nomes no trilho de navegação
Tamañu de porción Enerxía 75 kcal 314 kJCarbohidratos 18 g • Zucres 4.8 • Fibra alimentaria 4.9 gGrases 0.2 gProteínes 1.2 gAgua 79.53 gTiamina (vit. B1) 0.09 mg (7%)Riboflavina (vit. B2) 0.05 mg (3%)Niacina (vit. B3) 0.7 mg (5%)Ácidu pantoténicu (vit. B5) 0.6 mg (12%)Vitamina B6 0.09 mg (7%)Vitamina C 17 mg (28%)Vitamina E 1.49 mg (10%)Vitamina K 22.5 μg (21%)Calciu 36 mg (4%)Fierro 0.59 mg (5%)Magnesiu 29 mg (8%)Manganesu 0.56 mg (28%)Fósforu 71 mg (10%)Potasiu 375 mg (8%)Sodiu 10 mg (1%)Cinc 0.59 mg (6%) % de la cantidá diaria encamentada p'adultos. Fonte: chirivía na base de datos de nutrientes del USDA.[editar datos en Wikidata] Pastinaca sativa, la chirivía, ye una raigañu que s'emplega como hortoliza, bien rellacionada cola cenahoria, anque más pálida y con un sabor bien distinto. Ye una planta biañal. El so cultivu remontar a tiempos antiguos en Eurasia: antes de la importación de la pataca tres el descubrimientu d'América, la chirivía ocupaba'l so llugar.
Ye una especie biañal, similar a la cenahoria. Los sos raigaños tienen un raigañu principal pivotante, carnosa y gruesa, ablancazada a amarellentada (d'un color marfil cremosu), y raigaños secundarios fines. El sistema caulinar, nel primer añu, componer d'un tarmu curtiu d'onde salen les fueyes formando una roseta. Fueyes grandes, de 40 cm, con llargos pecíolos na base, de llámina imparipinnada, con foliolos dentaos o lobulaos, verdosos escuros. Nel segundu añu, emite ramificaciones y llega a 80 cm d'altor. Nos ápices de les cañes broten les umbeles con flores pequeñes, blanques-verdoses y inconspicuas. De la polinización entomófila fructifica en esquizocarpos alaos nos sos marxes, castañales, con una grana en cada mericarpio.
== Nutrición consúmese la raigañu primariu y parte del hipocótilo cocida, en guisos y sopes (da sabor anisado.)
Tien más vitamines y minerales que la cenahoria.
Pastinaca ye nativa d'Eurasia, y esisten trés cultivares:
Nun crecer en clima templáu, precisa xelades pa desenvolver el so sabor. Ye especial pa rexones con curties temporaes de crecedera. Gusta de los terrenes arenosos, y/o limosos; los magrizos, y cascayosos nun son bonos pa los sos raigaños, produciendo deformaciones y tamañu curtiu.
Les granes llántense de primeres de la primavera. Colléchase a la fin del branu, dempués de la primer xelada, y sigue mientres la seronda, hasta la conxelación del suelu.
Más que n'otres especies de vexetales, la viabilidá d'el so granes deteriórase si almacenar enforma tiempu. Cada añu precisa grana fresca.
En EE. XX., munchos estaos tener na llista de maleces.
La pastinaca ye alimentu de bárabos de delles especies de lepidópteros.
Cuando se recoyer del campu, ye bono de confundir cola cicuta con resultancies fatales.
Pastinaca sativa foi descrita por Carlos Linneo y publicáu en Species Plantarum 1: 261. 1753.[1]
Pa evitar tracamundiu, ye importante acutar que'l nome cenahoria blanca n'Ecuador referir a l'arracacha.
.
Pastinaca sativa, la chirivía, ye una raigañu que s'emplega como hortoliza, bien rellacionada cola cenahoria, anque más pálida y con un sabor bien distinto. Ye una planta biañal. El so cultivu remontar a tiempos antiguos en Eurasia: antes de la importación de la pataca tres el descubrimientu d'América, la chirivía ocupaba'l so llugar.
Əkin cırhavucu (lat. Pastinaca sativa)[1] — cırhavuc cinsinə aid bitki növü.[2]
Bu bitkiyə təbiətdə yabanı halda Avropa, Türkiyə, Qafqazda, Qərbi Sibirdə rast gəlinir.
Əkin cırhavucu demək olar ki, hər yerdə becərilir. [3].
İkiləpəlilər ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. Ar panez (Pastinaca sativa o anv skiantel) zo legumaj kar d'ar c'harotez ha d'ar perisilh. Debret e vez o gwrizioù hir ha gwenn.
Ar panez a vez debret poazh, evel legumaj pe er soubenn. Gwechall e veze roet o delioù da zebriñ d'ar chatal.
Ar panez a vez gounezet er parkeier (Pastinaca sativa L.) n'int nemet un isspesad eus ar "panez-moc'h", a gresk o-unan en natur (Pastinaca sylvestris Mill.).
Kavout a reer panez-moc'h en natur en Europa a-bezh, e Rusia, Siberia hag all. Degaset e voe da lec'hioù all ivez, evel da Norzhamerika, er XVIIvet kantved.
Un amprest digant ar galleg eo ar ger panez, deut eus "panais" hag a zeu e-unan eus ar ger latin "pastinaca". Roud a gaver anezhañ er skridoù abaoe mare ar c'hrennvrezhoneg, skrivet "panes".
Lavaret e vez pikoù panez eus ar brizhennoù a vez war ar c'hroc'hen an den.
Ar panez (Pastinaca sativa o anv skiantel) zo legumaj kar d'ar c'harotez ha d'ar perisilh. Debret e vez o gwrizioù hir ha gwenn.
Ar panez a vez debret poazh, evel legumaj pe er soubenn. Gwechall e veze roet o delioù da zebriñ d'ar chatal.
Ar panez a vez gounezet er parkeier (Pastinaca sativa L.) n'int nemet un isspesad eus ar "panez-moc'h", a gresk o-unan en natur (Pastinaca sylvestris Mill.).
Kavout a reer panez-moc'h en natur en Europa a-bezh, e Rusia, Siberia hag all. Degaset e voe da lec'hioù all ivez, evel da Norzhamerika, er XVIIvet kantved.
La xirivia (xerevia) (borda), bufanaga o pastanaga salvatge (Pastinaca sativa) és una planta amb flor de la família de les apiàcies (Apiaceae).
És una planta conreada similar a la pastanaga o safanòria (Daucus carota). Originària d'Euràsia deriva per efectes del millorament genètic humà de la xirivia silvestre (Pastinaca sativa L. subsp. sylvestris (Mill.) Rouy et E.G.).
El nom de pastanaga, usual a Catalunya, deriva del Llatí Pastinaca, car en temps antics el consum de xirivia superava el de la pastanaga.[cal citació]
La xirivia és una planta biennal de fulles compostes i piloses. L'arrel és gruixuda de color groc o taronja però més pàl·lid que en la pastanaga. Floreix amb la inflorescència típica de les apiàcies i té uns fruits plans amb ales que encerclen la llavor.
Algunes persones poden tenir una reacció al·lèrgica a la xirivia.
Necessita poca calor a l'estiu per a madurar (per això és molt popular a Anglaterra on se sembra a la primavera i es cull a la tardor). En climes mediterranis es pot sembrar a la fi de l'estiu i collir a la primavera. Com la pastanaga, necessita terrenys flonjos (amb gran quantitat de sorra) i sense adob fresc, en cas contrari les arrels es poden bifurcar.
La xirivia (xerevia) (borda), bufanaga o pastanaga salvatge (Pastinaca sativa) és una planta amb flor de la família de les apiàcies (Apiaceae).
Llysieuyn o deulu'r foronen yw panasen (Lladin: Pastinaca sativa) lluosog "Pannas". Yng Nghymru, ceir cofnod ohoni'n dyddio yn ôl i gyfnod y Rhufeiniad. Yn ôl y gwyddonwyr mae hi'n perthyn hefyd i deulu'r helogen (neu seleri), persli a ffenel. Caiff ei thyfu er mwyn ei gwreiddiau gwyn, hir, sy'n fwytadwy.[1]
Cyn dyfodiad y fetysen siwgr defnyddwyd hi i wneud siwgr ac mae rhai'n honni bod gwin panasen yn debyg i Madeira. Fe'u bwyteir gan amlaf wedi'i rhostio, neu fel greision tenau, neu'n stwns. Mae'r dail yn cynnwys cemegyn ffotosensitif. Yn aml iawn drysir pobl o ddwyrain Ewrop lle bwyteir gwreiddyn persli, sy'n debyg iawn o ran ei golwg, ond nid o ran ei blas. Bwydir pannas i anifeiliad yn yr Eidal, Ffrainc a gwledydd eraill. Yr enw llydaweg arni yw Panazenn, (Llydaweg Canol) panesenn; lluosog Panez.
Benthyciad o'r Ffrangeg "panais" yw "pannas". Enwau eraill arni yw Llysiau Gwyddelig neu Foron gwynion. Cofnodir y gair "Pannas" am y tro cyntaf yn Gymraeg yn 1672 (TW Penniarth 228) yng Ngeiriadur Syr Thomas Wiliems. Yn ne-ddwyrain Morgannwg defnyddiwyd y gair "Pannws" (T. Jones; Alm 51; 1704). Defnyddid y gair, tan yn ddiweddar, hefyd i olygu 'cweir' neu 'gurfa'.
Llysieuyn o deulu'r foronen yw panasen (Lladin: Pastinaca sativa) lluosog "Pannas". Yng Nghymru, ceir cofnod ohoni'n dyddio yn ôl i gyfnod y Rhufeiniad. Yn ôl y gwyddonwyr mae hi'n perthyn hefyd i deulu'r helogen (neu seleri), persli a ffenel. Caiff ei thyfu er mwyn ei gwreiddiau gwyn, hir, sy'n fwytadwy.
Cyn dyfodiad y fetysen siwgr defnyddwyd hi i wneud siwgr ac mae rhai'n honni bod gwin panasen yn debyg i Madeira. Fe'u bwyteir gan amlaf wedi'i rhostio, neu fel greision tenau, neu'n stwns. Mae'r dail yn cynnwys cemegyn ffotosensitif. Yn aml iawn drysir pobl o ddwyrain Ewrop lle bwyteir gwreiddyn persli, sy'n debyg iawn o ran ei golwg, ond nid o ran ei blas. Bwydir pannas i anifeiliad yn yr Eidal, Ffrainc a gwledydd eraill. Yr enw llydaweg arni yw Panazenn, (Llydaweg Canol) panesenn; lluosog Panez.
Pastinák setý (Pastinaca sativa), lidově „pastiňák“, spadá do čeledi miříkovité (Apiaceae), někdy také označované okoličnaté[1]. Pastinák je vytrvalá bylina, která může dosahovat výšky 30–100 cm. Rostlina kvete žlutými až žlutozelenými květy ve druhém roce života, přičemž doba květu zahrnuje dobu letních prázdnin, tedy červenec a srpen, případně i počátek září. Rostlinku můžeme nalézt v teplejších oblastech, kde je schopna získat alespoň trošku slunečního záření. Co se jejího původu týče, pochází z Kavkazu, Blízkého východu a Střední Asie, postupně však zdomácněla v Evropě a byla loděmi převezena a následně pěstována i v Americe a Austrálii.
Kořeny pastináku jsou mnohdy připodobňovány ke známější kořenové zelenině – mrkvi. Kořen pastináku lze ale od mrkve velice snadno rozlišit, má totiž mnohem výraznější chuť a bledší zabarvení.
Pastinák pochází z Eurasie, konkrétně v oblasti Středomoří, kde tvořil společně s mrkví součást jídelníčku již odpradávna. V řeckých i římských historických zdrojích jsou sice zmínky o užívání pastináku, dle archeologů však není doložitelné, zda lidé tehdy opravdu pastinák používali, jelikož tento měl tehdy prakticky stejnou barvu jako mrkev, jež byla v dávných dobách bílá či fialová, ne červená či oranžová, jak ji známe dnes. I velikost pastináku se lišila, původně byl kořen pastináku velký asi jako dnes známé baby karotky, byl tedy dlouhý pouze několik centimetrů.
Ve Spojených státech je divoký pastinák považován za invazivní druh škodlivého plevelu.
Svými léčivými účinky je známý kořen a plody pastináku, obvykle se podává jako nálev tvořen 2–3 lžičkami na 250 ml, přičemž běžné je vypít 2–3 šálky tohoto nápoje denně. Podobně jako třeba káva či čaj působí močopudně a má uklidňující účinky, stejně jako např. meduňka. Užívání také zlepšuje chuť k jídlu a pomáhá při čištění močového měchýře od močových kamenů či písku. U velmi citlivých jedinců však může jeho užívání vyvolat alergickou reakci ve formě podráždění kůže po styku se slunečním zářením, odb. fotodermatóza.
Kromě léčivých účinků je prokázáno, že rostlina byla od dávných dob užívána k přímé spotřebě, tedy k jídlu. Nejhodnotnější jsou v tomto směru kořeny pastináku, které mají chuť podobnou sladší petrželi. Je možné konzumovat pastinák syrový či vařený v salátech či polévkách, stejně jako jinou kořenovou zeleninu. Plody mohou být použity dokonce jako kořenící přísada do polévek či omáček.
Mimo jiné se také traduje, že užití kořene pastináku spolu s mlékem příznivě působí na léčbu dnes už nepříliš rozšířených souchotin.
Římané věřili, že kořeny pastináku jsou afrodiziakem.
Pastinák je bohatší na vitamíny a minerály než jeho blízce příbuzná mrkev. Obsahuje velké množství draslíku (600 mg na 100 g). Je cenným zdrojem vlákniny. Co se energetické hodnoty týče, 100 g pastináku má přibližně 55 kilokalorií, což je asi 230 kilojoulů.
