Die Gemeine Fichte ist ein aufrecht wachsender immergrüner Baum, der Wuchshöhen von bis zu etwa 40 Meter erreichen kann; unter besonderen Bedingungen wurden schon 50 bis maximal 62 Meter gemessen. Damit ist sie neben der Weißtanne (Abies alba) der größte in Europa heimische Baum. Die Gemeine Fichte kann Stammdurchmesser bis 1,5 Meter erreichen. Fichten bilden Senkerwurzeln aus. Auf vernässten Standorten sterben diese jedoch ab und die verbleibenden Horizontalwurzeln bilden flache Tellerwurzeln, wodurch die Bäume stark windwurfgefährdet sind.
Die Krone der Gemeinen Fichte bildet sich um den gerade wachsenden Stamm kegelförmig aus. Die Zweige sind quirlig angeordnet. Während sie in der oberen Stammhälfte gewöhnlich aufrecht oder gerade ausgerichtet sind, hängen sie in der unteren Stammhälfte meist gebogen nach unten. Letzteres ist besonders gut bei älteren Bäumen zu beobachten. Bäume im Freistand behalten ihre grünen Zweige lange Zeit bis zum Boden und wachsen so als Mantelfichten.
Bei der Gemeinen Fichte haben sich auf Grund des großen Verbreitungsgebietes mit unterschiedlichen Standort- und Klimabedingungen sogenannte Ökotypen entwickelt, die sich in Bezug auf Verzweigung und auch Nadeln unterscheiden. Dabei unterscheidet sich die Kronenausformung insbesondere bei den zuerst angelegten Ästen, den Ästen 1. Ordnung sowie den davon abgehenden weiteren Verzweigungen, den Ästen 2. und höherer Ordnung. Bei den sogenannten Plattenfichten gehen die Äste 2. Ordnung horizontal ab. Bei den Kammfichten hängen die Äste 2. und höherer Ordnung dagegen durch. Bis in ein Alter von etwa 20 Jahren weist die Gemeine Fichte durchgängig eine plattenartige Verzweigung auf. Erst dann beginnt die Herausbildung dieser beiden Haupttypen der Kronenausformung.[3] Die jeweilige Kronenausformung scheint vor allem von Belichtungsverhältnissen, Standortgüte und Wasserversorgung beeinflusst. Kammfichten finden sich vor allem auf gut versorgten Standorten, während Plattenfichten auf nährelementarmen Moorstandorten und extremen Höhenlagen dominieren. Plattenfichten können Streulicht und senkrecht einfallendes Licht besser nutzen und stehen deshalb vor allem im Unterstand sowie an Südhängen. Kammfichten, die schräg einfallendes Licht effektiver nutzen, finden sich eher auf Nordhängen sowie im borealen Nadelwald.[4] Die Auflagefläche der Kammfichten ist gering, wovon sie in schneereichen Regionen profitieren. In stark windexponierten Lagen wie in Irland und Schottland findet man dagegen vor allem Plattenfichten, da ihre verkürzten Äste eine bessere Steifigkeit und ihre plattige Anordnung mehr Windschlüpfigkeit bietet. Die durchhängenden Äste der Kammfichte können in solchen Regionen dagegen leichter von starkem Wind abgerissen werden.[5]
Die Gemeine Fichte ist ein aufrecht wachsender immergrüner Baum, der Wuchshöhen von bis zu etwa 40 Meter erreichen kann; unter besonderen Bedingungen wurden schon 50 bis maximal 62 Meter gemessen. Damit ist sie neben der Weißtanne (Abies alba) der größte in Europa heimische Baum. Die Gemeine Fichte kann Stammdurchmesser bis 1,5 Meter erreichen. Fichten bilden Senkerwurzeln aus. Auf vernässten Standorten sterben diese jedoch ab und die verbleibenden Horizontalwurzeln bilden flache Tellerwurzeln, wodurch die Bäume stark windwurfgefährdet sind.
Die Krone der Gemeinen Fichte bildet sich um den gerade wachsenden Stamm kegelförmig aus. Die Zweige sind quirlig angeordnet. Während sie in der oberen Stammhälfte gewöhnlich aufrecht oder gerade ausgerichtet sind, hängen sie in der unteren Stammhälfte meist gebogen nach unten. Letzteres ist besonders gut bei älteren Bäumen zu beobachten. Bäume im Freistand behalten ihre grünen Zweige lange Zeit bis zum Boden und wachsen so als Mantelfichten.
Bei der Gemeinen Fichte haben sich auf Grund des großen Verbreitungsgebietes mit unterschiedlichen Standort- und Klimabedingungen sogenannte Ökotypen entwickelt, die sich in Bezug auf Verzweigung und auch Nadeln unterscheiden. Dabei unterscheidet sich die Kronenausformung insbesondere bei den zuerst angelegten Ästen, den Ästen 1. Ordnung sowie den davon abgehenden weiteren Verzweigungen, den Ästen 2. und höherer Ordnung. Bei den sogenannten Plattenfichten gehen die Äste 2. Ordnung horizontal ab. Bei den Kammfichten hängen die Äste 2. und höherer Ordnung dagegen durch. Bis in ein Alter von etwa 20 Jahren weist die Gemeine Fichte durchgängig eine plattenartige Verzweigung auf. Erst dann beginnt die Herausbildung dieser beiden Haupttypen der Kronenausformung.[3] Die jeweilige Kronenausformung scheint vor allem von Belichtungsverhältnissen, Standortgüte und Wasserversorgung beeinflusst. Kammfichten finden sich vor allem auf gut versorgten Standorten, während Plattenfichten auf nährelementarmen Moorstandorten und extremen Höhenlagen dominieren. Plattenfichten können Streulicht und senkrecht einfallendes Licht besser nutzen und stehen deshalb vor allem im Unterstand sowie an Südhängen. Kammfichten, die schräg einfallendes Licht effektiver nutzen, finden sich eher auf Nordhängen sowie im borealen Nadelwald.[4] Die Auflagefläche der Kammfichten ist gering, wovon sie in schneereichen Regionen profitieren. In stark windexponierten Lagen wie in Irland und Schottland findet man dagegen vor allem Plattenfichten, da ihre verkürzten Äste eine bessere Steifigkeit und ihre plattige Anordnung mehr Windschlüpfigkeit bietet. Die durchhängenden Äste der Kammfichte können in solchen Regionen dagegen leichter von starkem Wind abgerissen werden.[5]
Picea abies, la pícea común, pícea de Noruega o pícea europea, ye una conífera de la familia de les pinacees. Anque n'ocasiones s'identifíca popularmente como abetu, y más concretamente como abetu coloráu, puramente falando nun ye un abetu, por non pertenecer al xéneru Abies, el de los abetos, polo qu'esta ye la razón que tamién se-y conoza como abetu falsu.
Orixinaria de la parte central y este d'Europa, dende los países nórdicos hasta los Balcanes, suel formar montes n'altitúes cimeres a los 800 msnm, conviviendo frecuentemente col alerce.
Ye una gran conífera de fueya perenne qu'algama un altor d'ente 30-50 m y un diámetru de tueru de 1 a 1,5 m. La carauterística d'esta pícea ye la so copa piramidal, bien regular. Puede algamar los 70 m d'altor. L'abetu coloráu más alto mide, 63 m, alcuéntrase en monte virxe de Perućica, nel parque nacional Sutjeska, Bosnia-Herzegovina.
Les sos cañes crecen horizontalmente, sacante na zona alta, en que se disponen de forma ascendente. De tueru rectu y corteza pardorrojiza que s'escama llixeramente cola edá. Presenta fueyes aciculares d'ente 1 a 2,5 cm de llargor, ríxides y apuntiaes, dispuestes en verticiloss y de color verde escuru brillante, presenten una seición tresversal cuadrangular. Les cañes nueves que broten en primavera son mariellu verdoses.
Los conos (piñes), al igual que nel restu de les especies de píceas, son colgantes, de forma ovoide y de ente 10-18 cm de llargu, siendo los más llargos de les piceas; les piñes son verdes o acolorataes y al maurecer, 5-7 meses dempués de la polinización, pasen a ser de color marrón parduzu o purpúreo. Presenten escames triangulares. La granes son negres de 4-5 mm de llongura con una nala marrón claro de 15 mm.
En munchos países del norte d'Europa considérase-y l'abetu típicu de Navidá. Ye bien apreciáu en xardinería, ocupando un llugar destacáu en parques y xardinos europeos y tamién ye utilizáu pa reforestación por cuenta de la so madera, de color claru, bien trabajable y de finu acabáu; ideal pa ebanistería o pa iguar preseos musicales, los famosos violinos Stradivarius fueron fabricaos d'esti tipu d'árbol. Fazioli destacada fabrica de pianos gracies a el so grandiosu soníu utiliza esta mesma madera pa los sos pianos[2]
N'abril de 2008 científicos de la Universidá de Umeå (Suecia) afayaron un exemplar de Picea con un sistema de raigaños de 9.550 años d'antigüedá.[3] Llámase Old Tjikko. La llonxevidá de la pícea débese per un sitiu a la so doble capacidá pa clonase a partir de les reserves del raigañu, y por otru a afaese a los cambeos climáticos, evolucionando d'árbol a parrotal. Considérase l'árbol vivu de más edá nel mundu. Anguaño tópase na provincia de Dalarna, Suecia.
Picea abies describióse por (L.) H.Karst. y espublizóse en Encyclopédie Méthodique. Botanique ... Supplément 5(1): 35. 1817.[4]
Picea; nome xenéricu que ye tomáu direutamente del Llatín pix = "brea", nome clásicu dadu a un pinu que producía esta sustanza[5]
abies: epítetu llatín que significa "abetu".[6]
Esisten delles formes d'esta pícea:
Esta páxina forma parte del wikiproyeutu Botánica, un esfuerciu collaborativu col fin d'ameyorar y organizar tolos conteníos rellacionaos con esti tema. Visita la páxina d'alderique del proyeutu pa collaborar y facer entrugues o suxerencies. Picea abies, la pícea común, pícea de Noruega o pícea europea, ye una conífera de la familia de les pinacees. Anque n'ocasiones s'identifíca popularmente como abetu, y más concretamente como abetu coloráu, puramente falando nun ye un abetu, por non pertenecer al xéneru Abies, el de los abetos, polo qu'esta ye la razón que tamién se-y conoza como abetu falsu.
Adi küknar Şimal yarımkürəsində geniş ərazini əhatə edir. Bu növə bəzən Avropa küknarı da deyilir. Hündürlüyü 50 m-ə, diametri 1,5 m-ə çatan konusvarı, yaxud enli piramidal çətirli qırmızımtıl-boz qabıqlı ağacdır. İynəyarpaqları parıltılı, tünd-yaşıl, dördbucaqlı və itiucludur, uzunluğu 10-25 mm, eni 2-3 mm-ə çatır və yarpaq yastığı üzərində oturaq vəziyyətdə budağa birləşir. Qozaları uzunsov silindrvarıdır, uzunluğu 15 sm, qalınlığı 4 sm olur. 500 ilə qədər yaşayır. Tumurcuqları sarımtıl-boz rəngdə olur, çılpaq və ya az tükcüklü, yumurtavarıdır. Adi küknarın qozaları may-iyun aylarının əvvəllərində yetişir, açıq-boz rəngli olur. Toxumları uzunsov (4 mm) , qəhvəyi, parıltılı sarımtıl (qırmızıyaçalan), qanadcıqlıdır. Toxum pulcuqları odunlaşmış, tərs yumurtavarı, azca qabarıq, kənarları batıq və ya dişlidir. Toxumların qozalardan tökülməsi mart-aprel aylarında başlayır və payıza kimi davam edir. Adi küknar toxumla çoxalır, lakin vegetativ üsulla da çoxaltmaq olur. Küknarın kök sistemi yaxşı inkişaf edir. Mil kökü zəif olduğundan küləyə davamsızdır və güclü küləklərin təsirindən asanlıqla yerə sərilir. Adi küknar istisevən, kölgəyədavamlı, torpağın münbitliyinə tələbkardır, qumsal və gillicəli, qələviləşmiş torpaqlarda yaxşı inkişaf edir. Toza, qaza qarşı davamsızdır. Oduncağı yüngül, yumşaq, ağ və ya açıq-qırmızımtıldır. Ondan kağız-sellüloz sənayesində, mebel istehsalında, musiqi alətləri hazırlanmasında və s. sahələrdə geniş istifadə edilir. Qabığında aşı maddəsi, skipidar (17%), kabifol (75 %-ə kimi) vardır, toxumları yağlı (30 %), iynəyarpaqları “A” və “C” vitaminləri ilə zəngindir. Tək-tək və qrup halında yaşıllıqların, canlı çəpərlərin salınmasında istifadə olunması məsləhətdir. Adi küknar Abşeron, Gəncə, Zaqatala və Gədəbəy də park və küçələrin yaşıllaşdırılmasında istifadə edilir.
Деревья и кустарники СССР. т.3.1954; Флора Азербайджана. т.5. 1954; Azərbaycanın ağac və kolları. III cild. 1970; Azərbaycanın “Qırmızı” və “Yaşıl Кitabları”na tövsiyə olunan bitki və bitki formasiyaları. 1996; Azərbaycan florasının konspekti. I-III cildlər. 2005; 2006; 2008.
Adi küknar Şimal yarımkürəsində geniş ərazini əhatə edir. Bu növə bəzən Avropa küknarı da deyilir. Hündürlüyü 50 m-ə, diametri 1,5 m-ə çatan konusvarı, yaxud enli piramidal çətirli qırmızımtıl-boz qabıqlı ağacdır. İynəyarpaqları parıltılı, tünd-yaşıl, dördbucaqlı və itiucludur, uzunluğu 10-25 mm, eni 2-3 mm-ə çatır və yarpaq yastığı üzərində oturaq vəziyyətdə budağa birləşir. Qozaları uzunsov silindrvarıdır, uzunluğu 15 sm, qalınlığı 4 sm olur. 500 ilə qədər yaşayır. Tumurcuqları sarımtıl-boz rəngdə olur, çılpaq və ya az tükcüklü, yumurtavarıdır. Adi küknarın qozaları may-iyun aylarının əvvəllərində yetişir, açıq-boz rəngli olur. Toxumları uzunsov (4 mm) , qəhvəyi, parıltılı sarımtıl (qırmızıyaçalan), qanadcıqlıdır. Toxum pulcuqları odunlaşmış, tərs yumurtavarı, azca qabarıq, kənarları batıq və ya dişlidir. Toxumların qozalardan tökülməsi mart-aprel aylarında başlayır və payıza kimi davam edir. Adi küknar toxumla çoxalır, lakin vegetativ üsulla da çoxaltmaq olur. Küknarın kök sistemi yaxşı inkişaf edir. Mil kökü zəif olduğundan küləyə davamsızdır və güclü küləklərin təsirindən asanlıqla yerə sərilir. Adi küknar istisevən, kölgəyədavamlı, torpağın münbitliyinə tələbkardır, qumsal və gillicəli, qələviləşmiş torpaqlarda yaxşı inkişaf edir. Toza, qaza qarşı davamsızdır. Oduncağı yüngül, yumşaq, ağ və ya açıq-qırmızımtıldır. Ondan kağız-sellüloz sənayesində, mebel istehsalında, musiqi alətləri hazırlanmasında və s. sahələrdə geniş istifadə edilir. Qabığında aşı maddəsi, skipidar (17%), kabifol (75 %-ə kimi) vardır, toxumları yağlı (30 %), iynəyarpaqları “A” və “C” vitaminləri ilə zəngindir. Tək-tək və qrup halında yaşıllıqların, canlı çəpərlərin salınmasında istifadə olunması məsləhətdir. Adi küknar Abşeron, Gəncə, Zaqatala və Gədəbəy də park və küçələrin yaşıllaşdırılmasında istifadə edilir.
L'avet roig, avet fals o avet de Noruega (Picea abies) és una espècie d'arbre del gènere Picea originari d'Europa.[1] Malgrat el seu nom comú d'avet, no pertany pas a aquest gènere sinó al de la pícea, de morfologia molt similar.
Arriba a fer de 35 a 55 m d'alt i amb un diàmetre del tronc d'1 a 1,5 m.
Els brots són de color taronja marronosos i glabres (sense pilositat). Les fulles són aciculars de 12 a 24 mm de llarg. Els estomes no són fàcilment visibles.
Les pinyes fan de 9 a 17 cm de llarg (les més llargues entre les pícees), són verdoses o vermelloses, madurant de 5 a 7 mesos després de la pol·linització. Les llavors són negres de 4 a 5 mm de llarg, amb una ala de 15 mm.[2][3][4][5][6]
Creix a gran part d'Europa des de Noruega (en anglès es coneix com a Norway spruce) fins a Polònia. També apareix a les muntanyes del centre d'Europa (Alps, Càrpats i Balcans) El límit dintre de Rússia és difícil de definir, ja que s'hi fan híbrids amb la pícea siberiana (Picea obovata).
L'avet roig més alt que s'ha mesurat, 63 m, es troba al bosc de Perucica, Parc nacional de Sutjeska, Bòsnia-Hercegovina.
Segons la Universitat d'Umeå, a Suècia, han mesurat amb el mètode del carboni 14 un avet roig que té 9.550 anys i que seria l'arbre viu més vell d'Europa.[7]
És una espècie molt plantada com a arbre ornamental i també s'usa en aforestació, com a productor de fusta i de paper. Es tracta, segons la tradició, de l"autèntic" arbre de Nadal i de fet Oslo proporciona l'arbre de Nadal principal de les ciutats de Nova York, Londres, Edimburg i Washington D.C. això ho fa remerciant les capitals dels països que van ajudar Noruega durant la Segona Guerra Mundial.
De jove creix ràpid arribant a fer un metre cada any però quan arriba a fer 20 m d'alt alenteix el seu creixement.[8]
Brot
Pinya
Il·lustració del segle XIX
Picea abies 'Nidiformis', cultivar nan
Picea abies 'Acrocona', productor de moltes pinyes
Tres deformacions per insectes.
L'avet roig, avet fals o avet de Noruega (Picea abies) és una espècie d'arbre del gènere Picea originari d'Europa. Malgrat el seu nom comú d'avet, no pertany pas a aquest gènere sinó al de la pícea, de morfologia molt similar.
Arriba a fer de 35 a 55 m d'alt i amb un diàmetre del tronc d'1 a 1,5 m.
Els brots són de color taronja marronosos i glabres (sense pilositat). Les fulles són aciculars de 12 a 24 mm de llarg. Els estomes no són fàcilment visibles.
Les pinyes fan de 9 a 17 cm de llarg (les més llargues entre les pícees), són verdoses o vermelloses, madurant de 5 a 7 mesos després de la pol·linització. Les llavors són negres de 4 a 5 mm de llarg, amb una ala de 15 mm.
Coeden fytholwyrdd sydd i'w chanfod yn Hemisffer y Gogledd yw Sbriwsen Norwy sy'n enw benywaidd. Mae'n perthyn i'r teulu Pinaceae. Yr enw gwyddonol (Lladin) yw Picea abies a'r enw Saesneg yw Norway spruce.[1] Ceir enwau Cymraeg eraill ar y planhigyn hwn gan gynnwys Spriwsen Norwy a Pyrwydden Norwy.
Yn yr un teulu ceir y Sbriwsen, y binwydden, y llarwydden, cegid (hemlog) a'r gedrwydden. Mae'r dail (y nodwyddau) wedi'u gosod mewn sbeiral ac yn hir a phigog. Oddi fewn i'r moch coed benywaidd ceir hadau, ac maent yn eitha coediog ac yn fwy na'r rhai gwryw, sydd yn cwympo bron yn syth wedi'r peillio.
Coeden fytholwyrdd sydd i'w chanfod yn Hemisffer y Gogledd yw Sbriwsen Norwy sy'n enw benywaidd. Mae'n perthyn i'r teulu Pinaceae. Yr enw gwyddonol (Lladin) yw Picea abies a'r enw Saesneg yw Norway spruce. Ceir enwau Cymraeg eraill ar y planhigyn hwn gan gynnwys Spriwsen Norwy a Pyrwydden Norwy.
Yn yr un teulu ceir y Sbriwsen, y binwydden, y llarwydden, cegid (hemlog) a'r gedrwydden. Mae'r dail (y nodwyddau) wedi'u gosod mewn sbeiral ac yn hir a phigog. Oddi fewn i'r moch coed benywaidd ceir hadau, ac maent yn eitha coediog ac yn fwy na'r rhai gwryw, sydd yn cwympo bron yn syth wedi'r peillio.
Smrk ztepilý (Picea abies) je statný stálezelený jehličnatý strom, který byl původně rozšířen ve střední a jihovýchodní Evropě (od Alp po Balkán), kde tvořil spolu s dalšími dřevinami horské a podhorské lesy. V nižších polohách byl smrk přirozenou součástí porostů mokřin a rašelinišť[3] nebo obsazoval kaňonovitá údolí s teplotní inverzí. Souvislé původní porosty se nacházely v severní a severovýchodní Evropě, kde sahaly od Norska přes Polsko až na východ po Bělorusko a horní Povolží. Smrk (Picea abies) je jednou z nejběžnějších a ekonomicky nejdůležitějších dřevin v severní a střední Evropě[4]. To je dáno tím, že je smrk (v Česku již od poloviny 18. století, viz také článek Lesnictví) s oblibou vysazován v hospodářských lesích. Díky dobrým produkčním vlastnostem umožnilo jeho zavádění lesníkům významně zvýšit produkci dříví[5]. Ovšem plošné zavádění smrkových a borových porostů s nedostatečnou příměsí ostatních dřevin v kombinaci se slabou porostní výchovou, jednostranně zaměřenou na kvalitu dříví, vedlo v minulosti zároveň k rozsáhlým hmyzím kalamitám a nebývalému nárůstu větrných polomů nebo škodám mokrým sněhem. Jako okrasný strom je smrk pěstován ve vhodných klimatických podmínkách téměř po celém světě.
Smrk ztepilý je statný stálezelený jehličnatý strom s rovným kmenem, který je v mládí pokrytý hladkou, světlehnědou kůrou, která se s přibývajícím věkem mění v šedohnědou až červenohnědou šupinovitou rozpukanou borku. Koruna je štíhle jehlancovitá, větve v ní vyrůstají v pravidelných přeslenech. Kořenový systém je plochý a mělký, bez hlavního kořene, lze jej dobře studovat na vyvrácených exemplářích. Dorůstá výšky až 50 m.
Jehlice jsou 10–25 mm dlouhé, 1 mm široké, na průřezu čtyřhranné a na konci zašpičatělé.
Rozmnožovací orgány jsou jako u ostatních nahosemenných rostlin šišticovité. Žluté samčí šištice vyrůstají v paždích jehlic na loňských větévkách, načervenalé samičí vyrůstají na konci letorostů v horních patrech koruny. Původně rostou směrem nahoru, ale ještě před opylením se mění na převislé (na rozdíl od šištic jedle bělokoré). Šišky jsou podlouhlé, nerozpadavé, s tuhými šupnami, dozrávají na podzim v prvním roce a po vysemenění opadávají v celku.
Smrk ztepilý a jeho keřovité kultivary jsou vysazovány v parcích a zahradách jako okrasná rostlina. Smrk je pěstován v hospodářských lesích jako cenný zdroj dřeva. Často byl vysazován ve formě monokultury, ale od ní se pro její některé nepraktické vlastnosti (nízká akumulační schopnost srážek v ekologicky nevyzrálých společenstvech, náchylnost k polomům a škůdcům zejména kůrovci /v teplejších oblastech/ atd.) již začíná ustupovat.
Dřevo je hlavním produktem smrku. Využívá se v papírnictví, nábytkářství, stavitelství, v chemickém průmyslu, při vytápění atd. Jehličnatá pilařská kulatina patří spolu s vlákninou z hlediska dodávaného množství k nejdůležitějším sortimentům českého lesního hospodářství.Vzhledem k zastoupení smrku ve středoevropských lesích a jeho dobrým produkčním vlastnostem je tedy smrkové dříví nejběžněji používaným a obchodovaným stavebním dřívím v Česku[7].
Speciální využití nachází smrkové dřevo při výrobě hudebních nástrojů, zejména vrchních desek smyčcových (housle, violy atd.) a strunných (klasické a akustické kytary) nástrojů a rovněž klávesových nástrojů (klavír). Toto tzv. rezonanční dřevo podléhá značnému množství výběrových kritérií, jako je množství ročních přírůstků dřeva, rovnost vláken, fyzikálním vlastnostem (váha, pevnost aj.), estetickým kritériím ad.[8]
Mladá rostlina do výšky 250 cm se využívá jako oblíbený vánoční stromek, zelené větvičky se používají jako samostatná dekorace nebo k vazbě věnců a kytic. Silice jsou využívány v léčitelství jako přísada do koupelí, při plicních chorobách a při revmatismu.[9] Pryskyřice se dříve sbírala a využívala průmyslově.
Pro ozdobné účely bylo vypěstováno velké množství forem a kultivarů s různými vlastnostmi.
{{Cite book}} označená jako k „pouze dočasnému použití“. 
Obrázky, zvuky či videa k tématu smrk ztepilý ve Wikimedia Commons
Galerie smrk ztepilý ve Wikimedia CommonsSmrk ztepilý (Picea abies) je statný stálezelený jehličnatý strom, který byl původně rozšířen ve střední a jihovýchodní Evropě (od Alp po Balkán), kde tvořil spolu s dalšími dřevinami horské a podhorské lesy. V nižších polohách byl smrk přirozenou součástí porostů mokřin a rašelinišť nebo obsazoval kaňonovitá údolí s teplotní inverzí. Souvislé původní porosty se nacházely v severní a severovýchodní Evropě, kde sahaly od Norska přes Polsko až na východ po Bělorusko a horní Povolží. Smrk (Picea abies) je jednou z nejběžnějších a ekonomicky nejdůležitějších dřevin v severní a střední Evropě. To je dáno tím, že je smrk (v Česku již od poloviny 18. století, viz také článek Lesnictví) s oblibou vysazován v hospodářských lesích. Díky dobrým produkčním vlastnostem umožnilo jeho zavádění lesníkům významně zvýšit produkci dříví. Ovšem plošné zavádění smrkových a borových porostů s nedostatečnou příměsí ostatních dřevin v kombinaci se slabou porostní výchovou, jednostranně zaměřenou na kvalitu dříví, vedlo v minulosti zároveň k rozsáhlým hmyzím kalamitám a nebývalému nárůstu větrných polomů nebo škodám mokrým sněhem. Jako okrasný strom je smrk pěstován ve vhodných klimatických podmínkách téměř po celém světě.
Rødgran (Picea abies) er et op til 40 meter højt træ, der i Danmark er meget almindeligt plantet på især næringsfattig bund.
Rødgran er et stedsegrønt nåletræ med en opret, kegleformet vækst. Hovedgrenene sidder vinkelret udspærret i kranse. Barken er først rødbrun og furet. Senere bliver den næsten kobberfarvet med tynde, afflagende skæl. Gamle grene og stammer får efterhånden en grå, opsprækkende bark med små, afrundede plader. Knopperne er mørkebrune og ægformede med tydelig spids.
Nålene sidder på korte stilke og er rettet opad eller udad fra undersiden af skuddet. På oversiden vokser de derimod fremad. Nålene er stive og stikkende, firkantede i tværsnit og ensfarvet græsgrønne på alle sider. De hanlige sporofyller sidder i kogleformede stande, som først er røde og senere gule. De hunlige kogler optræder også i stande, som mest findes i toppen af træet. De er først oprette og mørkerøde, så grønne og hængende og til slut rødbrune og slanke. Frøene har vinger.
Rodnettet er fladt og består af højtliggende hoved- og siderødder.
Højde x bredde og årlig tilvækst: 40 x 20 m (50 x 25 cm/år).
I det sydøstlige Europa kan træet blive over 50 m højt og er dermed en af de højeste naturligt-forekommende træarter i Europa.
Rødgran var oprindelig udbredt i det nordlige, østlige og centrale Europa. Desuden var der bestande i Sydeuropas bjergegne. Arten er meget hårdfør og tåler både streng kulde og nogen udtørring. Den konkurrerer bedst på sur eller let sur jord, men trives på alle jordtyper.
I de østrigske alper findes arten i skovsamfund, domineret af almindelig ædelgran og på mange forskellige jordtyper sammen med bl.a. majblomst, alm. røn, alm. ædelgran, hvid-el, mose-bunke og skovsyre[1].
Rødgran er indført til Vesteuropa og Danmark, men er nu forvildet utallige steder og optræder i dag som naturaliseret art. Rødgran er det mest almindelige skovtræ i Danmark, og arten er et af de almindeligste juletræer i Danmark, kun overgået af Nordmannsgranen. Rødgran dyrkes i dag til mange forskellige formål, bl.a.
Rødgran har været populært i skovbrugt og er stadig meget udbredt. Mange rødgransplantager er præget af meget tæt beplantning, men den meget intensive dyrkning har vist sig at have en række negative sider:
Rødgranen er et taknemmeligt og nemt træ at dyrke i haven. Til trods for at træet er hårdført, udvikler det dog nemt uharmonisk vækst og bliver desuden ofte for stort til villahaver, men der findes en meget lang række forskellige varieteter og sorter som er bedre egnede til havebrug.
Den 8. april 2008 meddelte Sveriges Radio, Dalarna, at en forskergruppe fra Universitetet i Umeå har fundet verdens ældste træ på fjeldet Härjehogna ved Idre i Fulufjället Nationalpark i Dalarna nær grænsen til Norge. En prøve, udtaget ved rodhalsen, blev aldersbestemt ved Kulstof 14-datering, og den afslørede, at rødderne af det ældste af de opmålte træer er 9500 år gammelt. Denne levende rod af Rødgran har altså stået på stedet siden den første skov opstod efter seneste istid.[2] [3].
I forbindelse med aldersbestemmelse af træer skal det bemærkes at der er flere forskellige syn på hvad der forstås ved "et træ". Den almindelige opfattelse er typisk at et træ svarer til en stamme, og i mange definitioner af "et træ" indgår da også formuleringer i retning af at der skal være én dominerende stamme. I denne "lægmands" fortolkning er ingen af de før omtalte træer fra Dalarne nævneværdigt gamle, da alle de kontrollerede stammer målt på årringe havde aldre der ikke adskiller sig nævneværdigt fra andre Rødgraner og som overgås af mange andre målte stammers aldre fra andre træarter.
Imidlertid er denne definition ubrugelig (eller tvivlsom) hvis man ser på træet som art eller organisme, altså fra et biologisk synspunkt. Det er kendt at store rodsystemer kan brede sig og sætte flere stammer, samt at rodsystemer fra forskellige træer kan vokse sammen. Rodsystemer der hænger sammen kan også brydes op som følge af geologiske forhold (forandringer i jordoverfladen) eller sygdom der ødelægger dele af rodsystemet. Afhængig af dannelsen tales ofte om kloner hvis det er samme ene rodsystem der har bredt sig, eller kolonier eller superorganismer hvis flere rodsystemer er vokset sammen - der er dog ingen entydig videnskabelig definition af hvornår det ene eller andet begreb finder anvendelse. Et væsentlig forhold er her at planter som regel kan genskabe sig selv fuldstændigt fra celler fra en næsten vilkårlig del af planten, mens det for dyr kræver at disse celler er stamceller.
Undersøgelser af rodsystemers aldre og omfang er en relativt ny forteelse og i sagens natur langt mere vanskelig end aldersbestemmelse af én stamme - specielt hvis stammen er fældet. Mange, men ikke alle, træer har evnen til at regenerere sig fuldstændigt fra roden alene. Siden biologer begyndte at interessere sig for alderen og omfang af rodsystemer er en række "rekorder" blevet fremsat og det er ikke ualmindeligt at man hører om aldre på 10.000 år, 50.000 år eller langt mere - men en entydig videnskabelig verifikation mangler ofte da man både entydigt skal kunne dokumentere den gamle alder (og bruger man Kulstof-14 metoden udføres den jo på dødt væv!) og dokumentere et det aldersbestemte materiale er genetisk identisk med væv fra en levende organisme på samme sted. Dette er opfyldt de undersøgte træer fra Dalarne, og der er kun ganske få andre "høje" aldersbestemmelser med samme gode dokumentation.
Set med en biologs øjne er det derfor på mange måder meningsløst at erklære træerne fra Dalarne som værende "verdens ældste" selvom det ikke kan udelukkes (så skulle man jo aldersbestemme og genetisk kontrollere samtlige træstammer i Dalarne for at på vise at ikke en eneste havde en høj alder)! Ikke desto mindre er den bestemte alder meget høj, også for et rodsystem, og helt ekstraordinært for et rodsystem på så nordlige breddegrader - langt de fleste andre meget gamle kloner eller superorganismer af træer er fra troperne eller subtroperne (bortset fra en koloni af bævreasp i Utah, USA[4][5]). Det skal også bemærkes at aldersbestemmelsen er udført med en meget høj grad af videnskabelig dokumentation, og at det især er en bemærkelsesværdig høj alder fordi det pågældende område fra 9.500 år siden formodedes fortsat at være dækket af en ganske tykt lag sne og is da det var kort tid efter sidste istid, og isen svandt langsommere jo længere man kom nordpå.
Rødgran (Picea abies) er et op til 40 meter højt træ, der i Danmark er meget almindeligt plantet på især næringsfattig bund.
Die Gemeine Fichte (Picea abies), auch Gewöhnliche Fichte, Rotfichte oder Rottanne genannt,[1] ist eine Pflanzenart in der Gattung der Fichten (Picea). Der Nadelbaum ist in Europa und bis weit in das kontinentale Asien heimisch und die einzige in Mitteleuropa natürlich vorkommende Vertreterin der Gattung. 2017 war die gemeine Fichte Baum des Jahres in Deutschland.
