clin Invest. 115(3); 642-652; PMID 15765147; PDF (freiè Volltextzuègriff, ängl.)
8. ↑ Edmund Maser (2004) Significance of reductases in the detoxification of the tobacco-specific carcinogen NNK (Site cha nüme abgrüeft wärde; Suche im Webarchiv)[1] [2] Vorlage:Toter Link/www.sciencedirect.com Im: Trends in Pharmacological SciencesBand 25: Sitè 235-237
9. ↑ Datenbank mit Zuèsatzschtoff i dè Tabakbrodugt Archivlink (Memento vom 8. Juli 2014 im Internet Archive) uff dè Sitè vom BMEL, abgruèfè am 19. Juli 2014
10. ↑ Trevor Jones: Harrap's standard German and English dictionary. Teil 1, Band L-R, S. N 26 s. v. Negergeld. – Manfred Paeffgen: Das Bild Schwarz-Afrikas in der öffentlichen Meinung der Bundesrepublik Deutschland (1949–1972). Münchè 1976, ISBN 3-8039-0130-8, S. 98. – Bettina Grosse de Cosnac: Ein Bär geht um die Welt. Haribo – Vom Bonbonkocher zum König der Gummibärchen. Eine deutsche Familiensaga. Hamburg 2003, ISBN 3-203-77521-2, S. 151. – Schwarze Kunst. Im: Der Spiegel, 10. Februar 1965, online
11. ↑ Amany Abdel-Moneim: Keeping cool in Ramadan. Al-Ahram Weekly, Fehler bei Vorlage:Internetquelle, datum=3–9. Septembèr 2003, archiviert vom Original am 28. Mai 2013; abgerufen Fehler bei Vorlage:Internetquelle, abruf=7. Auguscht 2014 Format invalid.
12. ↑ Die Geschichte des Bamberger Süßholzanbaus. Uuszug uss dè Feschtschrift zum 125-jöhrigè Voreinsjubiläum vom Obberè Gärtnervorein z Bambärg. Dr. Dr. habil. Gerhard Handschuh, Bambärg 1988
13. ↑ Michael Witt: Naschkatzen, Süßholzraspler, i dè Die Rheinpfalz am Sunntig, 12. Auguscht 2007, S. 19

Ang likorisa (Ingles: liquorice) ay ang ugat ng Glycyrrhiza glabra na kung saan ang isang matamis na lasa ay maaaring makuha. Ang planta ng alak ay isang mala-damo na pangmatagalan na puno ng halaman sa timog ng Europa at mga bahagi ng Asya, gaya ng Indya. Ito ay hindi botanikal na may kaugnayan sa sangki, bituin anis, o haras, na mga pinagkukunan ng mga katulad na kompuwesta ng pampalasa. Ang mga likas na lasa ay ginagamit bilang mga candies o sweeteners, lalo na sa ilang mga bansa sa Europa at Gitnang Silangan.

Ang lathalaing ito ay isang usbong. Makatutulong ka sa Wikipedia sa nito.

Qizilmiya — dukkakdoshlarga mansub koʻp yillik ildizpoyali begona oʻt. Poyasi sershox, dagʻal, boʻyi 40— 150 sm, tik oʻsadi. Barglari murakkab, toq patsimon, uzunchoq. Gullari binafsha rang , shoda toʻpgulga yigʻilgan. Mevasi choʻzinchoq dukkak. Apr.iyunda gullab mevalaydi. Urugʻi va vegetativ usulda ildizpoyalaridan koʻpayadi. Ildiz sistemasi kuchli rivojlanadi, 3 m chuqurlikkacha kirib boradi. Ildizpoyalaridan yer usti novdalari hosil boʻladi, urugʻi qattiq qobiqli, 30—35° trada koʻkaradi. Oʻrta Osiyoning hamma r-nlarida, jumladan, Toshkent, Fargʻona, Qashqadaryo viloyatlarida tarqalgan. Hamma chopiqtalab ekinlar, ayniqsa, beda va donli ekinlar orasida uchraydi, sugʻorish kanallari boʻylari, ariq yoqalari, bogʻ va uzumzorlarda oʻsadi. Kurash choralari: yerni haydashda ildiz qoldiqlarini yoʻqotish; nihollari paydo boʻlgach, ekin qator oralariga chuqur ishlov berish; don ekinlariga gerbitsidlar purkash.^[1]

Manbalar

Raices

Partida aeriana

Glycyrrhiza glabra - Musèu d'Istòria Naturala de Tolosa

La regalícia del grèc γλυκύρριζα^[1](Glycyrrhiza glabra L.) es una planta vivaça de la familha de las Fabacèas, de la sosfamilha de las Faboideae, de raices aromaticas. Es originària del sud d'Euròpa e d'Asia.

La regalícia designa tanben la raiç d'aquela planta. Elixir de longa vida per la medecina tradicionala chinesa e segon Ipocrates, aquela raiç, de gost caracteristic, doç e amar, es culhida dempuèi l'Antiquitat sus la còsta ionica calabrica, ont buta naturalament.

Descripcion

La regalícia es una planta erbacèa mesurant entre 1 mètre e 1,5 mètre de naut.

Sas raices forman de rizòmas.

Pòrta de grandas fuèlhas penadas, de 7 a 15 centimètres de long, compausadas de 9 a 17 foliòlas, e de flors pichonas violetas d'un centimètre de diamètre, dispausadas en inflorescéncia.

Son fruch es una dòlsa plana, de 2 a 3 cm de long, conten fòrça granas.

Cultura

La regalícia buta melhor dins un sol ric e umid e necessita un climat caud, coma sul bacin de la Mediterranèa, al sud dels Estats Units d'America, a Orient Mejan, en Africa del Nòrd e a Maurici.

Plantada dins una zona climatica que li cal, la regalícia pòt venir invasiva: quitament après arrancatge de las raices, la mendre trencadís demorat en tèrra engendrará un brot nòu.

Istòria

Glycyrrhiza ven del grèc ancian γλυκύς glucus (doç, sucrat), e ῥἰζα rhidza (raiç, rizòma). La regalícia es tanben nomenada bòsc doç.

La reglalícia èra coneguda dels Grècs e dels Romans, de Teofrastes e de Ildegarda de Bingen, que l'utilizava entre autre per esclazir la vòtz. Mesclada al raíç d'agram torrada, èra de la composicion de la bevenda dicha « espitalièra ».

En 1950, èra utilizada en cas d’ulcèras e de gastritis e tanben contra lo raumàs, la bronquiti o los mals de gòrja.

Utilizacion

Composicion

La regalícia conten fòrça principis actius:

• l'acid glicirizic^[2], ligat als sals de calci e potassi.
• comarina, maltòl (0,03 % de l'extrach^[3])
• de flavonoíds, que^[2]:
  • lo liquiritòsi (liquiritina)
  • l'isoliquiritosid (isoliquiritina)
• de fitosterinas
• d'alcaloíds
• de saponinas (glicirizina)
• de fitoestrogèns

e tanben

• de mannita
• d'asparagina
• de esteroíds analògs à l'ACTH e a la cortisona, principis vesins de la progesterona (H. Costello et Lynn)
• e d'atropina^[4]

Per l'alimentacion

• Per la fabricacion de siròp e de pasta de lecariá.
• Un dels compausants del pastís (Ricard).
• L'Antesita, concentrat liquid de regalícia de diluar amb l'aiga.
• La regalícia, en baston de mastigar, es utilizada coma substitut al tabat, per far passar l'enveja de tubar.

• Lecariá de regalícias a l’anglesa

• Rotlèu de regalícia.

• Barra de regalícia.

• Lamellas de fusta de regalícia (per maceracion o infusion)

Per la cosina

• La regalícia jos la forma de polvera o de siròp pòt èsser utilizada per cosinar de plats e dessèrts salats o sucrats (carns blancas, peissons, glaças, pastisses, chucs de fruchs).

Per la santat

La regalícia es utilizada dempuèi de sègles dins la farmacopèa chinesa, coma estimulant de las facultats cerebralas.

Un estudi recent mostra que de l’extrach de regalícia, a dòsi de 0,1 grama per jorn, baissa lo taus de colesteròl e de lipids sanguins per aqueles que patisson de problèmas cardiovasculars. La glicirizina e l'acide gliciretinic ralentisson lo desvelopament dels viruses.

• Accion expectoranta e calmanta de la tos, que favorable al sistèma bronquic.
• Apasima la sed.
• Antiinflamatòria al nivèl del tub digestiu e de l'estomac, apara las cellulas epaticas e restaura la mucosa gastrica.
• Pòt agravar de problèmas d'ipertension arteriala, l'acid glicirizic favorisant la retencion d'aiga e d'unes ions (efièch antidiuretic).
• Tanben, efièch non desirat de blocatge de la fixacion del potassi, mejans son efièch benefic sus l'alongament de la durada de vida de las aldosteronas, amb las mèsmas consequéncias sus l'ipertension arteriala^[5],[6]
• Proprietats laxativas
• Melhora la digestion
• Proprietats antiartriticas.

La regalícia aumenta l'efièch d'unes medicaments coma la digitalina, de diuretics e corticosteroíds. Melhor seriá de s'abstenir de ne prene simultaneament.

Una molecula, nomenada BHP, extracha de la regalícia arrestariá lèu la creissença de las tumors cancerosas de la prostata e del sen, desactivant una proteïna que favoriza lor espandiment.