Tabulka udává dlouhodobě průměrný obsah živin, prvků, vitamínů a dalších nutričních parametrů zjištěných v syrovém pastináku.[2]
Složka Jednotka Průměrný obsah Prvek (mg/100 g) Průměrný obsah Složka (mg/100g) Průměrný obsah voda g/100 g 79,3 Na 10 vitamin C 17 bílkoviny g/100 g 1,8 K 450 vitamin D 0 tuky g/100 g 1,1 Ca 41 vitamin E 1,0 cukry g/100 g 5,7 Mg 23 vitamin B6 0,11 celkový dusík g/100 g 0,29 P 74 vitamin B12 0 vláknina g/100 g 4,6 Fe 0,6 karoten 30 mastné kyseliny g/100 g 0,9 Cu 0,05 thiamin 0,23 cholesterol g/100 g 0 Zn 0,3 riboflavin 0,01 energie kJ/100 g 271 Mn 0,5 niacin 1,0Sběr holýma rukama může u citlivých jedinců vyvolat podráždění kůže.
Při sběru divoce rostoucího pastináku je nutné rozlišovat jej od bolehlavu plamatého (Conium maculatum), jehož veškeré části jsou smrtelně jedovaté. Bolehlav plamatý byl také ve starověku užíván jako jed. Nejlépe lze rozeznat tyto dvě rostliny důkladným prohlédnutím jejich stonku. Pokud je hladký, bez chloupků a jsou na něm nafialovělé pruhy či tečky, jedná se o bolehlav. Mimo to se od pastináku bolehlav liší i květy a listy.
Kořen se sbírá až poté, co rostlina odkvete, omyje se a suší se ve stinném prostředí.
Plody se sbírají po dozrátí a suší se ve stinném prostředí stejně jako kořen.
Pastinák je nenáročnou plodinou. Pro jeho růst je nejvhodnější stanoviště na slunci či v polostínu, co se půdy týče, měla by být písčitá, vlhká a dobře hnojená. Vzhledem k tomu, že rostlina poměrně dlouho klíčí (někdy až 1 měsíc), je dobré učinit výsev velice brzy na jaře, nejvhodnějším měsícem je březen. Jednotlivé rostlinky by měly být přibližně 35 cm od sebe a semínka by měla být 2–3 cm hluboko v zemi. Kořeny se sklízí v době podzimu, kdy se vyjmou ze země a přezimují ve vlhčím písku či v pařeništi. V krajním případě je možné provést sklizeň až na jaře, je ale důležité provést ji dříve, než se rostlina probere ze zimního spánku, tedy než začnou vyrůstat pupeny.
Obrázky, zvuky či videa k tématu pastinák setý ve Wikimedia Commons
Galerie pastinák setý ve Wikimedia CommonsPastinák setý (Pastinaca sativa), lidově „pastiňák“, spadá do čeledi miříkovité (Apiaceae), někdy také označované okoličnaté. Pastinák je vytrvalá bylina, která může dosahovat výšky 30–100 cm. Rostlina kvete žlutými až žlutozelenými květy ve druhém roce života, přičemž doba květu zahrnuje dobu letních prázdnin, tedy červenec a srpen, případně i počátek září. Rostlinku můžeme nalézt v teplejších oblastech, kde je schopna získat alespoň trošku slunečního záření. Co se jejího původu týče, pochází z Kavkazu, Blízkého východu a Střední Asie, postupně však zdomácněla v Evropě a byla loděmi převezena a následně pěstována i v Americe a Austrálii.
Kořeny pastináku jsou mnohdy připodobňovány ke známější kořenové zelenině – mrkvi. Kořen pastináku lze ale od mrkve velice snadno rozlišit, má totiž mnohem výraznější chuť a bledší zabarvení.
Pastinak (Pastinaca sativa) stammer fra Central- og Sydeuropa, hvor den stadig vokser vildt i sin oprindelige form. Den har været dyrket i flere tusind år og har været en væsentlig del af hverdagskosten i dette område.
I Danmark har vi kendt pastinak siden middelalderen, hvor den blev benyttet som lægeurt.
Pastinakken har en vis lighed med persillerod, men den er både større og grovere. Smagen er kraftigt svingende fra sød til skarp.
Pastinak indeholder en del B2-, C- og E-vitamin og niacin.
Hele planten indeholder en giftig plantesaft, som kan forårsage forbrændinger[1], og ved tilberedelse af vild pastinak skal man passe på ikke at få saften på sig.[2].
Dyrket pastinak er en forædlet art med større rod, og mindre giftig saft[3]. Den kan anvendes revet, rå, bagt, stuvet, i sammenkogte retter, gratiner og supper.
Pastinak (Pastinaca sativa) stammer fra Central- og Sydeuropa, hvor den stadig vokser vildt i sin oprindelige form. Den har været dyrket i flere tusind år og har været en væsentlig del af hverdagskosten i dette område.
I Danmark har vi kendt pastinak siden middelalderen, hvor den blev benyttet som lægeurt.
Pastinakken har en vis lighed med persillerod, men den er både større og grovere. Smagen er kraftigt svingende fra sød til skarp.
Pastinak indeholder en del B2-, C- og E-vitamin og niacin.
Hele planten indeholder en giftig plantesaft, som kan forårsage forbrændinger, og ved tilberedelse af vild pastinak skal man passe på ikke at få saften på sig..
Dyrket pastinak er en forædlet art med større rod, og mindre giftig saft. Den kan anvendes revet, rå, bagt, stuvet, i sammenkogte retter, gratiner og supper.
Der Pastinak (Pastinaca sativa), auch die Pastinake genannt, ist eine Pflanzenart aus der Gattung der Pastinaken (Pastinaca) innerhalb der Familie der Doldenblütler (Apiaceae). Als Wildform gilt Pastinaca sativa subsp. sativa var. pratensis (Wiesen-Pastinak); die Kulturform Gemüse-Pastinak wird als Pastinaca sativa subsp. sativa var. sativa bezeichnet.
Der Pastinak wurde durch den Verein zur Erhaltung der Nutzpflanzenvielfalt zum Gemüse des Jahres 2011/2012 in Deutschland gewählt.
Pastinak wächst als zweijährige krautige Pflanze und erreicht Wuchshöhen von 30 bis 120 Zentimetern, selten auch bis 300 Zentimetern.[1] Es handelt sich um eine Halbrosettenpflanze mit fleischiger Rübe, im Bau ähnlich der Möhre (Daucus). Der intensive, angenehme Geruch der ganzen Pflanzenteile ist süßlich, etwas dem wilden Fenchel (Foeniculum vulgare) ähnlich. Der Stängel ist kantig gefurcht. Nach dem ersten Jahr wird eine Rübe als Speicherorgan ausgebildet. Die Rübe ist von gelblich-weißer Farbe; bei der Wildform ist sie dünn und hart, bei den Kulturvarietäten bis zu 6 Zentimeter dick, 20 Zentimeter lang, kegelförmig und bis zu 1,5 Kilogramm schwer. Im Unterschied zur Petersilienwurzel hat die Pastinakenrübe einen ausgeprägten Rand um den Austrittsbereich der Blätter. Die unterirdischen Pflanzenteile sind frosthart.[2]
Ihre Laubblätter sind ein- bis zweifach gefiedert mit zwei bis sieben Fiederpaaren.
Viele Blüten stehen in sieben- bis 20-strahligen doppeldoldigen Blütenständen zusammen. Hüllblätter sind keine vorhanden.
Die Blüten sind zwittrig. Die Kelchzähne sind winzig und dreieckig. Die Kronblätter sind gelb. Die Blütezeit reicht von Juli bis September. Die Blüten sind „nektarführende Scheibenblumen vom Heracleum-Typ“. Sie werden von Insekten aller Art besucht (Entomophilie). Die Windbestäubung ist zwar möglich, findet jedoch praktisch nicht statt.
Die Früchte sind Doppelachänen, die in schmal geflügelte Teilfrüchte zerfallen. Es sind Wind- und Tierstreuer. Auch Zufallsausbreitung durch Huftiere und Menschenausbreitung ist möglich. Das Saatgut ist ein bis zwei Jahre gut keimfähig. Das Tausendkorngewicht entspricht 2,5 bis 4 g.[3]
Die Chromosomenzahl beträgt für alle drei Unterarten 2n = 22.[1]
Pastinak findet man verbreitet in Wiesen, vor allem in Wegnähe, an Böschungen, in lückigen Unkrautfluren, im Eisenbahngelände, in Steinbrüchen oder im Getreide und auf lehmigen Böden.[2] Er gedeiht am besten auf basen- und oft kalkreichen und stickstoffhaltigen Böden. Nach Ellenberg ist es eine Lichtpflanze und eine Ordnungscharakterart wärmebedürftiger und Trockenheit ertragender, zweijähriger bis ausdauernder Ruderalfluren (Onopordetalia acanthii).[1] Seltener kommt sie auch im Arrhenatheretum oder in Pflanzengesellschaften des Verbands Caucalidion vor.[1]
In den Allgäuer Alpen steigt Pastinak östlich der Höflealpe bei Riezlern im Kleinwalsertal bis in eine Höhenlage von 1350 Meter auf.[5]
Der auch von Haarwild und Schafen begehrte Pastinak ist schon seit langem Bestandteil der menschlichen Ernährung. Im Römischen Reich gehörte er zu den beliebtesten Wurzelgemüsen. Das Capitulare de villis vel curtis imperii Karls des Großen schrieb den Anbau von Pastinaken vor. Der Saft der Pastinake wurde in der Zeit der großen Pestepidemie im 14. Jahrhundert als Heilmittel eingesetzt, weshalb die Pflanze auch den Beinamen Pestnacke erhielt.[6] Für das Mittelalter nachweisbare Bezeichnungen waren neben pastinaca und daucus graecus auch baucia (bautia) und pasternake.[7][8] In der Esskultur des Mittelalters spielte stärkehaltiger Pastinak eine ähnliche Rolle, wie sie die Kartoffel in der Neuzeit übernahm.
Bis zur Mitte des 18. Jahrhunderts war der Pastinak auch in Deutschland und in Österreich wegen seiner geringen Krankheitsanfälligkeit[9] eines der wichtigsten Grundnahrungsmittel, wurde dann aber von Karotten und den ertragreicheren und schneller wachsenden Kartoffeln weitgehend verdrängt. In Großbritannien, Irland, den USA, Frankreich, den Niederlanden, Skandinavien, Ungarn dagegen ist er bis heute als Gemüse und Würzpflanze beliebt. Besonders durch die ökologische Landwirtschaft wurde der Pastinak auch in Deutschland, Österreich und in der Schweiz[10] wieder bekannter. In den USA wurde er schon 1609 in Virginia und 1629 in Massachusetts angebaut.[11] In Deutschland wurde die Kultur mit Versuchen am meisten in Veitshöchheim bearbeitet.[9]
In der Fruchtfolge steht Pastinak am besten nach Getreide[3] oder nach Gründüngung, sowie nach Lippenblütlern oder Zwiebelgewächsen als Vorfrucht,[12] sollte dagegen nicht nach Dill, Karotten, Petersilie und anderen Arten der eigenen Familie (Doldenblütler) folgen.
Der Gemüse-Pastinak kommt mit schwerem Boden besser zurecht als die Karotte und er duldet auch mehr Feuchtigkeit als diese. Für einen hohen Ertrag sind lehmige Böden günstig, aber auch moorige Böden sind vorteilhaft. Der pH-Wert des Bodens sollte bei 5,5 bis 7,0 liegen.[13] Auf letzteren werden bei Zusatzbewässerung die höchsten Erträge erzielt, die bis 70 t/ha sein können.[3] Trotzdem mögen sie keine Staunässe und werden deshalb am besten auf Dämmen angebaut.[13] Es werden Sorten bevorzugt, die schossfest, konisch und glatt sind sowie hohen Ertrag bringen. Aussaat findet erst ab März statt, weil die Pflanzen sonst durch Kälteeinwirkung (Vernalisation) zum Schossen neigen. Später ausgesäte Sätze führen wegen kürzerer Kulturzeit zu Ertragsrückgang. Gesät wird in Doppelreihen mit einem Abstand von 35 bis 70 cm. In der Reihe beträgt der Abstand 6 bis 12 cm. Die ideale Bestandsdichte beträgt nach Abzug von nicht keimenden Samen 25 bis 30 Pflanzen/m².[2] Eine Saattiefe von einem, besser zwei Zentimetern ist günstig.[14] Die Keimung braucht 15 bis 20 Tage.[3] Wird der Boden moderat bewässert und feuchtgehalten, keimt der Bestand gleichmäßiger und die Erdoberfläche verkrustet bei schwereren Böden nicht so leicht.[11] Im Hauptwachstum von Juni bis Anfang September ist eine ergänzende Beregnung ertragsfördernd.[3] Die Kulturzeit für die langsam wachsenden Pastinaken beträgt 160 bis 210 Tage.[12] Kulturarbeiten und Unkrautbekämpfung sind denen der Karotte fast gleich.[15]
Geerntet wird ab Oktober bis zum ersten Frost. Die Wurzeln werden eingelagert, um wetterunabhängig nutzfertig zu sein. Der Ertrag beträgt durchschnittlich ca. 45 t/ha. Die Wurzelgewichte schwanken von 0,1 bis 1,2 kg.[13] Der Ackerabfall in Form von Blättern beträgt 15 t/ha.[16] Gelagert wird um 0 °C bei einer relativen Luftfeuchte von 97 %, um Feuchtigkeitsverlust zu verhindern.