Natürlicherweise kommt die Fichte nur in kühlen bis kaltgemäßigten Klimaten – vor allem in den nordischen Nadelwäldern Skandinaviens und Russlands oder zum Beispiel im Gebirgsklima der Alpen oder des Hochharzes – vor, da sie ökologisch an solche Standorte angepasst und nur dort konkurrenzstark ist. Da sie aber aufgrund ihrer Holzqualität und des schnellen Wachstums ein forstwirtschaftlich bedeutsamer Baum ist, wurde sie im letzten Jahrhundert großflächig in ganz Deutschland („Preußenbaum“) und in vielen anderen mittel- und osteuropäischen Ländern außerhalb ihres natürlichen Wuchsgebietes angebaut. Auch dort verjüngt sich die Fichte natürlich, ist außerhalb subalpiner oder borealer Standorte aber deutlich anfälliger gegen Störungen. Dies zeigt sich besonders seit einigen Jahren an den steigenden Absterberaten der Fichte aufgrund zunehmender Dürren im Rahmen der globalen Erwärmung. Besonders bemerkbar war das in den Sommern 2018, 2019 und 2020, die in Deutschland und Europa stark von Hitzewellen und Dürren geprägt waren (siehe etwa Dürre und Hitze in Europa 2018 und Hitzewellen in Europa 2019).[2] Auf den meisten Standorten im deutschsprachigen Raum gilt die Fichte aufgrund des Klimawandels allgemein als nicht zukunftsfähig.
Die gemeine Fichte ist ein aufrecht wachsender immergrüner Baum, der Wuchshöhen bis zu etwa 40 Meter erreichen kann; unter besonderen Bedingungen wurden schon 50 bis maximal 62 Meter gemessen. Damit ist sie neben der Weißtanne (Abies alba) der größte in Europa heimische Baum. Die Gemeine Fichte kann Stammdurchmesser bis 1,5 Meter erreichen. Der durchschnittliche Zuwachs der gemeinen Fichte beträgt in Deutschland 15 m³ pro Hektar und Jahr.[3]
Die Wurzelbildung der gemeinen Fichte ist von der Bodenbelüftung abhängig. Auf schweren Böden, bei Staunässe und hohem Grundwasserspiegel entwickelt sie ein tellerförmiges, flaches und weitreichendes Wurzelsystem, was eine erhöhte Windwurfgefährdung zur Folge hat.[4] Sind die Böden tiefgründig und gut durchlüftet, bildet sich ein oft mehrere Meter tief reichendes und reich verzweigtes Wurzelsystem aus, allerdings ohne Pfahlwurzel.[5]
Die Krone der gemeinen Fichte bildet sich um den gerade wachsenden Stamm kegelförmig aus. Die Zweige sind quirlig angeordnet. Während sie in der oberen Stammhälfte gewöhnlich aufrecht oder gerade ausgerichtet sind, hängen sie in der unteren Stammhälfte meist gebogen nach unten. Letzteres ist besonders gut bei älteren Bäumen zu beobachten. Bäume im Freistand behalten ihre grünen Zweige lange Zeit bis zum Boden und wachsen so als Mantelfichten.
Bei der gemeinen Fichte haben sich auf Grund des großen Verbreitungsgebietes mit unterschiedlichen Standort- und Klimabedingungen Ökotypen entwickelt, die sich in Bezug auf Verzweigung und auch Nadeln unterscheiden. Dabei unterscheidet sich die Verzweigungstypen insbesondere bei den zuerst angelegten Ästen, den Ästen 1. Ordnung sowie den davon abgehenden weiteren Verzweigungen, den Ästen 2. und höherer Ordnung. Bei den sogenannten Plattenfichten gehen die Äste 2. Ordnung horizontal ab. Bei den Kammfichten hängen die Äste 2. und höherer Ordnung dagegen durch. Bis in ein Alter von etwa 20 Jahren weist die gemeine Fichte durchgängig eine plattenartige Verzweigung auf. Erst dann beginnt die Herausbildung dieser beiden Haupttypen der Kronenausformung.[6] Die jeweilige Kronenausformung scheint vor allem von Lichtverhältnissen, Standortgüte und Wasserversorgung beeinflusst. Kammfichten finden sich vor allem auf gut versorgten Standorten, während Plattenfichten auf nährelementarmen Moorstandorten und extremen Höhenlagen dominieren. Plattenfichten können Streulicht und senkrecht einfallendes Licht besser nutzen und stehen deshalb vor allem im Unterstand sowie an Südhängen. Kammfichten, die schräg einfallendes Licht effektiver nutzen, finden sich eher auf Nordhängen sowie im borealen Nadelwald.[7] Die Auflagefläche der Kammfichten ist gering, wovon sie in schneereichen Regionen profitieren. In stark windexponierten Lagen wie in Irland und Schottland findet man dagegen vor allem Plattenfichten, da ihre verkürzten Äste eine bessere Steifigkeit und ihre plattige Anordnung mehr Windschlüpfigkeit bietet. Die durchhängenden Äste der Kammfichte können in solchen Regionen dagegen leichter von starkem Wind abgerissen werden.[8]
Neben den drei grundlegenden Verzweigungstypen Kamm-, Platten- und Bürstenfichte gibt es eine Reihe differenzierter Wuchs- beziehungsweise Kronenformen: Nach dieser Typisierung heißt die Kammfichte auch Hängefichte (var. viminalis, var. pendula), die Plattenfichte heißt Spitzfichte und die Bürstenfichte Pyramidenfichte (var. pyramidata). Subvarietäten sind zum Beispiel Trauerfichte (subvar. inversa) mit schlaff herabhängenden Primärästen, Schlangenfichte (subvar. virgata) mit am Stamm aufgerichteten, dann schlangenartig nach unten gekrümmten Primärästen und Säulenfichte (subvar. columnaris) mit einer zylindrischen Krone, die dicht mit kurzen Ästen versehen ist. Die Säulenform ist ebenfalls typisch für die nördlichen Breiten, in denen die Sonne immer tief am Horizont steht.
Der Stamm zeigt in tieferen Lagen eine rötlich-braun gefärbte, feinschuppige Rinde, wogegen in Gebirgslagen die rötliche Farbe eher Grautöne annimmt. Die auffällige Rindenfärbung ist offenbar für die irreführende Bezeichnung „Rottanne“ verantwortlich. Die graubraune Borke älterer Bäume ist ein gutes Unterscheidungsmerkmal zur hellgrauen Rinde der Weiß-Tanne. Fichtenborke blättert in unregelmäßigen Schuppen ab, der Stamm der Weiß-Tanne ist wesentlich glatter.
Die Nadeln stehen ausschließlich an Langtrieben. Sie sind stechend-spitz und im Querschnitt vierkantig, im Schatten etwas abgeflacht. Bei gesunden Bäumen werden die Nadeln 4 bis 7 Jahre alt, im Hochgebirge auch älter. Die Nadeln der gemeinen Fichte weisen meist eine Länge von ein bis zwei Zentimetern und eine Breite von einem Millimeter auf. Bis auf eine schmale Naht an der Zweigunterseite verteilen sie sich rund um den Zweig. Sie sitzen an braunen Stielen. Beim Nadelabfall verbleibt der mit der Sprossachse verwachsene Blattgrund (Blattkissen) am Zweig. Die Zweige fühlen sich deshalb raspelig und rau an. Dieses ist auch ein Unterscheidungsmerkmal an älteren Zweigen gegenüber der Weiß-Tanne.
Die Gemeine Fichte entwickelt zwischen Mai und Juni, häufig nur im Abstand von drei bis vier Jahren, Blütenknospen und Blüten. In Gebirgslagen erreichen die Bäume gewöhnlich nur alle sieben Jahre die Blüte. Blüht die Fichte in kürzerem Abstand, so kann dies auf Nährstoffmangel, Wasserknappheit oder Kälteperioden hindeuten (sogenannte „Angstblüte“). Die schlanken, einhäusigen Knospen sind hellbraun gefärbt und kegelig geformt. Die einen Zentimeter großen männlichen Blüten stehen einzeln und werden bei älteren Bäumen an den Spitzen der Zweige des Vorjahres ausgebildet. Ihre Farbe geht allmählich von karminrot in gelb über. Die weiblichen Blüten stehen in Zapfen zusammen. Sie befinden sich bei jüngeren Bäumen dicht gedrängt in den oberen Astquirlen, bei älteren Exemplaren verteilen sie sich, kleinen roten, aufrechtstehenden Zapfen ähnelnd, über die gesamte Baumkrone. Die Einzelblüte besteht aus einem flachen Fruchtblatt und einem häutig bleibenden Tragblatt, der Deckschuppe. Das Fruchtblatt verholzt später zu einer festen Samenschuppe. Die Zapfen benötigen ein ganzes Jahr, um zur Samenreife zu gelangen. Die saftig rötlich-grünen Zäpfchen wandeln sich allmählich in die bekannten braunen, nach unten hängenden, trockenen und holzigen Zapfen. Diese weisen eine Länge von etwa 10 bis 15 Zentimetern und eine Breite von 3 bis 4 Zentimetern auf und werden nach der Reife bald als Ganzes abgeworfen. Die fettreichen Samen sind geflügelt. Bei den gemeinhin bekannten „Tannenzapfen“, die am Waldboden zu finden sind, handelt es sich um Fichtenzapfen, denn Tannen werfen ihre Zapfen nicht als Ganzes ab.
Die Chromosomenzahl beträgt 2n = 24.[9]
Die Heimat der Gemeinen Fichte erstreckt sich über fast ganz Europa mit Ausnahme der Britischen Inseln und der Iberischen Halbinsel bis weit in das kontinentale Asien. Sie kommt vor allem in Nord-, Ost- und Mitteleuropa vor. Sie ist im Süden von den Alpen bis auf den Balkan verbreitet, kommt in einigen Mittelgebirgen und den Karpaten vor, und weiter nach Osten und Norden in Polen, Belarus, dem Baltikum und bestandsbildend in Russland sowie ganz Skandinavien. Sie zieht feuchtes und kühles Klima vor und ist daher in dem südlichen Bereich ihres Verbreitungsgebiets ein Gebirgsbaum, der zwischen 950 Meter im Harz und 2200 Meter im Wallis wächst.[10] bis zu 2450 Meter im Ortlergebiet (Südtirol) als 80 cm hohes Gehölz.[11] In den Allgäuer Alpen steigt sie im Tiroler Teil auf der Ellbogner Spitze bis zu 2460 Metern Meereshöhe auf.[12]
Nur aufgrund anthropogener Anpflanzungen kommt sie in tieferen Lagen vor, in Wirtschaftswäldern oder als Zierbaum. Als Nutzbaum der Forstwirtschaft findet die Gemeine Fichte heute unter anderem in Nordamerika Verwendung.
Zwischen dem Ural und Finnland findet eine Hybridisierung zwischen der Gemeinen Fichte und Picea obovata statt. Manchmal wird jene als Unterart der Gemeinen Fichte angesehen; die entstehenden Hybride werden als Picea × fennica (Regel) Kom. bezeichnet.
In Deutschland wäre die Gemeine Fichte von Natur aus nur zu geringen Anteilen am Waldaufbau beteiligt. Der natürliche Verbreitungsschwerpunkt liegt in den Bergwäldern der Alpen und der höchsten Mittelgebirge. Von den naturnahen Fichtenwäldern in Deutschland nimmt der Bergfichtenwald flächenmäßig mit 46 Prozent von 14.500 Hektar den größten Anteil ein. Die deutschen Waldbesitzer und Forstleute haben aber in den letzten Jahrhunderten die Gemeine Fichte weit über ihr natürliches Verbreitungsgebiet hinaus angebaut. Wegen ihres im Vergleich zu anderen Baumarten schnelleren Wachstums und der Möglichkeit, bereits in jüngeren Beständen Holz kostendeckend zu ernten, wird die Fichte auch als „Brotbaum“ der deutschen Forstwirtschaft bezeichnet. Heute ist sie mit 2,8 Millionen Hektar und 26 Prozent Flächenanteil die häufigste Baumart der Wälder in Deutschland.[14] Noch in der zweiten Hälfte des 20. Jahrhunderts wurden weite Flächen mit Fichtenreinbeständen aufgeforstet. Hierbei wurden auch wenig geeignete Standorte, wie zum Beispiel wechselfeuchte Böden, bepflanzt, da die Wüchsigkeit oft vor Bestandessicherheit ging. Heute werden zahlreiche Fichtenbestände wieder in standortgemäße Mischwälder umgewandelt. So nahm die Fichtenfläche in Deutschland zwischen 2002 und 2012 um 240.000 Hektar ab.[15] Einerseits sind standörtliche Gegebenheiten hierfür der Anlass, andererseits aber auch im wirtschaftlichen Bereich die Konkurrenz mit der noch besser wüchsigen Douglasie.
Die Fichte stellt nur hinsichtlich der Wasserversorgung hohe Anforderungen. Die Böden müssen gut durchlüftet bleiben. Der Standortkundler bezeichnet diese Böden als frisch bis mäßig frisch, das heißt, ganzjährig (mit Ausnahme sehr heißer Sommermonate) ist eine ausreichende bis gute Wasserversorgung gewährleistet. Bezüglich der Nährstoffansprüche ist die Fichte eher anspruchslos. Klimatisch bevorzugt die Fichte winterkaltes Kontinental- und Gebirgsklima.
Nach Ellenberg ist die Fichte eine Halbschatten-Pflanze, ein Kühlezeiger, mit subkontinentalem Verbreitungsgebiet und eine Klassencharakterart bodensaurer Nadelwälder (Vaccinio-Piceetea). Der hohe Säuregehalt des Bodens wird durch die schlecht zersetzbare Nadelstreu hervorgerufen, deren Abbau bei einem pH-Wert von 4,1 erfolgt. So sind in reinen Fichtenbeständen Moderhumus-Böden vorherrschend. Mit zunehmendem Alter benötigen Fichten mehr Licht.
Die Gemeine Fichte ist ein immergrüner Nadelbaum. Mit bis zu 50 m, maximal bis 62 m Höhe und bis zu 2 m Stammdurchmesser ist sie – neben der Tanne – der größte europäische Baum. Als Anpassung an die Belastung durch Schnee sind ihre Zweige geneigt bis hängend. Die Nadeln sind besonders empfindlich gegen Luftverunreinigungen. Bei geschädigten Bäumen bleiben die Nadeln oft nur 1 – 3 Jahre an den Zweigen; sie können so als Bioindikator für den Gesundheitszustand des Baums dienen. An einem gesunden Weihnachtsbaum von 1,2 m Höhe wurden 400.000 Nadeln gezählt.
Sie besitzt ein Wurzelsystem, das in geeignetem Boden mehrere Meter tief reichen kann. Die verbreitete Meinung, die gemeine Fichte bilde nur ein flaches Wurzelsystem aus, entspringt der weitläufigen Erfahrung, dass Fichten in für sie nicht gut geeigneten, durch Stau- und Grundwasser sauerstoffarmen Böden nur flache Wurzelteller ausbilden. In geeigneterem Substrat ist die Fichte stabil und äußerst frosthart. Ausgehend von einer plattenartigen Grundstruktur bilden sich in stabilen und mäßig wechselfeuchten Böden besonders im Alter zwischen 60 und 80 Jahren tiefer reichende Senkerwurzeln und der Brusthöhendurchmesser nimmt zu. Häufig ist dies bei Sanden, lehmigen Sanden, Schichtsanden, Schichtlehmen und Tonen der Fall. Die Senker nutzen Klüfte in stauwasserfreien Tonhorizonten zum Tiefenwachstum. Im Gegensatz zu Buche und Lärche, sowie insbesondere Kiefer und Eiche, behindern bereits stärker wechselfeuchte Böden, etwa in Form von Fein- oder Schlufflehmen, oder feuchte Tonlehme das Tiefenwachstum der Wurzeln.[4]
Eine vegetative Vermehrung durch die Bewurzelung herabhängender Zweige ist möglich.
Die schnellwüchsige Gemeine Fichte besitzt zwar die größte Produktivität auch unterhalb der natürlichen Fichtenstufe, ist dort aber auch stärker durch Rotfäule und Sommerdürre gefährdet. Gut mit Stickstoff versorgte Bäume zeigen eine besonders hohe Kohlendioxidaufnahme.
Während der kalten Jahreszeit werden Photosynthese und Atmung praktisch eingestellt (Winterruhe). Die Fichte besitzt eine ausgeprägte Frostresistenz, die mit den kürzer werdenden Tagen zunimmt. Zur Zeit der ersten Fröste sind die Fichten bereits gegen Temperaturen von −20 °C gewappnet. Im tiefen Winter wurde eine Frostresistenz bis unter −60 °C beobachtet. Der Frostschutz wird durch Anreicherung von Zuckern bewirkt, wodurch eine Gefrierpunktserniedrigung eintritt. Im Frühjahr nimmt mit zunehmender Tageslänge die Frostresistenz wieder ab, so dass die Pflanzen gegen Spätfröste empfindlich sind.
Die Fichte ist windblütig mit Blüten vom unbeweglichen Typ. Die Pollen der aufrecht stehenden männlichen Blüten besitzen zwei Luftsäcke. Zur Hauptblütezeit werden riesige Pollenmengen ausgeschüttet, was gemeinhin mit Schwefelregen bezeichnet wird. Die Schuppen weiblicher blühender Zapfen spreizen sich etwas auseinander, um den herangewehten männlichen Pollen den Zutritt zu den Samenanlagen zu erleichtern. Narben gleichzeitig blühender Obstbäume können durch die Fichtenpollen „sterilisiert“ werden. Die Pollen der Gemeinen Fichte sind für Pollenallergiker in der Regel kein Problem, da sie zu groß sind.[16]
Der Baum erlangt seine Blühfähigkeit mit 30 bis 40 Jahren. Relativ junge Pflanzen besitzen zunächst nur weibliche Blüten. Die hohe Anzahl dieser zuerst angelegten Blüten entgeht oft der Aufmerksamkeit, weil sie in großer Höhe gebildet werden.
Die Samenreife erfolgt innerhalb eines Jahres. Alle drei bis vier Jahre findet eine besonders reiche Samenproduktion statt. Die Samen sind nur 3 bis 5 mg schwer. Sie enthalten Öl als Reservestoff, ein typisches Merkmal der Windausbreitung. Die Samenflügel sind häufig schwach gedreht, weshalb die Samen Dreh- und Schraubenflieger genannt werden. Bei Trockenheit spreizen die Samenschuppen, so dass die Samen herausfallen und über den Wind verbreitet werden können. Ihre Flugweite kann selbst bei Windstille über 300 m betragen. Tiere tragen zur Verbreitung der Art bei, wenn sie wie Spechte oder Eichhörnchen die Zapfen bearbeiten und hierdurch die Samen freisetzen. Überreiche und häufige Zapfenproduktion kann ein Symptom für zu hohe Immissionsbelastung sein. Die Fichte ist ein Lichtkeimer.
Um an Saatgut für die gezielte Aussaat zu gelangen, werden die Zapfen vom Baum gepflückt und gesammelt.
Die gemeine Fichte kann bis 600 Jahre alt werden; die forstliche Umtriebszeit beträgt 80 bis 120 Jahre. 2008 wurde unter der Fichte Old Tjikko im Fulufjäll in der Provinz Dalarna in Schweden Wurzelholz gefunden, das auf ein Alter von 9.550 Jahren datiert wurde und genetisch identisch mit dem darüber wachsenden Baum ist.[17]
Die Gemeine Fichte geht mit einer Reihe von Pilzen eine enge Lebensgemeinschaft ein, die als Mykorrhiza bezeichnet wird. Das Mycel der Pilze versorgt die Fichte mit Mineralstoffen und Wasser, während der Pilz von der Pflanze die für sein Wachstum benötigten organischen Stoffe erhält. Zu den Pilzen, die in Lebensgemeinschaft der Gemeinen Fichte zu finden sind, zählen Vertreter der Gattung der Wulstlinge wie beispielsweise der Fliegenpilz, der Spitzhütige Knollenblätterpilz, der Perlpilz, der Gelbe Knollenblätterpilz, der Graue Wulstling und der Narzissengelbe Wulstling. In Lebensgemeinschaft mit der Gemeinen Fichte leben aber auch Vertreter der Dickröhrlingsverwandten wie etwa der als Speisepilz geschätzte Fichten-Steinpilz, der Maronenröhrling, die Ziegenlippe, der Schönfußröhrling, der Gallenröhrling und besonders häufig die Rotfußröhrlinge. Von den Täublingen ist besonders häufig z. B. der Ockertäubling in Fichtenwäldern zu finden.
Der Anbau der Fichte außerhalb ihres natürlichen Verbreitungsgebiets ist grundsätzlich mit der Gefahr der Schädigung durch Borkenkäfer verbunden. Insbesondere trockene Jahre schwächen das Abwehrsystem der feuchteliebenden Fichte und führen zu starkem Befall durch den Buchdrucker (Ips typographus), den Kupferstecher (Pityogenes chalcographus) und möglicherweise auch durch den aus Nordosten nach Mitteleuropa eingewanderten Nordischen Fichtenborkenkäfer (Ips duplicatus). Nach Massenvermehrungen ist vor allem der Buchdrucker in der Lage, auch gesunde Bäume zu befallen und zum Absterben zu bringen. Um die übermäßige Vermehrung der Borkenkäfer zu verhindern, gilt für den Fichtenanbau das Prinzip der sauberen Waldwirtschaft. Das bedeutet, dass frische Resthölzer oder kränkelnde Bäume aus dem Wald entfernt oder durch geeignete Maßnahmen brutuntauglich gemacht werden müssen.
Durch ihr flaches Wurzelsystem auf staunassen oder verdichteten Standorten, die die Ausbildung von Senkerwurzeln verhindern, ist die Fichte stärker windwurfgefährdet als viele andere Baumarten. Frisch geworfene Bäume bilden Brutmöglichkeiten für den Buchdrucker, so dass Sturm- und Borkenkäferschäden oft „Hand in Hand“ gehen.
Die Nadeln der Gemeinen Fichte sind besonders empfindlich gegenüber Luftverschmutzung: Bei geschädigten Pflanzen bleiben die Nadeln oft nur noch 1 bis 3 Jahre an den Zweigen (Möglichkeit zur Bioindikation).
Starke Stickstoffzufuhr durch Luftverschmutzung oder Massentierhaltung führt zu einer vermehrten Bildung des Pflanzenhormons Cytokinin. Dadurch beginnen ruhende Knospen unterhalb der Spitzenknospe auszutreiben. Infolge der stärkeren Verzweigung wachsen die Fichten dann eher in die Breite als in die Höhe.
Schwefeldioxid (Saurer Regen aus Verbrennungsprozessen) ist ein starkes Pflanzengift für Nadelhölzer. Insbesondere Fichten sind betroffen, wenn sich Schwefeldioxid aus Industrieabgasen in Inversionswetterlagen an bewaldeten Berghängen über die kritische Konzentration kumuliert.
Viele Vögel sind zur Nahrungssuche oder zum Brutgeschäft auf gut gedeckte und geschützte Reviere angewiesen. Die immergrünen, dichten Fichtenwälder bieten z. B. Fichtenkreuzschnabel und Waldbaumläufer, Tannen- und Eichelhäher, Waldohreule und Waldkauz, Sperber, Mäusebussard und Habicht einen idealen Lebensraum. Der Schwarzspecht, der sich u. a. von Larven des Borkenkäfers und Buchdruckers ernährt, ist ganzjährig tief im Waldesinneren zu finden. Gebirgsfichtenwälder bilden für das Auerhuhn ein geeignetes Habitat. Der selten gewordene Vogel ist während der kalten Jahreszeit in seiner Ernährung überwiegend auf Fichtennadeln angewiesen. In der verbuschten Übergangszone Wald-Waldrand und auf Lichtungen halten sich weitere Vogelarten, wie z. B. das Rotkehlchen oder der Buchfink, auf. An großen Säugetieren sind v. a. der Rothirsch und das Wildschwein vertreten, denen das dämmrige Licht im Fichtenwald größtmöglichen Schutz gewährleistet.
In natürlichen Fichtenwäldern dringt wenig Licht zum Waldboden durch. Andere Bäume und Sträucher haben deshalb kaum Chancen, sich zu entwickeln. Die Krautschicht bilden überwiegend Gräser, Farne und Zwergsträucher. Die Heidelbeere, ein charakteristischer Zwergstrauch der Fichtenwälder, trägt mit ihren immergrünen Trieben im Winter zur Ernährung von Waldtieren bei. Oft ist der Waldboden von einer durchgängigen Moosschicht bedeckt. Hier findet in Gebirgslagen das zarte Moosglöckchen einen passenden Wuchsort.[18] Der Siebenstern ist in Fichtenwäldern der Mittelgebirge, bisweilen auch in Beständen des Tieflands anzutreffen. Dort, wo die oberste Bodenschicht stark sauer ist, stellt sich gewöhnlich der ausgesprochen schattenverträgliche Wald-Sauerklee ein. Bei Fichtenwäldern gänzlich ohne Kraut- und Strauchschicht handelt es sich in der Regel um sehr dicht gepflanzte, unnatürliche Fichtenforste.
Der Fichtenwald bietet vor allem Pflanzen, deren Versorgung von Photosynthese weitgehend unabhängig ist, ein geeignetes Biotop. So wachsen dort myko-heterotrophe Orchideenarten, wie das Weiße und Rote Waldvöglein oder die Violette Stendelwurz.[19] Besonders angepasst an den Standort „Fichtenwald“ ist der Chlorophyll-lose, bleichgelbe Fichtenspargel, der mit Fichtenwurzeln in Symbiose lebt und sich die Nährstoffe der Fichte indirekt über Pilzhyphen, die aus den Mykorrhizen des Wirtsbaums auswachsen, bedarfsdeckend erschließt.
An den Knospen junger und immissionsgeschädigter Fichten sind im Frühjahr oft die grünen, ananasförmigen Gallen der Großen Fichtengallenlaus zu beobachten. Die Kleine Fichtengallenlaus befällt eher ältere, konkurrenzgeschwächte Fichten und verursacht gelbgrünliche, erdbeerförmige Gallen.
Nachfolgende Insektenarten sind von der Pflanze als Nahrungsquelle abhängig. Einige, besonders die Käfer, können in manchen Jahren, besonders in Fichten-Monokulturen zu gefürchteten Schädlingen werden. Die in letzter Zeit wieder verstärkt vorgenommene Aufforstung von Mischwäldern mit einer gesunden Fauna (natürliche Feinde der schädigenden Arten) wirkt dem aber entgegen und vernichtet nicht zusätzlich auch alle anderen Arten wie beispielsweise den sehr seltenen und vom Aussterben bedrohten Alpenbock (Rosalia alpina), der als „Beifang“ durch die häufig eingesetzten Pheromonfallen für Borkenkäfer angezogen wird und durch die „saubere Waldwirtschaft“ seine Brutbäume (Buchenstämme oder tote bzw. absterbende Buchen, die mindestens 3 – 4 Jahre liegen bleiben müssen) einbüßt.
Die heute gültige Erstbeschreibung des deutschen Botanikers Gustav Karl Wilhelm Hermann Karsten wurde 1881 veröffentlicht.[20] Zuvor hatte Carl von Linné 1753 die Art noch unter dem Namen Pinus abies in die Gattung der Kiefern eingestellt. Es sind folgende Synonyme für die Art vorhanden:
Die Fichte besitzt eine hohe genetische Variabilität, die sich in Mitteleuropa im Vorkommen von den Varietäten manifestiert:
Außerdem gibt es unzählige in Habitus, Zapfen- und Nadelmerkmalen voneinander abweichende Formen (davon über 100 Sorten in Kultur genommen). Sie können sich auch in der Ausbildung genotypischer Verzweigungstypen (Kamm-, Bürsten-, Plattenfichte) äußern, finden aber auch in einem Reichtum an ökologischen Varianten (Wuchsgebietsrassen, Höhenstufenrassen als Ökotypen) ihren Ausdruck.
Im nordosteuropäischen Teilareal gibt es durch Hybridisation eine breite Übergangszone zur Sibirischen Fichte (Picea obovata), die sich äußerlich nur durch abgerundete, statt spatelförmige Samenschuppen von der gewöhnlichen Fichte unterscheidet.[22]
Für die Gemeine Fichte bestehen bzw. bestanden diverse, häufig nur regional gebräuchliche Volksnamen. So sind oder waren auch folgende Namen gebräuchlich: Bachtanne, Dann (Altmark, Siebenbürgen), Danne (Göttingen, Weser), Dannenboom (Unterweser, Preußen), Dannebuhm (Siebenbürgen), Daxen (Zillertal), Feicht, Feichte (Österreich, Kärnten, Südtirol, Augsburg), Ficht (Mecklenburg), Fichte (Eifel, Sachsen, Schlesien), Fichtenbaum (Elsass), Fichtentannen (Elsass), Fiechta (althochdeutsch), Fiechte (Österreich), Fiuchta (althochdeutsch), Gränbaum, Gräne (Liefland), Gränenfichte, Gränenholz, Granenholz, Greinenholt (Ostfriesland), Pechbaum, Pechtanne (Elsass), Peikabagms, Pickbom (mittelniederdeutsch), Rooddann (Weser), Rotfichte, Rottanne (Elsass, Graubünden), Tanne (Kärnten, Niedersachsen), Taxen (Salzburg), Schwarze Tanne, Viecht, Viechte und Wettertanne (Waadt).[23]
Es sind zahlreiche Zuchtformen bekannt; hier eine Auswahl:
Die Fichte ist in Deutschland der wichtigste Holzlieferant[28]. Ausführlichere Informationen siehe unter Fichtenholz.
Der Hauptanteil des Holzes der Gemeinen Fichte wird als Bau- und Konstruktionsholz verwendet (Balken, Bohlen, Bretter, Kanthölzer, Leimbinder, Konstruktionsvollholz, Mehrschichtplatten; früher auch Gerüstbau). Weitere Verwendung findet Fichtenholz in der Verpackungsindustrie (Kisten, Schachteln, Paletten). Für den Möbelbau (als Material für Korpusse, Türen usw., Furnier, Leimholz, Mittellagen für Tischlerplatten, Unterkonstruktionen) werden vor allem Stämme mit besonderen Holzeigenschaften (gleichmäßiger Jahrringbau, astfrei) verwendet. Im Musikinstrumentenbau wird Fichtenholz alter, langsam gewachsener Fichten für die Decken bzw. Resonanzböden von Saiteninstrumenten (Streichinstrumente, Gitarren, Klaviere, Harfen) verwendet. Viele weitere konstruktive Zwecke (Pfähle, Pfosten, Stickel für den Weinbau) verlieren an Bedeutung.
Außerdem wird Fichtenholz zu Holzwerkstoffen wie Spanplatten oder Strandboards (OSB) verarbeitet. Es ist ein wichtiger Rohstoff für die Papierherstellung und die Zellstoffindustrie.
Nebenprodukte der Forst- und Holzwirtschaft aus Fichtenholz werden als Scheitholz, Hackschnitzel oder, zu Holzpellets oder -briketts verpresst, energetisch genutzt.
Als Ausgangsstoff für die Produktion von Brauerpech hat die Gemeine Fichte große Bedeutung; die Rinde wird zur Herstellung von Gerberlohe verwendet.
Aus den Baumnadeln gewinnt die Parfümindustrie das Fichtennadelöl, welches durch Wasserdampfdestillation aus frischen Fichtennadeln (oft irreführend „Tannennadeln“ genannt), den nadeltragenden Zweigen und kleinen Ästen gewonnen wird. Um 1 kg Fichtennadelöl herzustellen, werden etwa 500 kg Fichtennadeln benötigt. Der Duft ist spezifisch, harzig-würzig und kräftig-ausstrahlend.
Die hellgrünen, jungen und noch dichten Triebspitzen der picea abies schmecken sauer und herb zugleich (etwas wie harzige Zitrone) und eignen sich als säuerliche Ergänzung zu einem Karottengemüse ebenso wie für eine Frischkäse-Zubereitung oder als Beigabe zum Dessert.[29]
Nordamerikanische Ureinwohner verwendeten Fichtensprossen, um daraus ein haltbares Getränk herzustellen, mit dem auch in den Wintermonaten eine Vitamin-C-Quelle zur Verfügung stand. Die Kolonialmächte übernahmen diese Praxis, um Skorbut bei langen Schiffspassagen vorzubeugen.
In angelsächsischen Ländern wird seither „Spruce Beer“ getrunken, wenn dieses auch nicht so populär ist, wie die Erfrischungsgetränke Root und Ginger Beer.
Aus dem Saft heimischer Fichten synthetisierte Wilhelm Haarmann im Jahr 1874 erstmals das Vanillin.
Die Fichte ist der Wirtsbaum einiger Honigtau erzeugender Schild- und Rindenläuse. Hierbei tritt in manchen Jahren, während der Austriebsphase, in welcher der Saft der Leitungsbahnen des Baums besonders zuckerhaltig ist, eine Massenvermehrung dieser Insekten auf. In der Folge kann dies zu einem guten Honigertrag (Waldhonig) von im Wald aufgestellten Bienenvölkern führen.
Bis in die sechziger Jahre war die Gemeine Fichte der vorherrschende Weihnachtsbaum in Deutschland. Da sie jedoch rasch nach dem Einschlag ihre Nadeln verliert, wurde sie seitdem als solcher durch robustere Bäume wie die Nordmann-Tanne und die Blaufichte weitgehend verdrängt.