La regalícia (seca) conten 3 a 5 % de glicirizina, aquela substéncia modifica lo metabolisme de las ormonas corticoïdas subretot empachant una enzima importanta (11-beta-idroxisteroíd desidrogenasi) que transforma entre autre lo cortisòl, plan actiu, en cortisona, fòrça mens activa. Aquela inibicion provòca l'apareisson d'un sindròma de pseudo iperaldosteronisme qu'associa edemas, aument de la pression arteriala (HTA) e baissa del potassi sanguin. L'enoxolòna (acid gliciritic: metabolit de la glicirizina) es 200 a 1000 còps mai activa sus aquel sistèma enzimatic que la regalícia pura. Lo lindal toxic seriá gaireben d'un grama de glicirizina per jorn sus una durada longa, mas de personas pòdon desvolopar de signes d'intoxicacion a de dòsis mendras (300 a 400 mg/j). Lo tenor en extrach de regalícia en lecariá e bevendas pron variable e plan notificada; los farmacològs penson que en utilizacion de contunh seriá melhor absorbar pas mai de 125 a 150 mg de glicirizina per jorn^[7]. La regalícia èra utilizada, amb l'òrdi e l'agram, per far la tisana ordinària dels espitals, sens indicacion particulara, bona per tot^[4].

Notas e referéncias

1. ↑ (fr) Definicions lexicograficas e etimologicas de réglisse del CNRTL.
2. ↑ ^2,0 et ^2,1 (en) Modèl:PDF K Kondo, M Shiba, R Nakamura, T Morota and Y Shoyama2)(2007) Constituent Properties of Licorices Derived from Glycyrrhiza uralensis, G. glabra, or G. inflata Identified by Genetic Information. Biological & Pharmaceutical Bulletin, 30 (7), 1271. (DOI:10.1248/bpb.30.1271)
3. ↑ (en) J Wright (2004) Flavor Création. Allured publishing. (ISBN 1-932633-01-4)
4. ↑ ^4,0 et ^4,1 (fr)La Phytothérapie, Dr Jean Valnet, p. 442-444, ed: Vigot 2001 poche, isbn=978-2253-03790-3
5. ↑ (fr)Haute autorité de santé, Prise en charge des patients adultes atteints d'hypertension artérielle essentielle, 2005
6. ↑ (fr)Phytothérapie : la santé par les plantes in Vidal - Sélection du reader's digest, Gérard Chenuet et al., 2007, isbn=978-2-7098-1851-3 }}
7. ↑ (fr)[1] Réglisse dans Phytomania Plantes et Médecine

Annèxes

Articles connèxes

• Acid glicirizic
• Antesita
• Ipertension arteriala

Liens externes

• Glycyrrhiza glabra in (en) Flora of Pakistan
• Glycyrrhiza glabra in (en) ITIS
• Glycyrrhiza glabra in (en) NCBI
• Glycyrrhiza glabra L. in (en) GRIN

Glycyrrhiza glabra

Regoliso esas planto di qua la radiko uzesas kom dolcigivo pri rumo, bronkito, e.c.

Sladić (lat. Glycyrrhiza glabra) je višegodišnja, zeljasta biljka iz porodice mahunarki.
Druga imena: slatki korijen, gospino bilje, slatko drvo, slatki bagrem. Biljku ne treba miješati sa slatkom paprati (lat. Polypodium vulgare) koju takođe u nekim krajevma zovu sladić.

Sladić

Sladić cvijet

Sjeme sladića

Ljekoviti korijen sladića

Karakteristike

Sladić je višegodišnja, zeljasta biljka sa snažnim korijenovim sistemom. Biljka se razmnožava vegetativno, to jest korijen prodire duboko u zemlju i širi se horizontalno te na pojedinim mjestima iz zemlje izbijaju novi izdanci. Zbog ovako razgranjenog podzemnog sistema, slatki korijen je gotovo nemoguće uništiti na mjestima gdje se on javi. U proljeće, iz korijenovog sistema, izbijaju stabljike sa lišćem koje liče na lišće bagrema, alli je nešto sitnije i pod prstima ljepljivo. Cvjetovi su sitni, slabo ljubičaste boje. Sladić obično cvjeta od juna do avgusta. Cvjetovi su hemafrodični, to jest sadrže i tučak i prašnike (muške i ženske organe potrebne za razmnožavanje). Plod je mala mahuna, tamne boje sa 6-8 sjemenki.

Hemijski sastav

Najvažniji ljekoviti sastojak droge je glicirizin, kojeg prema različitim autorima, ima od 5 pa do 20%. To je triterpenski saponin koji, ustvari, predstavlja kalijevu ili kalcijevu, sol glicirizinske kiseline. U čistome stanju elementi se teško mogu izolovati, jer se prilikom ekstrakcije hidrolizom razgrađuje na gliceritinsku kiselinu i dvije molekule glukoronske kiselina koja i daje poznati slatki ukus. Korijen također, sadrži više od 20 flavonskih heterozida, odnosno glikozida, od kojih treba navesti: likvirtin, likviritozid, likviritin-genin-7,4-dioki-flavon. Posebno su interesantni steroidi analogni ACTH (kortikotropin-hormon koji podstiče lučenje hormona kore nadbubrežnih žlijezda, naročito gliko-glikokokrtikoida).^[1]

Upotreba

Najčešća upotreba sladića je u medincke svrhe, ali ekstrakt sladića se koristi za industrijske namjene kao pojačivać pjenušanja piva i u sredstvima za gašenje požara. Celuozna vlakna dobijena iz korijena se koriste u proizvodnji izolacionog materijala.^[2]

Upotreba u medicini

Pojavom sintetičkih lijekova, sladić je bio skoro potpuno zaboravljen u savremenoj medicini, međutim krajem dvadesetok vijeka ponovo postaje korišten. Sadržaj glicirizina, pomaže izlučivanje toksina i otpadnih produkata metabolizma iz organizma. Ovaj proces se dešava preko bubrega, čime podržava rad jetre. Djeluje kao diuretik i depurativ, što je neobično važno za procese elimincije toksina. Flavonski heterozidi, koji korijenu i daju žutu boju, djeluju na upalne procese sluzokože, što je posebno važno kod oboljenja digestivnog trakta, te spazama koji se pri tome javljaju. Sadržaj steroida određuje digestivni karakter droge, te njeno antihistaminsko djelovanje. Sladić je oficijlno ljekovita biljka prema farmakopeji bivše Jugoslavije. Upotrebljava se Radix Glycyrrhizae (korijen). Oficijelna je biljka i prema Britanskoj farmakopeji: B.P.C. (1973) i Brit. Herb. Pharm (1983), i Europ. Pharmac. (1971)

Primjena u narodnoj medicini

Narodni ljekari koriste čaj od sladića^[3] protiv grčevitog kašalja na nervnoj bazi, bronhitisa, traheitisa, i protiv tuberkuloze pluća. Koristi se i za gastritis, čir želuca i dvanaestopalačnog crijeva i protiv konstipacije. Prokuvan korijen sladića pomaže obnovi sluzokože pa se često dodaje u mješavinu za gastro i urolološki čaj^[4].

Jestivost

Korijen sladića je jestiv i samljevem se koristi kao zamjena za šećer. Hemijska substanca glicirizin, koja se nalazi u korjenu je 50 puta slađa od glukoze. Ekstrakt se može koristiti kao zaslađivač u kolačima, sladoledima i napitcima. Ohlađen čaj od korijena je odličan za utoljavanje žeđi. Pored ljekovitosti, korijen sladića se dodaje u ostale ljekovite gorke čajeve i za poboljsanje ukusa.

Dodatna literatura

• Wilfort, R. Ljekovito bilje i njegova upotreba, Zagreb, 1974.
• Vasa Pelagić, Pelagićev Narodni Učitelj, 1888.
• Dr. Enes Hasanagić, Ljekovito bilje i jetra, Svjetlost, Sarajevo, 1984. str.225,226
• Dr. Jovan Tucakov, Lečenje biljem, Vulkan izdavaštvo, 2014.
• Pharmacopoeia Jugoslavica, edito prima (PhJugI),1933.
• Britanska farmakopeja: B.P.C,1973.
• Britanska farmakopeja: Brit. Herb. Pharm, 1983.
• Europ. Pharmec. vol 1, 1983.

Reference

(Echt) swetholt (Glycyrrhiza glabra) as en plaantenslach uun det famile faan a bongfrüchten (Fabaceae).

Faan di rut wurd drops maaget. A bleeden wurd för tee brükt.

Di schiisk nööm Lakritz komt faan di latiinsk skööl-nööm Glycyrrhiza uf. An det komt faan't griichisk γλυκύς (glykys, „swet“) an ῥίζα (rhiza, „rut“) uf. Sodenang sait am uk swetrut.

Bilen

• Swetrut könst dü uk kaue

• Drops

Glycyrrhiza glabra

Séissholz, Glycyrrhiza glabra, ass en Trausch, deem seng Wuerzele gebraucht ginn an der Pharmaindustrie a fir d'Produktioun vu Mokuch.

Um Spaweck

Glycyrrhiza glabra

Sûs, meyan (glycyrrhiza glabra), riwekeke bejî ye, li ser zilekî heşin dibe. Ji famîleya baqilan e. Koka sûsê şîrîn e. Koka wê dikutin û dikin nav avê. Ew av reng digire û wek çayê reşengî dibe. Havînê li bajaran ava sûsê pirr tê firotin.