Am meisten kommen vor: Möhrenschwärze Alternaria dauci, Falscher Mehltau und Echter Mehltau,[2] Cercospora-Blattflecken,[3] Möhrenfliege (Psila rosae)[12] und Blattläuse. Physiologisch bedingt kann auch noch Wurzelschorf (Streptomyces scabies) auftreten.[17][14]
Der Geschmack der vorwiegend im Winter geernteten Wurzeln ist süßlich-würzig, teilweise auch herb.[12] Dieser erinnert an Karotten und Sellerie und ist dem der Petersilienwurzel ähnlich, nur milder. Sie lassen sich backen oder kochen und zu Cremesuppen und Pürees verarbeiten. Pürierter Pastinak wird besonders wegen seines geringen Nitratgehalts als Baby-Gemüsebrei in Gläschen verkauft.[15] Gerieben kann er wie Sellerie auch als Salat zubereitet werden.[18] Pastinak sollte nicht zu dunkel angebraten werden, da er sonst einen bitteren Geschmack bekommt. Auch zu lange Lagerung kann Bittergeschmack hervorrufen. Zu den Klassikern der englischen Küche gehört Pastinakenpüree, Mashed parsnips, das ebenso wie Kartoffelpüree zubereitet wird, jedoch wesentlich aromatischer ist. Es wird traditionell zu gebratenem oder gegrilltem Fleisch gereicht. Ähnlich der Kartoffel werden aus Pastinak auch Chips hergestellt. Seines hohen Stärkegehalts wegen wurde Pastinak früher auch zur Herstellung von Bier und Pastinakenwein genutzt. Aus dem Saft lässt sich ein dickflüssiger Sirup kochen, der als Brotaufstrich und Süßmittel diente. Die Blätter des Pastinak können, ähnlich wie Petersilie, als Würzkraut verwendet werden. Zur Aufbewahrung werden die Wurzeln in Würfel oder Streifen geschnitten, blanchiert und anschließend tiefgefroren. Auch für Suppenmischungen werden sie verwendet.[14] Als zerkleinerte und getrocknete Ware ist Pastinak ebenfalls gebräuchlich.[15]
Im Vergleich zu Karotten kommt Pastinak auf einen viermal so hohen Gehalt an Fasern, Kalium, Protein und Vitamin C.[13] Außer einem hohen Anteil an Stärke enthält die ganze Pflanze Bergapten, Xanthotoxin und Imperatorin. Die Blätter, Früchte und Rüben sind reich an ätherischen Ölen und Calciumoxalat. Weiters enthalten Pastinakrüben noch Fructane mit präbiotischer Wirkung, wovon Inulin die bedeutendste Verbindung darstellt.[19] Auch auf Standorten, die hoch mit Stickstoff gedüngt sind, liegt der Nitratgehalt noch unter 100 mg/kg Frischsubstanz.[9]
Bundeslebensmittelschlüssel, Version 3.01 Brennwert Wasser Kalium Calcium Phosphor Vitamin C 249 kJ (59 kcal) 82 g 523 mg 47 mg 82 mg 18 mgNeben der Anregung des Appetits wirkt der Genuss auch harntreibend.[2]
Beim Umgang mit Pflanzenteilen können im Zusammenhang mit Sonnenschein auf der Haut phototoxische Reaktionen durch ätherische Öle und Wiesengräserdermatitis durch enthaltene Furocumarine auftreten.
In der Donald-Duck-Geschichte Das goldene Vlies von Carl Barks taucht in der deutschen Übersetzung von Erika Fuchs Pastinakenpudding als ungenießbare Mahlzeit auf.[20] Die Donaldisten lassen daher auf ihren Kongressen jeweils den abgewirtschafteten Tagungsleiter („PräsidEnte“) öffentlich eine Schüssel Pastinakenpudding verspeisen.
Der Pastinak (Pastinaca sativa), auch die Pastinake genannt, ist eine Pflanzenart aus der Gattung der Pastinaken (Pastinaca) innerhalb der Familie der Doldenblütler (Apiaceae). Als Wildform gilt Pastinaca sativa subsp. sativa var. pratensis (Wiesen-Pastinak); die Kulturform Gemüse-Pastinak wird als Pastinaca sativa subsp. sativa var. sativa bezeichnet.
Der Pastinak wurde durch den Verein zur Erhaltung der Nutzpflanzenvielfalt zum Gemüse des Jahres 2011/2012 in Deutschland gewählt.
Curran geal (Pastinaca sativa): seòrsa glasraich a tha mar curran buidhe, ach tha blas eadar-dhealaichte aige. Tha an curran geal beagan milis cuideachd.
The parsnip (Pastinaca sativa) is a ruit vegetable closely related tae carrot an persel; aw belang tae the faimily Apiaceae.
The parsnip (Pastinaca sativa) is a ruit vegetable closely related tae carrot an persel; aw belang tae the faimily Apiaceae.
Pastarnuoks aba pasternuoks (luotīnėškā: Pastinaca sativa) ī tuokė daržuovė, žuolīns, muokslėškā ons prigol prī skietėniu augalū (Apiaceae) šeimuos.
Tasā augals pragīven do aba ė daugiau metu. Pastarnuoka šaknės stuora, panašė kap muorka, ale dėdlesnė, balta. Žėidā būn geltuoni, sokrauti i skietius. Stombris būn briaunuots, aukštiau vėdorė šakuots, stamontros, apaugė̄s trompās, šiorkštēs plaukalēs. Lapā kap plonksnas, tora savuotėška smuoka.
Žīdia pastarnuoks nug lėipas lėg siejės pabonguos. Aug pakelies, pagriuoviūs, pīlėmu šlātūs, pėivūs, patuoriūs, tīrūs, augėnams daržūs. Anam tink prīmuolė dėrvas, katras apstingas azuoto.
Pastarnuoks ī senuobėnė daržuovė, ė prīš ivežont bolbės liuob būtė tonkē jiedams. Anou šaknis ė jauni lapā tink saluotuom, kap pagards. Tink gīvuoliam šertė.
Ech pasternache o patnais o bibeu-ganne (in frinsé panais) ch’est eune plante herbacée bisannuelle.
Ch'Bibeu-ganne sauvache ch'est = Pastinaca sativa L. subsp. sylvestris (Mill.) Rouy & E. G. Camus.
Ech pasternache il est étou tchultivé (Pastinaca sativa L. subsp. sativa).
Afute: ch’ pasternache urticant (Pastinaca sativa L. subsp. urens (Req. ex Godr.) Celak.) i donne des dermites.
Ang Pastinaca sativa o parsnip (Ingles: parsnip) na kabilang sa mga pastinaka, ay isang uri ng gulay na ugat na kamag-anakan ng mga karot. Kahawig ng mga parsnip ang mga karot, subalit mas maputla ang kulay kaysa sa karamihan sa mga karot, at mayroong mas matamis na lasa, lalo na kapag niluto.[2] Ang malangis o mamantikilya, may bahagyang anghang, at matamis na lasa ng nalutong nasa gulang na mga parsnip (na inaani pagkaraan ng unang hamog na nagyelo o namuo sa panahon ng taglamig) ay nakapagpapagunita ng butterscotch, pulut-pukyutan, at mapitagang kardamon (kardamom). Katulad ng mga karot, katutubo ang mga parsnip sa Eurasya at kinakain na roon magmula pa noong sinaunang mga kapanahunan. Ayon kina Zohary at Hopf, ang katibayang pang-arkeolohiya para sa paglilinang ng parsnip ay mayroon pa ring limitasyon, at na ang mga napagkunang panitikang Griyego at Romano ay ang isang pangunahing pinanggalingan hinggil sa maagang paggamit nito, subalit nagbabala sila na mayroong kahirapan sa pagkilala ng pagkakaiba sa pagitan ng parsnip at ng karot (na noong panahon ng sinaunang mga Romano ay kulay puti o ube) sa loob ng mga sulating pangklasiko dahil ang mga gulay na ito ay kapwa tila paminsan-minsang tinatawag na pastinaca bagaman ang bawat isang gulay ay mukhang maigi na ang paglilinang noong mga kapanahunan ng sinaunang mga Romano.[3] Bilang pastinache comuni, ang "karaniwang" pastinaca, ay kabilang sa mahabang tala ng mga pagkaing kinasisiyahan ng mga Milanes na ibinigay ni Bonvesin de la Riva sa kanyang "Marvels of Milan" ("Mga Kamangha-mangha sa Milan") (1288).[4]
Ang lathalaing ito na tungkol sa Gulay ay isang usbong. Makatutulong ka sa Wikipedia sa nito.
Ang Pastinaca sativa o parsnip (Ingles: parsnip) na kabilang sa mga pastinaka, ay isang uri ng gulay na ugat na kamag-anakan ng mga karot. Kahawig ng mga parsnip ang mga karot, subalit mas maputla ang kulay kaysa sa karamihan sa mga karot, at mayroong mas matamis na lasa, lalo na kapag niluto. Ang malangis o mamantikilya, may bahagyang anghang, at matamis na lasa ng nalutong nasa gulang na mga parsnip (na inaani pagkaraan ng unang hamog na nagyelo o namuo sa panahon ng taglamig) ay nakapagpapagunita ng butterscotch, pulut-pukyutan, at mapitagang kardamon (kardamom). Katulad ng mga karot, katutubo ang mga parsnip sa Eurasya at kinakain na roon magmula pa noong sinaunang mga kapanahunan. Ayon kina Zohary at Hopf, ang katibayang pang-arkeolohiya para sa paglilinang ng parsnip ay mayroon pa ring limitasyon, at na ang mga napagkunang panitikang Griyego at Romano ay ang isang pangunahing pinanggalingan hinggil sa maagang paggamit nito, subalit nagbabala sila na mayroong kahirapan sa pagkilala ng pagkakaiba sa pagitan ng parsnip at ng karot (na noong panahon ng sinaunang mga Romano ay kulay puti o ube) sa loob ng mga sulating pangklasiko dahil ang mga gulay na ito ay kapwa tila paminsan-minsang tinatawag na pastinaca bagaman ang bawat isang gulay ay mukhang maigi na ang paglilinang noong mga kapanahunan ng sinaunang mga Romano. Bilang pastinache comuni, ang "karaniwang" pastinaca, ay kabilang sa mahabang tala ng mga pagkaing kinasisiyahan ng mga Milanes na ibinigay ni Bonvesin de la Riva sa kanyang "Marvels of Milan" ("Mga Kamangha-mangha sa Milan") (1288).
Ene pastinåke u panåjhe, c' est ene sôre di verdeure, k' on ahiveut po les biesses, mins k' a rivnou al môde come amagnî po les djins dins les anêyes 2000, avou l' ervinowe des "rtrovés legumes".
No d' l' indje e sincieus latén : Pastinaca sativa
Ta'n pesmad (Pastinaca sativa) ny ghlassrey fraueagh bentyn rish y charradje. Ta pesmadyn cosoylagh rish carradjeyn ayns cummey, agh ta'd jeh daah ny s'glassey na'n chooid smoo jeu as ta blass ny s'geyrey oc. Ayns cosoylaght rish carradjeyn, ta pesmadyn nyn nooieyn dooghyssagh jeh'n Oaraishey as t'ad er ve eeit ayn veih shenn traaghyn.
Ta'n pesmad (Pastinaca sativa) ny ghlassrey fraueagh bentyn rish y charradje. Ta pesmadyn cosoylagh rish carradjeyn ayns cummey, agh ta'd jeh daah ny s'glassey na'n chooid smoo jeu as ta blass ny s'geyrey oc. Ayns cosoylaght rish carradjeyn, ta pesmadyn nyn nooieyn dooghyssagh jeh'n Oaraishey as t'ad er ve eeit ayn veih shenn traaghyn.
Pingstelnakel, pinksternakel of pastinaak (Pastinaca sativa subsp. sativa) is 'n plantj oete sjermbloomsfemielje (Apiaceae). De plantj is e zoeaget 20 cm lank wortelgewasj mit 'ne zeuten, aniesechtige smaak en 'n kraemsige kluuer. Dore lingdje vanne paolroot is de greundje neet gesjik veur te waere verboedj op kleigrunj. De pingstelnakel wuuertj meistes gezejdj inne twieëdje helf van april. Bie ieëre zejje geit de plantj al in 't ieëste jaor bleuje. Tródsdet de pingstelnakel al inne zomer kan waere geougs wuuertj t'r meistes betrach es 'n wintjergreundje. Döks wach me mit roeaje toet 'n kaaj periood is gewaes, wovan me zaet det 't de smaak good duit. Ougste kan me de ganse wintjer door doon, ómdet de root neet kepót vruus inne gróndj.
De pingstelnakel kump ouch veur in 't wildj en bleutj es 'n twieëjäörige plantj van julie toet september mit 'nen 60 toet 90 lange stengel in e gaelsig sjerm. De 4 toet 8 mm lang en 3 toet 6 mm brei, leechbroen vröch is 'n dóbbel doepvröch. De wilje pingstelnakel kump in Nederlandj en op 't Belsj veur in waeggrave, uterwaerd, op dieken en ouch op aope plaatsen inne dune. Me vindj 'm dökker op plaatse wo brandjnetele greuje.
De pingstelnakel kump oearsprunkelik oet 't Middellandjs Zieëgebied. De plantj waas al bekandj bieje aaj Grieken enne Romeine. De plantj waas oearsprunkelik aeve groeat wie 'n gewuuen moer. Biejen trèk nao 't naorde nome de Romeinse soldaote de pingstelnakel mit. Inne kajer gebiede bleek det de pingstelnakel väöl grótter woort. Veure introduksje vannen aerpel woor de pingstelnakel in Wès-Europa ei van 't wichtigste vouksaetes.
De pingstelnakel kan me kaoken of staove, mer hae wuuertj owwel raw gaete. Wiejer kan me de pingstelnakel bakken innen aove, mer ouch friture, wodoor d'r juus wie sjieps geit smake. Es smaakverfiender wuuertj t'r ouch toegepas in sóp.
Ouch kan me de pingstelnakel verstampe toet moos. Vanoet 't pingstelnakelmoos is 't hujig moeremoos óntstange.
Pingstelnakel, pinksternakel of pastinaak (Pastinaca sativa subsp. sativa) is 'n plantj oete sjermbloomsfemielje (Apiaceae). De plantj is e zoeaget 20 cm lank wortelgewasj mit 'ne zeuten, aniesechtige smaak en 'n kraemsige kluuer. Dore lingdje vanne paolroot is de greundje neet gesjik veur te waere verboedj op kleigrunj. De pingstelnakel wuuertj meistes gezejdj inne twieëdje helf van april. Bie ieëre zejje geit de plantj al in 't ieëste jaor bleuje. Tródsdet de pingstelnakel al inne zomer kan waere geougs wuuertj t'r meistes betrach es 'n wintjergreundje. Döks wach me mit roeaje toet 'n kaaj periood is gewaes, wovan me zaet det 't de smaak good duit. Ougste kan me de ganse wintjer door doon, ómdet de root neet kepót vruus inne gróndj.
De pingstelnakel kump ouch veur in 't wildj en bleutj es 'n twieëjäörige plantj van julie toet september mit 'nen 60 toet 90 lange stengel in e gaelsig sjerm. De 4 toet 8 mm lang en 3 toet 6 mm brei, leechbroen vröch is 'n dóbbel doepvröch. De wilje pingstelnakel kump in Nederlandj en op 't Belsj veur in waeggrave, uterwaerd, op dieken en ouch op aope plaatsen inne dune. Me vindj 'm dökker op plaatse wo brandjnetele greuje.
