Chickensage

Yovşan (lat. Artemisia)^[1] - mürəkkəbçiçəklilər fəsiləsinə aid bitki cinsi.^[2]

Azərbaycan Respublikasında 16 (bəzi məlumatlara görə 42) növü yayılmış, Tərxun adlanan bir növü isə becərilir. Bəzi növlərində efir yağları, turşular və s. maddələr var. Acı Yovşan (lat. Artemisia absinthium), adi yovşan (lat. Artemisia vulgaris) və başqa növləri dərman bitkisidir. Yarpaqlarından və gövdəsinin çiçəklənmiş uc hissəsindən hazırlanan dəmləmə, tinktura və ekstraktı iştah artıran vasitə kimi işlədilir.

Adlandırılma

Yovşan türk mənşəli sözdür. Mahmud Kaşğarinin "Divani Lüğət-it Türk" əsərində bu söz «yapçan» (ىَبْجانْ) və «yavçan» (ىَٯْجانْ) kimi işlənmişdir. Yovşanın elmi adı Artemisia sözünün ya yunan ilahəsi Artemidanın, ya da e.ə. 350-ci ildə ölən botanik və tibb alimi Kariyalı II Artemisiyanın adından yarandığı göstərilir.^[3][4].

Sinonimləri

• Absinthium Mill.
• Chamartemisia Rydb.
• Elachanthemum Y.Ling & Y.R.Ling
• Oligosporus Cass.^[5]

Növləri

Azərbaycanın dərman bitkiləri

• Acı yovşan (Artemisia absinthium L.)
• Adams yovşanı (Artemisia adamsii Bess.)
• Birillik yovşan (Artemisia annua L.)
• Arqi yovşanı (Artemisia argyi Levl. et Vaniot)
• Sapvari yovşan (Artemisia capillaris Thunb.)
• Çin yovşanı (Artemisia cina Berg. et Poljak.)
• Tərxun (Artemisia dracunculus L.)
• Soyuq yovşan (Artemisia frigida Willd.)
• Bütövyarpaq yovşan (Artemisia integrifolia L.)
• Yapon yovşanı (Artemisia japonica Thunb.)
• Kamfora yovşanı (Artemisia maritima L.)
• Selenqin yovşanı (Artemisia selengensis Turcz. ex Bess.)
• Sivers yovşanı (Artemisia sieversiana Willd.)
• Şovits yovşanı (Artemisia szowitziana (Bess.) Grossh.)
• Zail yovşanı (Artemisia transiliensse Poljak.)
• Adi yovşan (Artemisia vulgaris L.)

Digər növləri

• Artemisia afra
• Artemisia alaskana
• Artemisia aleutica
• Artemisia arbuscula
• Artemisia biennis
• Artemisia bigelovii
• Artemisia californica
• Artemisia campestris
• Artemisia cana
• Artemisia douglasiana
• Artemisia herba-alba
• Artemisia ludoviciana
• Artemisia michauxiana
• Artemisia nesiotica
• Artemisia nova
• Artemisia pallens
• Artemisia palmeri
• Artemisia princeps
• Artemisia pycnocephala
• Artemisia rothrockii
• Artemisia scoparia
• Artemisia spinescens
• Artemisia suksdorfii
• Artemisia tridentata
• Artemisia verlotiorum

Mənbə

• Azərbaycan Milli Ensiklopediyası. Bakı, 2007.

İstinadlar

1. ↑ Nurəddin Əliyev. Azərbaycanın dərman bitkiləri və fitoterapiya. Bakı, Elm, 1998.
2. ↑ Elşad Qurbanov. Ali bitkilərin sistematikası, Bakı, 2009.
3. ↑ Ghorganics.com. "Etymology". 1 noyabr 2015 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-06-07. Check date values in: |archivedate= (kömək)
4. ↑ Britannica.com. "Etymology". 7 may 2008 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-06-07. Check date values in: |archivedate= (kömək)
5. ↑ "Genus: Artemisia L." Germplasm Resources Information Network. United States Department of Agriculture. 2007-04-13. İstifadə tarixi: 2011-09-08.