Η γλυκόριζα (Glycyrrhiza glabra) είναι αυτοφυές φυτό που ευδοκιμεί στην τροπική Αμερική σε Μεσόγειο, Ασία καθώς και σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας.^[1]

Ιστορία-Ονομασία

Το φυτό είναι γνωστό από τα αρχαία χρόνια. Αναφορές υπάρχουν από τον Θεόφραστο, για ένα φυτό που καλλιεργούσαν οι αρχαίοι Σκύθες και το χρησιμοποιούσαν σαν φάρμακο για το άσθμα.^[2] Η καθεαυτό ονομασία του αποδίδεται στον Διοσκουρίδη.^[3] Στην Ελλάδα συναντάται με τα ονόματα γλυκύριζα η άτριχος, ρεγολίτσα, κολιά κ.ά. Η ονομασία Γιάμπολη αναφέρεται στο φαρμακευτικό παρασκεύασμα που προέρχεται από την ρίζα του. Λόγω της ευρείας διάδοσης της καλλιέργειάς του, έχει δώσει το όνομά του σε τοπωνύμια π.χ Γλυκόρριζο Άρτας.

Περιγραφή

Είναι βαθύρριζο ποώδες πολυετές φυτό με πτερωτά φύλλα. Στα άνθη του διακρίνουμε ποικιλοχρωμία ανάλογα με το είδος ( άσπρο, κίτρινο, μωβ, μπλε). Ο καρπός είναι ξηρός διαρρηκτός χέδρωπας.^[4]

Χρήσεις

Αποξηραμένα μπαστούνια γλυκόριζας

• Χρησιμοποιείται στα ιατρικά παρασκευάσματα για την αντιμετώπιση του άσθματος, του έλκους καθώς και σαν αντιφλεγμονώδες.^[5]

• Στην ζαχαροπλαστική συναντάται η γεύση της σε πολλά γλυκά και καραμέλες.
• Στην βιομηχανία καπνού χρησιμοποιείται σαν αρωματική ουσία για τον καπνό των τσιγάρων.

Παραπομπές

Glycyrrhiza glabra

Татлы тамыр (рус. Лакри́ца, Соло́дка го́лая, Соло́дка гла́дкая, Лакри́чник, лат. Glycyrrhíza) —ҡуҙаклылар (Fabaceae) ғаиләһенән күп йыллыҡ үлән үҫемлек, бейеклеге 80 см-ға етә. Июнь-июль айҙарында аҡһыл миләүшә төҫлө сәскә ата, август-сентябрҙә емеше өлгөрә.

Таралыуы

Тәбиғәт шарттарында Франция, көньяҡ көнсығыш Европа, төньяҡ Африка, Үҙәк Азияла таралған. Рәсәйҙең көньяҡ төбәктәрендә осрай. Башҡортостанда бик һирәк осрай. Шуға ла уны айырыуса һаҡсыл файҙаланыу талап ителә.

Һылтанмалар

• Солодка — Ҙур совет энциклопедияһында мәҡәлә
• Сайт НарМед
• Сайт http://www.fito.nnov.ru/

Әҙәбиәт

• Ғүмәров В. З. Тыуған яҡтың шифалы үҫәмлектәре. —Өфө: Башҡортостан китап нәшриәте, 1996. −160 б. ISBN 5-295-01499-1
• Дудченко Л. Г., Козьяков А. С., Кривенко В. В. Пряно-ароматические и пряно-вкусовые растения — К.: Наукова думка, 1989. — 304 с. — 100 000 экз. — ISBN 5-12-000483-0.. (рус.)

Glycyrrhiza glabra

जेठी मधु औषधीय गुण भएको वनस्पति हो ।

औषधोपचार

• दम खोकीमा

आधा चम्चा दालचिनीको धूलो, एक चिम्टी मरिचको धूलो, आधा चम्चा जेठीमधुको धुलो, चारवटा कण्ठकारीको फल, दुई चम्चा मिश्री एक माना पानीमा पकाउने र एक चौथाई भएपछि छानेर शिशीमा राख्ने र दिनको तीन पटक विहान/ दिउँसो/ वेलुका खाने गरेमा ठिक हुन्छ ।

यो पनि हेर्नुहोस

• मरिच
• नीम
• बेसार
• दालचिनी

सन्दर्भ सामग्रीहरू

ज्येष्ठमधाच्या वनस्पतीचे शास्त्रीय चित्र

Glycyrrhiza glabra ज्येष्ठमधाच्या झाडाचे वाळलेले तुरे व बिया

ज्येष्ठमध (अन्य मराठी नावे: यष्टिमधु ; शास्त्रीय नाव: Glycyrrhiza glabra, ग्लायसीर्‍हिझा ग्लाब्रा ; इंग्लिश: Liquorice / Licorice, लिकोराइस ;) ही दक्षिण युरोपात व आशियात आढळणारी कडधान्यवर्गीय वनस्पती आहे. हिच्या मुळांपासून गोडसर चवीचा अर्क मिळतो.

औषधी गुणधर्म

ज्येष्ठमधाच्या रसाच्या सेवनाने स्वरभंग दूर होतो.

• अशक्तपणा कमी करणारे म्हणजे शक्तिवर्धक असे हे ज्येष्ठमध चवीला गोडसर, पण कफ कमी करणारे बलवर्धक औषध आहे.
• रुग्णास अशक्तपणा आला असल्यास ज्येष्ठमधाचा तुकडा बारीक कुटून त्याचे वस्त्रगाळ चूर्ण,४ ग्राम मध किंवा तुपातून दुपारी व रात्री जेवणापूर्वी त्यास खाण्यास द्यावे.

चित्रदीर्घा

• ज्येष्ठमधाचे झाड

• ज्येष्ठमधाच्या मुळाचा काप

• ज्येष्ठमधाच्या मुळाचे काप

• सालीसकट ज्येष्ठमधाचे मूळ

यष्टिमधु या मुलहठी या मुलेठी एक झाड़ीनुमा पौधा होता है। इसका वैज्ञानिक नाम ग्‍लीसीर्रहीजा ग्लाब्र (Glycyrrhiza glabra) कहते है। इसे संस्कृत में मधुयष्‍टी, बंगला में जष्टिमधु, मलयालम में इरत्तिमधुरम, तथा तमिल में अतिमधुरम कहते है। इसमें गुलाबी और जामुनी रंग के फूल होते है। इसके फल लम्‍बे चपटे तथा कांटे होते है। इसकी पत्तियाँ सयुक्‍त होती है। मूल जड़ों से छोटी-छोटी जडे निकलती है। इसकी खेती पूरे भारतवर्ष में होती है।

मुलहठी एक प्रसिद्ध और सर्वसुलभ जड़ी है। काण्ड और मूल मधुर होने से मुलहठी को यष्टिमधु कहा जाता है। मधुक क्लीतक, जेठीमध तथा लिकोरिस इसके अन्य नाम हैं। इसका बहुवर्षायु क्षुप लगभग डेढ़ मीटर से दो मीटर ऊँचा होता है। जड़ें गोल-लंबी झुर्रीदार तथा फैली हुई होती हैं। जड़ व काण्ड से कई शाखाएँ निकलती हैं। पत्तियाँ संयुक्त व अण्डाकार होती हैं, जिनके अग्रभाग नुकीले होते हैं। फली बारीक छोटी ढाई सेण्टीमीटर लंबी चपटी होती है जिसमें दो से लेकर पाँच तक वृक्काकार बीज होते हैं। इस वृक्ष का भूमिगत तना (काण्ड) तथा जड़ सुखाकर छिलका हटाकर या छिलके सहित अंग प्रयुक्त होता है।

सामान्यतः मुलहठी ऊँचाई वाले स्थानों पर ही होती है। भारत में जम्मू-कश्मीर, देहरादून, सहारनपुर तक इसे लगाने में सफलता मिली है। वैसे बाजार में अरब, तुर्किस्तान, अफगानिस्तान से आयी मुलहठी ही सामान्यतः पायी जाती है। पर ऊँचे स्थानों पर इसकी सफलता ने वनस्पति विज्ञानियों का ध्यान इसे हिमालय की तराई वाले खुश्क स्थानों पर पैदा करने की ओर आकर्षित किया है। बोटैनिकल सर्वे ऑफ इण्डिया इस दिशा में मसूरी, देहरादून फ्लोरा में इसे खोजने व उत्पन्न करने की ओर गतिशील है। इसी कारण अब यह विदेशी औषधि नहीं रही।

परिचय

मुलेठी के पुष्प, पत्ती का पास का दृश्य

मुलहठी नाम से प्रचलित अंग इस वृक्ष की जड़ के लंबे टुकड़े का नाम है। इसमें मिलावट बहुत पायी जाती है। मुख्य मिलावट वेल्थ ऑफ इण्डिया के वैज्ञानिकों के अनुसार मचूरियन मुलहठी की होती है, जो काफी तिक्त होती है। एक अन्य जड़ जो काफी मात्रा में इस सूखी औषधी के साथ मिलाई जाती है, व्यापारियों की भाषा में एवस प्रिकेटोरियम (रत्ती, घुमची या गुंजा के मूल व पत्र) कहलाती है। इण्डियन जनरल ऑफ फार्मेसी के अनुसार वैज्ञानिक द्वय श्री हांडा व भादुरी ने भारतीय बाजारों में मुलहठी का सर्वेक्षण करने पर यही पाया कि इनमें से अधिकांश में मिलावट होती है, यह काफी पुरानी होने के कारण उपयोग योग्य भी नहीं रह जाती, भले ही स्वाद में मीठा होने के कारण वैद्य व अन्य ग्राहक उन्हें सही समझ बैठें।