Zwëczajny pasternôk (Pastinaca sativa L.) - to je ôrt roscënë z rodzëznë zelerowatëch (Apiaceae Lindl.). Kaszëbi gôdelë, czej mòcno zmiôrzł: "zmiarzłi jak pasternôk".
Η Παστινάκη η εδώδιμος (Pastinaca sativa) ή κοινώς η παστινάκη ή η παστινάκα, είναι ένα ριζώδες λαχανικό στενά συνδεδεμένο με το καρότο και το μαϊντανό. Πρόκειται για ένα διετές φυτό που συνήθως καλλιεργείται ως ετήσιο φυτό. Η μακρά κονδυλώδης ρίζα του έχει το κρεμ χρώμα του δέρματος και της σάρκας και μπορεί να παραμείνει στο έδαφος όταν ωριμάσει, καθόσον γίνεται γλυκύτερη στη γεύση, μετά από τους παγετούς του χειμώνα. Στην πρώτη καλλιεργητική του περίοδο, το φυτό έχει μια ροζέτα από πτεροειδή μισο-πράσινα φύλλα. Αν δεν θεριστεί, παράγει την ταξιανθία του, που ολοκληρώνεται στη δεύτερη καλλιεργητική του περίοδο, με ένα σκιάδιο[Σημ. 1] από μικρά κίτρινα λουλούδια. Αυτή τη φορά όμως, ο βλαστός του είναι ξυλώδης και ο κονδύλος μη βρώσιμος. Οι σπόροι του έχουν χρώμα χλωμό καφέ και είναι επίπεδοι και φτερωτοί.
Η παστινάκη, είναι ιθαγενής στην Ευρασία. Έχει χρησιμοποιηθεί ως λαχανικό από την αρχαιότητα και καλλιεργήθηκε από τους Ρωμαίους, αν και υπάρχει κάποια σύγχυση στη βιβλιογραφία της εποχής, μεταξύ της και του καρότου. Χρησιμοποιήθηκε ως γλυκαντικό πριν από την άφιξη του ζαχαροκάλαμου στην Ευρώπη. Το 19ο αιώνα εισήχθη στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Οι παστινάκες συνήθως μαγειρεύονται, αλλά επίσης, μπορούν να καταναλωθούν και ωμές. Είναι πλούσιες σε βιταμίνες και ανόργανα συστατικά, ιδιαίτερα κάλιο. Περιέχουν επίσης αντιοξειδωτικά και τόσο τις διαλυτές όσο και τις αδιάλυτες φυτικές ίνες. Μπορούν να καλλιεργηθούν σε βαθιά, χωρίς πέτρες εδάφη. Δέχονται επίθεση από την καροτόμυγα (carrot fly) και άλλα εντομοπαράσιτα, ιούς και μυκητολογικές ασθένειες, των οποίων το σαράκι (canker) είναι η πιο σοβαρή. Η επαφή με τα κλαδιά και τα φυλλώματά του και αν το δέρμα εκτεθεί στο ηλιακό φως μετά την επαφή, μπορεί να προκαλέσει δερματικό εξάνθημα.
Οι παστινάκες καλλιεργούνται για τις σαρκώδεις, βρώσιμες κρεμ χρώματος κεντρικές ρίζες (taproots)[Σημ. 2][2] τους. Οι ρίζες γενικά είναι ομαλές, αν και ενίοτε σχηματίζονται πλάγιες ρίζες.[Σημ. 3] Οι περισσότερες είναι κυλινδρικές, αλλά μερικές ποικιλίες[Σημ. 4] έχουν ένα πιο βολβοειδές σχήμα, το οποίο γενικά τείνουν να προτιμούν οι επεξεργαστές τροφίμων,[Σημ. 5] καθώς είναι πιο ανθεκτικές στη θραύση. Το φυτό έχει ένα κορυφαίο μερίστωμα[Σημ. 6] που παράγει μια ροζέτα[Σημ. 7] από πτεροειδή φύλλα,[Σημ. 8] το καθένα, από αρκετά ζεύγη φυλλαδίων με οδοντωτά περιθώρια. Τα κατώτερα φύλλα έχουν κοντούς μίσχους, τα ανώτερα δε, είναι άνευ στελέχους[Σημ. 9][3][4] και τα τελευταία φύλλα έχουν τρεις λοβούς. Το πολύ διακλαδισμένο ανθικό στέλεχός του[Σημ. 10] είναι κούφιο και με αυλάκια, μπορεί δε να φτάσει σε ύψος τα 150 εκατοστά (60 in).[5]
Η παστινάκα είναι ένα διετές φυτό, με ροζέτα από τραχυά τριχωτά φύλλα, τα οποία όταν συνθλίβονται, έχουν μια έντονη οσμή. Οι μίσχοι είναι με αύλακες και έχουν περικεκαλυμμμένες βάσεις. Τα φύλλα είναι μία ή δύο φορές πτεροειδή, με ευρεία, ωοειδή, μερικές φορές λοβωτά φύλλα, με οδοντωτά περιθώρια· τα οποία φτάνουν το μήκος των 40 εκατοστών (16 in). Ο ανθικός μίσχος αναπτύσσεται κατά το δεύτερο έτος, φτάνοντας σε ένα ύψος 40 έως 200 εκατοστών (20 έως 80 in). Είναι τριχωτός, με αυλάκια, κούφιος (εκτός από τους κόμβους) και με αραιές διακλαδώσεις. Έχει μερικά άμισχα, μονόλοβα φύλλα μήκους 5 έως 10 εκατοστά (2 έως 4 in) και τα οποία είναι διατεταγμένα σε απέναντι ζεύγη. Τα κίτρινα άνθη είναι σε ένα χαλαρής ένωσης σκιάδιο, διαστάσεων διαμέτρου 10 έως 20 εκατοστών (4 έως 8 in). Υπάρχουν 6-25 ευθείς μίσχοι,[Σημ. 11][6] ο καθένας διαστάσεων 2-5 εκατοστά (1–2 in), που υποστηρίζουν τα δευτερογενή σκιάδια (umbellets). Τα σκιάδια και τα δευτερογενή σκιάδια, συνήθως δεν έχουν ανώτερα ή κατώτερα των κλαδιών βράκτια.[Σημ. 12] Τα άνθη έχουν μικροσκοπικά σέπαλα[Σημ. 13][7][8][9] ή απουσιάζουν παντελώς και έχουν διαστάσεις περίπου 3,5 χιλιοστά. Αποτελούνται από πέντε κίτρινα πέταλα, που έχουν στραβώσει προς τα μέσα, πέντε στήμονες και έναν ύπερο. Οι καρποί ή σχιζόκαρποι (schizocarps),[Σημ. 14] είναι ωοειδής και επίπεδοι, με στενά φτερά και κοντοί, με εξαπλούμενα γυναικεία (gynoecium).[Σημ. 15] Έχουν το χρώμα του άχυρου σε ανοιχτό καφέ και μήκος 4-8 χιλ.[10]
Παρά τις μικρές μορφολογικές διαφορές μεταξύ των δύο, η άγρια παστινάκα, είναι στην ίδια ταξινομική βαθμίδα όπως και η καλλιεργούμενη έκδοσή της και τα δύο είδη, μπορούν εύκολα να επικονιαστούν διασταυρωτά.(cross-pollinate).[10] Η παστινάκη έχει ένα αριθμό χρωμοσωμάτων των 2n = 22.[11]
Όπως και τα καρότα, οι παστινάκες είναι ιθαγενείς στην Ευρασία και καταναλώνονταν εκεί από τους αρχαίους χρόνους. Οι Zohary και Hopf σημειώνουν ότι οι αρχαιολογικές μαρτυρίες για την καλλιέργεια της παστινάκας "εξακολουθεί να είναι μάλλον περιορισμένη" και ότι οι Ελληνικές και Ρωμαϊκές φιλολογικές πηγές αποτελούν σημαντική πηγή για την πρώιμη χρήση του.[12] Προειδοποιούν ότι "υπάρχουν κάποιες δυσκολίες στη διάκριση μεταξύ της παστινάκας και του καρότου (που, κατά τους Ρωμαϊκούς χρόνους, ήταν λευκό ή μοβ), στα κλασσικά γραπτά, αφού και τα δύο λαχανικά, φαίνεται να ονομάζονταν μερικές φορές pastinaca, εντούτοις, το κάθε λαχανικό φαίνεται να βρίσκεται υπό καλλιέργεια, κατά τους Ρωμαϊκούς χρόνους".[12] Η παστινάκη, έχαιρε μεγάλης εκτίμησης και ο Αυτοκράτορας Τιβέριος αποδεχόταν μέρος του φόρου υποτελείας που καταβαλλόταν στη Ρώμη από τη Γερμανία, με τη μορφή της παστινάκας. Στην Ευρώπη, το λαχανικό χρησιμοποιήθηκε ως πηγή ζάχαρης πριν το ζαχαροκάλαμο και τα τεύτλα γίνουν διαθέσιμα.[13] Όπως η pastinache comuni, η "κοινή" pastinaca, φιγουράρει στον μακρύ κατάλογο των βρώσιμων προϊόντων που απολάμβαναν οι Μιλανέζοι, δίνεται από τον Bonvesin de la Riva, στα «Θαύματα του Μιλάνου» (το 1288).[14] Αυτό το φυτό εισήχθη στην Βόρεια Αμερική ταυτόχρονα από τους Γάλλους αποίκους στον Καναδά και τους Βρετανούς στις Δεκατρείς Αποικίες για χρήση του ως ριζώδες λαχανικό, αλλά στα μέσα του 19ου αιώνα, αντικαταστάθηκε ως η κύρια πηγή αμύλου, από την πατάτα και κατά συνέπεια, καλλιεργήθηκε σε μικρότερη κλίμακα.[15][16]
Το 1859, μια νέα ποικιλία που ονομάζετο "Student" (ελλην. "Φοιτητής"), δημιουργήθηκε από τον James Buckman στο Royal Agricultural College της Αγγλίας. Ο οποίος πίσω-επικονίασε (back-crossed) καλλιεργούμενα φυτά με άγρια αποθέματα, στοχεύοντας στο να καταδείξει πώς τα ενδημικά φυτά θα μπορούσαν να βελτιωθούν με την επιλεκτική αναπαραγωγή. Αυτό το πείραμα ήταν τόσο επιτυχημένο, που το "Student", έγινε η κύρια καλλιεργούμενη ποικιλία στα τέλη του 19ου αιώνα.[17]
Η παστινάκα επισήμως περιγράφεται για πρώτη φορά, από τον Κάρολο Λινναίο, στο έργο του "Species Plantarum" (1753).[18] Έχει αποκτήσει αρκετά συνώνυμα στην ταξινομική ιστορία:[19]
Όπως και τα περισσότερα γεωργικής σημασίας φυτά, πολλά υποείδη και ποικιλίες της P. sativa έχουν περιγραφεί, αλλά αυτά ως επί το πλείστον, δεν αναγνωρίζονται πλέον ως ανεξάρτητα taxa,[19] αλλά μάλλον, μορφολογικές παραλλαγές της ίδιας ταξινομικής μονάδας.[10]
Στην Ευρασία, ορισμένες αρχές κάνουν διάκριση μεταξύ των καλλιεργούμενων και των άγριων εκδόσεων της παστινάκης, χρησιμοποιώντας τα υποείδη sylvestris για την τελευταία, ή ακόμα και την εξυψώσουν στη κατάσταση των ειδών όπως τη Pastinaca sylvestris. Στην Ευρώπη, τα διάφορα υποείδη, έχουν ονομαστεί με βάση τα χαρακτηριστικά τους, όπως η τριχοφυΐα των φύλλων, η έκταση στην οποία τα στελέχη είναι υπό γωνία ή στρογγυλεμένα, το μέγεθος και το σχήμα του τερματικού σκιάδιου.[10]
Οι παστινάκες μοιάζουν με τα καρότα και μπορούν να χρησιμοποιηθούν με παρόμοιους τρόπους, αλλά έχουν μια πιο γλυκιά γεύση, ειδικά όταν μαγειρευτούν.[20] Αν και οι παστινάκες μπορούν να καταναλωθούν ωμές, πιο συχνά σερβίρονται μαγειρεμένες. Μπορούν να ψηθούν, να βράσουν, να πολτοποιηθούν, να τηγανιστούν ή να μαγειρευτούν στον ατμό. Όταν χρησιμοποιούνται σε βραστά, σούπες και μαγειρευτά κατσαρόλας, δίνουν μια πλούσια γεύση.[13] Σε ορισμένες περιπτώσεις, η παστινάκη βράζεται και τα στερεά τμήματά της, αφαιρούνται από την σούπα ή το στιφάδο, αφήνοντας πίσω μια πιο λεπτή γεύση από το σύνολο της ρίζας και το άμυλο για να πυκνώνει το πιάτο. Η ψητή παστινάκη, σε ορισμένα μέρη του Αγγλόφωνου κόσμου, θεωρείται ουσιαστικό μέρος του δείπνου των Χριστουγέννων και επίσης, συχνά χαρακτηρίζει το παραδοσιακό ψητό της Κυριακής.[21] Η παστινάκη μπορεί επίσης να τηγανιστεί ή να κοπεί σε λεπτές φέτες και να γίνει τραγανή. Η παστινάκη μπορεί να γίνει κρασί που έχει μια παρόμοια γεύση, με το κρασί της Μαδέρας.[22]
Στη Ρωμαϊκή εποχή, πιστεύετο ότι οι παστινάκες ήταν αφροδισιακό.[23] Ωστόσο, οι παστινάκες συνήθως δεν χαρακτηρίζουν τη σύγχρονη Ιταλική κουζίνα. Αντ'αυτού, χρησιμοποιούνται για τη σίτιση των χοίρων, ιδίως εκείνων που εκτρέφονται για να κάνουν το ζαμπόν Πάρμας.[24]
Στην παραδοσιακή Κινεζική ιατρική, η ρίζα της κινεζικής παστινάκης, χρησιμοποιείται ως φυτικό συστατικό του φαρμάκου.