Als Heildroge dienen Fichtennadelöl Piceae aetherolium (DAB), das aus den Nadeln, Zweigspitzen oder aus den Ästen aus frischen Fichtentrieben gewonnen werden kann.
Der wässrige Auszug aus frischen Sprossen ergibt den Fichtennadelextrakt, Pinus abies (hom).
Wirkstoffe sind: Ätherisches Öl mit Bornylacetat, Borneol, Pinen, Myrcen, Santen und u. a. Monoterpene.
Anwendungen: Das ätherische Öl verwendet man ähnlich wie das von Abies alba bei Infekten der Atemwege und bei rheumatischen Beschwerden.
Franzbranntwein wie auch geruchsverbessernde Raumsprays mit „Tannenduft“ enthalten häufig Fichtennadelöl.
Die jungen Sprosse benutzt man volkstümlich ähnlich wie die von Pinus sylvestris.
Die Gemeine Fichte (Picea abies), auch Gewöhnliche Fichte, Rotfichte oder Rottanne genannt, ist eine Pflanzenart in der Gattung der Fichten (Picea). Der Nadelbaum ist in Europa und bis weit in das kontinentale Asien heimisch und die einzige in Mitteleuropa natürlich vorkommende Vertreterin der Gattung. 2017 war die gemeine Fichte Baum des Jahres in Deutschland.
Natürlicherweise kommt die Fichte nur in kühlen bis kaltgemäßigten Klimaten – vor allem in den nordischen Nadelwäldern Skandinaviens und Russlands oder zum Beispiel im Gebirgsklima der Alpen oder des Hochharzes – vor, da sie ökologisch an solche Standorte angepasst und nur dort konkurrenzstark ist. Da sie aber aufgrund ihrer Holzqualität und des schnellen Wachstums ein forstwirtschaftlich bedeutsamer Baum ist, wurde sie im letzten Jahrhundert großflächig in ganz Deutschland („Preußenbaum“) und in vielen anderen mittel- und osteuropäischen Ländern außerhalb ihres natürlichen Wuchsgebietes angebaut. Auch dort verjüngt sich die Fichte natürlich, ist außerhalb subalpiner oder borealer Standorte aber deutlich anfälliger gegen Störungen. Dies zeigt sich besonders seit einigen Jahren an den steigenden Absterberaten der Fichte aufgrund zunehmender Dürren im Rahmen der globalen Erwärmung. Besonders bemerkbar war das in den Sommern 2018, 2019 und 2020, die in Deutschland und Europa stark von Hitzewellen und Dürren geprägt waren (siehe etwa Dürre und Hitze in Europa 2018 und Hitzewellen in Europa 2019). Auf den meisten Standorten im deutschsprachigen Raum gilt die Fichte aufgrund des Klimawandels allgemein als nicht zukunftsfähig.
Dana (Picea abies (L.) H.Karst) – to je wiedno zeloné drzéwiã z rodzëznë sosnowatëch (Pinaceae). Na Kaszëbach òna je sadzoné colemało z chójkama - miészóne bòrë. Małô wëstrojonô dana to je gòdowé drzéwkò.
Dana (Picea abies (L.) H.Karst) – to je wiedno zeloné drzéwiã z rodzëznë sosnowatëch (Pinaceae). Na Kaszëbach òna je sadzoné colemało z chójkama - miészóne bòrë. Małô wëstrojonô dana to je gòdowé drzéwkò.
Eglė (lietovėškā (b.k.): Paprastoji eglė, luotīnėškā: Picea abies) ī spīglėnis medis. Ožaug aple 30–40 m augoma, 70–100 cm lėimenė skersmenė. Aukštiausė žėnuoma Lietovuos eglė (46 m) auga Prėinu šėlė. Medė vainėks tonkos īr, skujā ī smolkūs, tomsūs.
Lietovuo eglė īr ontros vagol gausoma medis, pu pošėis. Īpatingā gausoma eglīnu ī Žemaitėjuo. Miegst derlinga, sonkė, vilgšna dėrva.
Ėš eglės medėinas gamėnamė baldā, rakondā, mozėkas ėnstromentā, puopėrios, būdavuojamė nomā. Eglakojės sīkēs kratuomas kāp krāks.
Eglė žėnuoma kāp raganu, laumiu, velniū medis, vėsuokiu dūšiu būsts. Da ė daba eglašakēs ruodoms kel's ė nabašninka truoba. Eglė tonkiausē dabėnama kāp Kaliedu eglotė.
Aplė kituokės eglės veiziekat: eglės.
D'Fiicht oder Ficht (Picea abies) ass en Nolebam aus der Famill vun de Pinacea vun der Gattung Picea (Fiichten).
Fiichte gi gewéinlech 35-40 Meter héich, méi seele bis zu 60 m. De Stamm huet en Duerchmiesser vu gewéinlech net méi wéi 1.5 m. Si kënnen 300-400 Joer al ginn, méi rar bis zu 500 Joer. 2008 gouf a Schweden allerdéngs eng Fiicht entdeckt, déi ëm déi 8.000 Joer al ass[1].
D'Fiicht kënnt praktesch a ganz Europa vir, vun den Alpe bis a Lappland, am Balkan, an a Russland. Am Oste geet se lues a lues an déi sibiresch Fiicht (Picea obovata) iwwer.
Se wiisst als jonke Bam zimmlech séier, dacks mat Schëtz vun iwwer engem Meter, bis op eng Héicht vun ongeféier 20 Meter. Duerno geet de Wuesstem méi lues. Wéinst hirer gudder Masseleeschtung, plazeweis dräimol mol méi wéi d'Bichen, a well d'Holz fir vill Zwecker gebraucht ka ginn, gouf se am Laf vun der Zäit wäit iwwer déi Gebidder, an deenen se natierlech virkënnt ugebaut. Dat ass de Fall fir West- an Nordwestdäitschland, zu Lëtzebuerg virun allem am Éislek, an an der Belsch an a Frankräich an den Ardennen. Do huet se op ville Plazen déi Holzaarten, déi natierlech do wuesse verdriwwen.
D'iewescht Bamgrenz vun der Fiicht, läit am Schwarzwald bei 1.400 m, am bayresche Wald bei 1.300, an an den Alpen tëscht 1.600 an 1.800 m.
Zu Lëtzebuerg goufen déi éischt Fiichten 1772 an der "Schälheck" (Gemeng Biissen) ugeplanzt. Si goufen 1877 ëmgehaen.[2] Aner fréi Uplanzunge gouf et zu Holzem (1825), Reisduerf (1827) an Holz (1831.)[3]
Eis Virfahren hunn d'Fiicht (op Däitsch: "Fichte") mat der "Tanne", déi hinne grad sou onbekannt war wéi d'Fiicht, verwiesselt a si deemno op Lëtzebuergesch "Dänn" oder "Dännebam" genannt. D'Fiicht dréit dann och logescherweis "Dännenzapen".[4]
D'Fiicht war an der Zäit den typesche lëtzebuergesche Chrëschtbeemchen. Fiichtenholz ass an de Minettsgalerië fir ofzestäipe benotzt ginn, nieft anerem "Dännenholz": katzeg Dänn (Kiefer), Wäissdänn oder Bichendänn (Weißtanne, Edeltanne, Silbertanne), Meläs (Lärche).[5]
Schëtz
Weiblech Bléi
Fiichtenzap
Schuel
D'Fiicht oder Ficht (Picea abies) ass en Nolebam aus der Famill vun de Pinacea vun der Gattung Picea (Fiichten).
Fiichte gi gewéinlech 35-40 Meter héich, méi seele bis zu 60 m. De Stamm huet en Duerchmiesser vu gewéinlech net méi wéi 1.5 m. Si kënnen 300-400 Joer al ginn, méi rar bis zu 500 Joer. 2008 gouf a Schweden allerdéngs eng Fiicht entdeckt, déi ëm déi 8.000 Joer al ass.
D'Fiicht kënnt praktesch a ganz Europa vir, vun den Alpe bis a Lappland, am Balkan, an a Russland. Am Oste geet se lues a lues an déi sibiresch Fiicht (Picea obovata) iwwer.
Se wiisst als jonke Bam zimmlech séier, dacks mat Schëtz vun iwwer engem Meter, bis op eng Héicht vun ongeféier 20 Meter. Duerno geet de Wuesstem méi lues. Wéinst hirer gudder Masseleeschtung, plazeweis dräimol mol méi wéi d'Bichen, a well d'Holz fir vill Zwecker gebraucht ka ginn, gouf se am Laf vun der Zäit wäit iwwer déi Gebidder, an deenen se natierlech virkënnt ugebaut. Dat ass de Fall fir West- an Nordwestdäitschland, zu Lëtzebuerg virun allem am Éislek, an an der Belsch an a Frankräich an den Ardennen. Do huet se op ville Plazen déi Holzaarten, déi natierlech do wuesse verdriwwen.
D'iewescht Bamgrenz vun der Fiicht, läit am Schwarzwald bei 1.400 m, am bayresche Wald bei 1.300, an an den Alpen tëscht 1.600 an 1.800 m.
Järgeline kuz' vai Evropine kuz' (latin.: Picea abies) om pu, kuz'-heimon tipine levitadud erik.
Kazvab Pohjoižes i Päivnouzmaižes Evropas kaikjal, mugažo Evropan keskuzpalan vaiše mägil. Mecan üks' päižiš erikoišpäi.
Ištutadas pöudoiden röunšoiduikš, ottas kävutamižhe dekorativižes sadunkazvatuses, sädihe kul'turižen kuzen sadoid suguid. Pumaterialad kuzespäi oma avaros kävutadud tegimištos. Ottas ehtmätomid käbuid zell'torhudeks. Vero om olmas čomitada kuzid («dölk») Raštvoile i Udele Vodele, hristanuskondan maiš päpaloin.
Järgeline kuz' vai Evropine kuz' (latin.: Picea abies) om pu, kuz'-heimon tipine levitadud erik.
Kazvab Pohjoižes i Päivnouzmaižes Evropas kaikjal, mugažo Evropan keskuzpalan vaiše mägil. Mecan üks' päižiš erikoišpäi.
Ištutadas pöudoiden röunšoiduikš, ottas kävutamižhe dekorativižes sadunkazvatuses, sädihe kul'turižen kuzen sadoid suguid. Pumaterialad kuzespäi oma avaros kävutadud tegimištos. Ottas ehtmätomid käbuid zell'torhudeks. Vero om olmas čomitada kuzid («dölk») Raštvoile i Udele Vodele, hristanuskondan maiš päpaloin.
Ol Picea abies (in Bergamàsch: Peghér o Peghéra 'n Al Brembana, Paghér o Paghéra 'n Al Seriana o Pighér o Pighéra; en Bresà: Paghér[1]; in Insübregh: Pescia, u Pesc ), l'è öna Gimnosperma de la faméa di Pinaceae, l'è öna pianta de prim ùrden, cioè ólta fina a 40 - 50 méter, che la é da l'Euròpa del nòrd e da l'Euròpa orientàl e la crès selvàdega in di montagne de sólet da i 900 méter a i 1.900 ma la pöl rià fina a i 2.300 méter.
I fòie, come 'n quase töte i Gimnospèrme, i è di gógie, lónghe da 1,5 fina a 3 ghèi, érde scüre, i spóns, i è tacade öna per öna sö i ramècc, metide in manèra radiàl isè de cuarcià zó bé töt ol ramèt e 'ndóe i se tàca gh'è sèmper öna séa picinina.
Ol paghèr l'è monòich, cioè 'l gh'à i fiùr dóma mas·cc e di fiùr dóma fèmina sö la stèsa pianta. Piö che de fiùr mas·cc gh'è de parlà de 'nfiurescènsa mas·cc, ön insèma de tace fiùr mas·cc. La 'nfiurescenza del paghèr l'è ü còno a furma de öf che 'l crès sö la pónta di ram de ün an, l'è lónch 1 ghèl e prima l'è rós pò l'diènta zalt.
I 'nfiurescènse fèmina i crès invece sö töt ol ramèt e prima i varda 'n sö, pò de manimà che i marüda i se ulta 'n zó, i pènt e i diènta de lègn: i è i pigne, lónghe fina 15 ghèi, in del Paghér i trèca zó da la pianta töte 'ntréghe.
I Gimnospèrme i gh'à mia i fröcc, ma i fà dóma la somésa che l'è dèt in de la pigna.
Ol Paghèr l'è mia de confónt col Àes, ol Abiès alba, ach se 'mpó i ghe sömèa, e gnà con töcc i paghér e àes ornamentài.
Ol Picea abies (in Bergamàsch: Peghér o Peghéra 'n Al Brembana, Paghér o Paghéra 'n Al Seriana o Pighér o Pighéra; en Bresà: Paghér; in Insübregh: Pescia, u Pesc ), l'è öna Gimnosperma de la faméa di Pinaceae, l'è öna pianta de prim ùrden, cioè ólta fina a 40 - 50 méter, che la é da l'Euròpa del nòrd e da l'Euròpa orientàl e la crès selvàdega in di montagne de sólet da i 900 méter a i 1.900 ma la pöl rià fina a i 2.300 méter.
Pisya (Picea abies) nisqaqa huk Iwrupapi wiñaq llat'an muruyuq sach'am.
Wikispecies nisqaqa qillqasqa p'anqayuqmi kay hawa: Pisya
De vich of fienspar (Letien: Picea abies) is 'ne boum oet de dennefemielje (Pinaceae). 't Is 'ne conifeer oet Naord- en Centraal-Europa. Ze wuèrtj väöl aangepaotj in häöf en parke. Ouch wuèrtj ze gebroeke veur kersboum. 'n Vólwasse vich kan toet 50 maeter hoag waere. 't Hout det wuèrtj gewónnen oet de vich hètj vure.
d'n Awdste boum van de werreld is meugelik 'n vich in de Zweedse pervincie Dalarna. De laeftied van deze boum wuèrtj gesjatj róndj de 9550 jaor.
De vich of fienspar (Letien: Picea abies) is 'ne boum oet de dennefemielje (Pinaceae). 't Is 'ne conifeer oet Naord- en Centraal-Europa. Ze wuèrtj väöl aangepaotj in häöf en parke. Ouch wuèrtj ze gebroeke veur kersboum. 'n Vólwasse vich kan toet 50 maeter hoag waere. 't Hout det wuèrtj gewónnen oet de vich hètj vure.
d'n Awdste boum van de werreld is meugelik 'n vich in de Zweedse pervincie Dalarna. De laeftied van deze boum wuèrtj gesjatj róndj de 9550 jaor.
Wšedny škrjok (Picea abies) jo bom ze swójźby chójcowych rostlinow (Pinaceae).
Wšedny škrjok jo bom, kótaryž dośěgnjo wusokosć wót 50 m.
Škóra jo cerwjenobruna.
Krona jo kjaglojta a jegły su pśecejzelene, styrigranite, błyšćece zelene, pšoste, wótstojecy ku kuždym bokam a dośěgnu dłujkosć wót 1 až 2,5 cm.
Gałuzy zu pó wótpadanju šyškow gropne.
Kwiśo wót apryla až junija, pśi comž to w starstwje wót 30 až 60 lět zachopina. Žeński kwiśonkowy stołk jo cerwjenojty, mjaztym až młode muski kwiśonkowy stołk jo cerwjeny.
Wisece šyški dośěgnu dłujkosć wót 10 až 15 cm a ako cełk wótpada.
Rosćo w pśiroźe we wusokosćach wót wušej až 800 m a jo cesty lěsniski bom. Ma lubjej skerjej włožne zemje na chłodnych, powětšowłožnych, zymozymnych stronach. Źinsa jo pśez sajźenje daloko rozšyrjona a narownujo druge družyny bomow.
Rostlina jo w pódpołnocnej a srjejźnej Europje rozšyrjona.
Bom
Zymička
Njezdrjała šyška wšednego škrjoka (Picea abies)
Picea abies - Museum specimen
Wšedny škrjok (Picea abies) jo bom ze swójźby chójcowych rostlinow (Pinaceae).
Η ερυθρελάτη (επιστημονική ονομασία Picea abies) είναι ένα είδος αειθαλούς κωνοφόρου δέντρου, ιθαγενούς της Ευρώπης, που αποκαλείται και νορβηγικό έλατο. Ονομάζεται ερυθρελάτη ή κόκκινο έλατο λόγω των κλαδίσκων (νεαρών κλαδιών) που έχουν κοκκινωπή απόχρωση[1].
Έχει ίσιο κορμό, κλαδιά σε σπόνδυλους και πυραμιδοειδή κόμη. Ξεχωρίζει αμέσως από τους κρεμαστούς κυλινδρικούς κώνους της, ενώ οι κώνοι του έλατου είναι όρθιοι, σαν κηροπήγια. Οι βελόνες της μοιάζουν με αυτές της ελάτης, είναι όμως πιο λεπτές με τετραγωνική τομή και πέφτουν εύκολα, αφήνοντας στη θέση τους μικρές προεξοχές, που δίνουν χαρακτηριστικό, τραχύ σχήμα στα κλαδιά. Τα κουκουνάρια είναι στενόμακρα, σαν της ελάτης αλλά πιο μικρά, με μήκος 10 με 15 εκατοστά. Γέρνουν προς τα κάτω και πέφτουν από το δέντρο ολόκληρα, χωρίς να απολεπίζονται, αφού πρώτα αδειάσουν τους σπόρους τους. Φτάνει σε ύψος τα 65 μέτρα. Η οροσειρά της Ροδόπης -και, ειδικά, η ελληνική Ροδόπη- είναι η νοτιότερη περιοχή της Ευρώπης όπου φυτρώνει αυτό το δέντρο, το οποίο βορειότερα σχηματίζει μεγάλα δάση, ως τη Ρωσία και τη Σκανδιναβία.
Eίναι είδος κοινό στην Ευρώπη, αλλά στην Ελλάδα απαντά μόνο στην οροσειρά της Ροδόπης, η οποία αποτελεί και το νοτιότερο όριο της εξάπλωσής της. Η ερυθρελάτη είναι είδος με ευρεία γεωγραφική εξάπλωση, κυρίως στην υπαλπική ζώνη της Κεντρικής Ευρώπης και στην υποαρκτική περιοχή της Σκανδιναβίας. Έχει, ωστόσο, χρησιμοποιηθεί ευρύτατα και εκτός της φυσικής ζώνης εξάπλωσής της, για αντικατάσταση δασών οξιάς και μικτών πλατύφυλλων δασών, λόγω της ικανότητας που έχει να παράγει ξύλο σε μεγάλη ποσότητα και με μεγάλη αναλογία τεχνικού ξύλου. Τα δάση της ερυθρελάτης στη Ροδόπη αποτελούν το νοτιότερο όριο εξάπλωσης του είδους. Στο βόρειο άκρο του Νομού Δράμας, στην περιοχή της Ελατιάς, κατά μήκος των ελληνοβουλγαρικών συνόρων, απαντά το μοναδικό στην Ελλάδα αμιγές δάσος ερυθρελάτης, γνωστό ως δάσος της Ελατιάς (ή Καρά Ντερέ), το οποίο συνθέτει ένα τοπίο που παραπέμπει σε αντίστοιχα της Βόρειας Ευρώπης. Επίσης, στο βορειοανατολικό άκρο του Νομού Δράμας, κάτω από την ψηλότερη κορυφή της Κεντρικής Ροδόπης, στα 1.953 μέτρα, βρίσκεται ένα από τα ομορφότερα μικτά δάση οξιάς με ελάτη και ερυθρελάτη και ένα από τα πιο αδιατάρακτα φυσικά, δασικά οικοσυστήματα της Ευρώπης, με μέγιστο οικολογικό ενδιαφέρον, γνωστό ως «Παρθένο Δάσος του Φρακτού»[2].
Το ξύλο της ερυθρελάτης δίνει τη λεγόμενη "σουηδική ξυλεία"[3].
Η ερυθρελάτη (επιστημονική ονομασία Picea abies) είναι ένα είδος αειθαλούς κωνοφόρου δέντρου, ιθαγενούς της Ευρώπης, που αποκαλείται και νορβηγικό έλατο. Ονομάζεται ερυθρελάτη ή κόκκινο έλατο λόγω των κλαδίσκων (νεαρών κλαδιών) που έχουν κοκκινωπή απόχρωση.
Έχει ίσιο κορμό, κλαδιά σε σπόνδυλους και πυραμιδοειδή κόμη. Ξεχωρίζει αμέσως από τους κρεμαστούς κυλινδρικούς κώνους της, ενώ οι κώνοι του έλατου είναι όρθιοι, σαν κηροπήγια. Οι βελόνες της μοιάζουν με αυτές της ελάτης, είναι όμως πιο λεπτές με τετραγωνική τομή και πέφτουν εύκολα, αφήνοντας στη θέση τους μικρές προεξοχές, που δίνουν χαρακτηριστικό, τραχύ σχήμα στα κλαδιά. Τα κουκουνάρια είναι στενόμακρα, σαν της ελάτης αλλά πιο μικρά, με μήκος 10 με 15 εκατοστά. Γέρνουν προς τα κάτω και πέφτουν από το δέντρο ολόκληρα, χωρίς να απολεπίζονται, αφού πρώτα αδειάσουν τους σπόρους τους. Φτάνει σε ύψος τα 65 μέτρα. Η οροσειρά της Ροδόπης -και, ειδικά, η ελληνική Ροδόπη- είναι η νοτιότερη περιοχή της Ευρώπης όπου φυτρώνει αυτό το δέντρο, το οποίο βορειότερα σχηματίζει μεγάλα δάση, ως τη Ρωσία και τη Σκανδιναβία.
Eίναι είδος κοινό στην Ευρώπη, αλλά στην Ελλάδα απαντά μόνο στην οροσειρά της Ροδόπης, η οποία αποτελεί και το νοτιότερο όριο της εξάπλωσής της. Η ερυθρελάτη είναι είδος με ευρεία γεωγραφική εξάπλωση, κυρίως στην υπαλπική ζώνη της Κεντρικής Ευρώπης και στην υποαρκτική περιοχή της Σκανδιναβίας. Έχει, ωστόσο, χρησιμοποιηθεί ευρύτατα και εκτός της φυσικής ζώνης εξάπλωσής της, για αντικατάσταση δασών οξιάς και μικτών πλατύφυλλων δασών, λόγω της ικανότητας που έχει να παράγει ξύλο σε μεγάλη ποσότητα και με μεγάλη αναλογία τεχνικού ξύλου. Τα δάση της ερυθρελάτης στη Ροδόπη αποτελούν το νοτιότερο όριο εξάπλωσης του είδους. Στο βόρειο άκρο του Νομού Δράμας, στην περιοχή της Ελατιάς, κατά μήκος των ελληνοβουλγαρικών συνόρων, απαντά το μοναδικό στην Ελλάδα αμιγές δάσος ερυθρελάτης, γνωστό ως δάσος της Ελατιάς (ή Καρά Ντερέ), το οποίο συνθέτει ένα τοπίο που παραπέμπει σε αντίστοιχα της Βόρειας Ευρώπης. Επίσης, στο βορειοανατολικό άκρο του Νομού Δράμας, κάτω από την ψηλότερη κορυφή της Κεντρικής Ροδόπης, στα 1.953 μέτρα, βρίσκεται ένα από τα ομορφότερα μικτά δάση οξιάς με ελάτη και ερυθρελάτη και ένα από τα πιο αδιατάρακτα φυσικά, δασικά οικοσυστήματα της Ευρώπης, με μέγιστο οικολογικό ενδιαφέρον, γνωστό ως «Παρθένο Δάσος του Φρακτού».
Το ξύλο της ερυθρελάτης δίνει τη λεγόμενη "σουηδική ξυλεία".
Европань куз (лат. Pícea ábies, руз. Ель обыкнове́нная, эли руз. Ель европе́йская ) — те тувозов чувто, буезэ Кузонь (Picea), пичень семиястонть (Pináceae). Те Куншкань Россияссо вейкеце ушотксонь шкасто касыця вид.
Е́лка (лац. Picea abies) — агульнавядомае, шырока распаўсюджанае дрэва 30—35 м вышыні з конусападобнай каронай і цёмна-зялёнай кароткай чатырохграннай ігліцай. Сьпелыя гузы буйныя, бурыя, якія зьвісаюць.
Квітнее ў траўні, насеньне сьпее ўвосень, расьсейваецца ў канцы зімы наступнага году. Расьце па ўсёй Беларусі, але пераважна ў паўночнай і цэнтральнай яе частках. У паўднёвай частцы (у Палесьсі) сустракаецца рэдка. У ігліцы ўтрымліваецца этэрны алей, вітамін З, дубільныя рэчывы, смала, мінэральныя солі. У паветры яловых лясоў шмат азону. Ігліца валодае мачагонным, потагонным, жоўцегонным, проціцынготным дзеяньнем. Пары воднага адвару елкі зьяўляюцца дэзынфіцыруючым і сродкам да палягчэньня дыханьня.
— сховішча мультымэдыйных матэрыялаў
Е́лка (лац. Picea abies) — агульнавядомае, шырока распаўсюджанае дрэва 30—35 м вышыні з конусападобнай каронай і цёмна-зялёнай кароткай чатырохграннай ігліцай. Сьпелыя гузы буйныя, бурыя, якія зьвісаюць.
Квітнее ў траўні, насеньне сьпее ўвосень, расьсейваецца ў канцы зімы наступнага году. Расьце па ўсёй Беларусі, але пераважна ў паўночнай і цэнтральнай яе частках. У паўднёвай частцы (у Палесьсі) сустракаецца рэдка. У ігліцы ўтрымліваецца этэрны алей, вітамін З, дубільныя рэчывы, смала, мінэральныя солі. У паветры яловых лясоў шмат азону. Ігліца валодае мачагонным, потагонным, жоўцегонным, проціцынготным дзеяньнем. Пары воднага адвару елкі зьяўляюцца дэзынфіцыруючым і сродкам да палягчэньня дыханьня.
Миян кӧз (лат. Picea abies) – быдмассэзлӧн пожум котырись кӧз увтырын торья вид. Кӧзыс быдмӧ 35–55 метра вылына да овлӧ 1-1.5 метра кыза диаметрын. Кӧз пантасьӧ Европаын.
Picea abies, the Norway spruce[2] or European spruce,[3] is a species of spruce native to Northern, Central and Eastern Europe.[4]
It has branchlets that typically hang downwards, and the largest cones of any spruce, 9–17 cm long. It is very closely related to the Siberian spruce (Picea obovata), which replaces it east of the Ural Mountains, and with which it hybridizes freely. The Norway spruce has a wide distribution for it being planted for its wood, and is the species used as the main Christmas tree in several countries around the world. It was the first gymnosperm to have its genome sequenced. The Latin specific epithet abies means “like Abies, Fir tree”[5]
Norway spruce is a large, fast-growing evergreen coniferous tree growing 35–55 m (115–180 ft) tall and with a trunk diameter of 1 to 1.5 m. It can grow fast when young, up to 1 m per year for the first 25 years under good conditions, but becomes slower once over 20 m (65 ft) tall.[6] The shoots are orange-brown and glabrous. The leaves are needle-like with blunt tips,[7] 12–14 mm long, quadrangular in cross-section, and dark green on all four sides with inconspicuous stomatal lines. The seed cones are 9–17 cm long (the longest of any spruce), and have bluntly to sharply triangular-pointed scale tips. They are green or reddish, maturing brown 5–7 months after pollination. The seeds are black, 4–5 mm long, with a pale brown 15 mm wing.[1][8][9][10] The tallest measured Norway spruce is 62.26 m (204 ft) tall and grows near Ribnica na Pohorju, Slovenia.[11]
The Norway spruce grows throughout Europe from Norway in the northwest and Poland eastward, and also in the mountains of central Europe, southwest to the western end of the Alps, and southeast in the Carpathians and Balkans to the extreme north of Greece. The northern limit is in the arctic, just north of 70° N in Norway. Its eastern limit in Russia is hard to define, due to extensive hybridization and intergradation with the Siberian spruce, but is usually given as the Ural Mountains. However, trees showing some Siberian spruce characters extend as far west as much of northern Finland, with a few records in northeast Norway. The hybrid is known as Picea × fennica (or P. abies subsp. fennica, if the two taxa are considered subspecies), and can be distinguished by a tendency towards having hairy shoots and cones with smoothly rounded scales.[8][9][10]
Norway spruce cone scales are used as food by the caterpillars of the tortrix moth Cydia illutana, whereas Cydia duplicana feeds on the bark around injuries or canker.
Populations in southeast Europe tend to have on average longer cones with more pointed scales; these are sometimes distinguished as Picea abies var. acuminata, but there is extensive overlap in variation with trees from other parts of the range.[8][9][10]
Some botanists treat Siberian spruce as a subspecies of Norway spruce, though in their typical forms, they are very distinct, the Siberian spruce having cones only 5–10 cm long, with smoothly rounded scales, and pubescent shoots.[8][9][10] Genetically Norway and Siberian spruces have turned out to be extremely similar and may be considered as two closely related subspecies of P. abies.[12]
Another spruce with smoothly rounded cone scales and hairy shoots occurs rarely in the Central Alps in eastern Switzerland. It is also distinct in having thicker, blue-green leaves. Many texts treat this as a variant of Norway spruce, but it is as distinct as many other spruces, and appears to be more closely related to Siberian spruce (Picea obovata), Schrenk's spruce (Picea schrenkiana) from central Asia and Morinda spruce (Picea smithiana) in the Himalaya. Treated as a distinct species, it takes the name Alpine spruce (Picea alpestris). As with Siberian spruce, it hybridizes extensively with Norway spruce; pure specimens are rare. Hybrids are commonly known as Norwegian spruce, which should not be confused with the pure species Norway spruce.[8][9][10]
The Norway spruce is one of the most widely planted spruces, both in and outside of its native range, and one of the most economically important coniferous species in Europe.[3] It is used as an ornamental tree in parks and gardens. It is also widely planted for use as a Christmas tree. Every Christmas, the Norwegian capital city, Oslo, provides the cities of London (the Trafalgar Square Christmas tree), Edinburgh and Washington, D.C., with a Norway spruce, which is placed at the central most square of each city. This is mainly a sign of gratitude for the aid these countries gave during the Second World War.[13] In North America, Norway spruce is widely planted, specifically in the Northeastern, Pacific Coast, and Rocky Mountain states, as well as in southeastern Canada. It is naturalised in some parts of North America. There are naturalized populations occurring from Connecticut to Michigan, and it is probable that they occur elsewhere.[3] Norway spruces are more tolerant of hot, humid weather than many conifers which do not thrive except in cool-summer areas and they will grow up to USDA Growing Zone 8.
Seed production begins when the tree is in its fourth decade and total lifespan is up to 300 years in its natural range in Europe. Introduced Norway spruces in the British Isles and North America have a much shorter life expectancy. As the tree ages, its crown thins out and lower branches die off.
In the northern US and Canada, Norway spruce is reported as invasive in some locations; however, it does not pose a problem in Zone 6 and up as the seeds have a significantly reduced germination rate in areas with hot, humid summers.
The Norway spruce tolerates acidic soils well, but does not do well on dry or deficient soils. From 1928 until the 1960s it was planted on surface mine spoils in Indiana.[3]
Several cultivars have been selected as ornamentals (‘Barrya’, ‘Capitata’, ‘Decumbens’, ‘Dumosa’, ‘Clanbrassiliana’, ‘Gregoryana’, ‘Inversa’, ‘Microsperma’, ‘Nidiformis’, ‘Ohlendorffii’, ‘Repens’, ‘Tabuliformis’, ‘Maxwellii’, 'Virgata', 'Inversa', ‘Pendula’), with a wide variety of sizes and shapes, from full-sized forest trees to extremely slow-growing, prostrate forms. They are occasionally traded under the obsolete scientific name Picea excelsa (an illegitimate name).[14] The following cultivars have gained the Royal Horticultural Society's Award of Garden Merit:[15]
The Norway spruce is used in forestry for (softwood) timber,[21] and paper production.
_trunk_cross_section.png)
Picea abies trunk cross section
Picea abies trunk cross section close-up
The Norwegian company Borregaard produces the synthetic substitute for natural vanilla Vanillin using the Norwegian spruce.[22] They are currently the only company to produce wood based vanillin and is claimed by the company to be preferred by their customers due to, among other reasons, its much lower carbon footprint than petrochemically synthesized vanillin.[23]
It is esteemed as a source of tonewood by stringed-instrument makers.[24] One form of the tree called Haselfichte (Hazel-spruce) grows in the European Alps and has been recognized by UNESCO as intangible cultural heritage. This form was used by Stradivarius for instruments.[25]
The tree is the source of spruce beer, which was once used to prevent and even cure scurvy.[26] This high vitamin C content can be consumed as a tea from the shoot tips or even eaten straight from the tree when light green and new in spring.