असली मुलहठी अन्दर से पीली, रेशेदार व हल्की गंध वाली होती है। ताजी जड़ तो मधुर होती है, पर सूखने पर कुछ तिक्त और अम्ल जैसे स्वाद की हो जाती है। विदेशी आयातित औषधियों में मिश्री मुलहठी को सर्वोत्तम माना गया है।

मुलहठी की अनुप्रस्थ काट करने पर उसके कटे हुए तल पर कुछ छल्ले स्पष्ट दिखाई देते हैं, जिन्हें कैम्बियम रिंग्स कहते हैं। बाहर की ओर पीताभ रंग का वल्कल और अन्दर की ओर पीला काष्ठी भाग होता है। वनौषधि निर्देशिका के लेखक के अनुसार उत्तम मुलहठी में किसी भी प्रकार की तिक्तता नहीं पायी जाती है। विद्वान लेखक लिखते हैं कि यदि मुलहठी को गंधकाम्ल (सल्फ्यूरिक एसिड 80 प्रतिशत वी.वी.) में भिगाया जाए तो वह शेष पीले रंग का हो जाता है। यह पहचान का एक आधार है।

ताजा मुलहठी में 50 प्रतिशत जल होता है जो सुखाने पर मात्र दस प्रतिशत रह जाता है। इसका प्रधान घटक जिसके कारण यह मीठे स्वाद की होती है, ग्लिसराइज़िन होता है जो ग्लिसराइज़िक एसिड के रूप में विद्यमान होता है। यह साधारण शक्कर से भी 50 गुना अधिक मीठा होता है। यह संघटक पौधे के उन भागों में नहीं होता जो जमीन के ऊपर होते हैं। विभिन्न प्रजातियों में 2 से 14 प्रतिशत तक की मात्रा इसकी होती है।

ग्लिसराइज़िन के अतिरिक्त इसमें आएसो लिक्विरिटन (एक प्रकार का ग्लाइकोसाइड स्टेराइड इस्ट्रोजन) (गर्भाशयोत्तेजक हारमोन), ग्लूकोज़ (लगभग 3.5 प्रतिशत), सुक्रोज़ (लगभग 3 से 7 प्रतिशत), रेज़ीन (2 से 4 प्रतिशत), स्टार्च (लगभग 40 प्रतिशत), उड़नशील तेल (0.03 से 0.35 प्रतिशत) आदि रसायन घटक भी होते हैं।

मुलहठी के यौगिक इतने मीठे होते हैं कि 1 : 20000 की स्वल्पसांद्रता में भी इसकी मिठास पता लग जाती है। मुलहठी का पीला रंग ग्लाइकोसाइड-आइसोलिक्विरिटन के कारण है। यह 2.2 प्रतिशत की मात्रा में होता है एवं मुख में विद्यमान लार ग्रंथियों को उत्तेजित कर भोज्य पदार्थों के पाचन परिपाक में सहायक सिद्ध होता हे। मुलहठी का घनसत्व काले या लाल रंग के टुकड़ों में मिलता है व इसका उत्पत्ति स्थान अफगान प्रदेश होने के कारण सामान्यतः वहीं की भाषा में 'रब्बुस्सूस' नाम से पुकारते हैं।

औषधीय गुण

मुलेठी खांसी, गले की खराश, उदरशूल क्षयरोग, श्‍वासनली की सूजन तथा मिरगी आदि के इलाज में उपयोगी है। मुलेठी का सेवन आँखों के लिए भी लाभकारी है। इसमें जीवाणुरोधी क्षमता पाई जाती है। यह शरीर के अन्‍दरूनी चोटों में भी लाभदायक होता है। भारत में इसे पान आदि में डालकर प्रयोग किया जाता है।

चित्रदीर्घा

सन्दर्भ

बाहरी कड़ियाँ

• National Institute of Health - Medline
• PDRhealth.com - Profile of Deglycyrrhizinated Licorice (DGL)
• Chemical & Engineering News article on Licorice
• औषधिस गुण मुलेठी के
• मुलेठी के अनजाने स्‍वास्‍थ्‍य लाभ

Glycyrrhiza glabra - MHNT

ਮਲੱਠੀ ਜਾਂ ਮੁਲਹਠੀ (ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ: Liquorice) ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਜੜੀ-ਬੂਟੀ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਬੂਟਾ ਲੱਗਭੱਗ ਡੇਢ ਮੀਟਰ ਤੋਂ ਦੋ ਮੀਟਰ ਉੱਚਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜੜਾਂ ਗੋਲ-ਲੰਮੀਆਂ ਝੁੱਰੀਦਾਰ ਅਤੇ ਫੈਲੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਫਲੀ ਬਰੀਕ ਛੋਟੀ ਢਾਈ ਸੇਂਟੀਮੀਟਰ ਲੰਮੀ ਚਪਟੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਦੋ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਪੰਜ ਤੱਕ ਬੀਜ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।

ਗੈਲਰੀ

• ਮਲੱਠੀ ਦੀ ਜੜ ਦਾ ਇੱਕ ਟੁਕੜਾ

• ਵੱਖ ਵੱਖ ਤਰਾਂ ਦੀਆਂ ਮਲੱਠੀ ਜੜ੍ਹਾਂ

• ਮਲੱਠੀ ਦੀ ਜੜ ਤੇ ਤਨਾ

• Inflorescence of G. glabra

• ਵੱਖ ਵੱਖ ਮਲੱਠੀ ਉਤਪਾਦ

• ਖੁਸ਼ਬੋਦਾਰ ਮਲੱਠੀ ਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ

• ਪੱਤੇ

• G. glabra from Koehler's Medicinal-Plants

ਦਵਾ ਦੇ ਤੋਰ ਤੇ ਲਾਭ

ਇਕ ਆਯੁਰਵੈਦਿਕ ਦਵਾਈ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।ਕਈ ਕਲੀਨਕਲ ਪਰਖਾਂ ਵਿੱਚ ਪਰਤੱਖ ਫਾਇਦੇ ਦਿੱਸੇ ਹਨ।^[2]

1. ਚਮੜੀ ਤੇ ਮਲੱਠੀ ਦਾ ਲੇਪ ਕਰਨ ਨਾਲ ਐਗਜ਼ੀਮਾ ਆਦਿ ਰੋਗਾਂ ਲਈ ਫਾਇਦੇ ਮੰਦ ਹੈ।
2. ਮਲੱਠੀ ਤੇ ਪੁਦੀਨੇ ਦੇ ਪੱਤੇ ਮਿਲਾ ਕੇ ਚੂਸਣ ਨਾਲ ਦਿਲ ਤੇ ਪੇਟ ਵਿੱਚ ਜਲਨ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਮਿਲਦਾ ਹੈ।
3. ਮਲੱਠੀ ਦਾ ਸੱਤ ਇੱਕ ਮਹੀਨਾ ਲਗਾਤਾਰ ਲੈਣ ਨਾਲ ਟੋਟਲ ਤੇ ਐਲ ਡੀ ਐਲ ਕੋਲੈਸਟਰੋਲ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਮਿਲਦਾ ਹੈ।
4. ਕਬਜ਼ ਤੇ ਪੇਟ ਦੀਆਂ ਬੀਮਾਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸਹਾਈ ਹੈ।
5. ਜਿਗਰ ਦੇ ਰੋਗੀ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਕੜਵੱਲ ਸੁਧਾਰਨ ਵਿੱਚ ਸਹਾਈ ਹੈ।
6. ਸ਼ੂਗਰ ਦੇ ਇਲਾਜ ਲਈ ਲਾਭਦਾਇਕ ਹੈ।

ਹਵਾਲੇ

Glycyrrhiza glabra

அதிமதுரம் (ஒலிப்பு ) (liquorice) ஒரு மருத்துவ மூலிகை. அதிமதுரத்தின் மருத்துவ குணங்கள் அனைத்தும், உலகத்தின் எல்லா மருத்துவ முறைகளிலும் பயன்படுத்தப்படுகிறது.

பெயர்கள்

அதிமதுரத்துக்கு அதிங்கம், மதுகம், அட்டி ஆகிய வேறுபெயர்கள் உண்டு. இனிப்புச் சுவை அதிகம் இருப்பதால், ‘அதிமதுரம்’, ‘மது’கம் போன்ற பெயர்களும் உண்டு இதற்கு! ‘இனிப்பு வேர்’ என்பதைக் குறிக்கும் விதமாக, ‘லிகோரைஸ்’ (Liquorice) எனும் பெயர் இதன் வேருக்கு உண்டு.^[2]

மருத்துவப் பயன்பாடுகள்

இனிப்புச் சுவையும் குளிர்ச்சித் தன்மையும் இதன் அடையாளம். கண் நோய்கள், எலும்பு நோய்கள், மஞ்சள் காமாலை, இருமல், சளி, தலைவலி, புண் போன்றவற்றைக் குணப்படுத்தக்கூடியது அதிமதுர வேர். காக்கை வலிப்பு, மூக்கில் ரத்தம் வடிதல், படர்தாமரை, விக்கல், அசதி, தாகம் போன்றவற்றையும் கட்டுப்படுத்தும். நரம்புத் தளர்ச்சி போக்கவும், ஆண்மைக் குறைவுப் பிரச்னைக்கும் அதிமதுரம் அருமருந்தாகப் பயன்படும்.