Μια τυπική παστινάκη 100 g, περιέχει 75 θερμίδες (230 kJ) ενέργειας. Οι περισσότερες ποικιλίες παστινάκης αποτελούνται περίπου από: 80% νερό, 5% ζάχαρη, 1% πρωτεΐνη, 0,3% λίπος και 5% διαιτητικές ίνες. Η παστινάκη είναι πλούσια σε βιταμίνες και ανόργανα συστατικά και είναι ιδιαίτερα πλούσια σε κάλιο με 375 mg ανά 100 g.[26] Πολλές από τις βιταμίνες της ομάδας Β είναι παρούσες, αλλά το μεγαλύτερο μέρος της βιταμίνης C χάνεται στο μαγείρεμα. Δεδομένου ότι οι περισσότερες από τις βιταμίνες και τα μέταλλα βρίσκονται κοντά στον φλοιό του, πολλές θα χαθούν, εκτός και αν αφαιρεθεί λεπτή φλούδα από τη ρίζα ή ψηθεί στο σύνολό της (αξεφλούδιστη). Κατά τη διάρκεια του παγωμένου καιρού, μέρος του αμύλου του, μετατρέπεται σε ζάχαρη και η ρίζα έχει πιο γλυκιά γεύση.[27]
Η κατανάλωση των παστινάκων, έχει δυνητικά οφέλη για την υγεία. Περιέχουν αντι-οξειδωτικά, όπως falcarinol, falcarindiol, panaxydiol και methyl-falcarindiol οι οποίες έχουν αντικαρκινικές, αντι-φλεγμονώδεις και αντι-μυκητιακές ιδιότητες. Οι διαιτητικές ίνες στις παστινάκες είναι εν μέρει του διαλυτού και εν μέρει του αδιάλυτου τύπου και αποτελούνται από κυτταρίνη, ημικυτταρίνη και λιγνίνη. Η υψηλή περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες, των παστινάκων, μπορεί να βοηθήσει στην πρόληψη της δυσκοιλιότητας και τη μείωση των επίπεδων της χοληστερόλης στο αίμα.[28]
Η ετυμολογία της ονομασίας του γένους Pastinaca, δεν είναι γνωστή με βεβαιότητα, αλλά είναι πιθανόν να προέρχεται είτε από τη Λατινική λέξη pastino, που σημαίνει «προετοιμάζω το έδαφος για την φύτευση της αμπέλου» ή pastus, που σημαίνει «τροφή». Το συγκεκριμένο βοτανικό επίθετο sativa σημαίνει «σπειρόμενη».[29]
Ενώ η λαϊκή ετυμολογία υποστηρίζει μερικές φορές ότι η Αγγλική ονομασία του (parsnip), είναι ένα λεξικό υβρίδιο (portmanteau)[Σημ. 16][30][30][31][32] των λέξεων μαϊντανός (parsley) και γογγύλι (turnip) (parsley + turnip), αυτό προέρχεται στην πραγματικότητα από το Μέσο Αγγλικό pasnepe, αλλοίωση (επηρεαζόμενη από το nep, του turnip) του Παλαιού Γαλλικού pasnaie (τώρα panais), από το Λατινικό pastinum, ενός είδος πιρουνιού, του οποίου η κατάληξη άλλαξε σε -nip κατ'αναλογία με το turnip (γογγύλι), επειδή λανθασμένα είχε θεωρηθεί ότι ήταν ένα είδος γογγυλιού.[33]
Η άγρια παστινάκα από την οποία προήλθαν οι σύγχρονες καλλιεργούμενες ποικιλίες, είναι ένα φυτό των ξηρών τραχιών βοσκοτόπων και των σημείων αποβλήτων, ιδιαίτερα των ασβεστωδών (chalk) και ασβεστολιθικών (limestone) εδαφών.[34] Η παστινάκη είναι διετές φυτό, αλλά συνήθως καλλιεργείται ως ετήσιο. Τα αμμώδη (sandy) και πηλώδη (loamy) χώματα είναι προτιμότερα από το λασπώδες (silt), αργιλώδες (clay) και πετρώδες (stony) έδαφος, καθώς τα τελευταία παράγουν κοντές, διχαλωτές ρίζες. Επιδεινώνεται σημαντικά η βιωσιμότητα των σπόρων παστινάκης, αν αποθηκευτούν για μεγάλο χρονικό διάστημα. Οι σπόροι φυτεύονται συνήθως νωρίς την άνοιξη, μόλις το έδαφος μπορεί να εργαστεί σε ένα λεπτό όργωμα,[Σημ. 17] στη θέση όπου τα φυτά θα μεγαλώσουν. Τα αναπτυσσόμενα φυτά αραιώνονται και διατηρούνται ελεύθερα αγριόχορτων. Η συγκομιδή ξεκινά στα τέλη του φθινοπώρου, μετά τον πρώτο παγετό και συνεχίζει μέσα στο χειμώνα. Οι σειρές μπορούν να καλυφθούν με άχυρο, ώστε να διευκολυνθεί η άρση των φυτών, κατά τη διάρκεια του παγετού.[35] Οι χαμηλές θερμοκρασίες του εδάφους, προκαλούν μερικά από τα άμυλα που αποθηκεύονται στις ρίζες, να μετατρέπονται σε σάκχαρα, δίνοντάς τους μια πιο γλυκιά γεύση.[36]
Τα φύλλα της παστινάκας μερικές φορές σηραγγοποιούνται (tunnelled) από τις προνύμφες του ανθρακωρύχου των φύλλων σέλινου (celery leaf miner (Euleia heraclei)). Ακανόνιστα ωχρά καφέ περάσματα, μπορούν να φανούν να ελίσσονται μεταξύ των άνω και των κάτω επιφανειών των φύλλων. Οι συνέπειες είναι σοβαρότερες στα νεαρά φυτά, καθώς τα ολόκληρα φύλλα μπορούν να ζαρώσουν και να πεθάνουν. Η θεραπεία γίνεται με την αφαίρεση των προσβεβλημένων φυλλαδίων ή ολόκληρων των φύλλων ή με χημικά μέσα.[35]
Η καλλιέργεια μπορεί να προσβληθεί από τις νύμφες της καροτόμυγας (carrot fly (Chamaepsila rosae)). Το επιβλαβές έντομο τρέφεται από τα εξωτερικά στρώματα της ρίζας, φτιάχνοντας λαγούμι, για να μπει μέσα του αργότερα την ίδια εποχή (σεζόν). Τα σπορόφυτα μπορούν να σκοτωθούν, ενώ οι μεγαλύτερες ρίζες καθίστανται άχρηστες. Η ζημία που έχει γίνει, παρέχει ένα σημείο εισόδου για τις μυκητιασικές σήψεις και το σαράκι (fungal rots and canker). Η μύγα ελκύεται από τη μυρωδιά του μωλωπισμένου ιστού και η βλάβη μπορεί να ελαχιστοποιηθεί με την αραιά σπορά, παρέχοντας καλές συνθήκες ανάπτυξης, αποφεύγοντας τη λέπτυνση των φυτών και με το προσεκτικό ξεχορτάριασμα.[37] Η παστινάκη χρησιμοποιείται ως τροφή των φυτών από τις προνύμφες ορισμένων ειδών λεπιδοπτέρων, συμπεριλαμβανομένων των parsnip swallowtail, common swift moth, garden dart moth και ghost moth.[38] Οι προνύμφες parsnip moth (Depressaria radiella) προέρχονται από την Ευρώπη και κατά λάθος εισήχθησαν στη Βόρεια Αμερική στα μέσα της δεκαετίας του 1800, κατασκευάζουν τους ιστούς τους στα σκιάδια, τρεφόμενες με τα άνθη και τους αναπτυσσόμενους σπόρους.[39]
Το parsnip canker είναι μια σοβαρή ασθένεια της εν λόγω καλλιέργειας. Μαύρες ή πορτοκαλί-καφέ κηλίδες εμφανίζονται γύρω από το στέμμα και τους ώμους της ρίζας, συνοδευόμενες από ραγίσματα και σκλήρυνση της σάρκας. Είναι πιο πιθανό να συμβεί όταν ο σπόρος σπέρνεται με το κρύο, υγρό χώμα, το pH του εδάφους είναι πολύ χαμηλό ή οι ρίζες έχουν ήδη καταστραφεί από προνύμφες των καροτόμυγων. Καλύτερα αποτελέσματα μπορούν να επιτευχθούν με την επιλογή μιας ανθεκτικής ποικιλίας και η σπορά να γίνεται αργότερα στη σεζόν, παράγοντας φυτά μικρότερα, με πιο στενά διαστήματα.[40] Διάφοροι μύκητες που σχετίζονται με το σαράκι, συμπεριλαμβανομένων των Phoma complanata, Ilyonectria radicicola, Itersonilia pastinaceae, Ι. perplexans και στην Ευρώπη, η Centrospora acerina έχουν βρεθεί να προκαλούν τη μαύρη σήψη (black rot), η οποία σκοτώνει το φυτό ενωρίς.[41] Η υδαρής μαλακή σήψη (watery soft rot), που προκαλείται από τα Sclerotinia minor και S. sclerotiorum, προκαλεί την κύρια ρίζα να γίνει μαλακή και υγρή. Μια λευκή ή μπεζ χρώματος μούχλα αναπτύσσεται στην επιφάνεια. Η παθογένεια είναι πιο συχνή στις εύκρατες και υποτροπικές περιοχές, οι οποίες έχουν ένα πιo δροσερό υγρό κλίμα.[42]
Η βιολετή σήψη της ρίζας (violet root rot), που προκαλείται από το μύκητα Helicobasidium purpureum μερικές φορές επηρεάζει τις ρίζες, καλύπτοντας τες με ένα μοβ χαλί, στο οποίο προσκολλώνται τα σωματίδια του εδάφους. Τα φύλλα παραμορφώνονται και αποχρωματίζονται και το μυκήλιο[Σημ. 18] μπορεί να εξαπλωθεί, μέσω του εδάφους, μεταξύ των φυτών. Μερικά ζιζάνια μπορούν να φιλοξενούν αυτόν τον μύκητα και είναι πιο διαδεδομένος σε υγρές, όξινες συνθήκες. Τα προσβεβλημένα φυτά πρέπει να απομακρύνονται και να καίγονται και οι ευαίσθητες καλλιέργειες, δεν θα πρέπει να καλλιεργούνται στην περιοχή, για τέσσερα χρόνια.[35] H Erysiphe heraclei προκαλεί την ερυσίβη (powdery mildew)[Σημ. 19] που μπορεί να προκαλέσει σημαντικές απώλειες καλλιεργειών. Η προσβολή από αυτό, έχει σαν αποτελέσματα, να προκαλεί το κιτρίνισμα των φύλλων και την απώλεια του φυλλώματος. Οι μέτριες θερμοκρασίες και η υψηλή υγρασία ευνοούν την ανάπτυξη της ασθένειας.[43]
Αρκετοί ιοί είναι γνωστοί ότι προσβάλλουν το φυτό, και συμπεριλαμβάνονται οι: seed-borne strawberry latent ringspot virus, parsnip yellow fleck virus, parsnip leafcurl virus, parsnip mosaic potyvirus και potyvirus celery mosaic virus. Με τον τελευταίο, να προκαλεί εκκαθάριση ή κιτρίνισμα αυτών των περιοχών του φύλλου, ευθυγραμμίζοντας αμέσως τις φλέβες, την εμφάνιση μωσαϊκού κηλίδων ώχρας και του τσαλακώματος των φύλλων στα μολυσμένα φυτά.[44]
Ενώ η ρίζα της παστινάκας είναι βρώσιμη, ο χειρισμός των βλαστών και των φύλλων του φυτού απαιτεί προσοχή, καθώς ο χυμός[Σημ. 20][45] που ελευθερώνει είναι τοξικός.[46] Όπως πολλά άλλα μέλη της οικογένειας των Σελινοειδών (Apiaceae), η παστινάκη περιέχει φουρανοκουμαρίνη, μια φωτοευαίσθητη χημική ουσία που προκαλεί μια κατάσταση γνωστή ως φυτοφωτοδερματίτιδα.[46] Η κατάσταση είναι ένας τύπος χημικού εγκαύματος παρά μια αλλεργική αντίδραση και είναι παρόμοια με το εξάνθημα που προκαλείται από δηλητηριώδη κισσό. Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν ερυθρότητα, κάψιμο και φουσκάλες. Οι πληγείσες περιοχές, μπορεί να παραμείνουν αποχρωματισμένες για έως και δύο χρόνια.[47] Παρά το γεγονός ότι έχουν υπάρξει κάποιες αναφορές κηπουρών, οι οποίοι βίωσαν συμπτώματα τοξικότητας, μετά την επαφή τους με το φύλλωμα,[48] αυτές ήταν αριθμητικά λίγες, σε σύγκριση με τον αριθμό των ανθρώπων που αναπτύσσουν αυτή την καλλιέργεια. Το πρόβλημα, είναι πιθανότερο να συμβεί σε μια ηλιόλουστη μέρα, κατά τη συλλογή του φυλλώματος ή στο ξερίζωμα των παλαιών φυτών. Τα συμπτώματα, ως επί το πλείστον, ήσαν ήπιας έως μέτριας βαρύτητας.[49]
Οι τοξικές ιδιότητες των εκχυλισμάτων της παστινάκης, είναι ανθεκτικές στη θέρμανση ή τη συντήρηση για διάστημα πολλών μηνών. Τα τοξικά συμπτώματα μπορούν επίσης να επηρεάσουν τα ζώα και τα πουλερικά στα μέρη του σώματος τους, όπου το δέρμα τους είναι εκτεθειμένο.[50] Πολυακετυλένια μπορούν να βρεθούν στα Σελινοειδή (Apiaceae) λαχανικά όπως η παστινάκη και δείχνουν κυτταροτοξικές δραστηριότητες.[51]
chromen-7-one_200.svg)
.jpg)
|coauthors= ignored (|author= suggested) (βοήθεια) Η Παστινάκη η εδώδιμος (Pastinaca sativa) ή κοινώς η παστινάκη ή η παστινάκα, είναι ένα ριζώδες λαχανικό στενά συνδεδεμένο με το καρότο και το μαϊντανό. Πρόκειται για ένα διετές φυτό που συνήθως καλλιεργείται ως ετήσιο φυτό. Η μακρά κονδυλώδης ρίζα του έχει το κρεμ χρώμα του δέρματος και της σάρκας και μπορεί να παραμείνει στο έδαφος όταν ωριμάσει, καθόσον γίνεται γλυκύτερη στη γεύση, μετά από τους παγετούς του χειμώνα. Στην πρώτη καλλιεργητική του περίοδο, το φυτό έχει μια ροζέτα από πτεροειδή μισο-πράσινα φύλλα. Αν δεν θεριστεί, παράγει την ταξιανθία του, που ολοκληρώνεται στη δεύτερη καλλιεργητική του περίοδο, με ένα σκιάδιο από μικρά κίτρινα λουλούδια. Αυτή τη φορά όμως, ο βλαστός του είναι ξυλώδης και ο κονδύλος μη βρώσιμος. Οι σπόροι του έχουν χρώμα χλωμό καφέ και είναι επίπεδοι και φτερωτοί.