Norway spruce shoot tips have been used in traditional Austrian medicine internally (as syrup or tea) and externally (as baths, for inhalation, as ointments, as resin application or as tea) for treatment of disorders of the respiratory tract, skin, locomotor system, gastrointestinal tract and infections.[27]
During the production of Mont d'Or cheese it is wrapped in a "sangle" made from the cambium of a Norway spruce (French: Épicéa commun) for about two weeks at least, which gives the cheese a unique flavour.[28]
A press release from Umeå University says that a Norway spruce clone named Old Tjikko, carbon dated as 9,550 years old, is the "oldest living tree".[29] The oldest individual specimen of Norway spruce discovered by tree ring dating found in 2012 in a nature reserve of Buskerud County, Norway was found to be 532 years old.[30]
However, Pando, a stand of 47,000 quaking aspen clones, is estimated to be between 14,000 and one million years old.[31][32][33]
The stress is on the difference between the singular "oldest tree" and the multiple "oldest trees", and between "oldest clone" and "oldest non-clone". Old Tjikko is one of a series of genetically identical clones growing from a root system, one part of which is estimated to be 9,550 years old based on carbon dating. The oldest known individual tree (that has not taken advantage of vegetative cloning) is a Great Basin bristlecone pine over 5,000 years old (germination in 3051 BC).[34]
The genome of Picea abies was sequenced in 2013, the first gymnosperm genome to be completely sequenced.[35] The genome contains approximately 20 billion base pairs and is about six times the size of the human genome, despite possessing a similar number of genes. A large proportion of the spruce genome consists of repetitive DNA sequences, including long terminal repeat transposable elements. Despite recent advances in massively parallel DNA sequencing, the assembly of such a large and repetitive genome is a particularly challenging task, mainly from a computational perspective.[36]
Within populations of Picea abies there is great genetic variability, which most likely reflect populations' isolation in glacial refugia and post-glacial evolutionary history. Genetic diversity can in particular be detected when looking at how the populations respond to climatic conditions. E.g. variations in timing and length of the annual growth period as well as differences in frost-hardiness in spring and autumn. These annual growth patterns are important to recognize in order to choose the proper reforestation material of Picea abies.[37]
p-Hydroxybenzoic acid glucoside, picein, piceatannol and its glucoside (astringin), isorhapontin (the isorhapontigenin glucoside), catechin and ferulic acid are phenolic compounds found in mycorrhizal and non-mycorrhizal roots of Norway spruces.[38] Piceol[39] and astringin[40] are also found in P. abies.
Extracts from Picea abies have shown inhibitory activity on porcine pancreatic lipase in vitro.[41]
Picea abies (L.) H. Karst is the accepted name of this species. More than 150 synonyms of Picea abies have been published.[42]
Homotypic synonyms of Picea abies are:[43]
Some heterotypic synonyms of Picea abies are:
Picea abies, the Norway spruce or European spruce, is a species of spruce native to Northern, Central and Eastern Europe.
It has branchlets that typically hang downwards, and the largest cones of any spruce, 9–17 cm long. It is very closely related to the Siberian spruce (Picea obovata), which replaces it east of the Ural Mountains, and with which it hybridizes freely. The Norway spruce has a wide distribution for it being planted for its wood, and is the species used as the main Christmas tree in several countries around the world. It was the first gymnosperm to have its genome sequenced. The Latin specific epithet abies means “like Abies, Fir tree”
La ordinara piceo (Picea abies) estas specio de piceo hejma en Eŭropo.
Ĝi estas granda ĉiamverda konifera arbo kiu altas ĝis 35–55 metrojn kun trunka diametro ĝis 1-1,5 metrojn. La ŝosoj estas oranĝ-brunkoloraj kaj senharkovritaj. La folioj estas pinglecaj, 12–24 mm longaj, kvarangulaj laŭ transversa tranĉo (ne platigitaj), kaj malhele verdaj je kvar flankoj kun ne okulfrapaj stomaj linioj. La strobiloj estas 9–17 cm longaj (la plej longaj de iu ajn piceospecio), kaj havas malakutajn ĝis akutajn triangule pintigitajn skvamo-pintojn. Ili estas verdaj aŭ ruĝecaj, maturiĝante brune 5–7 monatoj post polenado. La semoj estas nigraj, 4–5 mm longaj, kun pal-bruna 15 mm flugilo [1][2][3][4][5].
La plej granda mezurita ordinara piceo, kiu altas 63 m, troviĝas en Praarbaro Perucika, Nacia Parko Sutjeska, Bosnujo kaj Hercegovino.
Populacioj en sudorienta Eŭropo emas havi averaĝe pli longajn strobilojn kun pli pintigitaj skvamoj; tiuj kelkfoje estas diferencigitaj kiel Picea abies var. acuminata (Beck) Dallim. & A.B.Jacks., sed ekzistas konsiderinda interkovriĝo je variado kun arboj de aliaj partoj de la arealo[1][2][3]. Iuj botanikistoj konsideras la Siberian piceon kiel subspecion de la ordinara piceo, kvankam en ilia tipaj formoj ili estas tre diferencaj. Siberia piceo havas strobilojn kiuj longas nur 5-10 cm, kun rondigitaj skvamoj, kaj harkovritaj ŝosoj. El genetika vidpunkto la ordinara kaj siberia piceoj estas ekstreme similaj, kaj eblas konsideri ilin kiel du tre parencajn subspeciojn de P. abies [6].
Alia piceo kun iomete rondigitaj strobil-skvamoj kaj harkovritaj ŝosoj troviĝas malofte en Centraj Alpoj de orienta Svisujo. Ĝi ankaŭ diferencas pri havi pli dikajn, blu-verdajn foliojn. Multaj tekstoj pritraktas ĝin kiel variaĵon de Ordinara piceo, sed ĝi estas tiel diferenca kiel multaj aliaj piceoj, kaj ŝajnas kxazaŭ parencon de la siberia piceo, de la ŝrenk-piceo (P. schrenkiana) el centra Azio kaj de la okcident-himalaja piceo (P. smithiana) el Himalajo. Pritraktita kiel diferenca specio, ĝi nomiĝas la alpa piceo (Picea alpestris (Brügger) Stein). Same kiel Siberia piceo ĝi facile hibridiĝas kun la ordinara piceo; senmiksaj ekzempleroj estas maloftaj. Hibridoj komune estas konataj kiel la norvega piceo (angle : Norwegian spruce), kiu ne estas konfuzenda kun la senmiksa specio Picea abies (angle : Norway spruce - Norvegujo-piceo)[1][2][3].
Tiu palearktisa specio vegetas tra Eŭropo ekde Norvegujo en la nordokcidento kaj Polujo oriente, kaj ankaŭ en la montaroj de Mezeŭropo, sudokcidente ĝis la okcidenta fino de Alpoj, kaj sudoriente en Karpatoj kaj Balkano ĝis la ekstrem-nordo de Grekujo. La norda limo estas en arkto, ĵus norde de 70°N en Norvegujo. Ĝia orienta limo en Rusujo estas malfacile difinebla, kaŭze de konsiderinda hibridiĝo kaj miksiĝo kun la siberia piceo (Picea obovata, sinonimo P. abies subsp. obovata ), sed ĝenerale estas indikita kiel Uralo. Tamen, arboj montrante iujn siberi-piceajn rekonilojn etendiĝas tiel fore okcidente kiel multo de norda Suomujo, kun kelkaj observaĵoj en nordorienta Norvegujo. La hibrido estas konata kiel Picea × fennica (aŭ P. abies subsp. × fennica), se la du taksonoj estas konsiderataj kiel subspeciojn, kaj povas esti diferencigitaj per emo por havi harkovritajn ŝosojn kaj strobilojn kun iomete rondigitaj skvamoj [1][2][3]. En Nordameriko, la ordinara piceo estas vaste plantita, speciale en la nordoriento, apud la pacifika marbordo, kaj en la rok-montaraj subŝtatoj, same kiel en sudorienta Kanado. Estas kvazaŭhejmaj populacioj kiuj troviĝas ekde Konektikuto ĝis Miĉigano, kaj verŝajne ili ankaŭ aliloke troviĝas [7].
La ordinara piceo estas unu el la plej vaste plantitaj piceoj, kaj ene de kaj ekster sia hejma arealo, kaj unu el la plej ekonomie gravaj koniferaj specioj en Eŭropo. Ĝi estas uzata en forstumado por konstruligno kaj papera produktado, kaj kiel ornama arbo en parkoj kaj ĝardenoj. Ĝi ankaŭ estas vaste plantita por uzado kiel kristnaska arbo. Ĉiu Kristnasko, la norvega ĉefurbo, Oslo, provizas la urbojn de Novjorko, Londono, Edinburgo kaj Vaŝingtono per la ordinara piceo, kiu estas plantata je la plej centra placo de ĉiu urbo. Tiu estas ĉefe signo de dankemo por la helpo kiun tiuj landoj donis dum la Dua mondmilito.
Ĝi estas kvazaŭhejma en iuj partoj de Nordameriko, kvankam ne tiel vaste por esti konsiderata kiel invadan arbon. Ĝi povas rapide kreski kiam ĝi estas juna, jare ĝis po 1 m dum la unuaj 25 jaroj sub favoraj cirkonstancoj, sed kreskado malpliiĝas kiam la arbo altas 20 metrojn [8].
La ordinara piceo bone toleras acidan grundon, sed ne bonfartas je sekaj aŭ nutraĵo-nesufiĉaj grundoj. Ekde 1928 ĝis la 60-aj jaroj ĝi estis plantata je minadaj restaĵoj [7].
Pluraj kultivaroj estis selektitaj por ĝardena uzado; okaze ili estas forkomercigitaj sub arkaikiĝita scienca nomo Picea excelsa.
Strobilaj skvamoj de la ordinaro piceo estas uzataj kiel nutraĵo de la raŭpoj de Cydia illutana (Tortricidae), dum Cydia duplicana nutriĝas kun la arboŝelo ĉirkaŭ vundoj aŭ kancero.
Preskomuniko de Umeå-Universitato diras ke klonulo de la ordinara piceo, nomata "Old Tjikko", karbone datigita kiel aĝa de 9 550 jaroj, estaj la "plej maljuna vivanta arbo"[9] .
Tamen, Pando, arbarero de 47 000 klonuloj de ŝajntremola poplo (Populus tremuloides), estas taksita havi aĝon inter 80 000 kaj unu miliono da jaroj [10][11] [12]
La emfazo estas je la diferenco inter la individua "plej maljuna arbo" kaj la multopaj "plej maljunaj arboj", kaj inter "plej maljuna klonulo" kaj "plej maljuna ne-klonulo". La plej maljuna individua arbo (kiu ne estis avantaĝita per klonado) estas "Metuŝelaĥ", individuo de Pinus aristata el Granda Baseno.
Ŝosoj de juna Ordinara piceo.
Matura strobilo.
Juna ina strobilo
Ilustraĵo el la 19-a jarcento.
Tri ŝajn-strobilaj gajloj, disvolviĝantaj sur Ordinara piceo.
Picea abies - Muzeo de Tuluzo
Picea abies, la pícea común, pícea de Noruega o pícea europea, es una conífera de la familia de las pináceas. Aunque en ocasiones se le identifica popularmente como una especie de abeto y más concretamente como abeto rojo. Estrictamente hablando no es un abeto, por no pertenecer al género Abies, el de los abetos, razón por la que también se le conoce como falso abeto.
Originaria de la parte central y este de Europa, desde los Países Nórdicos hasta los Balcanes, suele formar bosques en altitudes superiores a los 800 m s. n. m., conviviendo frecuentemente con el alerce europeo. Es uno de los árboles más comunes en toda la zona de los Alpes, desde el este de Francia, norte de Italia, sur de Suiza, Austria y los Balcanes.
El abeto rojo está presente en España debido a repoblaciones en los Pirineos, Cantabria y norte de Castilla y León. En la Provincia de Palencia hay un bosquete de 3500 m² de superficie en San Andrés de Arroyo (cerca de Alar del Rey).
Se trata de una gran conífera de hoja perenne de color verdioscura que alcanza una altura de entre 30-50 m y un diámetro de tronco de 1 a 1,5 m. La característica de esta pícea es su copa piramidal, muy regular, con las ramas dispuestas de forma ascendente cerca de la copa. Puede alcanzar los 70 m de altura. El abeto rojo más alto mide 63 m, y se encuentra en el bosque virgen de Perućica, en el parque nacional Sutjeska, Bosnia-Herzegovina.
Sus ramas crecen horizontalmente excepto en la zona alta, en que se disponen de forma ascendente. De tronco recto, piñas y corteza pardorrojiza (de ahí su nombre) que se escama ligeramente con la edad. Presenta hojas aciculares de entre 1 a 2,5 cm de longitud, rígidas y puntiagudas, dispuestas en verticilos y de color verde oscuro brillante, presentan una sección transversal cuadrangular. Las ramas nuevas que brotan en primavera son amarillo verdosas.
Los conos (piñas) al igual que en el resto de las especies de píceas, son colgantes, de forma ovoide y de entre 10-18 cm de largo, siendo los más largos de las piceas.Las piñas son verdes o rojizas y al madurar, 5-7 meses después de la polinización, pasan a ser de color marrón parduzco o purpúreo. Presentan escamas triangulares. La semillas son negras de 4-5 mm de largo con un ala marrón claro de 15 mm.
En muchos países del norte de Europa se le considera el abeto típico de Navidad. Es muy apreciado en jardinería, ocupando un lugar destacado en parques y jardines europeos y también es utilizado para reforestación debido a su madera, de color claro, muy trabajable y de fino acabado; ideal para ebanistería o para confeccionar instrumentos musicales, los famosos violines Stradivarius fueron fabricados de este tipo de árbol. Fazioli, destacada fábrica de pianos gracias a su grandioso sonido, utiliza esta misma madera para sus pianos.[2]
En abril de 2008 científicos de la Universidad de Umeå (Suecia) descubrieron un ejemplar de Picea con un sistema de raíces de 9550 años de antigüedad.[3] Se llama Old Tjikko. La longevidad de la pícea se debe por un lado a su doble capacidad para clonarse a partir de las reservas de la raíz, y por otro a adaptarse a los cambios climáticos, evolucionando de árbol a arbusto. Se considera el árbol vivo de más edad en el mundo. Actualmente se halla en la provincia de Dalarna, Suecia.
Picea abies fue descrita primero por Carlos Linneo como Pinus abies y publicado en Species Plantarum, vol. 2, p. 1002[2], 1753, y posteriormente atribuido al género Picea por Gustav Karl Wilhelm Hermann Karsten y publicado en Encyclopédie Méthodique. Botanique ... Supplément 5(1): 35. 1817.[4]
Existen algunas formas de esta pícea:
Picea abies, la pícea común, pícea de Noruega o pícea europea, es una conífera de la familia de las pináceas. Aunque en ocasiones se le identifica popularmente como una especie de abeto y más concretamente como abeto rojo. Estrictamente hablando no es un abeto, por no pertenecer al género Abies, el de los abetos, razón por la que también se le conoce como falso abeto.
See artikkel räägib puuliigist; taimeperekonna kohta vaata artiklit Kuusk (perekond); perekonnanime kohta vaata artiklit Kuusk (perekonnanimi). Harilik kuusk (Picea abies) on männiliste sugukonda kuuse perekonda kuuluv igihaljas okaspuu.
Hariliku kuuse levila on üsna suur. Ta kasvab Euroopa põhja-, kesk- ja idaosas. Levila ulatub põhjas igikeltsa piirini, lõunas Põhja-Kreekani ning läänes Keskmassiivini Prantsusmaal. Idapiiri on raske määratleda, kuna harilik kuusk annab hübriide siberi kuusega. Siberi kuuske peavad paljud botaanikud aga hariliku kuuse alamliigiks.
Harilik kuusk on Eesti ainus looduslik kuuseliik ning leviku järgi männi ja kase järel kolmas puuliik meie metsades. Kuusk talub varju ja endale soodsa pinnasega kasvukohtades tõrjub ta välja teisi puuliike.
Harilik kuusk elab soodsates tingimustes kuni 250, harva 400–500 aasta vanuseks.
Kuusk on ka väga populaarne jõulupuu.
Kuusk kasvab tavaliselt kuni 30, soodsates tingimustes 50–60 m kõrguseks[3]. Suurimad puud on kasvanud Tšehhi Sudeetides (64,5 m) ja Rumeenias (62 m)[4].
Tüvi on üldjuhul sirge ning selle läbimõõt on vanadel puudel tavaliselt kuni 1 m, Karpaatides ja Alpides kuni 1,5–2,0 (2,4) m. Kasv kestab kuni kõrge eani ja seetõttu on ka vanade puude latv terav.
Koonusjas võra algab valgusküllases kasvukohas maapinna lähedalt. Puistus alumised oksad kuivavad ruttu, kuid laasuvad halvasti. Oksad asetsevad tavaliselt horisontaalselt, tüve alumises osas ja vanematel puudel on nad rippuvad.[5]
Noortel kuusepuudel on tüve koor punakaspruun või hall[6], sile. Umbes 35–40-aastastel puudel tüve alaosas koor lõheneb ja tekib plaatjas korp, mis veelgi vanematel (ligikaudu 100-aastastel) puudel hakkab kestendama[5] ja on hallikaspruuni värvusega[7]. Paksu korbaga puid esineb väga harva ning õhukese koore tõttu saavad kuused hooldusraietel sageli koore- ja tüvevigastusi. Samuti vigastavad koort põdrad, kes toituvad rohkesti 20–40-aastaste kuuskede koorest.[4]
Esineb ka haruldasi tüvevorme. Näiteks on Põlva lähistel Kiidjärvel leitud nn krokodillikuusk – neljakandiliste köbrudega koorega kuusk.
Kuuse juurestik on üldjuhul maapinna lähedal ja vaid hästi vett läbilaskvates sügavates muldades moodustuvad sügavale tungivad ankurdavad juured. Maapinnalähedase juurestiku tõttu esineb harilike kuuskede hulgas sageli tormiheidet ning samuti on puud selle tõttu põuakartlikud[8]. Liigniisketel muldadel asuvad juured pealmises 20–30 cm paksuses mullakihis.[5]
Kuuse noored võrsed on punakaspruunid või helekollakaspruunid, nõrgalt läikivad, paljad või hõredalt pruunikate karvadega kaetud. Varisenud okaste juures jääb võrse karedaks. Pungad on 5–7 mm pikad[9], pruunikad, vaiguta ja terava tipuga.[5] Õiepungad (eriti emasõite pungad) on lehepungadest mõnevõrra suuremad (pikkus kuni 8 mm). Võrsete tipupungad on ümbritsetud eri kaugustel asetsevate külgpungadega[6] need on kitsasmunajad ja võrsest eemalehoidvad.[7] Pungade puhkemise järgi eristatakse vara- ja hiljapuhkevat vormi, puhkemise vahe on 1–2 nädalat ning varapuhkevad kuused saavad sageli hiliskülmakahjustusi.[4]
Värsked võrsed on pehmed, söödavad ja meeldiva hapuka maitsega, sest sisaldavad C-vitamiini.[8] Mõne nädala vanusena hakkavad nad puituma. Puitunud võrsed enam süüa ei kõlba.
Okkad on keskmiselt 1,3–2,5 cm pikad, tumerohelised, läikivad, kahe vaigukäiguga ning püsivad võrsetel 6–7, võra tipuosas kuni 10 aastat[3]. Saastunud õhuga piirkondades varisevad nad varem. Tipuosas rohkem valgust saavad okkad kinnituvad võrsetele radiaalselt, läbilõikes on nad rombjad ja nende tipp on terav. Vähem valgust saavad okkad asuvad võra varjatud osades ebaselgelt kahes reas, on lamedamad, pehmemad ja rohelisemad.[5]
Kuuse isaskäbid on 1,0–2,5 cm pikkused, moodustuvad eelmise aasta võrsete okaste vahele, on alguses ümarad ja punased, pärast tolmlemist ruljad ja kollakad, alusel ümbritsetud heleroheliste soomusjate kattelehtedega. Emaskäbid asetsevad eelmise aasta võrsete tipul, on silinderjad, püstised, helepunased või rohekad.[5][6]
Kuusk on tuultolmleja.[3]
Noored kuusekäbid on violetsed või rohelised, valminult helepruunid või punakaspruunid, rippuvad, pikkus 10–16 cm, läbimõõt 3–4 cm. Levila piirides väheneb käbide keskmine suurus põhja ja ida suunas, samuti on käbid väiksemad mägedes[6]. Alpides, Karpaatides ja Juura mägedes kasvaval teisendil (var. acuminata) on aga kuni 18 cm pikkused käbid.[9]
Käbide kattesoomused on väga väikesed (lühemad kui seemnesoomused) ja piklikud. Seemnesoomused on rombjad või äraspidimunajad, väljaulatuv osa on kolmnurkne või kaarjas, tavaliselt lainja või täkilise servaga, harvem ühtlaselt kaarduva sileda servaga või väikese tömbi tipuga.[5][6]
Seemned on munaja kujuga, teravneva tipuga, 4–5 mm pikad, tumepruunid, peaaegu läiketa, asetsevad paarikaupa kattesoomuste all, varustatud helepruuni, kergesti eralduva, läikiva ja kestast umbes kolm korda pikema ning helepruuni tiivaga[6]. Seemne mass on 3–9 mg[5].
Harilik kuuse levila on üsna suur. Ta kasvab Euroopa põhja-, kesk- ja idaosas. Levila ulatub põhjas igikeltsa piirini, lõunas Põhja-Kreekani ning läänes Keskmassiivini Prantsusmaal. Idapiiri on raske määratleda, kuna harilik kuusk annab hübriide siberi kuusega. Siberi kuuske peavad paljud botaanikud aga hariliku kuuse alamliigiks.[9]
Mägedes on kasvukoha maksimaalsed kõrgused järgmised: Harzi mäestikus 1000 m, Sudeetides umbes 1100 m, Karpaatides 1500 m ning Alpides kuni 2210 m.[5]
Levila põhja- ja idaosas kasvavad kuused taluvad talvel külma kuni –52 °C. Samas on puu tundlik kevadiste hiliskülmade suhtes, eriti levila lääneosas, kus külma esineb sageli pärast pungade puhkemist. Eriti ohtlikud on hiliskülmad noortele puudele. Külmakahjustusi esineb kõige rohkem madalates kasvukohtades. Kahjustunud okkad tõmbuvad hiliskevadel pruuniks või mustaks. Metsaservadel või pärast raiet võivad lõunasuunalistel külgedel kasvavad kuused jääda õhukese koore tõttu päikesepõletusest tingitud koorepõletikku, mis põhjustab koore kuivamist ja eraldumist. Väga hea varjutaluvus võimaldab väikestel kuuskedel suuremate puude varjus kasvada, mis omakorda aitab külma- ja kuumakahjustusi vältida.[5]
Harilik kuusk kasvab mitmesugustel värsketel ja niisketel muldadel, alates saviliivmuldadest kuni raskete liivsavimuldadeni, samuti hästi lagunenud turvasmullal. Ta ei talu kuiva mulda ega madalat õhuniiskust. Mullad on kuusikutes sageli leetunud. Mahalangenud okkad lagunevad keskmiselt kolme aasta jooksul. Pikaajaline lagunemine soodustab toorhuumuse teket, mis omakorda soodustab leetumist ja mullatingimuste halvenemist. Seisva veega küllastunud muldades kasvab kuusk halvasti, kuna seal pole tema jaoks piisavalt hapnikku. Allikate ja ojade kallastel aga kasvab kuusk üsna hästi tänu vee liikumisele. Kuivadel muldadel ja rabades tõrjub harilik mänd ta puistust välja[8], seevastu viljakamatel ja parasniisketel muldadel tõrjub kuusk omakorda männi välja. Harilik kuusk kasvab Eestis tavaliselt segametsades koos arukasega, hariliku haavaga, hariliku männiga jt. Puhtkuusikuid on tekkinud peamiselt kultiveerimise või hooldusraiete tulemusena.[5]
Harilik kuusk elab soodsates tingimustes kuni 250, harva 400–500 aasta vanuseks[3][5]. 2004. aastal leiti aga Rootsi Dalarna läänist madal kuusk, kelle juurestiku vanuseks määrati radiosüsiniku meetodil 9550 aastat. Puu kasvab 910 m kõrgusel merepinnast, tema kõrgus on ligi 4 m ning selle maapealse osa vanuseks loetakse umbes 600 aastat. Juurestiku pikaealisuse tagab võime endale ikka ja jälle uus tüvi kasvatada.[10]
Harilik kuusk on ühekojaline taim ja paljuneb peamiselt seemnetega. Samas suudab ta ka vegetatiivselt paljuneda alumiste okste juurdumisega[3]. Käbikandvus algab väga valgusküllases kasvukohas 20–30 aasta, puistus 30–50 aasta vanuselt.[6]
Kuusk suudab paljuneda ka nii, et kohtadesse, kus juurestik ulatub maapinnale, kasvavad maapinnale ulatuvate juurte otsa oksad. Niimoodi võib maapind soodsates tingimustes olla kaetud mitte rohu, vaid maapinnast välja kasvavate okstega.
Soodsatel tingimustel võivad üksikud käbid tekkida 15 aasta vanustele puudele. Seemnete idanevus on üldjuhul üsna kõrge ja säilib 4–5 aastat (idanevusprotsent väheneb järk-järgult).[11]
Tolmlemine toimub levila lõunaosas aprilli lõpus või mai alguses, Eestis tavaliselt mais ja levila põhjaosas juuni teises pooles. Seemned valmivad sama aasta septembris-oktoobris, levila põhjaosas aga võivad külmal aastal üldse mitte valmida. Seemnete varisemine algab märtsis-aprillis ja kestab kuni sügiseni. Eestis ja meie lähipiirkondades variseb kõige rohkem seemneid mais. Head seemneaastad esinevad 4–5 aasta järel, heades kasvutingimustes sagedamini kui halvemates. Väga headel seemneaastatel võib kuuse puhtpuistu toota 90–158 kg seemneid ühe hektari kohta. Kuuseseemned on taigas oluliseks toiduallikaks valgejänestele, kuuse-käbilindudele ja rähnidele. Valmivate seemnete hulka võivad oluliselt vähendada mitmesugused käbisid ja seemneid kahjustavad kahjurputukad.[11]
Tõusmed tärkavad 3–4 nädalat pärast idanemist ja neil on 8–9 (harva ka 10) idulehte. Noores eas (esimesed 10–15 aastat) on puude kasvukiirus üsna madal. 3 aasta vanused seemikud on umbes 20 cm kõrgused. Puude juurdekasvu kiirus on kõige suurem 15–25 (35) aastastel puudel, küündides soodsates tingimustes 70–100 cm aasta kohta. Üle 100-aastaste puude juurdekasv väheneb oluliselt.[5]
Kuusk on tähtis toiduobjekt paljudele loomadele. Tema seemneid söövad rähnid ja käbilinnud, oravad ja hiired. Noored kuusekasvud on hea C-vitamiini allikas.[3]
Paljudele linnuliikidele, samuti oravatele on kuusk pesapuuks, sest tiheda võra sisse saab pesa hästi ära peita, et vaenlased seda ei märkaks.[3]
Kuuse juured elavad sümbioosis kuuseriisikaga, moodustades mükoriisa[3]. Seeneniidid aitavad kuusel mullast vett kätte saada.[8]
Kuuse koori kahjustavad üraskid, sügavamale puidu sisse teevad oma käike siklaste vastsed. Kuusel on palju parasiitseid seeni, näiteks juurepess, kännupess ja kuusetaelik.[3]
Pikemalt artiklis Kuusepuit
Hariliku kuuse puit on peaaegu valge, helekollaka varjundiga, nõrgalt läikiv, kerge, pehme, hästi lõhestatav, keskmiste mehaaniliste omadustega, milles jääb alla hariliku männi puidule. Lülipuit ja maltspuit on sama tooniga. Aeglaselt kasvanud puude puit on roosakas. Aastaringi sügisene tumedam osa on kevadisest heledamast osast selgelt eristatav. Puukoor sisaldab 5–17% parkaineid. Seemned sisaldavad kuni 30% õli, mida kasutati varem lakkide tootmisel. Koorest ja kändudest toodeti vaiku ja tõrva. Okkad sisaldavad A- ja C-vitamiini ning okastest toodetud jahu saab kasutada loomasöödana.[6]
Kuusepuidus on keskmiselt 1,7% vaiku ja sellel on keskmised säilivusomadused. Välistingimustes maapinnaga kontaktis olev puit säilib keskmiselt 4–5 aastat, lageda taeva all olev puit 55 (40–75) aastat ja varjualuses olev puit 60 (50–75) aastat.[12]
Puidus on rohkesti oksakohti, samuti lõheneb ja kõmmeldub kuusepuit kergemini kui männipuit. Sellepärast on ta ehitusmaterjalina männist viletsam[8]. Samas pole ta nii vaigune ega lase vett läbi, mistõttu oksavabast kuusepuidust valmistatakse veenõusid.
Puidu mehaanilised omadusedPuitu kasutatakse laialdaselt ehitusmaterjalina, sellest valmistatakse tselluloosi, saematerjali, vineeri, mööblit, vaate, poste, voodrilaudu, uksi ja aknaid, põrandaid jms. Ühtlaste aastaringide tõttu on ta oluline toormaterjal muusikariistade tööstuses, seda kasutatakse näiteks kannelde, viiulite, kõlalaudade jms valmistamisel[8]. Kuusk on ka väga populaarne jõulupuu (eelkõige Põhja-Euroopas), kuigi tema okkad püsivad võrsetel vähem aega kui nulgudel. Küttepuuna pole kuusk eriti kõrgelt hinnatud.[6][14]
Harilik kuusk on väga populaarne aedades ja parkides kasvatatav ilupuu. Ulatusliku levila tõttu on tal üle 100 kultivari. Puud taluvad hästi kärpimist, mistõttu harilikku kuuske kasutatakse sageli hekitaimena[8]. Peale selle kasvatatakse puid tuule- ja tuisutõkete loomisel, eriti maanteede ja raudteede ääres. Linnades ja tööstuspiirkondades pole hariliku kuuse kasvatamine kuigi perspektiivikas, sest ta talub halvasti tahma ja heitgaase.[5]
Kuusk sobib hästi bonsai tegemiseks.[15]
Metsa, kus kuusk on arvukaim puuliik, nimetatakse kuusikuks. Eestis on kuusk ja mänd kõige olulisemad tarbepuud. Jõulupuuna seati kuusk esmakordselt Tallinna turuplatsile üles juba 1441, kodudes sai see tavaks 1860.–70. aastatel.[4]
Harilik kuusk on Eesti ainus looduslik kuuseliik ning leviku järgi männi ja kase järel kolmas puuliik meie metsades. Kuusikud katavad 18,7% Eesti metsamaadest ja kuuse kogutagavara osakaal meie metsades on 19,9% (2016. aasta andmed). Kõige suurem on kuusikute osakaal Järva maakonnas (27,3%), järgnevad Lääne-Viru maakond (27,0%) ja Võru maakond (23,2%).[16]
Eesti kõrgeim kuusk kasvas Põlva maakonnas Räpina vallas. Selle kõrguseks mõõdeti 2015. aasta novembris 48,6 meetrit[17]. 2019. aastal kuivas puu ära.[18] Tavaliselt kasvavad kuused Eestis kuni 30, maksimaalselt kuni 52 meetri kõrguseks[4].
Eesti jämedaim kuusk – Punde puntrakuusk – kasvab Võrumaal Punde järve ääres. 2005. aastal mõõdeti puu ümbermõõduks rinna kõrguselt 4,0 m, mis teeb läbimõõduks ca 1,27 m. Allpool rinnakõrgust hargnevatest kuuskedest on jämedaim Valgamaal kasvav Tsuura kuusk, kelle ümbermõõt on 4,32 m (0,8 m kõrguselt).[19]
Eestis on kuusk tavaline metsapuu. Ta on nõudlik mullaviljakuse suhtes, tundlik kevadiste hiliskülmade suhtes ja üsna põuatundlik. Kuusk talub varju ja endale soodsa pinnasega kasvukohtades tõrjub ta välja teisi puuliike. Kuusest veel varjutaluvam puuliik Eestis on jugapuu. Talvede suhtes on kuusk väga külmakindel.[3]
Kuuse levinud rahvapärased nimetused on kuus, kuusepuu ja nõglapuu.[3]
Eestis on hariliku kuuse nimetusest moodustatud perekonna- ja kohanimesid. Kuusk on üsna levinud perekonnanimi.
Seenhaigustest tekitab kuuskedele kõige suuremat kahju kuuse-juurepess, mida tekitab seen Heterobasidion parviporum. Haigusesse nakatunud puud jäävad kiratsema või hukkuvad. Nakatuda võivad puud igas vanuses. Kui männil kahjustab juurepess vaid juuri, siis kuusel levib südamemädanik juurekaelast ülespoole tüvesse. Haigestunud puudel esineb vaigujooks juurekaela piirkonnas. Vanematel puudel võib märgata tüve alumise osa mädanikust tingitud jämenemist. Nakatumine toimub vahetult vigastatud juurte või tüve kaudu või kändude vahendusel. Kännust juurtesse levinud seen nakatab naaberpuid juurte kaudu. Haiguse levikut soodustavad suvised raied, pidevad hooldusraied ja tihedamad okaspuupuistud.[20]
Söögiseentena tuntud külmaseened (Armillaria spp.) tekitavad samuti juure- ja tüvemädanikku. Haiguse tunnusteks on rohke vaigujooks juurtel ja tüvel. Mädanevate juurte tõttu nõrgenenud puud ründavad kahjurputukad, põhjustades puu hukkumist. Külmaseened levivad sageli keskealistes ja vanemates kuusikutes.[20]
Epideemiliste puhangutena esinev okaspuu-võrsevähk, mida tekitavad seened Gremmeniella abietina ja Ascocalyx abietina, kahjustab kuuskede võrsete koorealuseid kudesid, mille tagajärjel võrse kuivab koos pungadega.[20]
Juureüraskid (Hylastes spp.) kahjustavad noorte kuuskede juurekaela ja peajuure kambiumi ning tihti ulatuvad kahjustused puitu. Suurimat kahju tekitavad kuusikutes aga need ürasklased, kes uuristavad käike koores või puidus. Kuusel esinevad peamiselt kuuse-kooreürask (Ips typographus), harkkidane kooreürask (Ips duplicatus), väike-kooreürask (Ips amitinus), harilik võraürask (Pityogenes chalcographus), niineüraskid (Polygraphus spp.) jt. Eesti kuusikutes on nendest kõige sagedasem ja tavalisem kuuse-kooreürask, keda esineb eriti rohkelt põuastel aastatel või põlengutes ja tormis kahjustunud metsades.[20]
Harilik kuusk (Picea abies) on männiliste sugukonda kuuse perekonda kuuluv igihaljas okaspuu.