குறிப்புகள்

வெளியிணைப்புகள்

• National Institute of Health - Medline
• PDRhealth.com - Profile of Deglycyrrhizinated Licorice (DGL)
• Chemical & Engineering News article on Licorice
• Non-profit site on the health aspects of licorice/liquorice

Glycyrrhiza glabra

అతిమధురము (ఆంగ్లం Liquorice) ఒక తియ్యని వేర్లు గల మొక్క.

అతిమధురం, Glycyrrhiza Glabra (liqcorice) Barks & root Plant

ఆయుర్వేద వైద్య విధానంలో అత్యంత తీయని రుచి కలిగి అత్యంత శక్తివంతమైన ఔషధాల్లో అతి మధురం అగ్రస్థానాన్ని పొందిందంటే అతిశయోక్తి కాదు. మధుయష్టి, యష్టి మధు, మధూకలాంటి వివిధ సంస్కృత నామాలతో వ్యవహరింప బడుతూ, హిందీలో ములేటిగా ప్రాచుర్యం పొందిన ఫాబేసి అనే వృక్ష కుటుంబానికి చెందిన మొక్క ఇది. దీని శాస్త్రీయ నామం 'గ్లయిసిరైజా గ్లాబ్రా'. ఈ మొక్కపై జరిగిన అధ్యయనాల్లో ఈ మొక్కలో గ్లయిసిరైజిక్‌ ఆమ్లం, గ్లూకోజ్‌, సుక్రోజ్‌, యాస్పిరాజిన, ఈస్ట్రోజెన్‌, స్టిరాయిడ్‌, సుగంధిత తైలం మొదలైన అంశాలున్నట్లు వెల్లడైంది. పంజాబ్‌ విశ్వ విద్యాలయానికి చెందిన శాస్త్రవేత్తలు అతి మధురం, గుమ్మడి, రోజు పూలు, సోపు గింజలు మొదలైన వాటితో ఒక ఔషధాన్ని రూపొం దించి, ఎలుకలపై ప్రయోగించి పరి శోధించారు. జీర్ణా శయంలోని వ్రణాన్ని మార్చడమే కాక, ఇతర ఆధునిక ఔషధాలతోపాటు దీనిని కూడా వాడటం వల్ల ఆ వ్రణం మానే ప్రక్రియ శీఘ్రతరమైనట్లు గుర్తించారు. అలాగే ఆధునిక ఔషధాల దుష్పరిణామాలు తగ్గడాన్ని కూడా గుర్తించారు. పచారి కొట్లలోను, ఆయుర్వేద ఔషధ విక్రయశాలల్లోనూ లభించే ఈ మొక్క వేళ్లు, వేళ్ల చూర్ణాన్ని ఔషధంగా ఉపయోగిస్తారు.

ఔషధోపయోగాలు(maedical uses):

అతి మధుర చూర్ణంలో సగభాగం వచ చూర్ణం కలిపి పూటకు పావు స్పూను వంతున మూడు పూటుల తగినంత తేనెతో కలిపి తీసుకుంటే వివిధ రకాలైన దగ్గులు తగ్గుతాయి. అతిమధురం, అశ్వగంధ, శుంఠి చూర్ణాలను సమానంగా కలిపి ఉంచుకుని, అరస్పూను నుంచి ఒక స్పూను వరకూ అరకప్పు పాలతో కలిపి సేవిస్తుంటే కీళ్లు, కండరాల నొప్పులు, ఒంట్లో నీరసం తగ్గి హుషారుగా ఉంటారు. సోపు గింజల చూర్ణానికి రెట్టింపు అతి మధురం, పటికబెల్లం కలిపి ఉంచుకుని ఉదయం, సాయంత్రం ఒక స్పూను వంతున అరకప్పు నీటిలో కలిపి సేవిస్తే కడుపు ఉబ్బరం, దగ్గు, ఆయాసం, త్రేన్పులు తగ్గుతాయి. అతి మధుర చూర్ణాన్ని మూడు పూటలా పూటకు ఒక స్పూను వంతున అరకప్పు నీటిలో కలిపి సేవిస్తుంటే అధిక దాహం, ఎక్కిళ్లు, నోటిపూత, కడుపులో మంట, అధిక వేడి, చర్మంపై వచ్చే దద్దుర్లు తగ్గుతాయి. అరకప్పు పాలలో కలిపి సేవిస్తుంటే బాలింతల్లో స్తన్యవృద్ధి జరుగుతుంది. బియ్యం కడుగు నీళ్లతో సేవిస్తే నోరు, ముక్కు మొదలైన భాగాలనుంచి కారే రక్తస్రావం, స్త్రీలలో అధిక బహిష్టు రక్తస్రావం తగ్గుతాయి. జీర్ణాశయ, గర్భాశయ, శ్వాసకోశ వ్యాధులకు వాడే ఔషధాల్లో అతి మధురాన్ని ఒక అనుఘటకంగా ఉపయోగిస్తారు. అతి మధుర చూర్ణంతో పళ్లు తోముకుంటే పిప్పిపళ్లు, చిగుళ్లనుంచి రక్తస్రావం, నోటి పుళ్లు, నోటి దుర్వాసన తగ్గుతాయి. అతి మధుర చూర్ణం, ఎండు ద్రాక్ష సమానంగా కలిపి దంచి ముద్ద చేసి ఉంచుకుని, రోజూ రెండుసార్లు పూటకు పది గ్రాముల చొప్పున చప్పరించి కప్పు పాలు సేవిస్తుంటే స్త్రీలలో రక్తహీనత వల్ల కలిగే నీరసం, ఆయాసం, అలసట, గుండె దడ, మలబద్ధకం తగ్గు తాయి. రుతురక్తం సక్రమంగా పద్ధతిలో, సరైన ప్రమాణంలో వెలువడుతుంది. అధిక రుతుస్రావం తగ్గు తుంది. సుఖ ప్రధమైన నిద్ర కలుగుతుంది. అతి మధురం, ఆకుపత్రి చూర్ణాలను సమానంగా కలిపి ఒక స్పూను వంతుగా రోజూ రెండుపూటలా అరకప్పు పాలతో కలిపి సేవిస్తుంటే మనో వ్యాకులత తగ్గి మనో నిబ్బరం, మానసిక ప్రశాంతత, మానసిక ఉత్తేజం కలుగుతాయి. అతి మధుర చూర్ణాన్ని గాయాలు, వ్రణాలు, పుళ్లపై చల్లుతుంటే రక్తస్రావం తగ్గి శీఘ్రంగా మానుతాయి. అతి మధురం, కరక, తాని, ఉసిరిక చూర్ణాలను సమానంగా కలిపి ఉంచుకుని, ఉదయం, సాయంత్రం రెండుపూటలా సేవిస్తుంటే నేత్ర దోషాలు తగ్గి కంటి చూపు మెరుగవుతుంది. అతి మధురం, సరస్వతి ఆకు, అశ్వగంధ, పటిక బెల్లం చూర్ణాలను సమానంగా కలిపి రెండుపూటలా పావుస్పూను నుంచి స్పూను వరకూ మోతాదుగా అరకప్పు పాలతో సేవిస్తుంటే మెదడుపై ప్రభావం చూపి మతి మరుపు తగ్గి జ్ఞాపకశక్తి, ఏకాగ్రత పెరుగుతాయి. అతి మధురం, అశ్వగంధ చూర్ణాలను సమానంగా కలిపి ఉంచుకుని, గ్లాసు పాలలో ఒక స్పూను చూర్ణం, ఒక స్పూను వంటున పటికబెల్లం పొడి, నెయ్యి, తేనె కలిపి రోజూ ఒకటి రెండుసార్లు తాగుతుంటే పురుషుల్లో లైంగిక సామర్థ్యం పెరుగడమే కాక, లైంగిక కార్యం తరువాత కలిగే నీరసం, నిస్సత్తువ, కండరాలు బిగదీసుకున్నట్లు ఉండే ఇబ్బందులు తొలగుతాయి.

మధుమేహ వ్యాధిగ్రస్తులు అతి మధురం వాడే విషయంలో వైద్యుల సలహాలను అనుసరించాల్సి ఉంటుంది. --డాక్టర్‌ చిట్టిభొట్ల మధుసూదన శర్మ ఆయుర్వేదిక్‌ ఫిజిషియన్‌, నంద్యాల

మూలాలు

ಅತಿಮಧುರ ಒಂದು ಔಷಧೀಯ ಸಸ್ಯ. ಇದರ ಸಸ್ಯನಾಮ ಗ್ಲೈಸಿರೈಸಿಕ್ ಗ್ಲಾಬ್ರ (glycyrrhiza-glabra). ಜೇಷ್ಠಮಧು, ಯಷ್ಠಿಮಧುಕ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಮಧುರ ಕಪ್ಪು ಮತ್ತು ಗಂಟಲು ಕೆಟ್ಟಾಗ ಸಿಹಿಯುಕ್ತ ಮತ್ತು ತಂಪುಕಾರಕ ಗುಣಬರಲು ಅದರಲ್ಲಿರುವ ಗ್ಲೈಸಿರೈಸಿನ್ ಕಾರಣ. ಇದರ ಮೂಲ ಸ್ಥಾನ ಯುರೇಶ್ಯ. ಇದನ್ನು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಸ್ಪೈನ್, ಇಟಲಿ, ಫ್ರಾನ್ಸ್, ರಷ್ಯಾ, ಸಿರಿಯಾ, ಇರಾನ್, ಇರಾಕ್, ಟರ್ಕಿ, ಉತ್ತರ ಆಫ್ರಿಕಾ ಮತ್ತು ಚೈನಾ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಬೆಳೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಭಾರತಕ್ಕೆ ಇದನ್ನು ಇರಾಕ್, ಪರ್ಶಿಯಾ ಮತ್ತು ಏಷಿಯಾದ ಇತರ ದೇಶಗಳಿಂದ ಆಮದು ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲಾಗುತ್ತದೆ. ಶೀತಕರವಾದ ಹವಾಗುಣವಿರುವ ಹಿಮಾಲಯ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ಬೆಟ್ಟ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಶ್ರೀನಗರ, ಕಾಶ್ಮೀರ, ಉತ್ತರಾಖಂಡ, ಗುಜರಾತ್ ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಬೆಳೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.^[೨]