Η παστινάκη, είναι ιθαγενής στην Ευρασία. Έχει χρησιμοποιηθεί ως λαχανικό από την αρχαιότητα και καλλιεργήθηκε από τους Ρωμαίους, αν και υπάρχει κάποια σύγχυση στη βιβλιογραφία της εποχής, μεταξύ της και του καρότου. Χρησιμοποιήθηκε ως γλυκαντικό πριν από την άφιξη του ζαχαροκάλαμου στην Ευρώπη. Το 19ο αιώνα εισήχθη στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Οι παστινάκες συνήθως μαγειρεύονται, αλλά επίσης, μπορούν να καταναλωθούν και ωμές. Είναι πλούσιες σε βιταμίνες και ανόργανα συστατικά, ιδιαίτερα κάλιο. Περιέχουν επίσης αντιοξειδωτικά και τόσο τις διαλυτές όσο και τις αδιάλυτες φυτικές ίνες. Μπορούν να καλλιεργηθούν σε βαθιά, χωρίς πέτρες εδάφη. Δέχονται επίθεση από την καροτόμυγα (carrot fly) και άλλα εντομοπαράσιτα, ιούς και μυκητολογικές ασθένειες, των οποίων το σαράκι (canker) είναι η πιο σοβαρή. Η επαφή με τα κλαδιά και τα φυλλώματά του και αν το δέρμα εκτεθεί στο ηλιακό φως μετά την επαφή, μπορεί να προκαλέσει δερματικό εξάνθημα.
Пастарна́к (па-лацінску: Pastinaca) — род кветкавых расьлін сямейства парасонавых. 15 відаў. Пашыраны ў Эўразіі. На Беларусі 1 від — пастарнак дзікі, або лясны (Pastinaca sylvestris). Трапляецца на схілах, каля дарог, жыльля. Культывуецца пастарнак пасяўны (Pastinaca sativa). Двух- або шматгадовыя травы зь перыстым лісьцем. Кветкі жоўтыя, у складаных парасоніках. Плод — сямянка. Пастарнак пасяўны здаўна вырошчваюць як прыпраўную, агароднінную і кармавую расьліну.
Спажываюць пераважна мясістыя карняплоды зь белай або сьветла-крэмавай мякацьцю, з інтэнсіўным водарам пятрушкі) і салодкім смакам (падобным на смак аніса, кмену і фенхелю), якія ўтрымліваюць бялкі, вугляводы, пектынавыя і мінэральныя рэчывы, вітаміны В1, В2, РР, да 3,5% эфірных алеяў. У адрозьненьне ад блізкага сваяка, морквы, маюць менш бэта-каратыну, але больш (20 мг%) вітаміна С. Дастаткова калярыйны — 70 ккал (?) на 100 г. З маладога лісьця пастарнаку гатуюць салаты, дадаюць у марынады, выкарыстоўваюць пры кансэрваваньні гародніны.
Вядомы з часоў антычнасьці, доўгія стагодзьдзі пастарнак быў адной з найбольш папулярных культур у Эўропе, у тым ліку ў Беларусі, выконваючы ў Сярэднявечча і раньні Новы час прыкладна тую ж ролю, якую сёньня бульба. Здаўна вядомая народная прыпеўка:
Танцавала рыба з ракам,
А пятрушка з пастарнакам,
А цыбуля дзівавала,
Што пятрушка танцавала.
З XVIII—XIX стагодзьдзяў паступова выходзіў з моды, у сучаснай беларускай кулінарыі фактычна не ўжываецца.
Спосабы прыгатаваньня пастарнаку блізкія да морквы: найбольш вараць або тушаць, робяць сьвежыя салаты і пюрэ (найчасцей з дадаткам цыбулі), смажаць, запякаюць. Выкарыстоўваюць як гарнір да тушанага мяса, як прыправу ў першыя стравы. Вараны пастарнак, паліты растопленым маслам і пасыпаны зелянінай — выдатная гарачая закуска. Чысьціць старыя карняплоды належыць нажом зь нержавеючай сталі, затым прамыць халоднай вадой і да апрацоўкі трымаць у падкісьленай вадзе; маладыя часам дастаткова толькі нацерці сольлю.
Убіраюць пастарнак позна ўвосені, зразаючы лісьце на ўзроўні галоўкі. Захоўваюць пры 0—2 °С. Лічыцца, што маразы толькі паляпшаюць салодкі смак пастарнаку, таму нярэдка яго пакідаюць зімаваць.
— сховішча мультымэдыйных матэрыялаў
Пастарна́к (па-лацінску: Pastinaca) — род кветкавых расьлін сямейства парасонавых. 15 відаў. Пашыраны ў Эўразіі. На Беларусі 1 від — пастарнак дзікі, або лясны (Pastinaca sylvestris). Трапляецца на схілах, каля дарог, жыльля. Культывуецца пастарнак пасяўны (Pastinaca sativa). Двух- або шматгадовыя травы зь перыстым лісьцем. Кветкі жоўтыя, у складаных парасоніках. Плод — сямянка. Пастарнак пасяўны здаўна вырошчваюць як прыпраўную, агароднінную і кармавую расьліну.
Спажываюць пераважна мясістыя карняплоды зь белай або сьветла-крэмавай мякацьцю, з інтэнсіўным водарам пятрушкі) і салодкім смакам (падобным на смак аніса, кмену і фенхелю), якія ўтрымліваюць бялкі, вугляводы, пектынавыя і мінэральныя рэчывы, вітаміны В1, В2, РР, да 3,5% эфірных алеяў. У адрозьненьне ад блізкага сваяка, морквы, маюць менш бэта-каратыну, але больш (20 мг%) вітаміна С. Дастаткова калярыйны — 70 ккал (?) на 100 г. З маладога лісьця пастарнаку гатуюць салаты, дадаюць у марынады, выкарыстоўваюць пры кансэрваваньні гародніны.
Вядомы з часоў антычнасьці, доўгія стагодзьдзі пастарнак быў адной з найбольш папулярных культур у Эўропе, у тым ліку ў Беларусі, выконваючы ў Сярэднявечча і раньні Новы час прыкладна тую ж ролю, якую сёньня бульба. Здаўна вядомая народная прыпеўка:
Танцавала рыба з ракам,
А пятрушка з пастарнакам,
А цыбуля дзівавала,
Што пятрушка танцавала.
З XVIII—XIX стагодзьдзяў паступова выходзіў з моды, у сучаснай беларускай кулінарыі фактычна не ўжываецца.
Спосабы прыгатаваньня пастарнаку блізкія да морквы: найбольш вараць або тушаць, робяць сьвежыя салаты і пюрэ (найчасцей з дадаткам цыбулі), смажаць, запякаюць. Выкарыстоўваюць як гарнір да тушанага мяса, як прыправу ў першыя стравы. Вараны пастарнак, паліты растопленым маслам і пасыпаны зелянінай — выдатная гарачая закуска. Чысьціць старыя карняплоды належыць нажом зь нержавеючай сталі, затым прамыць халоднай вадой і да апрацоўкі трымаць у падкісьленай вадзе; маладыя часам дастаткова толькі нацерці сольлю.
Убіраюць пастарнак позна ўвосені, зразаючы лісьце на ўзроўні галоўкі. Захоўваюць пры 0—2 °С. Лічыцца, што маразы толькі паляпшаюць салодкі смак пастарнаку, таму нярэдка яго пакідаюць зімаваць.
Пастернак үләне (рус. Пастерна́к посевно́й, лат. Pastináca sátiva) —сатырлылар (Apiaceae) ғаиләһенән ике йәки күп йыллыҡ үҫемлек. Бейеклеге 1,5 м-ға етергә мөмкин. Июнь-август айҙарында һары сәскә ата, июль-сентябрҙә орлоғо өлгөрә.
Тәбиғәт шарттарында Европа, Төркиә, Кавказда үҫә. Башҡортостанда малға ашатыу өсөн сәсеп үҫтерелә.
Пастернак үләне (рус. Пастерна́к посевно́й, лат. Pastináca sátiva) —сатырлылар (Apiaceae) ғаиләһенән ике йәки күп йыллыҡ үҫемлек. Бейеклеге 1,5 м-ға етергә мөмкин. Июнь-август айҙарында һары сәскә ата, июль-сентябрҙә орлоғо өлгөрә.
The parsnip (Pastinaca sativa) is a root vegetable closely related to carrot and parsley, all belonging to the flowering plant family Apiaceae. It is a biennial plant usually grown as an annual. Its long taproot has cream-colored skin and flesh, and, left in the ground to mature, becomes sweeter in flavor after winter frosts. In its first growing season, the plant has a rosette of pinnate, mid-green leaves. If unharvested, it produces a flowering stem topped by an umbel of small yellow flowers in its second growing season, later producing pale brown, flat, winged seeds. By this time, the stem has become woody, and the tap root inedible.
The parsnip is native to Eurasia; it has been used as a vegetable since antiquity and was cultivated by the Romans, although some confusion exists between parsnips and carrots in the literature of the time. It was used as a sweetener before the arrival of cane sugar in Europe.[2]
Parsnips are usually cooked but can also be eaten raw. The flesh has a sweet flavor, even more so than carrots, but the taste is different. It is high in vitamins, antioxidants, and minerals (especially potassium); and also contains both soluble and insoluble dietary fiber. Parsnips are best cultivated in deep, stone-free soil. The plant is attacked by the carrot fly and other insect pests, as well as viruses and fungal diseases, of which canker is the most serious.[3] Handling the stems and foliage can cause a skin rash if the skin is exposed to sunlight after handling.