Hariliku kuuse levila on üsna suur. Ta kasvab Euroopa põhja-, kesk- ja idaosas. Levila ulatub põhjas igikeltsa piirini, lõunas Põhja-Kreekani ning läänes Keskmassiivini Prantsusmaal. Idapiiri on raske määratleda, kuna harilik kuusk annab hübriide siberi kuusega. Siberi kuuske peavad paljud botaanikud aga hariliku kuuse alamliigiks.
Harilik kuusk on Eesti ainus looduslik kuuseliik ning leviku järgi männi ja kase järel kolmas puuliik meie metsades. Kuusk talub varju ja endale soodsa pinnasega kasvukohtades tõrjub ta välja teisi puuliike.
Harilik kuusk elab soodsates tingimustes kuni 250, harva 400–500 aasta vanuseks.
Kuusk on ka väga populaarne jõulupuu.
Izei gorria (Picea abies) Pinaceae familiaren espezie baten izen arrunta da. Europan jatorria du.
Hosto iraunkor konifera honek 35-55 metro arteko altuera ere izan dezake[1][2].
Artikulu hau landareei buruzko zirriborroa da. Wikipedia lagun dezakezu edukia osatuz. Izei gorria (Picea abies) Pinaceae familiaren espezie baten izen arrunta da. Europan jatorria du.
Hosto iraunkor konifera honek 35-55 metro arteko altuera ere izan dezake.
Metsäkuusi eli kuusi (Picea abies), myös näre, on mäntykasvien (Pinaceae) heimoon kuuluva ainavihanta havupuu.[2] Metsäkuusi jaetaan tavallisesti kahteen alalajiin, jotka ovat euroopankuusi (Picea abies subsp. abies) ja siperiankuusi (Picea abies subsp. obovata). Jotkut kasvitieteilijät pitävät siperiankuusta omana lajinaan Picea obovata.
Euroopankuusi voi kasvaa 30–45 metrin, Balkanilla jopa yli 60 metrin pituiseksi. Se on siten Euroopan pisimpiä ja Suomen pisin luontainen puulaji. Neulasten pituus on 1,5–2,5 cm ja käpyjen 10–15 cm. Siperiankuusi on kasvutavaltaan euroopankuusta kapeampi, lyhytkasvuisempi ja lyhytoksaisempi.[3] Sen oksisto kestää paremmin lumen ja jään painoa. Versot ovat karvaisempia, kävyt lyhyempiä ja käpysuomut pyöreämpiä kuin euroopankuusella.
Metsäkuusen hedekukinnot ovat pieniä ja pyöreähköjä, pituudeltaan 2–2,5 cm. Ne ovat aluksi väriltään punertavia. Kukittuaan ne vaalenevat ja varisevat pois. Hieman myöhemmin kehittyvät emikukinnot ovat noin 4 cm pitkiä, käpymäisiä ja väriltään purppuranpunaisia. Aluksi ne ovat pystyasennossa, mutta taipuvat kesän aikana alaspäin riippuviksi kävyiksi. Käpyjen väri muuttuu ensin purppuranpunaisesta vihreäksi ja syksyyn mennessä ruskeaksi. Emikukinnot sijaitsevat yleensä latvuksen yläosissa.[4]
Metsäkuusesta tavataan luonnossa suuri määrä erilaisia muotoja, jotka vaihtelevat maanmyötäisistä, pallo- ja kartiomaisista pylväsmäisiin, kapeakasvuisiin ja riippaoksaisiin. Myös kaarnan, rungon ja käpyjen rakenne sekä neulasten väri voi vaihdella. Esimerkiksi käärmekuusien (Picea abies f. virgata) pitkät ja kiemurtelevat oksat eivät juurikaan haaroitu. Joistakin muodoista, kuten kultakuusi (Picea abies f. aurea) ja surukuusi (Picea abies f. pendula) on saatavilla myös koristekasvilajikkeita.[5]
Kuusen rungon kuorta.
Kuusen neulasia.
Kuusen kellertäviä hedekäpyjä.
Käpy on aluksi purppuranpunainen.
Kypsä kuusen käpy.
Metsäkuusen levinneisyys ulottuu Alppien, Karpaattien ja Balkanin vuoristoista Pohjois- ja Koillis-Eurooppaan ja laajalle alueelle Aasiaan Tyynellemerelle saakka. Euroopankuusen ja siperiankuusen esiintymisalueiden rajaa on vaikea määritellä risteytymisen ja asteittaisen muuttumisen vuoksi, mutta yleensä euroopankuusen levinneisyysalueen itärajana pidetään Ural-vuoristoa. Siperiankuusia esiintyy läntisimmillään Ruotsin Lapissa.[6] Alalajien risteymä on nimeltään Picea × fennica.
Suomessa metsäkuusi on ainoa luonnonvarainen kuusilaji, joka kasvaa koko maassa Lapin pohjoisimpia osia lukuun ottamatta. Siperiankuusi kasvaa Lapissa ja Oulun läänissä ja on Lapissa yleisempi kuin euroopankuusi. Kuusiraja kulkee Ivalon ja Inarin kirkonkylän välillä[7]. Käsivarren Lapissa siperiankuusen metsänraja yltää Enontekiön etelärajan liepeille ja yksittäisiä puita tavataan rajan pohjoispuolella lähellä Norjan rajaa.[8] Vaikka kuusi on vallannut lähes koko Suomen, se on silti melko uusi tulokas suomalaisessa kasvistossa, vain viidentuhannen vuoden takaa.[9]
Kuusta on istutettu laajoille alueille Pohjois-Amerikkaan menestyksekkäästi. Villiintyneitä populaatioita tiedetään Connecticutista Michiganiin ja luultavasti niitä esiintyy muuallakin.[10]
Jääkauden jälkeen Suomeen tulleista puulajeista lähinnä koivut ja mänty olivat vallitsevia, mutta noin 5 000 vuotta sitten idästä saapunut kuusi alkoi vallata sille sopivia kosteita ja varjoisia kasvupaikkoja, ja samalla se syrjäytti muut puulajit ja loi tiheitä, hämäriä kuusikoita. Kangasmetsän sukkessio päättyy kuusettumiseen.[11]
Maannousemasieneksi aiemmin kutsuttu juurikääpä (Heterobasidion annosum) leviää kuusikoissa varsinkin hakkuiden yhteydessä. Koska kuusella on pintajuuret, se kaatuu helposti myrskyssä. Myös kuivuus tai tulvat voivat tappaa kuusikoita. Halla vaurioittaa pieniä taimia avoimilla mailla, ja tykkylumi voi katkoa oksia ja lisätä myrskytuhoja.[9]
Viisi lahottajasientä aiheuttaa Etelä-Suomessa pääosiltaan kuusen tyvilahoa:
Pohjois-Suomessa kuusikoiden tyvilahoa aiheuttavat enimmäkseen eri sienet kuin Etelä-Suomessa. Tyvilaho vaivaa eniten Suomen rannikkoseutujen ja Hämeen kuusikoita. Erityisen runsasta lahovikaisuus on Ahvenanmaalla, itäisellä Uudellamaalla, sekä vanhojen metsäteollisuuspaikkakuntien ympäristössä.
Kuusenniluri (Hylastes cunicularis) ja tukkimiehentäi (Hylobius abietis), voivat tappaa vastaistutettuja kuusentaimia syömällä koloja niiden tyvelle. Eräät hyönteiset, kuten käpykoisa ja käpykärpänen, syövät kuusen siemeniä joskus niin ahkerasti, että lisääntyminen vaarantuu. [9] Muita tuhohyönteisiä ovat[12]
Puutyöaineena kuusi on vaaleaa, harvoin hieman punertavaa. Sitä kaupataan Keski-Euroopassa nimellä whitewood (valkopuu). Sen rakenne on tasaista ilman huomattavaa juovaisuutta. Sydänpuu voi olla hienokasvuista ja pinta- eli mantopuu pihkaista. Kuusta käytetään paperi- ja selluteollisuudessa, mutta myös samoihin puunjalostustarkoituksiin kuin mäntyä. Sydänpuulaudoista tehdään usein lattioita. Kuusen juuresta saadaan juurivaneria. Järeistä kuusipölleistä sorvataan vanerin väliviilua. Puu soveltuu hyvin myös akustisten soittimien rakennusmateriaaliksi. Puutyömateriaalina kuusi on kevyehköä, sen ominaispaino kuivana on noin 0,47.[15][16]
Nuoria vuosikasvaimia eli kerkkiä on käytetty kuusenkerkkäsiirapin valmistukseen. Niistä valmistetaan myös erilaisia juomia ja niitä voidaan käyttää mausteena.[17] [18] Kuusenkerkkiä käytetään myös luonnonlääkinnässä mm. reumaattisiin ja hengitystievaivoihin.[19] Niitä voi syödä sellaisenaan.
Pihkavoidetta on perinteisesti käytetty ihon vaurioiden hoitoon, ja se on hyväksytty lääkekäyttöön.[20].
Kuusi on Suomessa kaikkein perinteisin joulupuu.[21]
Kotikuusi kasvaa yhä edelleen monen maatalon tai omakotitalon pihalla. Sen on ajateltu suojelevan taloa. Karsikkopuu oli joskus kuusi, joka kasvoi yleisen tien varressa, ja siihen kaiverrettiin vainajan nimikirjaimet ja kuolinvuosi. Näin liitettiin vainaja tuonpuoleisten yhteisöön ja estettiin palaaminen elävien joukkoon kummittelemaan.[22]
Metsäkuusi eli kuusi (Picea abies), myös näre, on mäntykasvien (Pinaceae) heimoon kuuluva ainavihanta havupuu. Metsäkuusi jaetaan tavallisesti kahteen alalajiin, jotka ovat euroopankuusi (Picea abies subsp. abies) ja siperiankuusi (Picea abies subsp. obovata). Jotkut kasvitieteilijät pitävät siperiankuusta omana lajinaan Picea obovata.
Picea abies • Épicéa commun, Épinette de Norvège
L’Épicéa commun (Picea abies (L.) H. Karst, 1881), est une espèce d’arbres résineux de la famille des Pinacées et du genre Picea originaire d'Europe.
Adapté aux climats froids et humides, il est naturellement présent en plaine dans les forêts boréales d'Europe septentrionale, dont il est une essence majeure, tandis qu'il n'est généralement présent de façon spontanée en Europe moyenne et méridionale qu'en montagne au-dessus de 400 m. Mais il a aussi été beaucoup planté hors de son aire, y compris à basse altitude en Europe moyenne, ainsi que dans le sud-est du Canada[2].
Il présente des cônes à port retombant, ce qui permet de le distinguer du Sapin pectiné.
Sapinette, Épicéa du nord, Épicéa élevé, Épinette de Norvège[3], Épicéa à poix, Faux sapin, Pesse, Pin pleureur, Sapin du Nord, Sapin rouge, Sérente, Gentil sapin[4].
Une forêt composée essentiellement d’épicéa est appelée « pessière ». Dans les Vosges, une plantation d'épicéas se nomme un « hagis ».
Cet arbre mesure généralement de 35 à 40 mètres de hauteur, mais il peut dépasser en bonne station 50 mètres ; certains spécimens mesurent 60 mètres[5] en Europe de l’Est. Son tronc ne dépasse que rarement 1,5 m de diamètre.
L’Épicéa commun peut vivre jusqu’à 500 ans dans son biotope primaire (forêts de montagne)[6]. En 2008, on a pourtant trouvé, en Suède à 950 mètres d'altitude, un bosquet d’épicéas communs de deux mètres de haut dont l'âge a été estimé par la technique de datation au carbone 14 à environ 5 000 ans et le plus âgé, selon les sources, de 7 890[7] à 9 550 ans[8],[9] : Old Tjikko. Dans le Canton du Jura, en avril 2022, dû à la tempête Diego, un épicéa vieux de 160 ans mesurant 51 m. est tombé[10].
Jeunes épicéas juste germés.
Épicéas au port typique, Bosnie.
Épicéas enneigés en Autriche.
Très grands épicéas âgés d'environ 190 ans, Vosges, France.
Sous-bois d'une pessière dense, Haute-Savoie, France.
Racines d'un épicéa commun, Forêt-Noire, Allemagne.
Jeune écorce d'épicéa commun.
Cônes mâles.
Cônes femelles immatures, variété rouge.
Cônes femelles mûrs.
Le port de l'arbre est le résultat de différentes composantes : un tronc droit, une cime conique, large en basse altitude et étroite en haute altitude et en régions nordiques[11].
L'épicéa commun possède un bois blanc, lustré, sans aubier distinct, doté de petits canaux résinifères odorants, et aux cernes nets. Son écorce est brun-rougeâtre, finement écaillée dans le jeune âge, devenant ensuite brun-gris et aux écailles plus épaisses[11] qui se détachent de l'arbre par morceaux plus ou moins gros.
L'enracinement est traçant.
Les rameaux, de teinte brun-rouge, peuvent être longs et pendants (dits « en draperies ») ou courts et rigides (dits « en brosse »)[11]. Les aiguilles sont insérées sur le rameau au niveau d'un coussinet.
La croissance de l'épicéa suit un rythme immuable : chaque année, le bourgeon terminal développe la tige principale, alors qu'à sa base un groupe de 6 bourgeons se développe en branches. On peut compter ces embranchements pour estimer l'âge de l'épicéa, mais aussi pour apprécier la fertilité du milieu : plus ils sont espacés, meilleures sont les conditions de croissance (de quelques cm à près d'un mètre par an).
Les aiguilles, solitaires, sont disposées en brosse sur le rameau. Elles sont piquantes et leur section transversale est quadrangulaire. De couleur vert foncé sur toutes les faces, elles mesurent entre 15 et 25 mm de longueur[11]. Les stomates, blancs, sont uniformément répartis. Ces aiguilles sont persistantes et peuvent durer environ 5 à 7 ans[réf. nécessaire].
L'espèce est monoïque ; les cônes mâles et les cônes femelles sont distincts, mais tous deux présents sur chaque individu.
Les cônes mâles apparaissent sur le rameau de l’année précédente, en fuseaux ovales, jaune-orangé (15-25 mm)[réf. nécessaire].
Les cônes femelles apparaissent en position de bourgeon terminal. D'abord dressés, de couleur verte ou rouge-carmin (20-40 mm)[réf. nécessaire], ils deviennent pendants une fois fécondés. Ils deviennent alors bruns et grandissent jusqu'à atteindre entre 10 et 18 cm de longueur[5] en septembre ou octobre. Les écailles sont losangiques, peu épaisses mais coriaces, et la forme de leur extrémité varie selon les races (arrondies ou en double-pointe). À maturité, les écailles s'écartent pour laisser tomber les graines, mais ne se désarticulent pas. Le cône finit par tomber en hiver.
Les graines sont petites, brunes, munies d’une membrane ailée, et le tout mesure environ 5-6 mm[réf. nécessaire].
Facilement reconnaissable par son port, son feuillage et ses cônes, l’épicéa commun est parfois confondu avec le sapin blanc, avec qui il diffère cependant en de nombreux points. Par exemple, les aiguilles de l'épicéa commun n'ont qu'une seule pointe à leur extrémité, tandis que le sapin blanc en arbore deux. Cette différence peut être vérifiée à l'œil nu, et surtout au toucher : l'épicéa commun pique, pas le sapin blanc. De plus, les aiguilles de l'épicéa commun poussent tout autour des rameaux, en brosse, tandis que sur les rameaux stériles du sapin blanc elles poussent dans un même plan, en peigne. Un autre moyen pour les distinguer est l'orientation des cônes : ceux des épicéas descendent, alors que ceux du sapin blanc montent. Le tronc de l'épicéa est rougeâtre alors que celui du sapin blanc est gris-clair. Enfin le port des sujets adultes est très différent : la cime du sapin est tabulaire avec des branches droites, celle de l'épicéa est conique avec des branches plutôt obliques et plus ou moins courbes.
Aire de répartition naturelle.
Un épicéa en Estonie.
Sous-bois d'une pessière boréale de Finlande.
Groupe d'épicéas en Tchéquie, Europe centrale.
Pessière dans les Alpes autrichiennes.
Des épicéas en France, Samoëns, Haute-Savoie.
Épicéas dans les Carpates ukrainiennes.
D'un tempérament robuste, cette espèce est plutôt héliophile, mais tolère temporairement un ombrage dans sa jeunesse. Très résistant au froid (il est présent au nord du cercle polaire Arctique), c'est un arbre qui craint peu les gelées printanières en raison de son débourrement tardif (contrairement au Sapin pectiné qui, lui, les craint beaucoup). Il préfère les sols frais et acides, mais tolère les sols calcaires. Il tolère les sols superficiels en raison de son enracinement traçant, mais il est en conséquence sensible aux chablis. Il tolère aussi les sols hydromorphes (tourbières) où sa croissance est cependant plus faible. Il préfère les climats humides, mais peut supporter la sécheresse de l'air si le sol est frais, cependant moins bien que le Sapin pectiné[12].
L’épicéa commun est indigène à l’Europe. On le retrouve dans l'ouest de l'Europe — dans les Alpes, le Jura, les Vosges —, mais aussi en Suisse, en Autriche, en Allemagne, en Pologne, en République tchèque (massifs montagneux) ; dans le sud-est des Balkans, les Carpates, dans le nord-est des Pays baltes jusqu’à la Scandinavie et la partie européenne de la Russie.
Selon Vidakovic (1991)[réf. souhaitée], il existerait trois zones distinctes, correspondant aux différentes variétés :
En France, l’Épicéa commun peuple spontanément les Vosges (entre 600 et 1 300 mètres), le Jura (entre 800 et 1 700 mètres) et les Alpes du Nord (de 300-400 mètres jusqu’à 2 200 à 2 500 mètres) et localement dans les Alpes du Sud. Il a largement été introduit en plaine, mais surtout dans les Pyrénées, le Massif central et la Corse. Ses plus beaux peuplements se situent surtout en zone spontanée, dans les Vosges (en particulier la Forêt Domaniale de la Haute-Meurthe), le Jura (Second Plateau, à partir de 1 000 mètres environ) et quelques hautes vallées des Alpes.
En Belgique, l'Épicéa, en provenance des Carpates, a été largement introduit vers 1850 dans le Massif ardennais et au-delà (Hautes Fagnes, Famenne, Condroz…), afin, d'une part, d'accélérer le reboisement de la forêt ardennaise qui avait perdu plus d'un tiers de son peuplement de feuillus durant l'Occupation hollandaise (1815-1830). D'autre part, sa croissance rapide encouragea son usage dans le secteur industriel, alors en plein essor dans cette partie de l'Europe, notamment comme bois de mine (bois de charpente destiné aux galerie de mines, puis aux habitations), mais aussi au renouvellement des pilotis soutenant certaines villes des Pays-Bas, telles Amsterdam et Rotterdam. Plus tard, la rectitude de son tronc sera largement utilisée pour en faire des poteaux soutenant les lignes électriques et téléphoniques qui bientôt allaient couvrir de leurs réseaux l'Europe entière. Actuellement (2011), en Belgique, l'Épicéa est le résineux le plus vendu et exporté, tant en bois d'œuvre qu'en « sapins de Noël ».
Il a été planté massivement à partir de la deuxième moitié du XIXe siècle en Wallonie, au point de représenter en 2021 30 % de la forêt wallonne[13].
L'espèce n'est pas considérée comme étant menacée en France. En 2021 elle est classée Espèce de préoccupation mineure (LC) par l'UICN. Elle est toutefois considérée Quasi menacée (NT), proche du seuil des espèces menacées ou qui pourrait être menacée si des mesures de conservation spécifiques n'étaient pas prises, dans l'ancienne région Lorraine.
L'épicéa commun est sensible aux attaques de champignons, notamment Fomes annosus (maladie du rond) et Armillaria gallica, transmise par les racines. Plusieurs sortes de rouilles peuvent attaquer cet épicéa, comme la rouille vésiculeuse (due à Chrysomyxa ledi var. rhododendri, sur les aiguilles de l'année) ou la rouille annulaire (Chrysomyxa abietis, sur les aiguilles formées l'été précédent). Ses cônes peuvent être colonisés par de minuscules ascomycètes nommés Phragmotrichum chailletii.
L’épicéa commun est également susceptible aux attaques de différentes espèces d’insectes, notamment des scolytes. Quatre espèces de cette famille s'attaquent à cet arbre, dont le bostryche typographe (Ips typographus), le scolyte chalcographe (Pityogenes chalcographus) et les hylobes. La « galle ananas » sur les rameaux est provoquée par des pucerons (Sacchiphantes viridis, ou autres espèces du genre Adelges).
Les épicéas se défendent normalement contre les attaques de scolytes en produisant de la résine, ce qui n'est pas possible en cas de déficit hydrique[14].
À la suite des plantations massives d'épicéas et d'un temps plus sec, les plantations d'épicéas sont dévastées par les scolytes[13]. À partir de 2018, on constate une Crise des scolytes en France et en Belgique.
Les épicéas communs poussant en lisière de coupe-rase craignent un stress hydrique, et surtout des « coups de soleil », favorisant alors la pullulation de scolytes. Les blessures peuvent également altérer le bois et provoquer des pourritures.
L’épicéa commun est un Pinaceae appartenant au genre Picea (Lindl.) (sous-genre Picea, section Picea). Outre la proximité de l’espèce avec Picea obovata (Ledeb.), il est admis généralement que l’espèce est proche de l’épicéa de Chine, Picea asperata (Masters), et de l’épicéa de l’Himalaya, Picea smithiana (Wall.)[réf. nécessaire].
L’épicéa commun est apte à pousser sur de nombreux types de sol (même sur du calcaire et de la tourbe) et à différentes altitudes. Il existe différentes variétés et formes. Ainsi, en Europe, la couleur des fleurs femelles fécondées, avant de mûrir, varie selon les formes :
Les scientifiques modernes acceptent deux sous-espèces d’épicéa commun, l’une croissant sur dans partie orientale de l’aire de répartition, de la Finlande jusqu’à la mer d'Okhotsk, nommée Picea abies subsp. obovata (Ledeb.), considérée parfois comme espèce à part entière (épicéa de Sibérie) et l’autre poussant dans la partie occidentale de l’aire, en Scandinavie, en plaines baltes et massifs européens, nommé Picea abies subsp. abies. Une forme hybride stabilisée croît à la limite de l’aire de répartition des deux sous-espèces, Picea abies nothosubsp. fennica (Regel.), considérée tantôt comme variété de P. abies subsp. abies, tantôt comme une de P. abies subsp. obovata.
Outre la différence de couleur des jeunes cônes, variant avec les régions et l’altitude, la grande variation de forme et de taille des cônes a conduit les scientifiques à créer une douzaine de variétés, dont trois sont actuellement reconnues comme valides (M. G. Tjoelker, A. Boratynski, W. Bugala, 2007) :
En raison de la grande étendue de l’aire de répartition de Picea abies subsp. abies, on trouve différentes formes naturelles d’épicéas communs. En voici quelques-unes, assez fréquentes :
L’épicéa commun fournit un bon bois; c’est pour cela qu’il est largement planté dans toute l’Europe en futaie régulière pour la production. Après une coupe rase d'une parcelle forestière, on plante des jeunes épicéas issus de pépinières à intervalles réguliers. La norme actuelle fixe l'écart entre les sujets à 2,50 m[réf. nécessaire]. Au fur et à mesure de la croissance, la densité des arbres fait qu'ils s'élaguent naturellement, ce qui minimise le nombre de nœuds dans le futur bois d'oeuvre. Des éclaircies ont lieu pendant ce laps de temps pour optimiser la croissance. La maturité pour la production de grumes est acquise à environ 60 ans. En montagne, il est traité en futaie irrégulière (dit autrement : en futaie jardinée, c'est-à-dire que les peuplements sont composés de sujets d'âges différents) ayant pour rôle la production et la protection des milieux (avec d’autres essences). En zone touristique, il est dit que les forêts peuvent servir de recréation pour le paysage, ce qui influence la sylviculture sur plusieurs points[Lesquels ?].
Le bois d’épicéa commun est blanc (aubier non différencié). Une fois scié, on le distingue difficilement du sapin (le bois blanc crème de l'épicéa est plus brillant, avec des canaux résinifères normaux mais parfois difficiles à voir)[23] et porte cette dénomination. Dans le commerce, le bois d'oeuvre n'est pas identifié en tant qu'épicéa, mais en tant que « sapin ». Les billons de faible diamètre sont surtout destinés à l'industrie (pâte à papier, panneaux de fibres, emballage, coffrage) ; les grumes sont transformées en bois de charpente. Toutefois, si les accroissements sont fins et le bois tendre, donc de haute qualité, il servira à la menuiserie, au placage, au déroulage, à la fabrication de poteaux et de perches, mais aussi à la lutherie pour les plus beaux bois. Les chutes de scierie (dosses et sciures) sont soit transformées en granulés pour le chauffage, soit en plaquettes forestières (chauffage industriel ou méthanisation).
L’épicéa commun a des propriétés antiseptiques, balsamiques, expectorantes, sédatives, antiphlogistiques et antibiotiques. La poix de bourgogne est obtenue par incision du tronc (résine). La distillation de la poix fournit l’essence de térébenthine, qui sert à la préparation d’onguent topique[24].
L’épicéa commun est souvent utilisé en ornement ; les différentes formes naturelles ont été sélectionnées pour former des cultivars, dont les plus fréquents sont ‘cupressina’, ‘inversa’, ‘argentea’, ‘aurea’, ‘cranstonii’, ‘nana’ et ‘pyramidalis’. On recense actuellement près de 150 cultivars valides[réf. nécessaire].
Dans certaines régions, il a aussi servi d'arbre à haie en plantation dense, à la façon des thuyas.
Considéré par les Celtes comme « l'arbre porteur de vie »[25], on utilise traditionnellement l’épicéa commun comme sapin de Noël, bien qu'il perde ses aiguilles rapidement et qu'il soit un peu piquant. Pour ces raisons, il cède peu à peu sa place au sapin de Nordmann (Abies nordmanniana).
Picea abies • Épicéa commun, Épinette de Norvège
L’Épicéa commun (Picea abies (L.) H. Karst, 1881), est une espèce d’arbres résineux de la famille des Pinacées et du genre Picea originaire d'Europe.
Adapté aux climats froids et humides, il est naturellement présent en plaine dans les forêts boréales d'Europe septentrionale, dont il est une essence majeure, tandis qu'il n'est généralement présent de façon spontanée en Europe moyenne et méridionale qu'en montagne au-dessus de 400 m. Mais il a aussi été beaucoup planté hors de son aire, y compris à basse altitude en Europe moyenne, ainsi que dans le sud-est du Canada.
Il présente des cônes à port retombant, ce qui permet de le distinguer du Sapin pectiné.
O abeto vermello, abeto rubio ou abeto do norte[1][2] (tamén picea común, picea europea ou picea norueguesa) Picea abies, é unha conífera da familia das pináceas que non pertence realmente ao xénero Abies, os abetos verdadeiros, de aí o seu nome común. Orixinaria de toda Europa, dende os países nórdicos até os Balcáns, adoita formar bosques en altitudes superiores aos 800 msnm, convivindo frecuentemente co lárice común. En Galicia só aparece coma especie ornamental, frecuentemente coma árbore de Nadal.
É unha gran conífera de folla perenne que acada unha altura de entre 30–50 m e un diámetro de toro de 1 a 1,5 m. A característica desta picea é a súa copa piramidal, moi regular. Pode acadar os 70 m de altura. O falso abeto máis alto mide, 63 m, atópase nas fragas de Perućica, no Parque Nacional Sutjeska, en Bosnia e Hercegovina.
As pólas medran horizontalmente, agás na zona alta, na que se dispoñen de xeito ascendente. De toro recto e casca pardo avermellada, que se escama lixeiramente coa idade. Presenta follas aciculares de entre 1 a 2,5 cm de lonxitude, rexas e agudas, dispostas en verticilos e de cor verde escura brillante, presentan unha sección transversal cuadrangular. As pólas novas que agroman na primavera son amarelo verdosas.
Os conos (piñas), o mesmo que no resto das especies de piceas, penduran e teñen forma ovoide, duns 10–18 cm de longo, sendo os máis longos das piceas; as piñas son verdes ou avermelladas e ao maduraren , 5-7 meses trala polinización, pasan a ser de cor marrón parda ou purpúrea. Presentan escamas triangulares. As sementes son negras de 4–5 mm de longo cunha á marrón clara de 15 mm.
Existen algunhas formas desta picea:
En moitos países de Europa, incluíndo Galicia, considéraselle o abeto típico do Nadal. Apréciase moito en xardinaxe, ocupando un lugar destacado en parques e xardíns europeos. Como árbore illada salienta pola súa forma cónica piramidal e a súa follaxe sempreverde. Tamén pode empregarse para facer sebes. Ecoloxicamente salienta por dar acubillo a moitas especies de paxaros. Atopámola en Galicia en moitos xardíns privados onde foron plantadas tralo Nadal.
Emprégase tamén en reforestación por mor da boa calidade da súa madeira, de cor moi clara, moi traballábel e de fino acabado; ideal para ebanistaría ou para confeccionar instrumentos musicais, os famosos violíns Stradivarius foron fabricados deste tipo de pau.[3]
En abril de 2008 científicos da Universidade de Umeå (Suecia) descubriron un exemplar de Picea cun sistema de raíces de 9.550 anos de antigüidade. [4]Chámase Old Tjikko. A lonxevidade da picea débese por unha banda á súa dupla capacidade para se clonar a partir das reservas da raíz, e por outra a se adaptar aos cambios climáticos, evolucionando de árbore a arbusto. Considérase a árbore viva de máis idade no mundo. Actualmente áchase na provincia de Dalarna, Suecia.
As follas son rexas e a xeito de agullas, de cor verde escura brillante.
A casca das árbores novas é arroibada.
A casca das árbores adultas é cinsenta e escama lixeiramente cos anos.
O Old Tjikko en Suecia
Cono feminino inmaturo.
Os conos femininos maduros fican pendurados.
O abeto vermello, abeto rubio ou abeto do norte (tamén picea común, picea europea ou picea norueguesa) Picea abies, é unha conífera da familia das pináceas que non pertence realmente ao xénero Abies, os abetos verdadeiros, de aí o seu nome común. Orixinaria de toda Europa, dende os países nórdicos até os Balcáns, adoita formar bosques en altitudes superiores aos 800 msnm, convivindo frecuentemente co lárice común. En Galicia só aparece coma especie ornamental, frecuentemente coma árbore de Nadal.
Visoka smreka (obična smreka, lat. Picea abies) je crnogorična vrsta drveća iz porodice Pinaceae.
Raste u Sjevernoj Europi te planinskim predjelima Srednje i Južne Europe. Uzgaja se i izvan prirodnih staništa, jer raste brzo, daje kvalitetno drvo te za dobivanje božićnih drvaca. U Hrvatskoj je autohtona vrsta.
Smreka je do 50 m visoko i 2 m debelo drvo. Deblo joj je vitko i ravno, punodrvno, promjera do 1 m. Grane su jače otklonjene, donje su prema dolje savinute.
Krošnja je kupasta i široka ili stubasta. Grane su pršljenasto raspoređene i većinom sabljasto zakrivljene.
Kora je tanka, na mladim stablima glatka, sivozelena, a na starim stablima mrkocrvena. Raspucava se u obliku okruglastih ljusaka.
Pupovi su jajasto zaoštreni, mrke boje, bez smole.
Korijenov sustav je plitak, tanjurast, površinski, bez središnjeg korijena, ali sa brojnim bočnim korijenima, zbog čega pati od vjetroizvala. Ne korijenu je razvijena ektotrofna mikoriza.
Iglice (četine) su ravnomjerno sporalno raspoređene, rombičkog poprečnog presjeka, s prugama puči na sve strane. Pri vrhu su ušiljene, duge oko 25 mm, a široke oko 1 mm. Rastu na izbočenim lisnim ožiljcima (jastučićima). Samo su odozdo raščešljane.
Muški su cvatovi u obliku sitnih češera, dugi oko 2 cm, a ženski do 5 cm dugi, usmjereni prema gore. I jedni i drugi su grimizno crveni.
Češeri su viseći. Prije sazrijevanja su pretežno zeleni (chlorocarpa) ili crveni (erythrocarpa). U stadiju zrenja su smeđe, do 18 cm duge i 4 cm u promjeru. Nakon sazrijevanja i ispadanja sjemena, češeri otpadaju. Plodne su ljuske rombične, tj. gore sužene i prikraćene.
Sjeme klija s 5 – 10 supki, koje su trokutasta presjeka. Dugo je 4-5 mm. Postoji velik broj oblika, koji rastu samonikli u šumama ili se uzgajaju u nasadima.
Grančice su tanke do 50 cm dugačke i vise.