ಸಸ್ಯವರ್ಣನೆ

ಸುಮಾರು ೬ ಅಡಿ ಎತ್ತರ ಬೆಳೆಯುವ ಗಡುತರ ಪೊದರು. ಹೂಗಳು ಸುವಾಸನೆ ಹೊಂದಿದ್ದು, ವನಸ್ಪತಿ ಬಣ್ಣ ಅಥವಾ ನೇರಳೆ ಬಣ್ಣವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ. ಇದರ ಕಾಂಡವು ಅಡ್ಡಲಾಗಿ ಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತದೆ. ಇದನ್ನು ವಾಣಿಜ್ಯ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆ ಹೊಂದಿದ ಲಿಕ್ಕೋರೈಸ್ ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ. ಇದು ಸ್ವಕೀಯ ಪರಾಗ ಸ್ಪರ್ಶವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಇದರ ವರ್ನ ತಂತುಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ೨n=೧೬. ಇದರ ಬೇರುಗಳು ಹೆಚ್ಚು ಕೊಂಬೆಯೊಡೆದು ಭೂಮಿಯ ಮೇಲ್ಪದರದಲ್ಲೇ ಕೇಂದ್ರೀಕೃತವಾಗಿರುತ್ತವೆ. ತಾಯಿಬೇರು ಹಲವಾರು ಗೆಡ್ಡೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ. ^[೩]

ಬೇಸಾಯ ಕ್ರಮಗಳು

ಮಣ್ಣು: ಚೆನ್ನಾಗಿ ಬಿಸಿಲಿರುವ ಒಣ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ, ಆಳವಾದ ತೇವಯುಕ್ತ ಮಣ್ಣಿನಲ್ಲಿ(ನದಿ ದಡಗಳಲ್ಲಿ) ಚೆನ್ನಾಗಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತದೆ. ಕ್ಷಾರಯುಕ್ತ ಮಣ್ಣಿನಲ್ಲಿಯೂ ಬೆಳೆಸಬಹುದಾಗಿದೆ.

ಸಸ್ಯಾಭಿವೃದ್ಧಿ

ಇದನ್ನು ಅಂಗಾಂಶ ಕೃಷಿ ವಿಧಾನದಲ್ಲಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಮಾಡಬಹುದು. ಈ ಬೆಳೆಯನ್ನು ಬೀಜದಿಂದ ಅಥವಾ ಮುಕುಟದಿಂದ ಅಥವಾ ಬೇರು ಬಿಟ್ಟ ಕಾಂಡದ ತುಂಡುಗಳಿಂದ ವೃದ್ಧಿ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ.

ಭೂಮಿ ಸಿದ್ಧತೆ

ಇದು ಬಹುವಾರ್ಷಿಕ ಬೆಳೆಯಾದ್ದರಿಂದ ಭೂಮಿಯನ್ನು ಚೆನ್ನಗಿ ಉಳಿಮೆ ಮಾಡಿ ಸಿದ್ಧಗೊಳಿಸಬೇಕು. ಕೊನೆಯ ಬಾರಿ ಉಳುಮೆ ಮಾಡುವಾಗ ಹೆಕ್ಟೇರಿಗೆ ೧೦-೧೫ ಟನ್ ಕೊಟ್ಟಿಗೆ ಗೊಬ್ಬರವನ್ನು ಹಾಕಿ ಮಣ್ಣಿನಲ್ಲಿ ಚೆನ್ನಾಗಿ ಮಿಶ್ರ ಮಾಡಬೇಕು.

ಬಿತ್ತನೆ ಮತ್ತು ಗೊಬ್ಬರ

ಬೆಳೆಯನ್ನು ಮಳೆಗಾಲದಲ್ಲಿ(ಮೇ- ಆಗಸ್ಟ್) ಪ್ರಾರಂಭಿಸಬಹುದು. ಬಿತ್ತನೆಯ ಅಂತರ ೪೫×೯೦ ಸೆಂ. ಮೀ., ಈ ಬೆಳೆಗೆ ಹೆಕ್ಟೇರಿಗೆ ೪೦ː೨೦ː೨೦ ಕಿ. ಗ್ರಾಂ. ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಕ್ರಮವಾಗಿ ಸಾರಜನಕ, ರಂಜಕ ಮತ್ತು ಪೊಟ್ಯಾಷ್ ರಸಗೊಬ್ಬರಗಳನ್ನು ಕೊಡಬೇಕು. ಬೆಳೆಯಿಡುವ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಅರ್ಧ ಭಾಗ ಸಾರಜನಕ, ಪೂರ್ಣ ಪ್ರಮಾಣದ ರಂಜಕ ಮತ್ತು ಪೊಟ್ಯಾಷ್ ಗೊಬ್ಬರಗಳನ್ನು ಮಣ್ಣಿನಲ್ಲಿ ಬೆರೆಸಬೇಕು. ಉಳಿದ ಸಾರಜನಕದಲ್ಲಿ ⅓ ಭಾಗವನ್ನು ನಾಟಿಯಾದ ಒಂದು ವರ್ಷದ ನಂತರ, ಉಳಿದದ್ದನ್ನು ಮೂರನೇ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ಕೊಡಬಹುದು.^[೪]

ನೀರಾವರಿ

ಬೆಳೆ ಬಿತ್ತನೆ ಸಮಯದಿಂದ ಗಿಡಗಳು ಚೆನ್ನಗಿ ಚಿಗುರಲು ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುವವರೆಗೆ ನಿಗದಿತ ಅಂತರದಲ್ಲಿ ಬೆಳೆಗೆ ನೀರು ಹಾಯಿಸಬೇಕು. ಅನಂತರ ೫- ೬ ತಿಂಗಳವರೆಗೆ ೮-೧೦ ದಿನಗಳ ಅಂತರದಲ್ಲಿ ನೀರು ಹಾಯಿಸಬೇಕು. ಗಿಡಗಳು ಸ್ಥಿರಗೊಂಡ ನಂತರ ಗಡುತರವಾಗುವುದರಿಂದ ಹೆಚ್ಚಿನ ಆರೈಕೆ ಮಾಡಬೇಕಾಗಿಲ್ಲ.

ಕಳೆ ಹತೋಟಿ

ಕಳೆಗಳನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸಲು ಆಗಿಂದ್ದಾಗ್ಗೆ ಸಾಲುಗಳ ಮಧ್ಯೆ ಕುಂಟೆ ಹೊಡೆದು ನಂತರ ಸಾಲುಗಳ ಕಳೆ ತೆಗೆಯಬೇಕು.

ಮಧ್ಯಂತರ ಬೆಳೆಗಳು

ಈ ಬೆಳೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭಿಕ ವರ್ಷದ್ದಲ್ಲಿ ಕ್ಯಾರೆಟ್, ಆಲೂಗಡ್ಡೆ ಮತ್ತು ಎಲೆಕೋಸುಗಳನ್ನು ಮಧ್ಯಂತರ ಬೆಲೆಗಳಾಗಿ ಬೆಳೆಯಬಹುದು. ಈ ಮಧ್ಯಂತರ ಬೆಳೆಗಳಿಗೆ ಗೊಬ್ಬರ ಇತ್ಯಾದಿಗಳನ್ನು ಕೊಡುವುದು ಅಗತ್ಯ. ಮಧ್ಯಂತರ ಬೇಸಾಯವನ್ನು ಮಣ್ಣಿನಲ್ಲಿ ಸಾಕಷ್ಟು ತೇವಾಂಶವಿಲ್ಲದಿರುವಾಗ ಮಾಡಬಾರದು.

ಕೀಟ ಮತ್ತು ರೋಗಗಳು

ಬೆಳೆ ಕೆಂಪು ಮಣ್ಣಿನ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿದ್ದರೆ ಗೆದ್ದಲಿನ ಭಾದೆ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ಇದರ ಹತೋಟಿಗೆ ಶೇ. ೫೦ರ ಕ್ಲೋರೈಡನ್ನು ಹೆಕ್ಟೇರಿಗೆ ೨೫-೩೦ ಕಿ. ಗ್ರಾಂ. ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಬಳಸಬೇಕು. ಹತ್ತಿಯ ಬೂದಿ ಮೂತಿಹುಳು, ಬೇರುಕೊಳೆ, ಕತ್ತುಕೊಳೆ, ಸೊರಗು ರೋಗ, ತುಕ್ಕು ರೋಗ, ಎಲೆ ಒಣಗು ರೋಗ ಮತ್ತು ಸರ್ಕೋಸ್ಪೋರ ಎಲೆ ಚುಕ್ಕೆ ರೋಗಗಳು ಬರುತ್ತವೆ. ಈ ರೋಗಗಳ ಹತೋಟಿಗೆ ಬ್ರಾಸಿಕಾಲ್ ಮತ್ತು ಬ್ಯಾವಿಸ್ಟಿನ್ ಬಳಸಬಹುದು.