The parsnip is a biennial plant with a rosette of roughly hairy leaves that have a pungent odor when crushed. Parsnips are grown for their fleshy, edible, cream-colored taproots. The roots are generally smooth, although lateral roots sometimes form. Most are narrowly conical, but some cultivars have a more bulbous shape, which generally tends to be favored by food processors as it is more resistant to breakage. The plant's apical meristem produces a rosette of pinnate leaves, each with several pairs of leaflets with toothed margins. The lower leaves have short stems, the upper ones are stemless, and the terminal leaves have three lobes. The leaves are once- or twice-pinnate with broad, ovate, sometimes lobed leaflets with toothed margins; they grow up to 40 cm (16 in) long. The petioles are grooved and have sheathed bases. The floral stem develops in the second year and can grow to more than 150 cm (60 in) tall. It is hairy, grooved, hollow (except at the nodes), and sparsely branched. It has a few stalkless, single-lobed leaves measuring 5 to 10 cm (2 to 4 in) long that are arranged in opposite pairs.[4]: 30–31
The yellow flowers are in a loose, compound umbel measuring 10 to 20 cm (4 to 8 in) in diameter. Six to 25 straight pedicels are present, each measuring 2 to 5 cm (1 to 2 in) that support the umbellets (secondary umbels). The umbels and umbellets usually have no upper or lower bracts. The flowers have tiny sepals or lack them entirely, and measure about 3.5 mm (1⁄8 in). They consist of five yellow petals that are curled inward, five stamens, and one pistil. The fruits, or schizocarps, are oval and flat, with narrow wings and short, spreading styles. They are colored straw to light brown, and measure 4 to 8 mm (3⁄16 to 5⁄16 in) long.[5]: 218
Despite the slight morphological differences between the two, wild parsnip is the same taxon as the cultivated version, and the two readily cross-pollinate.[5]: 218 The parsnip has a chromosome number of 2n=22.[6]
Like carrots, parsnips are native to Eurasia and have been eaten there since ancient times. Zohary and Hopf note that the archaeological evidence for the cultivation of the parsnip is "still rather limited" and that Greek and Roman literary sources are a major source about its early use.[7] They warn that "there are some difficulties in distinguishing between parsnip and carrot (which, in Roman times, were white or purple) in classical writings since both vegetables seem to have been called pastinaca in Latin, yet each vegetable appears to be well under cultivation in Roman times".[7] The parsnip was much esteemed, and the Emperor Tiberius accepted part of the tribute payable to Rome by Germania in the form of parsnips. In Europe, the vegetable was used as a source of sugar before cane and beet sugars were available.[8] As pastinache comuni, the "common" pastinaca figures in the long list of comestibles enjoyed by the Milanese given by Bonvesin da la Riva in his "Marvels of Milan" (1288).[9]
This plant was introduced to North America simultaneously by the French colonists in Canada and the British in the Thirteen Colonies for use as a root vegetable, but in the mid-19th century, it was replaced as the main source of starch by the potato and consequently was less widely cultivated.[10][5]: 224
In 1859, a new cultivar called 'Student' was developed by James Buckman at the Royal Agricultural College in England. He back-crossed cultivated plants to wild stock, aiming to demonstrate how native plants could be improved by selective breeding. This experiment was so successful 'Student' became the major variety in cultivation in the late 19th century.[11]
Pastinaca sativa was first officially described by Carolus Linnaeus in his 1753 work Species Plantarum.[12] It has acquired several synonyms in its taxonomic history:[13]
Several species from other genera (Anethum, Elaphoboscum, Peucedanum, Selinum) are likewise synonymous with the name Pastinaca sativa.[14]
Like most plants of agricultural importance, several subspecies and varieties of P. sativa have been described, but these are mostly no longer recognized as independent taxa,[13] but rather, morphological variations of the same taxon.[5]: 218
In Eurasia, some authorities distinguish between cultivated and wild versions of parsnips by using subspecies P. s. sylvestris for the latter, or even elevating it to species status as Pastinaca sylvestris. In Europe, various subspecies have been named based on characteristics such as the hairiness of the leaves, the extent to which the stems are angled or rounded, and the size and shape of the terminal umbel.[5]: 218
Parsnips resemble carrots and can be used in similar ways, but they have a sweeter taste, especially when cooked.[15] They can be baked, boiled, pureed, roasted, fried, grilled, or steamed. When used in stews, soups, and casseroles, they give a rich flavour.[8] In some cases, parsnips are boiled, and the solid portions are removed from the soup or stew, leaving behind a more subtle flavour than the whole root and starch to thicken the dish. Roast parsnip is considered an essential part of Christmas dinner in some parts of the English-speaking world and frequently features in the traditional Sunday roast.[16] Parsnips can also be fried or thinly sliced and made into crisps. They can be made into a wine with a taste similar to Madeira.[17]
In Roman times, parsnips were believed to be an aphrodisiac.[18] However, parsnips do not typically feature in modern Italian cooking. Instead, they are fed to pigs, particularly those bred to make Parma ham.[19]
A typical 100 g serving of parsnip provides 314 kilojoules (75 kilocalories) of food energy. Most parsnip cultivars consist of about 80% water, 5% sugar, 1% protein, 0.3% fat, and 5% dietary fiber. The parsnip is rich in vitamins and minerals and is particularly rich in potassium with 375 mg per 100 g.[20] Several of the B-group vitamins are present, but levels of vitamin C are reduced in cooking. Since most of the vitamins and minerals are found close to the skin, many will be lost unless the root is finely peeled or cooked whole. During frosty weather, part of the starch is converted to sugar, and the root tastes sweeter.[21]
The consumption of parsnips has potential health benefits. They contain antioxidants such as falcarinol, falcarindiol, panaxydiol, and methyl-falcarindiol, which may potentially have anticancer, anti-inflammatory and antifungal properties.[22] The dietary fiber in parsnips is partly of the soluble and partly the insoluble type and comprises cellulose, hemicellulose, and lignin. The high fiber content of parsnips may help prevent constipation and reduce blood cholesterol levels.[23]
The etymology of the generic name Pastinaca is not known with certainty but is probably derived from either the Latin word pastino, meaning 'to prepare the ground for planting of the vine' or pastus, meaning 'food'. The specific epithet sativa means 'sown'.[24]
While folk etymology sometimes assumes the name is a mix of parsley and turnip, it actually comes from Middle English pasnepe, alteration (influenced by nep, 'turnip') of Old French pasnaie (now panais) from Latin pastinum, a kind of fork. The word's ending was changed to -nip by analogy with turnip because it was mistakenly assumed to be a kind of turnip.[25]
The wild parsnip from which the modern cultivated varieties were derived is a plant of dry, rough grassland and waste places, particularly on chalk and limestone soils.[26] Parsnips are biennials, but are normally grown as annuals. Sandy and loamy soils are preferable to silt, clay, and stony ground; the latter produces short, forked roots. Parsnip seed significantly deteriorates in viability if stored for long. Seeds are usually planted in early spring, as soon as the ground can be worked to a fine tilth, in the position where the plants are to grow. The growing plants are thinned and kept weed-free. Harvesting begins in late fall after the first frost and continues through winter. The rows can be covered with straw to enable the crop to be lifted during frosty weather.[27] Low soil temperatures cause some of the starches stored in the roots to be converted into sugars, giving them a sweeter taste.[4]: 225
Parsnip leaves are sometimes tunnelled by the larvae of the celery fly (Euleia heraclei). Irregular, pale brown passages can be seen between the upper and lower surfaces of the leaves. The effects are most serious on young plants, as whole leaves may shrivel and die. Treatment is by removing affected leaflets, whole leaves, or by chemical means.[27]
The crop can be attacked by larvae of the carrot fly (Chamaepsila rosae). This pest feeds on the outer layers of the root, burrowing its way inside later in the season. Seedlings may be killed while larger roots are spoiled. The damage done provides a point of entry for fungal rots and canker. The smell of bruised tissue attracts the fly.[28]
Parsnip is used as a food plant by the larvae of some lepidopteran species, including the parsnip swallowtail (Papilio polyxenes), the common swift moth (Korscheltellus lupulina), the garden dart moth (Euxoa nigricans), and the ghost moth (Hepialus humuli).[29] The larvae of the parsnip moth (Depressaria radiella), native to Europe and accidentally introduced to North America in the mid-1800s, construct their webs on the umbels, feeding on flowers and partially developed seeds.[5]: 232
Parsnip canker is a serious disease of this crop. Black or orange-brown patches occur around the root's crown and shoulders, accompanied by cracking and hardening of the flesh. It is more likely to occur when the seed is sown into cold, wet soil, the pH of the soil is too low, or the roots have already been damaged by carrot fly larvae.[30] Several fungi are associated with canker, including Phoma complanata, Ilyonectria radicicola, Itersonilia pastinaceae, and I. perplexans. In Europe, Mycocentrospora acerina has been found to cause a black rot that kills the plant early.[5]: 232–233 Watery soft rot, caused by Sclerotinia minor and S. sclerotiorum, causes the taproot to become soft and watery. A white or buff-coloured mould grows on the surface. The pathogen is most common in temperate and subtropical regions with a cool, wet season.[31]
Violet root rot caused by the fungus Helicobasidium purpureum sometimes affects the roots, covering them with a purplish mat to which soil particles adhere. The leaves become distorted and discoloured, and the mycelium can spread through the soil between plants. Some weeds can harbour this fungus, and it is more prevalent in wet, acid conditions.[27] Erysiphe heraclei causes a powdery mildew that can cause significant crop loss. Infestation by this causes results in the yellowing of the leaf and loss of foliage. Moderate temperatures and high humidity favor the development of the disease.[32]
Several viruses are known to infect the plant, including seed-borne strawberry latent ringspot virus, parsnip yellow fleck virus, parsnip leaf curl virus, parsnip mosaic potyvirus, and potyvirus celery mosaic virus. The latter causes clearing or yellowing of the areas of the leaf immediately beside the veins, the appearance of ochre mosaic spots, and the crinkling of the leaves in infected plants.[5]: 233
The shoots and leaves of parsnip must be handled with care, as its sap contains furanocoumarins, phototoxic chemicals that cause blisters on the skin when it is exposed to sunlight, a condition known as phytophotodermatitis.[33] It shares this property with many of its relatives in the carrot family. Symptoms include redness, burning, and blisters; afflicted areas can remain sensitive and discolored for up to two years.[34] Reports of gardeners experiencing toxic symptoms after coming into contact with foliage have been made, but these have been small compared to the number of people who grow the crop. The problem is most likely to occur on a sunny day when gathering foliage or pulling up old plants that have gone to seed. The symptoms have mostly been mild to moderate.[35] Risk can be reduced by wearing long pants and sleeves to avoid exposure, and avoiding sunlight after any suspected exposure.[36]
The toxic properties of parsnip extracts are resistant to heating and periods of storage lasting several months. Toxic symptoms can also affect livestock and poultry in parts of their bodies where their skin is exposed.[5]: 221–222 Polyynes can be found in Apiaceae vegetables such as parsnip, and they show cytotoxic activities.[37]
The parsnip is native to Eurasia. However, its popularity as a cultivated plant has led to its spread beyond its native range, and wild populations have become established in other parts of the world. A scattered population can be found throughout North America.[38]
The plant can form dense stands which outcompete native species and is especially common in abandoned yards, farmland, and along roadsides and other disturbed environments. The increasing abundance of this plant is a concern, particularly due to the plant's toxicity and increasing abundance in populated areas such as parks. Control is often carried out via chemical means, with glyphosate-containing herbicides considered effective.[39]
Pastinaca sativa fruits and seeds 
Flowering parsnip, second year The parsnip (Pastinaca sativa) is a root vegetable closely related to carrot and parsley, all belonging to the flowering plant family Apiaceae. It is a biennial plant usually grown as an annual. Its long taproot has cream-colored skin and flesh, and, left in the ground to mature, becomes sweeter in flavor after winter frosts. In its first growing season, the plant has a rosette of pinnate, mid-green leaves. If unharvested, it produces a flowering stem topped by an umbel of small yellow flowers in its second growing season, later producing pale brown, flat, winged seeds. By this time, the stem has become woody, and the tap root inedible.
The parsnip is native to Eurasia; it has been used as a vegetable since antiquity and was cultivated by the Romans, although some confusion exists between parsnips and carrots in the literature of the time. It was used as a sweetener before the arrival of cane sugar in Europe.
Parsnips are usually cooked but can also be eaten raw. The flesh has a sweet flavor, even more so than carrots, but the taste is different. It is high in vitamins, antioxidants, and minerals (especially potassium); and also contains both soluble and insoluble dietary fiber. Parsnips are best cultivated in deep, stone-free soil. The plant is attacked by the carrot fly and other insect pests, as well as viruses and fungal diseases, of which canker is the most serious. Handling the stems and foliage can cause a skin rash if the skin is exposed to sunlight after handling.
Pastinako (latine Pastinaca sativa) estas dujara herbeca planto kun karnoriĉa radiko el la familio de la apiacoj. Ĝi havas manĝeblajn radikojn. En Eŭropo la pastinako estis multe manĝata antaŭ la importo de la terpomo el Sud-Ameriko. Ĝi estis antaŭe tre kultivata kiel legomo kaj furaĝa planto. Nun ĝi ankoraŭ estas kultivata en Britio, en la nordaj landoj kaj en norda Afriko. La pastinako estas eburkolora kaj ĝia formo similas al tiu de la karoto kun iomete sukera gusto.
La specio Pastinaca sativa estis priskribita de la sveda naturalisto Karolo Lineo en 1753[2].
Plantoj
Folio
Fruktoj
Frukto kaj semo - MHNT
La pastinako estis tre kultivata en la Mezepoko, ĝi estas inter la cento da plantoj, kultivitaj en la monaĥejoj, listigitaj en la « Kapitularo de villis vel curtis imperii », edikto de la epoko de Karolo la Granda. La historio de la pastinako parte intermiksiĝas kun la karoto, ĉar la distingo inter la du plantoj, kiuj apartenas al la sama botanika familio, ne estis ĉiam klara ĝis la fino de la Renesanco.
Tamen, nun, pro ia nostalgio eble, ĝi denove aperas en legomvendejoj kaj ĝia uzado kreskas.
Pastinako (latine Pastinaca sativa) estas dujara herbeca planto kun karnoriĉa radiko el la familio de la apiacoj. Ĝi havas manĝeblajn radikojn. En Eŭropo la pastinako estis multe manĝata antaŭ la importo de la terpomo el Sud-Ameriko. Ĝi estis antaŭe tre kultivata kiel legomo kaj furaĝa planto. Nun ĝi ankoraŭ estas kultivata en Britio, en la nordaj landoj kaj en norda Afriko. La pastinako estas eburkolora kaj ĝia formo similas al tiu de la karoto kun iomete sukera gusto.
Pastinaca sativa, pastinaca, apio de campo o chirivía, es una planta cuya raíz se emplea como hortaliza, parecida a la zanahoria, aunque más pálida y con un sabor muy diferente. Es una planta bienal. Su cultivo se remonta a tiempos antiguos en Eurasia: antes de la importación de la patata tras el descubrimiento de América, la pastinaca ocupaba su lugar.
Es una especie bienal. Tiene una raíz engrosada, axonomorfa, de color marfil, y raíces secundarias finas.
Su parte aérea está formada por las hojas dispuestas en una roseta basal. Hojas grandes, de 40 cm, con largos pecíolos en la base, de lámina imparipinnada, con folíolos dentados o lobulados, verdosos oscuros. En el segundo año, emite un tallo que puede alcanzar 200 cm de altura. Sus flores se disponen en umbelas, y son amarillas. Tras la fecundación entomófila fructifica en esquizocarpos alados en sus márgenes, castaños, con una semilla en cada mericarpio.
Se encuentra silvestre en zonas templadas de Eurasia.[1] Ha sido introducida como cultivo en otras zonas de clima templado, y se puede asilvestrar.
En España se encuentra en el norte y en las zonas montañosas del centro y del este.[2]
En Argentina se encuentra en algunas provincias del sur.[3]
Se consume la raíz, cocida, como saborizante en guisos y sopas. También es posible preparar un vino rústico con ellas llamado vino de chirivías.
Pastinaca es nativa de Eurasia, y existen tres cultivares:
Las variedades hortícolas se siembran en primavera. Se cosecha durante el primer año, antes de que inicie su desarrollo floral. Los sustratos muy arcillosos o pedregosos no son adecuados, ya que causan deformaciones o limitan el desarrollo de su raíz.
Pastinaca sativa fue descrita por Carlos Linneo y publicado en Species Plantarum 1: 261. 1753.[4]
Chirivía, chirivia, cherevía, pastinaca, zanahoria blanca.[6]
Pastinaca sativa, pastinaca, apio de campo o chirivía, es una planta cuya raíz se emplea como hortaliza, parecida a la zanahoria, aunque más pálida y con un sabor muy diferente. Es una planta bienal. Su cultivo se remonta a tiempos antiguos en Eurasia: antes de la importación de la patata tras el descubrimiento de América, la pastinaca ocupaba su lugar.
Aed-moorputk ehk pastinaak (Pastinaca sativa) on porgandit meenutav, ent sellest heledam koonusekujuline juurvili.
Pastinaak on porgandi ja peterselli sugulane ning sarnaneb nendega nii välimuselt kui ka maitselt. Taim on kaheaastane, kuid kasvatatakse tavaliselt üheaastasena. Esimesel kasvuaastal on taimel roheline lehekodarik ning teisel aastal hakkab taim õitsema. Pastinaak on sarikõieline taim, millel on palju väikseid kollaseid õisi. Teisel kasvuaastal on juur puine ja söögikõlbmatu.