Smreka je vrsta polusjene, koja ne podnosi zasjenu drveća gustih krošanja. Vrh njene krošnje mora biti osvijetljen makar podnevnim zrakama sunca. Postranu zasjenu dobro podnosi. Dobro podnosi mraz. Na sjevernom Velebitu u prašumi Štirovači, uspijeva u tipičnom mrazištu. Razlikuju se dva njena ekotipa (fiziološke rase) s obzirom na otpornost prema mrazu: rana ili gorska smreka i kasna ili nizinska smreka. Za pošumljavanje mrazišta treba koristiti kasnu smreku. Smreki pogoduju zimske hladnoće kontinentalne i planinske klime. Izbjegava područja s blagim zimama, odnosno krajeve s oceanskom klimom. Vrlo je otporna na zimske studeni. Voli područja s puno oborina od kojih značajan dio otpada na snijeg. Ne voli nisku relativnu vlagu zraka. Vrlo je osjetljiva na ljetne suše, kada smanjuje prirast. Međutim, jedna je od najprilagodljivijih vrsta i lako se uzgaja i izvan granica prirodnog rasprostiranja. Prema tlu nema velikih zahtjeva.
Najbolje uspijeva u svježim i dubokim tlima, na ilovastim, pješčanim i rahlim zemljištima gorskog i subalspinskog pojasa. Raste i na podzolima. U suhim i ekstremno vlažnim uspijeva znatno slabije. Iziskuje hladniju i vlažniju klimu. Zastupljena je u čistim ili miješanim acidofilnim šumama. javlja se u brojnim zajednicama sveze Piceion excelsae Pawl.
Razvija tipičan korijenski sustav s ponirućim korijenjem, koje prodire i preko 2 m u dubinu.
U 1 kg sjemena ima oko 180 000 sjemenaka. Stabla na osami rađaju sjemenom između 30. do 50 g., a u sastojini između 60. i 70. g. U nižim položajima rađa obilno sjemenom svake 3. do 4. g., a u višim svake 7. do 12. g.
U prvim godinama života raste polagano, a iza 5. do 10. g. brže. U najboljim sastojinama njen visinski prirast iznosi i preko 0,5 m godišnje.
Dosta je osjetljiva na štetnike i bolesti, ako raste sama. Ako je njen udio u sastojini manji od 60 % tada je opasnost znatno manja. Preporučuje se saditi s domaćim listačama, crvenim hrastom te četinjačama. Vrlo je pogodna vrsta za dobivanje biomase.
Smreka je najčešće božićno drvce. Osim nje, u puno manjem postotku ukrašavaju se i jela, plava smreka, kavkaska jela i omorika. Pogrešno se u narodu, božićno drvce naziva bor.
Visoka smreka (obična smreka, lat. Picea abies) je crnogorična vrsta drveća iz porodice Pinaceae.
Wšědny šmrěk (Picea abies) je štom ze swójby chójnow (Pinaceae).
Wšědny šmrěk je štom, kotryž docpěje wysokosć wot 50 m.
Skora je čerwjenobruna.
Króna je kehelojta a jehły su přecozelene, štyrihranite, błyšćace zelene, proste, wotstejo ke kóždym bokam a docpěja dołhosć wot 1 hač 2,5 cm.
Hałuzy zu po wotpadanju hablow hrube.
Kćěje wot apryla hač junija, při čimž to w starobje wot 30 hač 60 lět započina. Žónske kwětnistwo je čerwjenojte, mjeztym zo młode muske kwětnistwo je čerwjene.
Wisace hable docpěja dołhosć wot 10 hač 15 cm a jako cyłk wotpada.
Rosće w přirodźe we wysokosćach wot wyše hač 800 m a je časty lěsniski štom. Ma radšo skerje włóžne pódy na chłódnych, powětrowłóžnych, zymozymnych kónčinach. Dźensa je přez sadźenje daloko rozšěrjena a narunuje druhe družiny štomow.
Rostlina je w sewjernej a srjedźnej Europje rozšěrjena.
Štom
Zymička
Njezrała habla wšědneho šmrěka (Picea abies)
Picea abies - Museum specimen
Rauðgreni (fræðiheiti: Picea abies) er sígrænt barrtré af þallarætt. Fullvaxið tré nær 35-55 m hæð og 1-1,5 m þvermál stofns. Barrið er nálarlaga, ferkantað með frekar vandséðum varaopslínum á öllum köntum. Rauðgreni hefur mikið útbreiðslusvæði eða allt frá nyrðri heimskautsbaugi í Noregi suður til norð-austurhluta Póllands og austur til Úralfjalla, einnig vex það hátt til fjalla í Mið-Evrópu. Eins og aðrar tegundir grenis er rauðgrenið langlíft og getur náð um 1000 ára aldri.
Á árunum 1899 til 1907 var rauðgreni flutt inn frá Noregi og Danmörku í tilraunaskyni af Skógrækt ríkisins. Á fimmta áratug 20. aldar var það aftur flutt inn þegar skógrækt með erlendum trjám var endurvakin. Fram að miðjum áttunda áratug 20. aldar var það eitt af vinsælustu trjám til skógræktar en þá höfðu aðrar trjátegundir sýnt betri vöxt. Rauðgreni þarf skjólgóðan vaxtarstað og þrífst illa í úthafsloftslagi.
Rauðgreni er mikið notað í skógrækt og í framleiðslu timburs og pappírs. Það er einnig notað sem jólatré.
Rauðgreni (fræðiheiti: Picea abies) er sígrænt barrtré af þallarætt. Fullvaxið tré nær 35-55 m hæð og 1-1,5 m þvermál stofns. Barrið er nálarlaga, ferkantað með frekar vandséðum varaopslínum á öllum köntum. Rauðgreni hefur mikið útbreiðslusvæði eða allt frá nyrðri heimskautsbaugi í Noregi suður til norð-austurhluta Póllands og austur til Úralfjalla, einnig vex það hátt til fjalla í Mið-Evrópu. Eins og aðrar tegundir grenis er rauðgrenið langlíft og getur náð um 1000 ára aldri.
L'abete rosso o peccio[2] (Picea abies (L.) H.Karst., 1881) è un albero appartenente alla famiglia Pinaceae, ampiamente diffuso sulle Alpi, nonché nel resto d'Europa.
Alto fino a 40 metri, con tronco diritto e chioma conica relativamente stretta. Il portamento può comunque differenziarsi in base all'altitudine, essendo questa una specie caratterizzata da un certo polimorfismo: la chioma, infatti, può assumere una forma più espansa alle quote alpine più basse, mentre tende a divenire più stretta a quote maggiori (per contenere i danni provocati dalla neve).
La corteccia è sottile e rossastra (da quest'ultima caratteristica deriva il nome comune dell'albero); con l'età diviene bruno-grigiastra e si divide in placche rotondeggianti o quasi rettangolari (di circa 10–20 mm).
Le foglie sono costituite da aghi appuntiti, a sezione quadrangolare, lunghi fino a circa 25 mm, inseriti su cuscinetti in rilievo posti tutti intorno al rametto, con tendenza a disporsi su un piano orizzontale.
Essendo gimnosperme non fanno fiori. Gli sporofilli, detti anche coni, maturano in aprile-maggio.
Gli strobili, comunemente detti "pigne", sono cilindrici, penduli, lunghi 100–200 mm e larghi 20–40 mm, dapprima di color verde o rossiccio, poi marroni (in autunno). Cadono interi a maturità. La fruttificazione è tardiva (20-50 anni).
Europa e Asia centrale e settentrionale. Utilizzatissimo per impieghi silvicolturali e come albero ornamentale. In Italia è presente allo stato spontaneo sulle Alpi, dalla Liguria (con un nucleo relitto in alta Val Tanarello) alle Alpi Giulie; ne sono conosciuti anche alcuni popolamenti relitti nell'Appennino Tosco-Emiliano (valle del Sestaione presso il Passo dell'Abetone); altrove il peccio è stato diffusamente coltivato per rimboschimenti. Nell'arco alpino l'abete rosso forma boschi di notevole estensione solo a partire dalla sezione nord-occidentale delle Alpi Marittime (Vallone del Boréon), ma fino alla Valle d'Aosta è spesso subordinato all'abete bianco nell'orizzonte montano ed al larice in quello subalpino. Le peccete si estendono maggiormente nelle Alpi centrali ed orientali, dove questa specie approfitta di condizioni climatiche per essa ideali, soprattutto estive (caldo moderato e precipitazioni regolari nel trimestre estivo), fattori che nei settori alpini orientali appaiono maggiormente distribuiti.
Sulle Alpi è specie tipica dell'orizzonte montano medio e superiore e di quello subalpino inferiore, trovando condizioni climatiche ottimali tra i 1200 e i 1800 m di altitudine, anche se in casi particolari può scendere fino a soli 600–800 m di altitudine, come nel Tarvisiano, oppure risalire fino a 2100–2200 m, come in alcune località dell'Alta Valtellina (Bormio).
Questa specie è oggetto di selvicoltura in un numero sterminato di ettari nell'Europa settentrionale ed in Russia, ma anche, su più ridotte superfici, sulle Alpi. In Italia sono rari gli impianti artificiali trattati a taglio raso, mentre essa appare comunemente associata all'abete bianco, al faggio ed al larice. Il trattamento preferenziale è quello del taglio saltuario. Un grave problema della selvicoltura dell'abete rosso è costituito dalle difficoltà nella rinnovazione, soprattutto in caso di fitto sottobosco che impedisce la crescita del novellame; in questi casi si preferisce ricorrere alla rinnovazione integrata[3].
È accettata la seguente varietà naturale:[4]
Si distingue dall'abete bianco:
L'abete rosso (come tutti i pecci e gli abeti) si distingue dal pino silvestre e dal larice – con i quali condivide nelle Alpi l'habitat – per l'attacco degli aghi: nei pini e nei larici gli aghi sono raggruppati a ciuffetti, mentre nei pecci (e negli abeti) sono inseriti singolarmente sui rametti. Tale caratteristica distingue i pecci anche dai cedri.
Di questa specie esistono numerose varietà ornamentali.
Una pianta simile all'abete rosso, con la quale esso può condividere parchi e giardini, è il peccio del Caucaso (Picea orientalis Carr.). Di solito, però, l'abete rosso ha gli aghi più grandi, appuntiti, e il peccio del Caucaso ha una corteccia che ricorda quella dell'abete bianco.
Il legno di questo peccio ha ottime proprietà di amplificazione del suono e, per questa ragione, viene utilizzato nella costruzione delle tavole armoniche degli strumenti a corda.
Tale riferimento generico all'abete rosso va specificato, restringendolo preferibilmente all'abete rosso "di risonanza", così chiamato per le sue caratteristiche acustiche, che risultano ottimali per detti strumenti. Esso è un particolare tipo di abete rosso (spesso designato, commercialmente e in liuteria, col termine "abete maschio"),[6] il cui legno presenta anomalie di accrescimento degli anelli annuali (cosiddette "maschiature")[7] e da secoli viene ricercato dai liutai e costruttori per realizzare la tavola armonica di svariati strumenti musicali a corda, tra i quali strumenti ad arco (violini, viole, violoncelli...) nonché clavicembali, pianoforti, chitarre classiche. La distribuzione di questo "albero che canta" è limitata a poche zone europee.
Si ritiene che numerosi strumenti musicali, anche di illustri liutai dei secoli scorsi, siano stati costruiti con il legname di risonanza della Val di Fiemme e della foresta di Paneveggio in provincia di Trento, nonché della Val Canale e del Tarvisiano in provincia di Udine. Antonio Stradivari, per i suoi straordinari violini, si riforniva presso la Magnifica Comunità di Fiemme. Inoltre, famose case costruttrici di pianoforti da concerto di alta gamma (quali, ad esempio, Bechstein, Blüthner, Fazioli)[8] utilizzano per i loro strumenti tavole armoniche realizzate con abete di risonanza della Val di Fiemme.[9]
La suddescritta caratteristica negli abeti rossi è stata scoperta anche in Valle di Ledro, sul monte Tremalzo, dove è in atto uno studio più approfondito.
Questo albero in Germania è riscontrabile solo in alcuni distretti alpini, mentre in Austria è assente.
Il Corpo Forestale dello Stato ha condotto un censimento sugli alberi monumentali d'Italia, nel quale viene segnalato un grande abete rosso a Bagni di Mezzo di San Pancrazio: è alto 45 m e ha una circonferenza di 4,8 m.
L'abete rosso, a differenza del larice, è una specie simbionte del fungo porcino (Boletus edulis) ed è la specie ospite prediletta per il dannoso bostrico tipografo (Ips typographus).
Dalla distillazione della resina dell'abete rosso si ricava la trementina (acquaragia). La stessa resina si usa anche per produrre il nerofumo. Dalla corteccia si estraggono tannini, usati per la concia delle pelli.
Inoltre, l'abete rosso è una delle piante più longeve al mondo. In particolare, un esemplare clonale scoperto in Svezia nel 2004 e datato al carbonio da Leif Kullman, botanico all'università di Umeå in Svezia, avrebbe ben 9550 anni, risultando così l'organismo vivente clonale più anziano del pianeta.[10] È stato battezzato Old Tjikko.
L'abete rosso o peccio (Picea abies (L.) H.Karst., 1881) è un albero appartenente alla famiglia Pinaceae, ampiamente diffuso sulle Alpi, nonché nel resto d'Europa.
Paprastoji eglė (Picea abies) – pušinių (Pinaceae) šeimos, eglių (Picea) genties visžalis spygliuotis medis. Paprastoji eglė – vienanamis augalas.
.
Paprastoji eglė – polimorfinė rūšis, jos populiacijoms būdingas didelis genetinis kintamumas, gamtoje priskaičiuojama dešimtys morfologinių, fiziologinių ir ekologinių jos formų.
Paprastųjų eglių laja kūgiška, smailiaviršūnė. Liemuo tiesus, ritiniškas, atviroje vietoje iki žemės šakotas. Jaunų medžių žievė lygi, blyškiai ruda, o vėliau apie 30-40 metus sutrūkinėja, sudarydama skrituliškas įdubusias plokšteles it žvynus, rečiau gūbrius, ir keičia spalvą – gali būti rausvai ruda ar net pilka. Šakos netaisyklinguose menturiuose, beveik horizontalios, šiek tiek aukštyn kylančiomis viršūnėmis. Ūgliai pliki arba šiek tiek plaukuoti, nuo rudos iki rausvai gelsvos spalvos ir baigiasi lenktų spyglių apgaubtu viršūniniu pumpuru, kurį supa 4–7 mažesni pumpurai. Šoniniai pumpurai smulkesni. Pumpurai sprogsta gegužę, jie siaurai kūgiški, smailūs, su rausvais arba blyškiai rudais žvyneliais, nesakingi. Spygliukai skirstomi į šviesinius ir ūksminius. Šviesiniai spygliukai standūs, lenkiami lūžta, skersinis pjūvis beveik kvadrato formos. Ūksminiai spygliukai lenkiami linksta, plokšti, bukesniu kampu, išsidėstydami vienoje plokštumoje, ir dažniausiai yra apatinėje lajos dalyje. Spygliukai 10–25 mm ilgio, 2–3 mm pločio, tamsiai žali, kieti, dygūs, keturbriauniai su žiotelių juostelėmis visuose 4 šonuose, spirališkai prisisegę ant kauburėlių. Spygliukai ant šakelių išsilaiko 5–7, kartais iki 9 metų.
Vyriškieji eglės strobilai iš pradžių kiaušiniški, 15 mm ilgio, ryškios purpurinės spalvos, mikrosporoms baigiant sklaidytis – ritiniški, 20–25 mm ilgio, geltoni, nusvirę. Moteriškieji strobilai 20–30, rečiau 50 mm ilgio, statūs, vienų medžių ryškiai purpuriniai (raudoni), kitų – gelsvai arba ryškiai žali. Paprastoji eglė sporifikuoja, spygliukus skleidžia ir pradeda augti vienu metu, gegužės mėnesį. Eglė apdulkinama vėjo. Apdulkinti moteriškieji strobilai nusvyra žemyn, jų sėkliniai žvyneliai padidėja ir atsilošia. Apsivaisina praėjus mėnesiui po apsidulkinimo, o po trijų mėnesių susiformuoja visiškai išsivysčiusi sėkla. Jauni kankorėžiai žali arba rausvi, subrendę rausvai ar gelsvai rudi. Kankorėžiai ritiniški, 10–11 cm ilgio, 3–4 cm skersmens. Kankorėžių sėkliniai žvyneliai įvairių formų ir dydžio, paprastai rombiški, netaisyklingai iškarpyti, lyg iškąsta viršūne, banguotais šonais. Sėklos 3–4 mm ilgio, rudos ir tamsiai rudos su triskart ilgesniu šaukštiškai sėklą gaubiančiu rausvai gelsvu, žvilgančiu sparneliu. Sėklos prinoksta lapkritį–gruodį ir, kai oras saulėtas. Dar rudenį viena kita sėkla ima byrėti, bet daugelis sėklų išbyra antroje žiemos pusėje ir pavasarį, kai įsivyrauja giedri orai su didesniais temperatūros svyravimais. 1000 sėklų sveria 5–8 g. Kankorėžiai nukrenta vasarą. Paprastosios eglės pradeda derėti sulaukusios 20–30 metų, o gausiai dera kas 3–5, kartais kas 6 metai. Šaknys paviršinės – išsidriekusios horizontaliai, netoli dirvos paviršiaus.
Paprastoji eglė dauginasi sėklomis. Jų medeliai palyginus greitai auga miško tankmėje. Pirmus 25 metus prie gerų augimui sąlygų gali paaugti 60–90 cm per metus, prie puikių iki 180 cm. Bet netinkamame dirvožemyje paauga kur kas mažiau – vidutiniškai apie 30 cm per metus[1]. Visa tai įtakoja augimo regionas, metų sezonai, temperatūrų svyravimai, krituliai ir kitos priežastys.
Įprastai užauga apie 30–40 m, kiek mažiau pasitaiko 50 m aukščio medžių. Aukščiausios paprastosios eglės Europoje išauga Balkanų pusiasalyje, Rumunijoje, Čekijos Sudetų regione – iki 50–63 m aukščio. Paprastųjų eglių kamienai iki 70 cm, rečiau 100 cm kamieno skersmeniu. Storiausiu kamienu dažniausiai pasitaiko Alpių ir Karpatų kalnų vietovėse – kartais iki 1,5–2 (2,4) m skersmens.
Europoje iškirtus senas girias su brandžiais medžiais, esant intensyviam miškininkystės verslui, aptikti stambių matmenų paprastąsias egles tapo retenybe, nepaisant kad iki šiol atokesnėse vietovėse dar pasitaiko išlikę keletas pavienių įspūdingų individų:
Tai potencialiai aukščiausiai galinti užaugti vietinių medžių rūšis Lietuvoje. Aukščiausia paprastoji eglė Lietuvoje (aukštis 45 m, skersmuo 86 cm) iki 1995 m. augo Prienų šile, bet ją pagraužė kinivarpos.[7]. Dar aukštesnė, apie 46 m aukščio buvo nupjauta 1997 metais. Šiuo metu aukščiausia Lietuvos egle laikoma Balkasodžio arba Noriūnų miško eglė. Ji auga Noriūnų miške, Balkasodžio valstybiniame botaniniame draustinyje (Alytaus sav.). Šios eglės aukštis 44,3 m, o kamieno apimtis 1,3 m aukštyje – 205 cm. Taip pat ši eglė yra antras pagal aukštį Lietuvos medis.
Lietuvoje paprastosios eglės kertamos sulaukę pačios ankstyviausios brandos – ūkiniuose miškuose, kurie sudaro didžiąją šalies miškų dalį, pagrindiniai miško kirtimai pradedami vykdyti 71 (61–80) metų eglynuose, lyginant žmogaus amžiumi, tai labai jauni medžiai – intensyvi miškininkystė neleidžia joms sulaukti net vidutinio amžiaus. Net ir apsauginiuose miškuose pradedamos kirsti sulaukusios 121 metų. Tad ir labai aukštų, storais liemenims bei senų paprastųjų eglių iki XXI amžiaus antrojo dešimtmečio pradžios, Lietuvoje beveik neišliko.
Bet anot Dr. Algimanto Slivinsko, Lietuvoje dar yra išlikusių ir daugiau išskirtinių matmenų paprastųjų eglių, apie kurias nepaskleista informacija visuomenei. Nemažai aukštų bei storų eglių auga Vilniaus mieste esančiuose miškuose. Netoli Naujosios Vilnios, vakarinėje Rokantiškių piliavietės pusėje, kalvotoje vietovėje, augančiame miške yra daug 80–90 cm skersmens ir 36–39 m aukščio eglių, kurių amžius gali būti apie 150 metų. Truputį toliau nuo Vilniaus centro, Vilniaus miškų urėdijos Panerių girininkijos Baltosios Vokės miško 58 kvartale, yra 37–41 m aukščio 80–90 cm skersmens tvirtų eglių, augančių tarp šimtamečių pušų ir ąžuolų. Šią vietą galima pasiekti iš Eišiškių plento už Salininkų išsukus į kairę ir per mišką einančiu keliu (Raistelių gatve) pavažiavus ar paėjus apie 800 m, paskui apie 400 m – mišku vakarų kryptimi.[8]
Dabar augančių Lietuvos aukščiausių paprastųjų eglių (Picea abies (L.) H.Karst.) kai kurie duomenys:
† Sąrašas, kuriame pateikti praeityje augusių ir kurių jau nėra, aukščiausių eglių duomenys:
Lietuvos storiausių paprastųjų eglių (Picea abies (L.) H.Karst.) sąrašas. Jame pateikti dabar augančių storiausiais kamienais eglių duomenys:
† Praeityje augusių storiausiais kamienais eglių duomenys, kurių jau nėra:
Gamtinės brandos amžius yra 120 metų. Auga lėtai, gyvena 250–300, kartais dar ilgiau metų. LBG pavadinimu paprastoji eglė auganti Vokietijos Bavarijos miške yra sulaukusi 468 metų, o pietų Norvegijos Biuskeriudo apskrityje auga bene seniausia Europoje Paprastoji eglė, remiantis 2012 metų duomenimis, jai 532 metai[10], tai yra iš sėklytės pradėjo augti dar 1480 metais. Anot tyrinėjančių paprastųjų eglių amžių, jos gali sulaukti iki 400–600 metų, nors šiai rūšiai sulaukusiai 400 metų yra jau daug. Pavyzdžiui sulaukusių 400 ar daugiau metų pasitaiko labai mažai, vien tik Norvegijoje tokių senų šių eglių žinoma apie 30–40 individų.
Paprastosios eglės, žinomos kaip „Old Tjikko“ medžio šaknų sistemos (ne medžiui) genetiniams klonams kilusiems iš vienos bendros ląstelės, užsimezgusios maždaug apie 7550 m. pr. m. e. – yra apie 9560 metų. Auga Švedijos Dalarnos provincijoje esančiame Fulufjeleto nacionaliniame parke.
Plačiai, gausiai, savaime paplitusi šiaurės rytų, šiaurės Europoje bei vidurio Europos apie Alpių, Sudetų, Tatrų, Karpatų kalnus bei padrikai šiaurės Balkanų pusiasalyje.
Europoje augančių paprastųjų eglių poledynmečio migracijos keliams nustatyti tirtas mitochondrijų nad1 geno antrojo introno polimorfinis fragmentas ir iškastinių žiedadulkių duomenys. Tirti 4876 medžiai iš 369 paprastosios eglės populiacijų. Buvo nustatytos 7 ledynmečio prieglobsčio zonos. Eglynai dabartinėje šiaurinės paprastosios eglės populiacijos arealo dalyje kilę iš vienintelės rytų Europos prieglobsčio zonos, esančios Europinės Rusijos vidurio dalyje. Eglynai pietinėje eglės arealo dalyje kilę iš 6-ių pietinių prieglobsčio zonų esančių Balkanų ir jiems gretimose centrinės Europos dalyse.[11]
Paprastosios eglės Lietuvoje auga tūkstantmečius, kurios po paskutinio ledynmečio yra atkeliavusios iš vienintelės šiaurinių paprastosios eglės populiacijų ledynmečio rytinės prieglobsčio zonos, kuri identifikuota Europinės Rusijos vidurio dalyje. Jos yra vieninteliai, savaime augantys Lietuvoje borelinių spygliuočių miškų zonų bendrijų edifikatoriai ir tai antra pagal gausumą po paprastosios pušies savaime augančių medžių rūšis Lietuvoje bei vienintelė eglių (Picea) genties medžių rūšis.
Medynas kuriame auga eglės arba jos vyrauja tarp kitų medžių rūšių yra vadinamas eglynu. Lietuvoje eglės užima apie 23,4 procentus arba apie 426 tūkstančius hektarų (XXI pirmam dešimtmetyje) visų miškų ploto ir dažnai sudaro eglynus ir auga su pušimis, lapuočiais. Paprastosios eglės lyginant su kitais Lietuvos medžiais išsiskiria dideliu pakantumu ūksmei, todėl paprastųjų eglių medynai glaudžiai susivėrę, tankūs ir tamsūs. Dėl šios priežasties eglynuose augalija skurdi – auga labai nedaug krūmokšnių, samanų, žolių rūšių. Kartais kur susidaręs storas eglių spyglių sluoksnis, nei krūmokšniai, nei žoliniai augalai, nei samanos neauga. Tokio tipo labai tankiuose eglynuose dirvožemio paviršių pasiekia tik apie 1–2 procentai Saulės šviesos.
Nors tarp medynų, pagal gausumą eglynai Lietuvoje yra antri po pušynų, tačiau jau nebėra išlikusių didelių jų masyvų, o ir jų plotai nuolat mažėja. Dažnesni eglynai Lietuvos šiaurinėje ir šiaurės vakarinėje dalyse. Didžiausi šalyje eglynai išlikę Rietavo savivaldybėje – Judrėnų-Tverų miškai Žemaitijoje. Kitur Lietuvoje didesni eglynai auga Šušvės upės baseine, Biržų girioje, Raguvos, Troškūnų, Balbieriškio, Daugų apylinkėse, Šešupės baseine. Mažiausiai eglynų yra smėlingais dirvožemiais pasižyminčioje Dzūkijoje ir Aukštaitijoje.
Dubravos arboretume tarp kitų Lietuvos dendrofloros augalų, taip pat renkamos, tiriamos, saugomos, auginamos paprastosios eglės morfologinės atmainos.
Paprastoji eglė dirvožemiui reiklesnė už paprastąją pušį ir gerai jos auga derlinguose, sujaurėjusiuose, pakankamai drėgnuose priemoliuose, priesmėliuose ir sunkiuose moliuose, nors labiausiai mėgsta priemolio ir priesmėlio įvairaus drėgnumo dirvožemius. Eglė normaliai auga ir vystosi tiek vidutinio rūgštumo, tiek ir šarminiuose dirvožemiuose. Eglių geram augimui reikalinga pastovi dirvožemio drėgmė. Paprastosios eglės nebūdingos sausuose ir lengvuose smėlynuose, aukštapelkėse.
Eglės neblogai pakenčia unksmę, bet tik tankiuose medynuose, kur žemutinė lajos dalis gauna apie 1 % bendro šviesos kiekio, šakelės pradeda intensyviai džiūti. Paprastosios eglės atsparios šalčiui, nors kartais nukenčia nuo pavasarinių šalnų, ypač ankstyvosios formos medžiai. Užterštam orui neatsparios – blogai auga, skursta miestuose ir prie gamyklų, nes nepakenčia dūmų, dulkių, cheminių medžiagų. Neatsparios smarkiems vėjams – nukenčia nuo vėjavartų, bijo sausrų. Pakenčia karpymą.
Pagrindinė paprastųjų eglių nykimo priežastis Lietuvoje – labai intensyvus, beveik nekontroliuojamas miškų kirtimas, pasireiškęs po 1990 metų. Tarp ypač pavojingų šioms eglėms parazitinių ligų, yra žievėgraužis tipografas (Ips typographus L.) bei kinivarpos – smulkūs vabalai. Švelnios žiemos ir šilti pavasariai leidžia saugiai išgyventi šiems ir daugeliui kitų eglių kenkėjų. Pagrindinė šaknų puvinių sukėlėja Lietuvos eglynuose yra šakninė pintis (Heterobosidion annosum). Eglių gausumui didelį poveikį daro ir klimato atšilimas. Šiems procesams užsitęsus, didelė tikimybė kad paprastųjų eglių arealas Lietuvoje trauksis šiaurės rytų kryptimi ir tai atsilieptų šių medžių Lietuvos populiacijai, kurios dabar auga arealo pakraštyje.
Paprastosios eglės vienas pagrindinių Lietuvos verslinės miškininkystės medžių, dideli miško paskirties žemės plotai jomis užsodinami šalies (bei kitose Europos šalyse) miškų plantacijose. Kertamos sulaukusios 61–80 metų amžiaus[12]. Dažnai auginama sodybose, tinka kelių apsauginėms juostoms. Sodininkystėje žinoma daugiau kaip 320 paprastosios eglės veislių, iš jų apie 100 registruotų veislų. Iš paprastosios eglės sudaromos gyvatvorės, žaliosios sienos, užuovėjinės juostos, o dekoratyviniuose želdynuose auginama daug paprastosios eglės veislių.
Paprastosios eglės mediena šviesi, naudojama popieriaus, celiuliozės pramonėje, statybose, baldų, buities reikmenų gamyboje, o lygiarievė – muzikos instrumentų gamyboje. Eglės žievėje yra rauginių medžiagų, o spygliuose – askorbo rūgšties. Iš paprastųjų eglių gaminamas eglių eterinis aliejus (Oleum Piceae abiesae), kuris išskiriamas vandens distiliacijos metodu iš spyglių ir skleidžia šaltą, gaivų, kartoką dervų kvapą.
Natūraliai gamtoje augančios aukštos, masyvios su storais ir tiesiais kamienais, kenkėjų ir ligų nepažeistos, žmogaus įsikišimu genetiškai nepakeistos (GMO) paprastosios eglės yra genetinė vertybė – tokių medžių sėklos labai vertinamos išsaugojant ir platinant jų populiacijas. Prie šito prisidėti galima renkant tokių medžių kankorėžius ir jų sėklas sodinant medžių plantacijose.
Paprastoji eglė dažnai minima lietuvių ir kitų aisčių mituose. Baltų mitologijos žinovų teigimu, eglė – mirties, nelaimės medis. Norbertas Vėlius rašė, kad eglė lietuvių mitologijoje siejama su velniu, požemio būtybėmis. Kaip nurodoma N. Vėliaus papasakotoje legendoje – „kadaise buvo badmetis, ir viena moteris iš skausmo, kad nebegali išmaitinti savo vaikų, virto medžiu. Ji buvo apsisiautusi šiurkščia skara, tad tapo egle“. Karelai taip pat tikėję, kad šis medis yra tamsių ir piktų dvasių buveinė, nes po jo šakomis lengva pasislėpti. Eglišakėmis žymėti kelią pas iškeliaujantįjį į anapus tradicija tebėra gyva ir dabar Lietuvoje.
Paprastoji eglė – Europoje yra tradicinis ir pagrindinis Šventų Kalėdų bei Naujųjų Metų sutikimo laikotarpio medis. Artėjant šioms šventėms, jos puošiamos įvairiais žaisliukais, blizgučiais, šalia jos dedamos dovanos. Nuo medžio pavadinimo yra kilęs lietuviškas moteriškas vardas Eglė.
Pavadinimas eglė (tarmiškai aglė) kildinamas iš indoeuropiečių prokalbės šaknies ide. *edh-, susijusios su aštrumu, badymu (iš tos pačios šaknies ir liet. adyti, adata). Panašios žodžio lytys aptinkamos ir giminiškose kalbose: prūs. addle, latv. egle (baltų prokalbės *edlii̯ā), slav. *edlā (iš jos kroat. jéla, ček. jedla, lenk. jodła). Galbūt susiję pavadinimai yra lot. ebulus ir gal. od-ocus („šeivamedis“),[13] sen. gr. ἐλάτη („eglė“).[14]
Pagal žodį „eglė“ Lietuvoje pavadinta nemažai upėvardžių (Agluona, Eglynupis), gyvenviečių (Eglynai, Eglynė, Egliai ir kt.).
Paprastosios eglės vyriškas žiedas
Nesubrendęs paprastosios eglės moteriškas kankorėžis (įprastos spalvos)
Nesubrendęs paprastosios eglės moteriškas kankorėžis (kartais pasitaiko žalsvos spalvos)
Kankorėžis ir sėkla
Paprastosios eglės sėkla
Maždaug 20 dienų daigelis
Paprastosios eglės jaunas medelis
Kirtavietėje išaugę maži paprastosios eglės medeliai
Nesubrendusi paprastoji eglė auganti Josvainių miške
Paprastoji eglė žiemą (Lapenranta, Suomija)
Jaunos paprastosios eglės žievė
Subrendusios paprastosios eglės žievė
Nudžiūvusi paprastoji eglė
Paprastosios eglės išpjauta mediena
Paprastosios eglės moksliniai sinonimai lotynų kalba, remiantis „The Plant List“ – augalų rūšių sąrašu:
Iliustruotas Lietuvos augalų genčių vardynas · Lietuvos vietinės medžių ir krūmų rūšys · Lietuvos išskirtiniai medžiai · Lietuvos svetimžemė dendroflora · Pasaulio išskirtiniai medžiai
Miškas · Miško skliautas · Lietuvos miškai · Pasaulio miškai (šalys pagal miškų plotą) · Miškų nykimas (neteisėtas miško kirtimas)
Miškininkystė (ekologinė miškininkystė) · Miško atkūrimas · Įveisimas · Miškų ūkis · Miškų urėdija · Girininkija · Eiguva · Lietuvos miškų institutas
Paprastoji eglė (Picea abies) – pušinių (Pinaceae) šeimos, eglių (Picea) genties visžalis spygliuotis medis. Paprastoji eglė – vienanamis augalas.
.