ಛಾಯಾಚಿತ್ರಗಳು

• 
• ಅತಿಮಧುರ

• 

ಉಲ್ಲೇಖಗಳು

Glycyrrhiza glabra

Ła sugorigorisia (o anca sugorisia) (nome sientifico Glycyrrhiza glabra) ła xe na pianta ke dura senpre, alta fin a 2 metri, deła fameja dełe Leguminose. Laktritze in todesco, licorice in inglese e liquirizia in tałjàn, ła xe originaria deł'Asia sudocidentałe e deł'Egito, ma i ła conoseva anca i Cinesi e i antichi Greci. A portarla in Eoropa xe sta i frati dominicani 'ntel 14° secoło.

Bastonsini de sugorigorisia

Łe raixe vien doparà in tante maniere, parkè łe ga dełe sostanse (açido glicirisico, glicirisina) co diverse proprietà. Intanto łe xe dolsi e ałora łe se mastega cusì come ke łe xe (bastonsini de sugorigorisia) o se ghin fa gełati, caramełe, spaghi, ciunghe, liquori o łe se mete drento ła graspa.

Spaghi de sugorigorisia

Ła sugorigorisia ła ga anca proprietà protetive par ła mucosa del stomego e ła va ben par ki ke ga ła gastrite; pare ke ghe sia anca na çerta atività antinfiamatoria e stimołante łe difese imunitarie. I efeti cołaterałi, quando ke se ghin magna masa, xe ła ritension idrica e ła presion alta. Vien perso anca potasio e sto fato pol far dani al core e ai muscołi. Par ste rason xe mejo ke quei ke ga ła presion alta e łe done insinte no i fasa uso de sugorigorisia.

Sus, jew nebatê gemo. Tıb dı ca gêno. Meywey cı erdi bın deyo.

Glycyrrhiza glabra - MHNT

1. ↑ ^{1.0 1.1} Xetay lua: unknown error.

मुलेठी या मुलहठी या यष्टिमधु एक झाड़ीनुमा पौधा होइत अछि । एकर वैज्ञानिक नाम ग्लिसीर्रहिजा ग्लाब्र (Glycyrrhiza Glabra) कहैत अछि । एकरा संस्कृत भाषा मे मधुयष्‍टी, बङ्गला भाषामे जष्टिमधु, मलयालममे इरत्तिमधुरम, तथा तमिलमे अतिमधुरम कहैत अछि । एहिमे गुलाबी आ जामुनी रङ्गक फूल होइत अछि । एकर फल लम्‍बा चपटे तथा कांट होइत अछि । एकर पत्तिसभसँ युक्‍त होइत अछि । मूल जड़सँ छोट-छोट जड़ निकलैत अछि । एकर खेती नेपाल आ भारतमे कएल जाइत अछि ।

मुलहठी एक प्रसिद्ध आ सर्वसुलभ जड़ी छी । काण्ड आ मूल मधुर भेला कारण मुलहठीकें यष्टिमधु कहल जाइत अछि । मधुक क्लीतक, जेठीमध तथा लिकोरिस एकर अन्य नाम छी ।

चित्र दीर्घा

सन्दर्भ सामग्रीसभ

बाह्य जडीसभ

• National Institute of Health - Medline
• PDRhealth.com - Profile of Deglycyrrhizinated Licorice (DGL)
• Chemical & Engineering News article on Licorice

एहो सभ देखी

• मरिच
• नीम
• बेसन
• दालचिनी

यष्टी

त्वक्-सहितं यष्टीमूलम्

एषा यष्टी अपि भारते वर्धमानः कश्चन सस्यविशेषः । इयम् अपि सस्यजन्यः आहारपदार्थः । एषा यष्टी आङ्ग्लभाषायां Liquorice इति उच्यते । अस्याः सस्यशास्त्रीयं नाम अस्ति Glycyrrhiza glabra इति । एषा यष्टी प्रायः औषधत्वेन एव उपयुज्यते सर्वत्र । एतस्याः यष्ट्याः अपरं नाम अस्ति ज्येष्ठमधुः इति । अस्य यष्टिसस्यस्य मूलम् औषधत्वेन उपयुज्यते । अन्यानि अङ्गानि तु न उपयुज्यन्ते ।

यष्टीसस्यम्

यष्टीशाखा, पुष्पं, फलं, बीजम्, अङ्कुरः चापि

आयुर्वेदस्य अनुसारम् अस्याः यष्ट्याः स्वभावः

यष्टिमूलस्य खण्डाः

एषा यष्टी पचनार्थं गुरुः । एषा स्निग्धगुणयुक्ता, शीतवीर्या च । एषा यष्टी जीर्णानन्तरं मधुरविपाका भवति ।

“यष्टी हिमा गुरुः स्वाद्वी चक्षुष्या बलवर्णकृत् ।

सुस्निग्धा शुक्रला केश्या स्वर्या पित्तनिलास्रजित् ।

व्रणशोथविषच्छर्दितृणाम्लानिक्षयापहा ॥“ (भावप्रकाशः)

Glycyrrhiza glabra

एकं यष्टीमूलम्

१. एषा यष्टी चक्षुष्या अस्ति । तन्नाम नेत्रस्य हितकरी ।

२. एषा यष्टी शरीरस्य बलं वर्णं च वर्धयति ।

३. एषा यष्टी मुखे अरुचिं निवार्य रुचिं जनयति ।

४. एषा यष्टी शरीरे शुक्रधातुं वर्धयति । केशाणां वर्धनम् अपि करोति ।

५. एषा यष्टी दाहं शमयति । एषा यष्टी वेदनास्थापिका अपि ।

६. एषा यष्टी वातं पित्तं च हरति । वमनं निवारयति अपि ।

७. एषा यष्टी कण्ठरोगान्, अतिरक्तस्रावं चापि निवारयति ।

८. एषा यष्टी शोथं शमयति । कफनिस्सारिका चापि ।

९. एषा यष्टी स्वरम् उत्तमं करोति । स्तन्यं वर्धयति च ।

१०. एषा यष्टी व्रणरोपिका । विषबाधां छर्दिं च शमयति ।

११. अस्य यष्टिसस्यस्य मूलं ३ – ५ ग्रां यावत् औषधत्वेन दातुं शक्यते ।

१२. वातजन्यः शुष्ककासः बाधते चेत् यष्टीं, द्राक्षाम्, आमलकस्य चूर्णं च ६ ग्रां यावत् पेषयित्वा १२ ग्रां यावत् घृतं योजयित्वा क्षीरेण सह पातव्यम् । पेषणं कृत्वा सज्जीकृतं मिश्रणं सम्यक् भागत्रयं कृत्वा प्रतिदिनं त्रिवारं पातव्यम् । एवं ३ – ४ दिनानि यावत् करणाभ्यन्तरे कासः अपगच्छति ।

१३. पित्तजन्यः कासः बाधते चेत् यष्टीम्, आमलकम्, अळलेफलं च समप्रमाणेन योजयित्वा चूर्णीकरणीयम् । तत् चूर्णं वस्त्रेण शोधयित्वा दिने त्रिवारं ५ ग्रां यावत् शर्करां क्षीरं च योजयित्वा ३ - ४ दिनानि यावत् पातव्यम् ।

१४. अर्धचमसपरिमितां यष्टीं चूर्णीकृत्य चषकपरिमितं जलं योजयित्वा सम्यक् क्वथनीयम् । जलं यदा अर्धचषकपरिमितं भवति तदा तत् कषायं शोधयित्वा तत्र मधु योजयित्वा चमसद्वयं यावत् च दिने द्विवारम् इव ३ – ४ दिनानि यावत् सेवनीयम् । तेन कफबाधा निवारिता भवति । कफस्य शुष्कतायाः कारणतः हृदये कण्ठे वा वेदना जायते चेत् सा अपि निवारिता भवति ।

१५. यष्टीम्, अर्धचमसपरिमितं निम्बूकस्य रसं, चमसमितं मधु च योजयित्वा प्रतिदिनं त्रिवारम् इव सेवितं चेत् शुष्ककासः अपगच्छति ।

१६. यष्ट्याः तैलम् अपि उपयोक्तुं शक्यते । अस्याः यष्ट्याः विशेषरूपेण कोऽपि निषेधः नास्ति ।

Liquorice (British English) or licorice (American English; IPA: /ˈlɪkərɪʃ, -ɪs/ LIK-ər-ish, -⁠iss)^[5][6] is the common name of Glycyrrhiza glabra, a flowering plant of the bean family Fabaceae, from the root of which a sweet, aromatic flavouring can be extracted.

The liquorice plant is an herbaceous perennial legume native to Western Asia, North Africa, and Southern Europe.^[1] Liquorice is used as a flavouring in candies and tobacco, particularly in some European and West Asian countries.