Parastā egle (latīņu: Picea abies) ir vienmāju priežu dzimtas skujkoks. Plaši izplatīta kokaugu suga Latvijā - otrajā vietā aiz parastās priedes (Pinus sylvestris). Parastās egles mūža ilgums ir 200-300 gadu. Tā var sasniegt līdz 40 m augstumu. Parastajai eglei ir konusveida vainags ar atstāvošiem vai mazliet nokareniem zariem. Miza sarkanbrūna vai pelēka, atlobās sarkanbrūni līdz sarkandzelteni. Skujas pa 1, tumšzaļas, četršķautņainas, ar kātiņu, pie koka paliek 5-7, reizēm pat 10 gadus. (skujai nobirstot, kātiņš paliek pie dzinuma). Parastā egle sāk ziedēt 25-30 gadu vecumā. Eglei ir sekla sakņu sistēma, novietota virsējā augsnes slānī. Ja egļu audze nav aizsargāta no valdošā vēja puses ar citu audzi vai mežmalas kokiem, tās bieži izgāž vējš. Egles zied maijā, un čiekuri ienākas tā paša gada oktobrī. Sēklas izbirst pavasarī — martā, aprīlī, tās ir tikpat lielas kā parastajai priedei, bet, kopā sabērtas, ir brūnā krāsā. Egles aug barības vielām bagātākās augsnēs nekā priedes, bet slikti panes pārpurvošanos. Parastā egle ir izteikti ēncietīga suga. Ilgi var augt citu koku noēnojumā.
Egles bojā daudzi kukaiņi un to kāpuri, galvenokārt vaboles (egļu astoņzobu mizgrauzis) un tauriņi (egļu mūķene, egļu čiekuru tinējs). Lielu ļaunumu nodara arī sakņpiepes izraisītā sakņu trupe.[2]
Latviešu folklorā sastopamas arī vairākas tautasdziesmas, kurās pieminētas egles:
Parastā egle (latīņu: Picea abies) ir vienmāju priežu dzimtas skujkoks. Plaši izplatīta kokaugu suga Latvijā - otrajā vietā aiz parastās priedes (Pinus sylvestris). Parastās egles mūža ilgums ir 200-300 gadu. Tā var sasniegt līdz 40 m augstumu. Parastajai eglei ir konusveida vainags ar atstāvošiem vai mazliet nokareniem zariem. Miza sarkanbrūna vai pelēka, atlobās sarkanbrūni līdz sarkandzelteni. Skujas pa 1, tumšzaļas, četršķautņainas, ar kātiņu, pie koka paliek 5-7, reizēm pat 10 gadus. (skujai nobirstot, kātiņš paliek pie dzinuma). Parastā egle sāk ziedēt 25-30 gadu vecumā. Eglei ir sekla sakņu sistēma, novietota virsējā augsnes slānī. Ja egļu audze nav aizsargāta no valdošā vēja puses ar citu audzi vai mežmalas kokiem, tās bieži izgāž vējš. Egles zied maijā, un čiekuri ienākas tā paša gada oktobrī. Sēklas izbirst pavasarī — martā, aprīlī, tās ir tikpat lielas kā parastajai priedei, bet, kopā sabērtas, ir brūnā krāsā. Egles aug barības vielām bagātākās augsnēs nekā priedes, bet slikti panes pārpurvošanos. Parastā egle ir izteikti ēncietīga suga. Ilgi var augt citu koku noēnojumā.
Egles bojā daudzi kukaiņi un to kāpuri, galvenokārt vaboles (egļu astoņzobu mizgrauzis) un tauriņi (egļu mūķene, egļu čiekuru tinējs). Lielu ļaunumu nodara arī sakņpiepes izraisītā sakņu trupe.
Latviešu folklorā sastopamas arī vairākas tautasdziesmas, kurās pieminētas egles:
Ai, eglīte, ai, priedīte, Kur tik košu rotu ņēmi? Vai bij ziema vai vasara, Zaļi svārki mugurā.De fijnspar (Picea abies) is een boom uit de dennenfamilie (Pinaceae). Het is een conifeer uit Noord- en Centraal-Europa. Hij wordt veel aangeplant in tuinen en parken. Tevens wordt de fijnspar gebruikt als kerstboom. Een volwassen fijnspar kan tot 50 meter hoog worden. Het hout dat gewonnen wordt uit de fijnspar is vuren.
De oudste boom ter wereld is mogelijk een fijnspar in de Zweedse provincie Dalarna. De leeftijd van deze boom werd in 2008 geschat op 9555 jaar.[1]
De fijnspar is een eenhuizige boom. De kroon is smal en kegelvormig. Sparren uit lager gelegen gebieden hebben meestal bredere kronen (minder zware sneeuwlast). De takken zijn grotendeels horizontaal, maar in het bovenste deel omhoog gericht. Bij oudere bomen gaan de takken een beetje hangen. De schors is glad en roodachtig bruin van kleur. Met het ouder worden wordt de schors donker paarsachtig. De barsten vormen ronde, kleine, gladde platen.
De twijgen zijn roodachtig tot oranjebruin. De knoppen zijn glad, bruin en gepunt. De naalden zijn aan alle zijden donkergroen en staan rondom de twijg. Ze zijn stijf en scherp gepunt, hebben een vierkantige doorsnede en worden 1 tot 2,5 cm lang. Ze staan op kleine, bruine, steelachtig verlengde naaldenkussentjes (kenmerk van alle sparren). De naalden staan radiaal op de twijgen, behalve op twijgen in de schaduw, waar ze aan de onderzijde gescheiden staan. Naalden kunnen 5 tot 7 jaar oud worden.
De fijnspar is eenhuizig. De mannelijke kegels (april tot mei) zijn cilindervormig en zijn in de hele kroon aanwezig. De kleur verandert van rood in het begin tot geel later. Ze zijn circa 1,5 tot 3 cm lang en zitten aan het eind van hangende twijgen.
De vrouwelijke kegels zijn rechtopstaand en eivormig. Ze komen alleen voor in de top van de boom. Hun kleur varieert van groen tot donkerrood. Na bestuiving en bevruchting ontstaan er 10-16 cm lange, donkerbruine, cilindrische kegels (november tot december), met iets gegolfde schubben. Deze kegels hangen omlaag en vallen in hun geheel af. Dekschubben zijn niet zichtbaar.
De fijnspar komt voor in grote delen van Eurazië. In de Alpen komt hij voor tot ongeveer 2000 m.
De fijnspar levert licht en elastisch hout met een bleekgele kleur, dat onder de naam vuren het meest gebruikte bouwhout in Nederland is. Verder wordt het gebruikt voor kisten, interieur van woningen, papier, violen, schepen, et cetera. Uit de harsblaren op stam en takken wordt terpentijn gewonnen.
Twijg
Vrouwelijke bloeiwijze
Kegel
Zaad
Knoppen
Bast van een jonge boom
Schors van een oudere boom
Boomluis (Cinara piceae)
Picea abies 'cranstonii'
Dwarsdoorsnede hout
Picea abies
Mediabestanden die bij dit onderwerp horen, zijn te vinden op de pagina Picea abies op Wikimedia Commons. De fijnspar (Picea abies) is een boom uit de dennenfamilie (Pinaceae). Het is een conifeer uit Noord- en Centraal-Europa. Hij wordt veel aangeplant in tuinen en parken. Tevens wordt de fijnspar gebruikt als kerstboom. Een volwassen fijnspar kan tot 50 meter hoog worden. Het hout dat gewonnen wordt uit de fijnspar is vuren.
De oudste boom ter wereld is mogelijk een fijnspar in de Zweedse provincie Dalarna. De leeftijd van deze boom werd in 2008 geschat op 9555 jaar.
Gran (Picea abies) er eit tre i granslekta som er svært vanleg i Norden. Dette bartreet blir ofte kalla norsk gran, skogsgran eller vanleg gran for å skilja det frå andre grantypar.
Grantre blir brukt som planke- og møbelmateriale, som råstoff til å laga tremasse, cellulose, papir og kartong. Det er òg brukt til dekorasjon, særleg som juletre.
Grantre er tette bartre med mange kvasse nåler på 12–24 mm. Treet er tvekjønna og blømer i mai–juni. Dei om lag 4 cm lange, raude eller lysegrøne hoblomane står ytst på dei øvre greinene medan dei mindre hannblomane veks lenger nede og nær krona. Konglane er dei lengste i granslekta og blir 9–17 cm lange.
Rotsystemet spreier seg utover, slik at trea ikkje har feste djupt i jorda. Dei kan derfor lett blåsa overende i sterk vind, særleg om jorda er grunn eller oppbløytt. I Noreg kan treet bli opptil 50 meter høgt med ein stammediameter på opptil 1,5 meter.
Grantrea kan ha ulike former ut frå kvar dei veks. Trea er ofte kjegleforma, gjerne med rette greiner som står vassrett ut frå stammen. I område med mykje snøfall kan greinene vera korte og peika nedover for å minska vekta dei må bera om vinteren. Andre veksttypar av gran er kamgran, som har tynne greiner hengande som hår, og slangegran, eit tre med svært få sidegreiner. Krypande tre som slår rot frå greinene kan ein finna i verharde område, på fjellet og langs kysten.
Gran kan bli 200–300 år gammalt. Ho veks best på fuktig, næringsrik jord, men kan godt tola skugge. For å trivast treng treet stabilt vinterklima.
Det veks gran over heile Nordausteuropa, austover frå Noreg og Polen, og i fjella i Sentral-Europa. Uralfjella utgjer eit skilje der underarten Picea obovata tek over på austsida.
Treet kom først til Noreg for om lag tre tusen år sidan, men er no eitt av dei vanlegaste i landet, og fortsatt under utbreiing. Det veks naturleg dei fleste stader, bortsett frå på Vestlandet og i Nord-Noreg. Det finst likevel enkelte spreidde bestandar så langt nord som i Karasjok og Sør-Varanger.
Wikimedia Commons har multimedia som gjeld: Gran Gran (Picea abies) er eit tre i granslekta som er svært vanleg i Norden. Dette bartreet blir ofte kalla norsk gran, skogsgran eller vanleg gran for å skilja det frå andre grantypar.
Grantre blir brukt som planke- og møbelmateriale, som råstoff til å laga tremasse, cellulose, papir og kartong. Det er òg brukt til dekorasjon, særleg som juletre.
Gran (Picea abies), også kalt vanlig gran, er et tre i furufamilien. Arten vokser i nordlige strøk i et «taigabelte» rundt Nordishavet og brukes til bygningsmateriale, papir og møbler, samt som juletre. På engelsk heter gran Norway Spruce. Dette kommer av at engelskmennene lærte å kjenne dette treslaget først ved kjøp av trevirke fra Norge. I 1666 brant store deler av London ned, noe som medførte stor etterspørsel etter grantrevirke. I dag er gran det mest dominerende treslaget i Norge, selv om den fortsatt ikke har fått fotfeste på Vestlandet.[2]
Grantrær kan bli opptil 50 m høye.[3] Den har flatrot som vanligvis ikke går lenger ned i bakken enn 1 m. Blomstring i mai. Trekronen er smalt konisk, grenene ofte litt hengende og svaie. Barken er rent brun eller gråbrun, årsskuddene kan være oransjebrune og litt hårete. De er flate under, og har barnåler oppå. Nålene er inntil 10 mm lange og 3 mm brede, mørkegrønne og litt blanke. Unge hunnblomster er rubinrøde og opprette. Konglene kan bli 10–20 cm lange, men sjelden mer enn 3 cm brede, og ofte hengende. Kongleskjellene har rombeform, de er ovale, og spisse ytterst. Et grantre kan i spesielle tilfeller bli ca. 600–700 år gammelt, men roten kan være inntil 10 000 år gammel og avgi nye, genetisk identiske trær som hver for seg gjennomlever fem prosent av rotsystemets levealder.[4]
Granen har evne til å klone seg selv, og overlever derfor under sterkt skiftende klimatiske og biotopiske forhold. I perioder med kulde, som i Den lille istiden i senmiddelalderen, skjøt granrøttene ut lave busker, mens individene i tider med mildere temperaturer blir høyreiste og slanke – som i våre tider.[5]
Varianter omfatter sibirgran (Picea obovata), mens en vanlig form er ormegran (Picea abies f. virgata) med lange og hengende grener som ofte nesten ikke er greindelte.
I Norge vokser det både vill og dyrket gran. Vill gran forekommer helt nord til Pasvik som spredte forekomster. Skogdannende gikk den like nord for Bjøllånes i Dunderlandsdalen i Rana. Da Sulitjelma gruber ble etablert i 1880-årene, var det også gran der. Den ble utryddet av hogst, geitehold og utslipp fra smeltehytta. Man har tidligere antatt at grana innvandret rundt 500–400 f.Kr., først i Lierne i Nord-Trøndelag, men funn fra Dalarna like over grensen til Sverige viser at den var en pionerart som etablerte seg straks isen forsvant.
På helleristningene i Østfold finnes det bare to avbildninger av trær, og de ser ut til å vise to grantrær. I bronsealderen var grantrær fremdeles sjeldne i Norge, noe som kan forklare avbildningene, som er å finne ved Solberg gård i Sarpsborg kommune. Etter formen på de avbildete skipene å dømme, kan dette helleristningsfeltet dateres til 800-tallet f.Kr. De to bartrærne ses nederst i feltet.[6]
Den tradisjonelle forståelsen er at grana kom til Lierne fra Sverige, og at den hadde spredt seg dit fra det nordlige Russland via Finland. Det er gjort funn av gran i grenseområdene ved Ladogasjøen som er om lag 5 500 år gamle. Det er funnet minst 3 000 år gamle eksemplarer på Finlands vestkyst og grensestrøkene inn mot Sverige ved Bottenviken.Men det er uvisst om dette var den første spredningsveien vestover inn til Sverige og Norge, eller om det bare representerer en senere innvandringsbølge.
Det er gjort funn av gran fra tiden 300–600 e.Kr. i de mest sentrale strøkene på Østlandet. Det har vært antatt at de nordvestre delene av Nordmarka (Ringkollen og Krokskogen) hadde grantrær omkring år 450–500 e.Kr., mens for eksempel Nittedalstraktene hadde gran alt i år 215–390 e.Kr. Til Hurdal og Vestre Toten kom den trolig alt i det første hundreåret etter år 0.
I Møre og Romsdal vokser naturlig granskog bare i Rindal og Romsdal, og forekomsten i Romsdal kan skyldes planting på 1800-tallet.[7] På resten av Vestlandet vokser gran naturlig kun noen få steder, som Modalen, Suldal, Voss og Luster,[8] men både vanlig gran og den amerikanske sitkagran er vanlig plantet i landsdelen.
Kysten fra rett sør for Trondheimsfjorden til Rana i Nordland er det eneste området i Europa der gran naturlig vokser ved Atlanterhavet. Disse granskogene har et fuktig og kjølig klima og danner en særpreget naturtype som kalles boreal regnskog, eller mer presist kystgranskog. Naturtypen er svært rik på moser og lav, og flere lavarter har sitt eneste europeiske voksested her.[9]
Det eldste levende individet av gran i Norge er registrert i Trillemarka i Buskerud og er 484 år (2008). I Skandinavia er den eldste grana funnet i Vilhelmina kommune i Sverige. Den var hele 587 år (1999). Men rotsystemene kan altså være betydelig eldre, inntil 10 000 år.
I 2012 publiserte en stor forskergruppe resultatene av genetiske undersøkelser av pollen funnet i innsjøsedimenter. I artikkelen i det prestisjefylte tidsskriftet Science hevdes det at de boreale treslagene overlevde siste istids maksimum i Skandinavia. Analysene viser at gran vokste i Trøndelag for 10 300 år siden, og at det fantes furu og gran i nærheten av Andøya for henholdsvis 22 000 år og 17 700 år siden.[10]
Gran forekom i Norge i mellomistidene og hadde i perioder større utbredelse enn i dag. Pollenfunn fra Fjøsanger utenfor Bergen og Vossestrand på Voss viser at det vokste store granskoger på Vestlandet mot slutten av Eem-mellomistiden.[11][12]
I Fulufjällets nasjonalpark i Dalarna i Sverige er det oppdaget ei levende gran som vokser på et rotsystem som er C14-datert til 9 558 år gammelt.[13] Funnet kan føre til at vi må revidere vår forståelse for når og fra hvor grantreet kom til Skandinavia.[14]
Leif Kullman, professor i naturgeografi ved Umeå universitet, har kartlagt granas utbredelse og funnet en rekke grantrær som er mellom sju og ni tusen år gamle. Den eldste av disse antas å være det eldste levende treet i hele verden. Kullman hevder at trærne har overlevd som lavtvoksende buskvekster.[14]
Midt i Trillemarka i Buskerud, på grensen mellom Sigdal og Numedal står det som sannsynligvis er Norges eldste levende grantre. Det er 538 år gammelt, det begynte å spire i 1480.[15][16]
Gran er et svært viktig treslag som opp gjennom tidene har medvirket til velstand gjennom båtbygging, husflid og fremveksten av sagbruks- og treforedlingsindustrien i Skandinavia. Tradisjonelt er gran også det mest vanlige juletreet i de norske hjem. Gran blir også brukt i lokket på strykeinstrumenter som fiolin, cello ol.
Mesteparten av grantømmeret blir brukt til skurlast (planker og bord til husbygging og innredning) og møbler. Tremasse og cellulose blir brukt til papirproduksjon. Grantrefibrene (cellene) er lange og derfor godt egnet til formålet. Det dårligste tømmeret blir brukt til produksjon av spon- og fiberplater.
Gran (Picea abies), også kalt vanlig gran, er et tre i furufamilien. Arten vokser i nordlige strøk i et «taigabelte» rundt Nordishavet og brukes til bygningsmateriale, papir og møbler, samt som juletre. På engelsk heter gran Norway Spruce. Dette kommer av at engelskmennene lærte å kjenne dette treslaget først ved kjøp av trevirke fra Norge. I 1666 brant store deler av London ned, noe som medførte stor etterspørsel etter grantrevirke. I dag er gran det mest dominerende treslaget i Norge, selv om den fortsatt ikke har fått fotfeste på Vestlandet.
La pëssra a l'é na conìfera. A riva fin-a a 45 méter d'autëssa. Soa còma sempevërda a l'é a forma ëd piràmida s-ciassa.
La scòrsa a va dal gris al maròn ciàir; da costa as dëstaco dle scaje ariondà. Ij branchet giovo a son baross e a l'han le guce foratante tut dantorn. Ij branch secondari a son ëspatarà arlongh tut ël tronch. Le rèis a son nen tant ancreuse.
Le pin-e a son barosse, bëslonghe. A casco antreghe apress avèj përdù le smens con j'alëtte.
A l'é na spece da teren àcid e fresch e a peul soporté 'd fòrt sàut ëd temperadura antra istà e invern.
A setentrion a riva fin-a al Sìrcol Polar Àrtich.
A le quòte basse a peul mës-cesse con ël sapin, antra j'800 e ij 1600 méter con ij malëzzo e, dle vire, con ël pin pigné; ant ij leu pì sùit con ël pin.
An Piemont a l'é nen tant ëspantià, gavà ant l'Òssola e ant la part pì àuta dla Valsusa; ant le zòne pì meridionaj ëd la region a l'é pì ràira e associà a d'àutre conìfere. A l'é ëdcò present an Val d'Osta.
A peul rivé fin-a a n'età ëd 300 o 400 agn. A l'é n'erbo ch'a arzist bin a la frèid e a le geilà tardisse.
Sò bòsch a l'é dovrà për ij trav, ij listej, le perlin-e, tanme material da saron, carpentié e minusié, për j'ambalage.
A l'é dovrà tanme erbo ëd Natal.
Variassion dël nòm ëd la pëssra a son pëssa o pecia. Ant le Combe 'd Susa e dël Chison a la ciamo ëdcò sufia. Da la Comba dla Vràita fin-a a l'àuta Comba ëd Tane as treuva ëdcò la denominassion serenta.
La pëssra a l'é na conìfera. A riva fin-a a 45 méter d'autëssa. Soa còma sempevërda a l'é a forma ëd piràmida s-ciassa.
La scòrsa a va dal gris al maròn ciàir; da costa as dëstaco dle scaje ariondà. Ij branchet giovo a son baross e a l'han le guce foratante tut dantorn. Ij branch secondari a son ëspatarà arlongh tut ël tronch. Le rèis a son nen tant ancreuse.
Le pin-e a son barosse, bëslonghe. A casco antreghe apress avèj përdù le smens con j'alëtte.
A l'é na spece da teren àcid e fresch e a peul soporté 'd fòrt sàut ëd temperadura antra istà e invern.
A setentrion a riva fin-a al Sìrcol Polar Àrtich.
A le quòte basse a peul mës-cesse con ël sapin, antra j'800 e ij 1600 méter con ij malëzzo e, dle vire, con ël pin pigné; ant ij leu pì sùit con ël pin.
An Piemont a l'é nen tant ëspantià, gavà ant l'Òssola e ant la part pì àuta dla Valsusa; ant le zòne pì meridionaj ëd la region a l'é pì ràira e associà a d'àutre conìfere. A l'é ëdcò present an Val d'Osta.
NotissieA peul rivé fin-a a n'età ëd 300 o 400 agn. A l'é n'erbo ch'a arzist bin a la frèid e a le geilà tardisse.
Sò bòsch a l'é dovrà për ij trav, ij listej, le perlin-e, tanme material da saron, carpentié e minusié, për j'ambalage.
A l'é dovrà tanme erbo ëd Natal.
Ël nòmVariassion dël nòm ëd la pëssra a son pëssa o pecia. Ant le Combe 'd Susa e dël Chison a la ciamo ëdcò sufia. Da la Comba dla Vràita fin-a a l'àuta Comba ëd Tane as treuva ëdcò la denominassion serenta.
Multimedia w Wikimedia Commons Świerk pospolity (Picea abies (L.) H.Karst) – gatunek drzewa z rodziny sosnowatych (Pinaceae). Jest to jedyny gatunek świerka występujący naturalnie w Polsce. Rośnie głównie w północno-wschodniej części kraju, na południu Polski, w górach i na pogórzu. Nie występuje w sposób naturalny w centralnej i zachodniej Polsce (tzw. pas bezświerkowy). Zasięg tego gatunku rozciąga się na północy Europy od Norwegii do Rosji, występuje także w Alpach, Sudetach, Karpatach oraz na Bałkanach. Na wschodzie sięga Uralu, gdzie stopniowo wypiera go świerk syberyjski (Picea obovata). Północna granica występowania przebiega w Norwegii.
Na niektórych obszarach Ameryki Północnej świerk pospolity zadomowił się, jednak nie jest na tyle ekspansywny, aby został uznany za gatunek inwazyjny.
Podawane jest, że w polskich Tatrach zasięg pionowy świerka to ok. 1570 m n.p.m., ale karłowate osobniki stwierdzane są wyżej w kilku miejscach – do wysokości ok. 2010 m n.p.m.[3]
Pokrój drzewa
Kora
Szyszka
Drzewo jednopienne, kwitnie wiosną.
Do niedawna uważano, że osiąga wiek do ok. 500 lat. Obecnie znane są znacznie starsze egzemplarze (8 000 lat). W szwedzkiej prowincji Dalarna rośnie świerk liczący aż 9 550 lat, co czyni go najstarszym zbadanym drzewem na świecie[6]. Najstarszy świerk w Polsce (350 lat) rośnie w Strzelcach Opolskich. Najwyższe zmierzone dotychczas świerki w Polsce rosną w Puszczy Białowieskiej (ok. 51,8 m) oraz w Beskidzie Żywieckim, w okolicach Wielkiej Raczy (także ok. 51,8 m). Najwyższy egzemplarz świerka w Europie (zarazem najwyższe europejskie drzewo rodzime) rośnie w Bośni i Hercegowinie, liczy 63 metry.
W górach bory świerkowe tworzą piętro regla górnego (piętro górskie wyższe) występując na obszarach do 2200 m n.p.m. W tajdze tworzy lasy mieszane z brzozą i sosną. Wytrzymuje duże mrozy, silny wiatr i obfite opady śniegu. Świerk ma większe wymagania glebowe, aniżeli sosna. Lepiej rośnie na glebach gliniasto-piaszczystych i piaszczysto-gliniastych. Preferuje luźne, świeże, wilgotne gleby gliniaste. Wymaga większej wilgotności gleby i powietrza. Mało odporny na działanie wiatru, ze względu na płytko rozwijający się system korzeniowy oraz gęstą koronę, najczęściej o dużej średnicy, która zwiększa możliwość wywrotów. Niebezpieczeństwo to wzrasta szczególnie przy nagłym odsłonięciu drzewostanu lub jego szybkim i silnym przerzedzeniu. Świerk dobrze znosi ocienienie – jest gatunkiem cienioznośnym.
Drzewostany świerkowe są cieniste, pod okapem świerków jest niższa temperatura aniżeli w otoczeniu oraz większa wilgotność powietrza. Słabsze są też prądy powietrza, odkłada się więcej ściółki, a do gleby dochodzi mniej opadów, których znaczny procent jest zatrzymywany w koronach drzew. Świerki mają tendencję do zakwaszania gleb, na których rosną.
Nasiona świerka stanowią istotne źródło pożywienia wielu ptaków i mniejszych zwierząt leśnych, w tym dzięciołów, wiewiórek i ryjówek.
Na południowych krańcach zasięgu świerk pospolity intensywnie krzyżuje się ze świerkiem syberyjskim (Picea obovata) dając Picea × fennica. Mieszańce wykazują różną gradację cech pośrednich, co utrudnia jednoznaczne ustalenie granic występowania obydwu gatunków. W niektórych pracach świerk syberyjski jest uznawany za podgatunek świerka pospolitego. Jednak w typowych formach drzewa te znacznie się różnią, świerk syberyjski ma krótsze szyszki, długości 5–10 cm, z zaokrąglonymi łuskami.
Populacje świerka pospolitego w południowo-wschodniej Europie mają z reguły dłuższe szyszki z bardziej zaostrzonymi łuskami. Czasem wyodrębniane są jako Picea abies var. acuminata, jednak w znaczącej większości cechy pokrywają się z resztą zasięgu.
Wyhodowano szereg odmian ogrodowych, różniących się m.in. pokrojem i barwą igieł, w tym:
Świerk pospolity (Picea abies (L.) H.Karst) – gatunek drzewa z rodziny sosnowatych (Pinaceae). Jest to jedyny gatunek świerka występujący naturalnie w Polsce. Rośnie głównie w północno-wschodniej części kraju, na południu Polski, w górach i na pogórzu. Nie występuje w sposób naturalny w centralnej i zachodniej Polsce (tzw. pas bezświerkowy). Zasięg tego gatunku rozciąga się na północy Europy od Norwegii do Rosji, występuje także w Alpach, Sudetach, Karpatach oraz na Bałkanach. Na wschodzie sięga Uralu, gdzie stopniowo wypiera go świerk syberyjski (Picea obovata). Północna granica występowania przebiega w Norwegii.
Na niektórych obszarach Ameryki Północnej świerk pospolity zadomowił się, jednak nie jest na tyle ekspansywny, aby został uznany za gatunek inwazyjny.
Podawane jest, że w polskich Tatrach zasięg pionowy świerka to ok. 1570 m n.p.m., ale karłowate osobniki stwierdzane są wyżej w kilku miejscach – do wysokości ok. 2010 m n.p.m.
Picea abies, popularmente conhecida como Abeto-falso, Espruce-da-Noruega, Espruce-europeu ou Pícea-europeia é uma conífera da família pinaceae, originária do norte e centro da Europa.[1][2],
Em muitos países é utilizada como árvore de Natal e também como planta ornamental em parques e jardins, embora sensível à poluição urbana.
A madeira de Picea abies é muito apreciada no fabrico de instrumentos musicais.[3] Grande parte dos instrumentos de cordas (violino, violoncelo e contrabaixo, por exemplo) utilizam tradicionalmente a madeira de Picea abies em sua parte superior (tampo harmônico) e em algumas partes localizadas no interior do instrumento, pois esta madeira confere uma característica peculiar de ressonância muito apreciada pelos grandes mestres da luteria, como Antonio Stradivari, Nicola Amati e muitos outros. [4][5][6][7]
Picea abies, popularmente conhecida como Abeto-falso, Espruce-da-Noruega, Espruce-europeu ou Pícea-europeia é uma conífera da família pinaceae, originária do norte e centro da Europa.,
Em muitos países é utilizada como árvore de Natal e também como planta ornamental em parques e jardins, embora sensível à poluição urbana.
A madeira de Picea abies é muito apreciada no fabrico de instrumentos musicais. Grande parte dos instrumentos de cordas (violino, violoncelo e contrabaixo, por exemplo) utilizam tradicionalmente a madeira de Picea abies em sua parte superior (tampo harmônico) e em algumas partes localizadas no interior do instrumento, pois esta madeira confere uma característica peculiar de ressonância muito apreciada pelos grandes mestres da luteria, como Antonio Stradivari, Nicola Amati e muitos outros.
Molidul (Picea abies L., H. Karst.) este o specie de arbori coniferi care pot avea înălțimea până la 50 m (arbori din clasa I si II Kraft) și diametrul trunchiului până la 1-1.5 m, cu coroană piramidal-conică, permanent verde, cu frunze aciforme de culoare verde inchis.
Are un temperament de semilumină, de aceea trebuie cultivat sub umbra speciilor pionere / invadatoare (plop, mesteacăn).
Ritidom brun-roșcat crăpat longitudinal. Înrădăcinarea este trasantă, de aceea suferă des doborâturi de vânt. Forma conic-piramidală a coroanei se datorează creșterii din ce în ce mai scurte a crengilor, dinspre bază spre vârf. Molizii mai bătrâni, care cresc în desișul codrilor, își pierd crengile de la bază (acest fenomen se numește elagaj natural și se datorează faptului că lumina nu mai pătrunde la baza arboretului), coroana urcând spre mijlocul tulpinii. De asemenea, în condițiile unei lumini naturale slabe, aceștia prezintă o creștere laterală slabă, în comparație cu arborii mai izolați.
Florile molidului sunt unisexuat-monoice, cele mascule producând foarte mult polen anemofil, care primăvara formează, în bătaia vântului, adevărați nori de praf gălbui în jurul arborelui. Florile femele apar ca niște mici ghemotoace, care după fecundare se transformă în conuri ai căror solzi adăpostesc sămânța; conurile sunt pendente , sămânța este înaripată.
Preferințe pedologice: preferă solurile acide. Vârsta exploatabilității se situează în jurul vârstei de 90-110 ani. Răspândirea: pădurile de molid acoperă 22% din suprafața forestieră a României.
Molid în Transilvania (1)
Molid în Transilvania (2)
Frunze de molid
Molidul (Picea abies L., H. Karst.) este o specie de arbori coniferi care pot avea înălțimea până la 50 m (arbori din clasa I si II Kraft) și diametrul trunchiului până la 1-1.5 m, cu coroană piramidal-conică, permanent verde, cu frunze aciforme de culoare verde inchis.
Are un temperament de semilumină, de aceea trebuie cultivat sub umbra speciilor pionere / invadatoare (plop, mesteacăn).
Ritidom brun-roșcat crăpat longitudinal. Înrădăcinarea este trasantă, de aceea suferă des doborâturi de vânt. Forma conic-piramidală a coroanei se datorează creșterii din ce în ce mai scurte a crengilor, dinspre bază spre vârf. Molizii mai bătrâni, care cresc în desișul codrilor, își pierd crengile de la bază (acest fenomen se numește elagaj natural și se datorează faptului că lumina nu mai pătrunde la baza arboretului), coroana urcând spre mijlocul tulpinii. De asemenea, în condițiile unei lumini naturale slabe, aceștia prezintă o creștere laterală slabă, în comparație cu arborii mai izolați.
Florile molidului sunt unisexuat-monoice, cele mascule producând foarte mult polen anemofil, care primăvara formează, în bătaia vântului, adevărați nori de praf gălbui în jurul arborelui. Florile femele apar ca niște mici ghemotoace, care după fecundare se transformă în conuri ai căror solzi adăpostesc sămânța; conurile sunt pendente , sămânța este înaripată.
Preferințe pedologice: preferă solurile acide. Vârsta exploatabilității se situează în jurul vârstei de 90-110 ani. Răspândirea: pădurile de molid acoperă 22% din suprafața forestieră a României.
Molid în Transilvania (1)
Molid în Transilvania (2)
Frunze de molid
Smrek obyčajný (Picea abies) je ihličnatý strom z čeľade borovicovité (Pinaceae). Je to najrozšírenejší strom na Slovensku a významná hospodárska plodina [4]. Na rozdiel od jedle bielej (Abies alba), ktorá má ploché a vykrojené ihlice, smrek obyčajný má hranaté a špicaté ihlice. Obrastajú celý konárik.
Je to 25 – 50 metrov[2] vysoký strom (najvyšší pôvodný európsky) s kužeľovitou, respektíve úzko ihlanovitou korunou. Jeho ihlice majú dĺžku 1 – 1,5 cm, vyrastajú z konárika po jednej, končisté. Brachyblasty má takmer zakrpatené. Praslenovité konáriky majú charakteristické listové vankúšiky (pulvinuli folii) oddelené ryhami. Ihlice majú zvyčajne štvorhranný prierez s prieduchmi na všetkých štyroch stranách. Sú tmavozelenej farby. Púčiky sú úzko kužeľovité, bez živice a s pritisnutými šupinami. Konáre môžu byť ohnuté nahor alebo u starších jedincov nadol. Kvitne od apríla do mája. Samčie šišky sú červenopurpurové s dĺžkou 2 – 2,5 cm. Samičie sú valcovité, s tvrdými šupinami a vyrastajú na koncoch vlaňajších výhonkov. Okrem svojej dĺžky, ktorá môže byť až 16 cm sa od samčích odlišujú tiež farbou. Zvláštnosťou mladých šišiek je, že rastú smerom nahor a sú sfarbené buď do purpurofialova alebo do zelena. Dozrievajú v prvom roku. V čase zrelosti majú základnú farbu svetlohnedú, visia nadol. Semená sú tmavohnedé, na spodku končisté a majú krídlo.[5][6][7][8][9]
Strom je obojpohlavný. Samčie a samičie kvety sú červené až purpurové do 2,5 cm.[2] Obidve rastú na jar na vzpriamených súkvetiach.[10]
Smrek obyčajný je veľmi rozšírený ako zložka klimaxových horských lesov. Rastie na rozmanitom geologickom podklade, uprednostňuje hlinité a piesočné pôdy. Darí sa mu aj v polohách s vysokou hladinou podzemnej vody, tzv. podmáčané smrečiny. Keďže však plytko korení, je náchylný na vývrátenie. Prirodzene rastie v strednej a severnej Európe, v Alpách do nadmorskej výšky 2000 metrov, kde tvorí hornú hranicu lesa. Je prirodzenou hranicou lesa aj na Slovensku a to vo výškach 1 500 – 1 550 metrov. V Laponsku a na severe Ruska zasahuje takmer až k severnej hranici lesa. Výborne znáša nízke teploty. V minulosti bol vo veľkom vysádzaný v nižších polohách. Pestuje sa kvôli drevu, ako aj ochrane pôdy. Drevo je mäkké, ľahko opracovateľné, pružné, rovnomerne štiepateľné, priemyselne využiteľné.[11] Využíva sa aj jeho kôra kvôli vysokému obsahu tanínu, v ľudovom liečiteľstve sa zase používa odvar z jeho ihlíc a konárikov. Smrekové monokultúry vysádzané v nížinách však trpia tak klimatickými činiteľmi, ako aj škodcami a negatívnymi civilizačnými vplyvmi. Zdravé smreky sa bránia voči lykožrútovi tak, že z poranených miest stromu sa vyleje živica, ktorá hmyz zalepí a tak ho zahubí. Oslabené smreky v monokultúrach sú však lykožrútmi napadané hromadne, čím vznikajú kalamitné stavy.
Tlačové vyhlásenie univerzity Umeå universitet, potvrdilo, že vek klonu smreku obyčajného, nazvaný Old Tjikko je rádiokarbónovou metódou datovaný na 9550 rokov, a je tak najstarším žijúcim stromom.[13][14]
Ale klonálna kolónia Pando, čo je 47 000 žijúcich klonov topoľa osikového, je ich vek odhadovaný na 80 000 až 1 milión rokov.[15][16][17]
Šiška a semená
Kôra mladého smreku
Kôra starého smreku
Hálky kôrovnice smrekovej
Mladé výhonky
Smrekové drevo
Old Tjikko je najstarší smrek obyčajný na svete, podľa jeho koreňového systému
Commons ponúka multimediálne súbory na tému Smrek obyčajný
Wikidruhy ponúkajú informácie na tému Smrek obyčajný
Wikislovník ponúka heslo Smrek obyčajný
Smrek obyčajný (Picea abies) je ihličnatý strom z čeľade borovicovité (Pinaceae). Je to najrozšírenejší strom na Slovensku a významná hospodárska plodina . Na rozdiel od jedle bielej (Abies alba), ktorá má ploché a vykrojené ihlice, smrek obyčajný má hranaté a špicaté ihlice. Obrastajú celý konárik.
Gran (Picea abies) är ett barrträd i gransläktet och familjen tallväxter. Granen kan uppnå 60 meters höjd och en ålder av över 400 år. I södra och mellersta Sverige blir den dock sällan över 200 år, men avverkas vanligen långt tidigare.
Rödgran är samma art men namnet används främst vid handeln med julgranar.
Granen antogs tidigare ha kommit till Skandinavien via Finland från Ryssland omkring 3000 f.Kr. samtidigt som boken kom söderifrån. Norrifrån spred den sig snabbt och omkring 2000 f.Kr. fanns den i hela Norrland, men det dröjde till ca 500 e.Kr. innan Småland fick sina granskogar.[3]. Denna teori har senare ifrågasatts till förmån för teorin att granen invandrat söderifrån. Se under avsnitt Skandinavien nedan och Virtuella floran.
Man har dock hittat granar på Fulufjället vars rotsystem innehar extrem ålder; flera är över 8 000 år. En av dem, Old Tjikko, har daterats till 9 550 år gammal, vilket gör den till världens tredje äldsta kända levande organism och världens äldsta individuella trädklon.
Granen är idag Medelpads landskapsträd.[3]
Granen är ett barrträd och barren sitter strödda i mycket stora antal på varje skott men växlar mycket i storlek, form och riktning. Granen är också mycket omväxlande med avseende på kronans form, beroende på huvudgrenarnas riktning och kvistarnas ställning. Kottefjällen har också varierande form. Den är antagligen det mest mångformiga trädet i Norden.
Granen uppvisar tydligt flera av de för barrträdens vegetativa delar typiska kännemärkena. Dessa är, utöver bladens utbildning till barr, den genom hela kronan löpande huvudstammen, huvudgrenarnas konfigurationer i cirklar och hartsavsöndringen i veden och barken.
Granen är nakenfröig vilket betyder att fröämnena sitter på ett fruktblad, som är platt utbrett men ej hopvikt till ett fruktämne. Fruktbladen är spiralställda och har under blomningen oftast purpurröd färg. Eftersom granen vare sig har märke eller stift sker pollineringen genom att pollenet förs av vinden till fruktbladets platta eller kullriga översida, där de små fröämnena sitter och därmed fastnar pollenkorn direkt på fröämnena. När fröna mognar tillväxer och förvedas fruktbladet, men det är fortfarande platt och här utbildar sig alltså inte någon frukt, utan fröna sitter ohöljda i skydd av fjällen, som bildar grankotten.
Granens kotte är alltså en samling spiralställda fruktblad på en utdragen axel och motsvarar en honblomma med talrika pistiller. Dessutom ser man ett litet fjäll utanför varje fruktblad, vilket förklaras av att fruktbladet är kluvet i två lameller. Även "hanblomman" består av en mängd små fjällika blad i spiral så att den liknar ett litet ax. Varje blad bär två pollensäckar.
Granen är sambyggare (monoik). När kotten är mogen, spärrar den ut sina fjäll vid torr väderlek. Eftersom den hänger med toppen nedåt faller fröna ut. De sjunker långsamt, precis som lönnens och asken frukter, på grund av den snabba rotation som under fallet åstadkoms av den stora, tunna hinnan. Detta för fröspridningen så viktiga bihang utgörs av en från kottefjället lossnande lamell. Frön från gran (och tall) är alltså med avseende på sin spridning virvelfrön.
Granen bildar på många platser skogar som är mycket skuggrika. Den är till sin natur ett sekundärt trädslag och växer således upp inne i en redan sluten skog. När granskogen väl slutit sig så har endast andra sekundära trädslag konkurrenskraft att växa upp till stora träd, såvida inte en stor störning som till exempel brand, storm eller översvämning stör och skapar förutsättningar för andra trädslag. Granskogen uttränger därför lätt både ek och tall.
Granen får inte sina kottar förrän i 30-40 års ålder.[4]
Granen är ursprungligen ett träd som förekommer över ett stort område, från Skandinavien och Mellaneuropa över Ryssland till Sibirien. Den används även inom skogsbruket i Nordamerika.
Granen är ett av de vanligaste träden i Norden. I södra och mellersta Skandinavien är granen en av de yngsta invandrarna bland skogsträden. Genom fossila fynd har man kommit fram till att granen har invandrat dit från söder, precis som tall och andra växter. Naturligt uppväxt gran saknas i större delen av Skåne och i delar av Halland och Blekinge. Planteringar har dock förekommit även utanför granens naturliga växtområde. Men dessa planteringar har i princip upphört efter 1980-talet. Granen växer här för fort, avståndet mellan årsringar blir därför stora, och virket därmed av låg kvalitet. Julgranar kan dock odlas. I Danmark finns den bara odlad och förvildad. Till Norge har den kommit från Sverige endast genom de lägre passen på fjällryggen mellan länderna och är därför mindre utbredd där. I norra Norrland märks pollen från gran i pollendiagrammen från boreal tid dvs. för ca 9000 år sedan. Granar med rotsystem upp till ca 9500 års ålder har hittats på Fulufjället i Dalarna.[5] I fjällen ligger grangränsen betydligt lägre än björkgränsen.
Granens utseende beror delvis på jordmån och växtens läge, varav flera sorter har beskrivits: gårgran, margran, hänggran, med mera. Detta är samma sorts gran, men växtsättet ger dem olika karaktär.
Granens ved är oftast mjukare än tallens, och vanligen mindre rötbeständig. Granen utnyttjas till såväl sågade produkter som massaved.
I vissa delar av världen är det vanligt att man tar in granar i sina hem som prydnad under julen. I Sverige har det traditionellt varit vanlig gran (Picea abies) men även andra arter förekommer. I det tillståndet kallas den för julgran.
I Norden användes gran till harts, tuggkåda, till att ge god lukt i rum, som krydda till viltkött, vid garveri, och till golvtiljor. Dock är gran inte det bästa materialet för ved eller kol, eftersom träet sprakar och elden aldrig kommer upp i riktigt höga temperaturer; dock fattar det lätt eld. Samerna använde gran för båttillverkning. Gran användes farmaceutiskt i plåster och tuggkådan ansågs både rena tandköttet och lindra skörbjugg.[6]
Granen är Medelpads landskapsblomma.
Ormgran (Picea abies 'Virgata') är en granvariant med mycket glesa slingrande grenar och så gott som inga sidoskott på grenarna.
Dikotypgran kallas en avvikande typ av gran som förekommer i bland annat Västerbotten.
Wikimedia Commons har media som rör Gran.
Gran (Picea abies) är ett barrträd i gransläktet och familjen tallväxter. Granen kan uppnå 60 meters höjd och en ålder av över 400 år. I södra och mellersta Sverige blir den dock sällan över 200 år, men avverkas vanligen långt tidigare.
Rödgran är samma art men namnet används främst vid handeln med julgranar.
Ялина європейська, смерека (Рісеа abies) — високе дерево (25—40 м) родини соснових (Pinaceae) з гостроконусоподібною або пірамідальною густою кроною.
В українській мові ялина європейська має багато місцевих назв. Зокрема, у Диканському районі Полтавської області побутує назва єль, у Славутському районі Хмельницької області — смеречина, на Лемківщині — смерека. Також у науковій номенклатурі вживається назва ялина звичайна[2].
Кора сіра або червонувато-бура з дугоподібними вертикальними тріщинами або лусками. Молоді пагони зелені з загостреними буруватими бруньками. Хвоя розміщена почергово, шорстка, колюча, чотиригранна (1,3—2,5 см завдовжки), загострена, блискуча, тримається 5—6 (12) років. Кріпиться хвоя до спірально розташованих виростах кори — подушечках (1-1,5 мм завдовжки), які залишаються після опадання хвої, добре помітні на пагонах. Рослина однодомна. Запилюється у травні. Насіння достигає у рік запилення.
Чоловічі шишечки видовжено-циліндричні (20—25 мм завдовжки), червонуваті, розміщені на кінцях торішніх пагонів. Жіночі шишечки зеленуваті або малинові (10—15 мм завдовжки), циліндричні, розміщені на кінцях молодих гілочок. Стиглі шишки довгасто-циліндричні (10—15 см завдовжки), спочатку зелені або фіолетові, пізніше бурі, повислі, блискучі. Луски дерев'янисто-шкірясті, випуклі, широкі, обернено-яйцеподібні, по краю виїмчасті або зубчасті. Насіння яйцеподібної форми, з гострим носиком, матове, бурувате з світло-коричневим крилом.
Росте ялина у верхньому ярусі хвойних і мішаних лісів. Це важлива лісоутворююча порода, зрідка трапляється в другому ярусі соснових лісостанів. В горах піднімається на висоти до 1 800 м над рівнем моря. Тіньовитривала, морозостійка рослина.
Поширена в Карпатах, рідше у Прикарпатті, місцями в західному та лівобережному Поліссі, західному і волинському Лісостепу. Вона займає 9,9% державного лісового фонду України. Широко культивується по всій країні.
Одна з ялин Швеції досягла віку в 9 550 років, це найстаріше дерево у світі[3], можливо воно почало рости щойно льодовик залишив цю ділянку.
Танідоносна, деревинна, смолоносна, лікарська, медоносна, жироолійна, ефіроолійна, вітамінозна, кормова і декоративна рослина.
Кора ялини містить значну кількість (7—16%) танідів. Екстракт з ялинової кори є одним з важливих дубителів і розцінюється на світовому ринку майже нарівні з відомим дубителем — південноамериканським квебрахо. Сировиною для одержання дубильного екстракту є кора, знята з дерева у віці від 20 до 80 років. Ялина має перевагу перед іншими рослинами-танідоносами: у неї період достигання деревини збігається з найбільш високим вмістом танідів. Таніди ялини використовують для виправляння важких шкур як у чистому вигляді, так і в суміші з іншими танідами.
Деревина ялини білого кольору з легким жовтуватим відтінком, блискуча. За кольором заболонь не відрізняється від стиглої деревини. Деревина легка, м'яка, добре колеться, порівняно з сосною менш міцна, легша, малосмолиста, проте менш стійка проти загнивання, важче обробляється, бо має велику кількість сучків. Добра сировина для целюлозно-паперової промисловості (виробництво целюлози, паперу, штучного шовку). Це зумовлено високою якістю сировини (довгі волокна, однорідне забарвлення деревини, яке зберігається тривалий період, менш смолиста і слабо вражається синявою).
У вигляді круглого лісу використовують у житловому будівництві (на крокви), на телеграфні й телефонні стовпи, поряд із сосною йде для кріплення шахт, у тесаному вигляді використовується для будівництва барж, човнів, для виробництво бочок, для виготовлення покрівельної дранки, пакувальних стружок. З деревини ялини виготовляють музичні інструменти, меблі, фанеру, яка використовується в літакобудуванні, деталі для ткацьких верстатів, сірникову соломку тощо.
Добувають з дерева й живицю. Вона рідша і важче кристалізується, ніж соснова. З неї одержують скипидар (вихід низький, 10—12%) і каніфоль (мало відрізняється від соснової). Скипидар і каніфоль використовують у медицині та для виробництво лаків і фарб.
В народній медицині використовують бруньки при мікроінфарктах, міо- та ревмокардитах, туберкульозі легенів. Маззю, виготовленою з суміші: смола+свинячий жир+віск, лікують фурункули та інші нариви.
З ялини бджоли можуть збирати пилок. В окремі роки хвоя її інтенсивно виділяє медвяну росу, з якої бджолина сім'я за день може зібрати до 4 кг падевого меду. Цей мед має смолистий запах і смак, і темно-зелений колір. Шкідливий для бджіл, і його не можна залишати для зимівлі, через високий вміст зольних та білкових речовин, які накопичуються в кишечнику.[4] Але для людей він навіть корисний, ще й має незвичний колір, тому користується попитом.
Насіння ялини містить жирну олію, яку добувають пресуванням або екстрагуванням. Вихід олії із знекриленого насіння — 25—35%. Жирна ялинова олія золотисто-жовтого кольору, має запах скипидару, придатна для виготовлення оліфи. З хвої одержують ефірну олію, яку використовують у парфумерії. З хвої, крім того, виготовляють концентрат протицинготного вітаміну С.
Хвоя й гілки ялини мають певну кормову цінність. Вони містять мало протеїну (6,9—8,9%), який має низьку перетравність і багато жиру (6—6,1%). Перетравність жиру висока: 9—10 кг ялинової хвої або 5—6 кг тирси становлять одну кормову одиницю. Хвоя містить стільки ж каротину, як високоякісне сіно, проте вона має відносно багато танідів (3,5—6,5%) і речовин, що викликають запалення шлунково-кишкового тракту. Тому слід бути обережним при годівлі свійських тварин хвоєю ялини: у свіжому вигляді вона шкідлива. Краще поїдають вівці.
Ялина європейська — гарна декоративна рослина. Проте вона негативно реагує на сухість і забрудненість повітря димом, пилом і газами. Має багато декоративних форм: плакучу, колоноподібну, пірамідальну, кулясту та інші. Рекомендується для поодиноких, групових і алейних насаджень, для живоплотів і високих стін. Висаджують уздовж залізниць у вигляді густих огорож, тут вона виконує снігозахисні функції. Вирощують також як новорічну ялинку. Щоправда, вона швидше осипається, ніж ялиця.
Для виготовлення дубильного екстракту кору ялини заготовляють під час рубок догляду і на лісосіках, цілорічно із здорових дерев. Дозволяється заготовляти кору двох сортів:
Сушать кору під навісами або в приміщеннях з доброго вентиляцією. Відносна вологість кори не повинна перевищувати 16%, вміст танідів — не менше 7%. Кора не повинна мати гнилі, червоточин, глибокої цвілі. З внутрішнього боку кора повинна бути гладенькою і чистою, ясно-коричневого і коричневого кольору; зовнішній бік — гладенький і шорсткий, темний, сіро-буруватий.
Живицю з ялини одержують шляхом підсочки живих дерев. Кари мають вигляд оголених ділянок стовбура заввишки 1—2 м і завширшки 3—10 см. Така форма кар ґрунтується на тому, що з горизонтальних смоляних ходів деревини ялини живиця виділяється в незначній кількості. Основна ж маса смоли виділяється по краях кар з напливів, що утворюються при заростанні рани. При тривалій підсочці дерева ялини уражуються грибами, після чого інтенсивно розвиваються гнилі. Тому цей метод підсочки не можна впроваджувати у виробництво в широких масштабах. Впроваджується інтенсивний метод підсочки за один сезон у рік рубки. Для цього на початку літа знімають усю кору по окружності нижньої частини стовбура на висоту до 1,5 м, Живицю збирають раз через 2—3 місяці після зняття кори.
Шишки для добування олії з насіння збирають восени або взимку. Врожайні роки — раз на 4—6 років. Доцільно збирати на зрубаних деревах під час лісозаготівель. Добувають насіння з шишок на сушарках різних типів (сонячних — розісланий на сонячному місці брезент, вогняних, парових). Після висушування насіння легко висипається з шишок. Щоб відокремити крилатки, насіння насипають у мішки і б'ють довбнями. При масових заготівлях насіння знекрилюють на машинах на переробних пунктах.
Ялина європейська, смерека (Рісеа abies) — високе дерево (25—40 м) родини соснових (Pinaceae) з гостроконусоподібною або пірамідальною густою кроною.
Picea abies, có tên gọi khác là Vân sam Na-uy, là một loài thực vật hạt trần trong họ Thông. Loài này được (L.) H.Karst. miêu tả khoa học đầu tiên năm 1881.[2] Đây là loài bản địa châu Âu. Đó là một loại cây lá kim thường xanh lớn, phát triển nhanh cao 35–55 m và có đường kính thân cây từ 1 đến 1,5 m. Nó có thể phát triển nhanh chóng khi còn trẻ, lên tới 1 m (3 ft) mỗi năm trong 25 năm đầu tiên trong điều kiện tốt nhưng phát triển chậm lại khi trên 20 năm tuổi.
Picea abies, có tên gọi khác là Vân sam Na-uy, là một loài thực vật hạt trần trong họ Thông. Loài này được (L.) H.Karst. miêu tả khoa học đầu tiên năm 1881. Đây là loài bản địa châu Âu. Đó là một loại cây lá kim thường xanh lớn, phát triển nhanh cao 35–55 m và có đường kính thân cây từ 1 đến 1,5 m. Nó có thể phát triển nhanh chóng khi còn trẻ, lên tới 1 m (3 ft) mỗi năm trong 25 năm đầu tiên trong điều kiện tốt nhưng phát triển chậm lại khi trên 20 năm tuổi.
Лёгкая и мягкая древесина ели с высоким содержанием целлюлозы и малой смолистостью — основное сырьё целлюлозно-бумажной промышленности. Запас древесины в ельниках среднего возраста при полноте 0,8—1 составляет 400—500 м³/га[11]. Используется также как строительный материал, для изготовления музыкальных инструментов, мебели, тары, шпал, телеграфных столбов.
В коре содержатся танины (особенно много их у молодых угнетённых деревьев[11]). Кора молодых деревьев используется в кожевенной промышленности для производства дубильных экстрактов.
Подсочкой живых деревьев получают живицу (выход — около 60 г с дерева[11]), из которой вырабатывают канифоль, скипидар, древесный уксус.
В качестве лекарственного сырья используют шишки ели обыкновенной (лат. Strobilus Piceae), которые собирают летом до начала созревания семян, сушат на стеллажах под навесами. Шишки содержат эфирное масло, смолы, дубильные вещества[12].
Настой почек ели оказывает противомикробное, спазмолитическое и десенсибилизирующее действие[13]. Отвар и настой шишек применяют для лечения заболеваний дыхательных путей и бронхиальной астмы[12].
В хвое содержится аскорбиновая кислота (обычно её больше — до 300—400 мг — у деревьев, растущих на севере и в горах). Хвоя используется для приготовления витаминных концентратов и противоцинготных настоев. В народной медицине ванны из хвои рекомендуют при ревматизме[11].
Ель обыкновенная активно используется в городском озеленении, а также для создания снегозащитных насаждений вдоль дорог[2].
Используется растение и как декоративное растение в садоводстве. Выведено множество сортов, отличающихся формой и размером кроны, цветом хвои.
Во многих странах принято на Рождество и Новый год наряжать ели или пихты. В России для этих целей в большинстве случаев используется ель обыкновенная.
Вид Ель обыкновенная входит в род Ель (Picea) семейства Сосновые (Pinaceae) порядка Сосновые (Pinales).
По данным The Plant List на 2013 год, в синонимику вида входят[14]:
Ель сибирская (Picea obovata), растущая на Урале, в Сибире и на Дальнем Востоке и образующая с елью обыкновенной естественный гибрид Picea × fennica (Regel) Komarov, иногда рассматривается не как самостоятельный вид, а как разновидность Ели обыкновенной — Picea abies subsp. obovata[15].
Наиболее часто в отдельную разновидность Picea abies var. acuminata (Beck) Dallim. & A.B.Jacks. выделяют популяции на Балканском полуострове, имеющие более крупные шишки с заострёнными чашуями[15].
Иногда также рассматривают как отдельный таксон Picea abies var. alpestris (Brügger) P.Schmidt растение с востока Швейцарии, имеющее общие черты с елью сибирской — закруглённые чешуи шишек и более толстые хвоинки[15].
Сейчас в культуре находятся сотни сортов ели обыкновенной[16]. Большая часть из них не являются объектами промышленного разведения и встречаются только в садах коллекционеров.
Отдельной группой сортов являются формы с нерегулярной формой роста, сюда входят сорта с плакучими ветвями ('Inversa', 'Cobra', 'Virgata', 'Pendula'). Отсутствие лидирующего верхушечного побега приводит к разнонаправленному росту кроны. Часто у этих форм путём подвязки к шесту создаётся искусственный лидер, позволяющий придать дереву нужную высоту. Использование ели обыкновенной с нерегулярной формой роста в ландшафтном дизайне представляет проблемы, так как неорганизованная форма в окружающем её ландшафте выглядит неуместно. Тем не менее такие сорта приковывают внимание, что может быть эффектно использовано в дизайне[17].
Лёгкая и мягкая древесина ели с высоким содержанием целлюлозы и малой смолистостью — основное сырьё целлюлозно-бумажной промышленности. Запас древесины в ельниках среднего возраста при полноте 0,8—1 составляет 400—500 м³/га. Используется также как строительный материал, для изготовления музыкальных инструментов, мебели, тары, шпал, телеграфных столбов.
В коре содержатся танины (особенно много их у молодых угнетённых деревьев). Кора молодых деревьев используется в кожевенной промышленности для производства дубильных экстрактов.
Подсочкой живых деревьев получают живицу (выход — около 60 г с дерева), из которой вырабатывают канифоль, скипидар, древесный уксус.
В медицинеВ качестве лекарственного сырья используют шишки ели обыкновенной (лат. Strobilus Piceae), которые собирают летом до начала созревания семян, сушат на стеллажах под навесами. Шишки содержат эфирное масло, смолы, дубильные вещества.
Настой почек ели оказывает противомикробное, спазмолитическое и десенсибилизирующее действие. Отвар и настой шишек применяют для лечения заболеваний дыхательных путей и бронхиальной астмы.
В хвое содержится аскорбиновая кислота (обычно её больше — до 300—400 мг — у деревьев, растущих на севере и в горах). Хвоя используется для приготовления витаминных концентратов и противоцинготных настоев. В народной медицине ванны из хвои рекомендуют при ревматизме.
В озеленении и садоводствеЕль обыкновенная активно используется в городском озеленении, а также для создания снегозащитных насаждений вдоль дорог.
Используется растение и как декоративное растение в садоводстве. Выведено множество сортов, отличающихся формой и размером кроны, цветом хвои.
Во многих странах принято на Рождество и Новый год наряжать ели или пихты. В России для этих целей в большинстве случаев используется ель обыкновенная.
См. также: Новогодняя ёлка
歐洲雲杉（學名：Picea abies、Norway spruce、European spruce）[1]，或譯作挪威雲杉，是一種大型常綠針葉樹，高達35-55公尺，樹幹直徑可達 1-1.5 公尺。2008年，一株由瑞典于默奧大學科學家在瑞典達拉納省境內的歐洲雲杉Old Tjikko經碳-14定年法後核實其樹齡高達9550歲，打破了一直以來在美國加利福尼亞州白山找到的一株刺果松4700歲的紀錄足足一倍有多[2][3]，所以是目前世界上已知寿命最长的植物之一和世界上已知最長壽生物之一。
長枝橙棕色，光滑無毛。綠色葉呈針狀，約12至24毫米長，橫斷面呈四角形且均為暗綠色，上有不明顯的氣孔線。毬果為9至17厘米長，是雲杉屬中最長的一種。毬果初為紅或綠色，在經過授粉作用變棕色並維持約5至7個月。果鱗為木質，由鈍至漸尖三角形。種子約長4至5厘米，有淡棕色長翅。[4][5][6][7]
植株
葉
未成熟毬果
毬果
種子
樹脂
木材紋理
其在歐洲的分佈十分廣泛，以挪威北至70°N為限，東界一般被認為在烏拉爾山，西南至阿爾卑斯山西南端，東南至希臘北部。它在俄羅斯的西部易與西伯利亞雲杉有雜交種“Picea x fennica”，而這種混合種在芬蘭的北面及少數在挪威也有所發現。這些混合種的特徵為長枝有毛，而且毬果的葉鱗為順滑圓形[4][5][6]。
在歐洲東南面的種群常有較長的毬果及較尖的葉鱗，因此有時被認為是地方亞種（Picea abies var. acuminata (Beck) Dallim. & A.B.Jacks.），但除了這些微變化外，並沒有其他較明顯的分別，而大部分的特徵均見相同[4][5][6]。除此之外，植物學家對歐洲雲杉與西伯利亞雲杉的分類及不同亞種等未有定案，如一種僅見於瑞士東部的雲杉，一樣長枝有毛，而且毬果的葉鱗為順滑圓形。有不少文獻把它有看成是歐洲雲杉的亞種，雖然它與西伯利亞雲杉、雪岭云杉等的關係可能更加密切。單獨看作一個物種時稱為阿爾卑斯雲杉（Picea alpestris (Brügger) Stein）。與西伯利亞雲杉一樣，它也常與歐洲雲杉混合，因此純種並不常見[4][5][6]。
歐洲雲杉的一種矮小的栽培種
另一種栽培種，能結大量毬果
在瑞典達拉納省境內發現的古樹，其目前的樹幹只有約600年的歷史，但其主根系[8][9]經碳-14定年法鑑定及基因配對核實後，發現壽命高達9550歲[10]。而在同一個山上，根據相同鑑定法鑑定後，亦有近20株歐洲雲杉的年歲超過8000歲[11]。其長壽的原因在於當舊有的樹幹死亡及腐朽後，雲杉屬植物的根系可以重新長出新的樹幹，就像自我複製一樣，以延續其自身的活力[12]。雖然如此，但在美國加利福尼亞州白山找到的該株刺果松，仍是壽命最長的單一樹幹類植物。
歐洲雲杉是最常種植的雲杉屬植物之一，在其原生地區及世界各地均有廣泛裁種。除了作為植林樹種外，木材業及造紙業也有廣泛應用，不少公園及花園等也以此樹作為觀賞樹種之用。歐洲雲杉也廣泛地應用於聖誕樹當中。每年聖誕節，挪威首都奧斯陸都會向如紐約、倫敦及華盛頓等城市提供歐洲雲杉以作為當地聖誕佈置的重要一環。
在北美洲也有不少被馴化的歐洲雲杉，但分佈未算廣泛，因此並未被看成是入侵物種。幼樹時生長迅速，在環境理想下，首25年，每年可長高1米或以上，但在之後速度就會開始放慢。[13]
.jpg)
.JPG)
.JPG)
.JPG)
.jpg)
.jpg)
_forest_from_Vestfold_county_in_Norway.jpg)
.jpg)
_forest_from_Vestfold_county_in_Norway.jpg)
1.jpg)
2.jpg)
|access-date=中的日期值 (帮助)
歐洲雲杉（學名：Picea abies、Norway spruce、European spruce），或譯作挪威雲杉，是一種大型常綠針葉樹，高達35-55公尺，樹幹直徑可達 1-1.5 公尺。2008年，一株由瑞典于默奧大學科學家在瑞典達拉納省境內的歐洲雲杉Old Tjikko經碳-14定年法後核實其樹齡高達9550歲，打破了一直以來在美國加利福尼亞州白山找到的一株刺果松4700歲的紀錄足足一倍有多，所以是目前世界上已知寿命最长的植物之一和世界上已知最長壽生物之一。
分類（クロンキスト体系） 界 : 植物界 Plantae 門 : 裸子植物門 Gymnospermae 綱 : マツ綱 Coniferopsida 目 : マツ目 Coniferae 科 : マツ科 Pinaceae 属 : トウヒ属 Picea 種 : オウシュウトウヒ P. abies 学名 Picea abiesオウシュウトウヒ（欧州唐檜、学名：Picea abies）は、マツ科トウヒ属の針葉樹。別名ドイツトウヒ、ヨーロッパトウヒ、ドイツマツ。
ヨーロッパ原産の常緑針葉高木で、アルプスなどの山岳地帯や、スカンジナビア半島の北方針葉樹林の主要樹種である。花期は5月頃。公園や庭園によく植えられている。モミの木などとともにクリスマスツリーとしてもよく使われるが、本来は高さ50 mにも至る高木であり、直径も2 mに達することがある。若木のうちはモミの木と区別が困難であるが、長さが10 cmを超える独特のコーン（球果）とやや固めの葉で区別が出来る。深根性のモミの木に対して、本種は浅根性で移植に対して耐性がある。成長が早く、そのため苗木は安価で流通している。日当たりを好み、乾燥を嫌う。
日本語ではドイツトウヒと呼ばれることがあるが、自然分布としては、ドイツではシュヴァルツヴァルトなど南部の標高の高い一部地域に分布するに過ぎず、英語名Norway Spruceが示す通り、本種の本来の分布の中心は、東ヨーロッパおよび北ヨーロッパにある[2]。ドイツにおけるものは、ほとんどが人為的に植林されたものである。10mを超える高さになると小枝が下側に垂れ下がるようになり、独特の外観となる。生育は容易であるが、酸性雨や排気ガスには弱く、公害の深刻な地域では枯死することがある。寒冷への耐性があり、土壌は選ばない。防風林などにも適しているが、根張りが強くない為に強風で倒れてしまうことがある。また庭木としては大きくなりすぎる為に不向きである。
2008年、スウェーデン・ウメオ大学レイフ・クルマン（Leif Kullman）教授らのチームが、同国ダラルナ（Dalarna）地方で発見されたオウシュウトウヒの樹齢（正確には根の部分の年齢）を約9,550年とする報告を発表した。これは現在確認されている中では世界最長の樹齢である。
材木は、全体的に白色〜淡い黄白色で、辺心材の境目は明瞭ではない。木理はほぼ通直、肌目も緻密で光沢を持つ。やや軽軟で加工性がよく、乾燥による収縮も小さく狂いも少ない。スプルース類の代替材として利用され、建築材、ヴァイオリンの表板やピアノの響板などの楽器用に使われる。耐朽性は悪く、腐りやすい。そのために集成材の原料として使われることが多い。、
また、近年では木肌が白くて美しく、木特有の匂いも少ないことから、蒲鉾板や棺おけ、卒塔婆の材料として日本に輸出されている。
この項目は、植物に関連した書きかけの項目です。この項目を加筆・訂正などしてくださる協力者を求めています（プロジェクト:植物／Portal:植物）。 オウシュウトウヒ（欧州唐檜、学名：Picea abies）は、マツ科トウヒ属の針葉樹。別名ドイツトウヒ、ヨーロッパトウヒ、ドイツマツ。
독일가문비나무(학명: Picea abies)는 중북부 유럽에 널리 분포하는 노르웨이 원산의 가문비나무속 침엽수 큰키나무로, 노르웨이가문비나무라고도 일컫는다. 35-55m까지 자랄 수 있으며, 연간 생장이 매우 빠르다.[3] 대한민국에서는 아파트 정원에 심는 나무로 자주 활용된다.