Liquorice extracts have been used in herbalism and traditional medicine.^[7] Excessive consumption of liquorice (more than 2 mg/kg [3.2×10⁻⁵ oz/lb] per day of pure glycyrrhizinic acid, a liquorice component) may result in adverse effects, and overconsumption should be suspected clinically in patients presenting with otherwise unexplained hypokalemia and muscle weakness.^[8] In at least one case, death has been attributed to excessive liquorice consumption.^[9]

Etymology

The word liquorice, or licorice, is derived via the Anglo-French lycorys, from Late Latin liquiritia,^[10] itself ultimately derived from Greek γλυκύρριζα, glykyrrhiza (the Modern Greek spelling of the genus is γλυκόριζα, glykoriza)^[11] literally meaning 'sweet root' and referring to Glycyrrhiza glabra.^[12][13]

The Late Latin form is a corruption of the older form glycyrrhiza,^[14] as attested in Pliny's latinization of the Greek.^[10] The latter gives the plant's binomial name with glabra meaning 'smooth'^[15] and referring to the plant's smooth husks; the former came to being via the influence of liquere, 'to become fluid', reflecting the method of extraction of the sweet stuff from the roots.^[16]

As of 2021, its English common name is spelled 'liquorice' in most of the Commonwealth, but 'licorice' in the United States.^[17][18]

Description

Liquorice is a herbaceous perennial, growing to 1 metre (40 in) in height, with pinnate leaves about 7–15 cm (3–6 in) long, with 9–17 leaflets. The flowers are 8–12 mm (5⁄16–1⁄2 in) long, purple to pale whitish blue, produced in a loose inflorescence. The fruit is an oblong pod, 20–30 mm (3⁄4–1+1⁄8 in) long, containing several seeds.^[19] The roots are stoloniferous.^[20]

Chemistry

Much of the sweetness in liquorice comes from glycyrrhizin.

Sections of liquorice root

The scent of liquorice root comes from a complex and variable combination of compounds, of which anethole is up to 3% of total volatiles. Much of the sweetness in liquorice comes from glycyrrhizin, which has 30–50 times the sweetness of sugar. The sweetness is different from sugar, being less instant, tart, and lasting longer.

The isoflavene glabrene and the isoflavane glabridin, found in the roots of liquorice, are phytoestrogens.^[21][22]

Cultivation and uses

Liquorice grows best in well-drained soils in deep valleys with full sun. It is harvested in the autumn two to three years after planting.^[19] Countries producing liquorice include India, Iran, Italy, Afghanistan, China, Pakistan (mulethi in Urdu), Iraq, Azerbaijan, Uzbekistan, Turkmenistan and Turkey.^[23] In India, liquorice is called jyeshthamadh (ज्येष्ठमध) in the region of Maharashtra.

In 2019, the world market for liquorice extract was US$191 million, with the largest exporters led by France, Uzbekistan, China, and Iran, each providing 10–14% of the total.^[24]

Tobacco

Liquorice is used as a flavouring agent for tobacco, for flavour-enhancing and moistening agents in the manufacture of American blend cigarettes, moist snuff, chewing tobacco, and pipe tobacco.^[23][25] Liquorice provides tobacco products with a natural sweetness and a distinctive flavour that blends readily with the natural and imitation flavouring components employed in the tobacco industry.^[23] Liquorice can also be added to cigarette rolling papers. As of 2009, the US Food and Drug Administration banned the use of any "characterizing flavors" other than menthol from cigarettes, but not other manufactured tobacco products.^[26]

Food and confectionery

Dried sticks of liquorice root

Liquorice flavour is found in a wide variety of candies or sweets. In most of these candies, the taste is reinforced by aniseed oil so the actual content of liquorice is very low. Liquorice confections are primarily purchased by consumers in Europe, but are also popular in other countries such as Australia and New Zealand.^[23]

In the Netherlands, liquorice confectionery (drop) is one of the most popular forms of sweets. It is sold in many forms. Mixing it with mint, menthol, aniseed, or laurel is quite popular. Mixing it with ammonium chloride (salmiak) is also popular as it is in Finland. A popular example of salmiak liquorice in the Netherlands is known as zoute drop ('salty liquorice'), but it contains very little if any common salt (sodium chloride).^[27] Strong, salty sweets are also popular in Nordic countries where liquorice flavoured alcohols are also popular, particularly in Denmark and Finland.

Dried sticks of the liquorice root are also a traditional confectionery in their own right in the Netherlands as were they once in Britain although their popularity has waned in recent decades. They were sold simply as sticks of zoethout ('sweet wood') to chew on as a candy. Through chewing and suckling, the intensely sweet flavour is released. The sweetness is 30 to 50 times as strong as sucrose, without causing damage to teeth. Since about the 1970s, zoethout has become rarer and been replaced by easier to consume candies (including 'drop').

Liquorice root chips

Pontefract in Yorkshire, England, is where liquorice mixed with sugar began to be used as a sweet in the contemporary way.^[28] Pontefract cakes were originally made there.^[29] In Cumbria, County Durham, Yorkshire and Lancashire, it is colloquially known as 'Spanish', supposedly because Spanish monks grew liquorice root at Rievaulx Abbey near Thirsk.^[30]

In Italy, Spain and France, liquorice is popular in its natural form. The root of the plant is simply dug up, washed, dried, and chewed as a mouth freshener. Throughout Italy, unsweetened liquorice is consumed in the form of small black pieces made only from 100% pure liquorice extract. In Calabria a popular liqueur is made from pure liquorice extract and in Reggio Emilia a famous soft drink is made with name acqua d'orcio. Liquorice is used in Syria and Egypt, and only in Diyarbakır in Turkey, where it is sold as a drink, in shops as well as street vendors.

Research

Properties of glycyrrhizin are under preliminary research, such as for hepatitis C or topical treatment of psoriasis, but the low quality of studies as of 2017 prevents conclusions about efficacy and safety.^[7][31]

Traditional medicine

In traditional Chinese medicine, a related species G. uralensis (often translated as "liquorice") is known as gancao (Chinese: 甘草; lit. 'sweet grass'), and is believed to "harmonize" the ingredients in a formula.^[32] Liquorice has been used in Ayurveda in the belief it may treat various diseases,^[33][34][35] although there is no high-quality clinical research to indicate it is safe or effective for any medicinal purpose. The European Medical Agency added liquorice to their list of herbal medicine.^[36]

Toxicity

The major dose-limiting toxicities of liquorice are corticosteroid in nature, because of the inhibitory effect that its chief active constituents, glycyrrhizin and enoxolone, have on cortisol degradation, and include edema, hypokalaemia, weight gain or loss, and hypertension.^[37][38]

The United States Food and Drug Administration believes that foods containing liquorice and its derivatives (including glycyrrhizin) are safe if not consumed excessively. Other jurisdictions have suggested no more than 100 to 200 mg (1.5 to 3.1 gr) of glycyrrhizin per day, the equivalent of about 70 to 150 g (2+1⁄2 to 5+1⁄4 oz) of liquorice confectionery.^[8] Liquorice should not be eaten or used during pregnancy.^[7]

Fungicide

The essential oils inhibit the growth of Aspergillus flavus.^[39]

Adverse effects

Liquorice is an extract from the Glycyrrhiza glabra plant which contains glycyrrhizic acid (GZA). GZA molecules are composed of one molecule of glycyrrhetinic acid and two molecules of glucuronic acid.^[40]

The extracts from the root of the plant can be referred to as liquorice, sweet root, and glycyrrhiza extract. G. glabra grows in Europe and Western Asia. When administered orally, the product of glycyrrhetinic acid is found in human urine whereas GZA is not.^[40] This shows that glycyrrhetic acid is absorbed and metabolized in the intestines in humans. GZA is hydrolyzed to glycyrrhetic acid in the intestines by bacteria.^[41]

For thousands of years, G. glabra has been used for medicinal purposes including indigestion and stomach inflammation.^[42] Some other medicinal uses are cough suppression, ulcer treatment, and as a laxative. Salts of GZA can also be used in many products as sweeteners and aromatizers. The major (roughly 90%) use of liquorice is in the tobacco industry. The rest is split evenly between food and pharmaceutics, at 5% of usage each.^[43] Liquorice extract is often found in many sweets and candies, some drugs, and beverages like root beer. It can also be used in chewing gum, tobacco products like snuff, and toothpaste.

A high intake of liquorice can have many toxic effects. Hyper-mineralocorticosteroid syndrome can occur when the body retains sodium, loses potassium altering biochemical and hormonal activities.^[44] Some of these activities include lower aldosterone level, decline of the renin-angiotensin system and increased levels of the atrial natriuretic hormone in order to compensate the variations in homoeostasis.^[45]

Some other symptoms of toxicity include electrolyte imbalance, edema, increased blood pressure, weight gain, heart problems, and weakness. Symptoms depend on the severity of toxicity. Some other complaints include fatigue, shortness of breath, kidney failure, and paralysis.^[46][47] In 2020, physicians reported a case of a man who died of cardiac arrest as a result of drastically low potassium levels. He had been eating a bag of black licorice a day for three weeks previously.^[9][48]

Most adverse effects of liquorice poisoning are attributed to the mineralocorticoid effects of GZA. Depending on the dose and intake of liquorice, serious problems and even hospitalization can occur. People with previously existing heart or kidney problems may be more susceptible to GZA and liquorice poisoning.^[44] It is important to monitor the amount of liquorice consumed in order to prevent toxicity. It is difficult to determine a safe level, because the effects are affected by a variety of factors and vary from person to person. In the most sensitive individuals, daily intake of about 100 mg (1.5 gr) GZA can cause problems.^[49] This is equivalent to 50 g (1.8 oz) liquorice sweets. However, most people can consume up to 400 mg (6.2 gr) before experiencing symptoms, which would be about 200 g (7.1 oz) liquorice sweets. A rule of thumb is that a normal healthy person can consume 10 mg (0.15 gr) GZA a day.^[50]

Gallery

• 

  Liquorice root with bark

• 

  Inflorescence of G. glabra

• 

  Various liquorice products

• 

  Different flavoured liquorice sticks

• 

  Foliage

• 

  G. glabra from Koehler's Medicinal-Plants

References