Pastinaak kasvab suuremas osas Euraasias. See on iidne kultuurtaim, mida kasutasid laialdaselt juba vanad kreeklased ja roomlased. Põhjamaades on taime kasvatatud juba 16. sajandist alates ning keskajal oli pastinaagil Euroopas sama suur tähtsus kui tänapäeval kartulil. Eelmise sajandi alguses oli pastinaak Eesti mõisaaedades üsna levinud juurvili ning sellest kirjutati mitmetes kokaraamatutes.[1]
Pastinaak eelistab kasvamiseks liivast või liivsavist mulda. Taim külvatakse hilissügisel või varakevadel pärast lume sulamist peenrasse reavahega 30–40 sentimeetrit ning 2–3 sentimeetri sügavusele. Hiljem harvendatakse taimed kasvama 10–15 sentimeetrise vahega ning hoitakse umbrohust puhtana. Seemned on pruunid, lamedad ja tiibadega ning nende idanevus säilib üks-kaks aastat. Seeme tärkab 14–21 päevaga.[1]
Pastinaaki koristatakse hilissügisel enne maa külmumist. Võimalus on juurvilja säilitada ka kasvukohal, kuhjates sellele püsikülmade saabudes põhku või mulda. Nii võib juurt tarbida varakevadeni. Pastinaagi kasv hoogustub just septembris ning mõned külmakraadid ei tee taimele kahju, pigem ainult kasu.[2] Kerge külmanäpistus muudab pastinaagi magusamaks, kuna kaitseks külmumise eest toimub juurerakkudes vedelike suhkrustumine.[3]
Pastinaak meenutab mõnevõrra porgandit ning ka retseptides võib see teatud tingimustel mainitud köögivilja asendada. Võrreldes porgandiga, on pastinaagil magusam maitse, eriti kuumtöödelduna.[4] Keedetult, praetult, hautatult, aurutatult, ahjus küpsetatult, grillitult, röstitult, vokitult või laastudena õlis frititult sobitub pastinaak nii suppidesse, hautistesse, praadide lisanditesse, püreedesse, vormiroogadesse, salatitesse, kui ka vürtsikatesse keeksidesse-kookidesse. Seda sobib kasutada ka koos teiste aedviljade ja maitsetaimedega, lihapoolisega, piimatoodetega, munatoitude ja seentega.[3]
Antiikroomlased pidasid pastinaaki afrodisiaakumiks.[5] Ammustel aegadel kasutati pastinaagi söödavat osa ka tervise turgutamiseks. Juurte vee-, piima- või veinitõmmist pakuti kurnatud haigetele ning ergutati sellega söögiisu ja korrastati seedimist.[3]
Aed-moorputk ehk pastinaak (Pastinaca sativa) on porgandit meenutav, ent sellest heledam koonusekujuline juurvili.
Pastinaak on porgandi ja peterselli sugulane ning sarnaneb nendega nii välimuselt kui ka maitselt. Taim on kaheaastane, kuid kasvatatakse tavaliselt üheaastasena. Esimesel kasvuaastal on taimel roheline lehekodarik ning teisel aastal hakkab taim õitsema. Pastinaak on sarikõieline taim, millel on palju väikseid kollaseid õisi. Teisel kasvuaastal on juur puine ja söögikõlbmatu.
Pastinaak kasvab suuremas osas Euraasias. See on iidne kultuurtaim, mida kasutasid laialdaselt juba vanad kreeklased ja roomlased. Põhjamaades on taime kasvatatud juba 16. sajandist alates ning keskajal oli pastinaagil Euroopas sama suur tähtsus kui tänapäeval kartulil. Eelmise sajandi alguses oli pastinaak Eesti mõisaaedades üsna levinud juurvili ning sellest kirjutati mitmetes kokaraamatutes.
Txiribia edo pastinaka[1] (Pastinaca sativa L. subsp. sativa) landare belarkara biurtekaria da, sustrai mamitsukoa, Apiaceae familiakoa. Antzina, asko landatzen zen barazki edo bazka landare gisa. XVIII. mendea arte oso garrantzitsua izan zen, azenarioa eta patatak lantzen hasi ziren arte. Egun, ekoizpen txikia du, Britainia Handia, Eskandinavian eta Ipar Afrikan izan ezik.
Txiribia boli kolorekoa izan ohi da, azenarioaren antzeko itxura du eta zapore gozo samarra.
Lore ginbaildunen familiako belar landare usaintsua da, 30-100 cm luzea, zurtoin iletsua eta zuta duena. Apioaren antzeko hostoak, ginbail modura eratutako lore txiki horixkak eta fruitu biribil zapalak izaten ditu. Sustrai mamitsuak eta jateko onak ditu. Belardi lehor samarretan, landu gabeko sailetan eta bide bazterretan hazten da.[2]
Pastinaca sativa espeziea Carl von Linné suediar naturalistak definitu zuen 1753an[3].
Habitus
Hostoa
Fruituak
Fruitu eta haziak
Txiribia edo pastinaka (Pastinaca sativa L. subsp. sativa) landare belarkara biurtekaria da, sustrai mamitsukoa, Apiaceae familiakoa. Antzina, asko landatzen zen barazki edo bazka landare gisa. XVIII. mendea arte oso garrantzitsua izan zen, azenarioa eta patatak lantzen hasi ziren arte. Egun, ekoizpen txikia du, Britainia Handia, Eskandinavian eta Ipar Afrikan izan ezik.
Txiribia boli kolorekoa izan ohi da, azenarioaren antzeko itxura du eta zapore gozo samarra.
Lore ginbaildunen familiako belar landare usaintsua da, 30-100 cm luzea, zurtoin iletsua eta zuta duena. Apioaren antzeko hostoak, ginbail modura eratutako lore txiki horixkak eta fruitu biribil zapalak izaten ditu. Sustrai mamitsuak eta jateko onak ditu. Belardi lehor samarretan, landu gabeko sailetan eta bide bazterretan hazten da.
Palsternakka (Pastinaca sativa) on kaksivuotinen sarjakukkaiskasvi, jonka ensimmäisenä vuonna kasvattamaa juurta käytetään juureksena.[1]
Suomessa palsternakka on viljelyskarkulainen ja tulokas. Se kasvaa luonnossa vakiintuneena paikoitellen Etelä-Suomessa, varsinkin kaupunkialueilla, esimerkiksi teiden varsilla jopa melko yleisenä. Muuallakin Etelä- ja Keski-Suomessa sitä tavataan satunnaisesti.
Kasvi on alkujaan euraasialainen laji, mutta se on levinnyt viljelykarkulaisena myös Yhdysvaltoihin, missä sitä pidetään haitallisena tulokaslajina.[2]
Juureksena palsternakka muistuttaa porkkanaa mutta on vaaleampi ja voimakkaamman makuinen. Palsternakkaa on syöty Euraasiassa jo muinaisista ajoista lähtien. Sitä voidaan keittää, paistaa tai käyttää muhennoksissa, keitoissa ja laatikoissa.
Palsternakkaa ei viljellä lämpimillä seuduilla, koska routa on tarpeellista maun kehittymiseksi. Mullan tulee olla hiekkaista ja savimaista, jotta juuret kasvavat suuriksi. Sopimattomassa mullassa ne jäävät lyhyiksi ja haaraisiksi. Palsternakan siemenet voidaan kylvää varhaiskeväällä, kun maa on sulanut kylliksi. Sadonkorjuu voidaan aloittaa myöhään syksyllä, heti ensimmäisten pakkasten jälkeen. Joka vuosi kannattaa käyttää uusia siemeniä, koska varastointi heikentää niiden kasvukykyä merkittävästi.
Palsternakassa on enemmän mineraaleja ja useampia vitamiineja kuin sen lähisukulaisessa porkkanassa; kuitenkin A-vitamiinin esiastetta β-karoteenia on porkkanassa moninkertaisesti enemmän. Palsternakassa on erityisen paljon kaliumia, jopa 600 mg verran sataa grammaa kohden. Se sisältää myös runsaasti ravintokuitua. 100 grammaa palsternakkaa sisältää 230 kJ (55 kcal) energiaa.
Joillekin kasvi aiheuttaa allergisen reaktion. Palsternakan lehdet saattavat myös ärsyttää ihoa, jos niistä irtoava neste osuu iholle yhdessä auringonvalon kanssa.[2]
Kaalit: keräkaali | kiinankaali | kukkakaali | kyssäkaali | lehtikaali | punakaali | parsakaali | ruusukaali | kurttu- eli savoijinkaali
Kurkkukasvit: kurkku | kesäkurpitsa | kurpitsa | spagettikurpitsa
Mausteet: basilika | humala | kirveli | krassi | kumina | kurkkuyrtti | kynteli | lipstikka | meirami | minttu | persilja | rakuuna | rosmariini | salvia | sitruunamelissa | tilli | timjami
Mukulakasvit: maa-artisokka | peruna
Palkokasvit: herne | härkäpapu | tarhapapu
Sipulit: hillosipuli | ilmasipuli | jättisipuli | purjo | sipuli | ruohosipuli | ryvässipuli | valkosipuli | vihersipuli
Muut kasvikset: endiivi | fenkoli | latva-artisokka | lehtisalaatti | lehtiselleri | mangoldi | maissi | paprika | parsa | pinaatti | raparperi | tomaatti
Palsternakka (Pastinaca sativa) on kaksivuotinen sarjakukkaiskasvi, jonka ensimmäisenä vuonna kasvattamaa juurta käytetään juureksena.
Pastinaca sativa
Le Panais cultivé ou Panais sauvage (Pastinaca sativa L.) est une espèce de plante herbacée bisannuelle à racine charnue originaire d'Europe[1], appartenant à la famille des Apiacées (anciennement Ombellifères). Il a probablement été introduit en Amérique du Nord par les colons européens qui le cultivaient pour sa racine comestible. Depuis, le panais sauvage s’est échappé des jardins cultivés et s’est propagé sur tout le continent[2].
Il fut autrefois très cultivé (sa sous-espèce Pastinaca sativa subsp. sativa) comme légume et comme plante fourragère. C'était une culture quelque peu délaissée, sauf en Grande-Bretagne, dans les pays nordiques et en Afrique du Nord en Algérie où il est appelé left saidi. Le Panais cultivé, détrôné par la pomme de terre, est de retour sur la table française depuis la fin du XXe siècle à la suite de sa réintroduction sur les étals par les maraîchers biologiques et l'engouement pour les légumes anciens. Le panais est d'ailleurs aujourd'hui, avec le rutabaga et le topinambour, l'un des rares légumes « oubliés » présents en frais pratiquement à longueur d'année mais surtout en hiver dans les magasins et marchés[3].
Le Panais cultivé, d'une couleur blanc ivoire, a une forme proche de celle de la carotte, et un goût légèrement sucré, noiseté, avec un arôme épicé[4].
L'espèce Pastinaca sativa a été décrite par le naturaliste suédois Carl von Linné en 1753[5].
Ce taxon porte en français les noms vernaculaires ou normalisés suivants : Panais[6],[7], Panais sauvage[6], Panais cultivé[6],[7],[8], Grand chervis[7], Panais commun[7], Pastenade blanche[7], Pastinacier[8].
Il existe trois sous-espèces[6],[9] :
Pastinaca sativa a pour synonymes :
Le panais cultivé est une variété améliorée du panais sauvage (Pastinaca sativa L. subsp. sylvestris (Mill.) Rouy & E. G. Camus).
Le Panais cultivé sauvage est une plante bisannuelle, à feuilles poilues, érigée, de 1 m de haut, qui porte des inflorescences en ombelles de petites fleurs jaunes, portées par des tiges creuses et sillonnées. Les feuilles sont grandes, pennées à plus de cinq segments lobés dentés. La racine principale, pivotante, est moins développée et plus coriace et ligneuse que celle de la variété cultivée : elle est donc plus difficile à utiliser culinairement (mais cela est possible[11]). La plante dégage une odeur forte caractéristique lorsqu'on la froisse.
C'est une plante de plaine, des prés sur sol calcaire ou des bords des chemins, mais elle peut pousser en montagne jusqu'à 1 600 m d'altitude. La floraison se déroule en juillet-août.
Le Panais cultivé sauvage, dont il existe de nombreuses formes, est spontané dans toute l'Europe, dans le Caucase et la Sibérie. Il a été naturalisé dans les régions tempérées du monde, notamment en Amérique du Nord où il a été introduit au XVIIe siècle.
Une variété doit être signalée, c'est le panais urticant parfois appelé carvi[12] (Pastinaca sativa L. subsp. urens (Req. ex Godr.) Celak.) qui provoque des dermites de contact, qui peuvent être sévères et provoquer chez les sujets sensibles des brûlures du 2e degré. La sève du panais en général, et spécialement de cette variété, contient des substances, les furanocoumarines, qui ont la propriété de provoquer des réactions cutanées, aggravées sous l'action des rayons solaires par photosensibilisation. Cette variété de la plante est (improprement) appelée « panèu, panau, -aut » en occitan (langue du "Midi" de la France actuelle). En occitan, la plante est connue sous les noms de escarabic (languedocien)[13], escarabin ou escarabelha[14] (Gascogne, qui désigne aussi le carvi) ou charabís (Périgord) et aussi pastanag(r)a ou bastanaga (qui désignent aussi la carotte) ; elle est très envahissante.
En réalité, ce risque de brûlure est le même avec toutes les variétés de panais[réf. nécessaire], y compris avec les variétés cultivées, en particulier en production de semences, en seconde année, quand les plantes font 2 m de haut. Le risque est d'autant plus important qu'on ne sent rien et que les brûlures n'apparaissent que plusieurs heures après le contact avec les plantes. Ces brûlures sont longues à cicatriser.
Habitus.
Feuille.
Fructifications.
Fruit et graine - MHNT.
Le panais sauvage est une plante à port dressé, dotée de tiges creuses et portant des fleurs jaunes en ombelles irrégulières, un feuillage vert pâle brillant assez souple et de petites gaines à la base des pétioles. Il peut mesurer jusqu’à 1,5 m de hauteur. Il fleurit en juillet et en août[15].
En Amérique du Nord, on trouve des populations dispersées de panais sauvages depuis la Colombie-Britannique jusqu’en Californie, et depuis l’Ontario jusqu’en Floride. Au Canada on a observé l’espèce dans tous les territoires et provinces, sauf au Nunavut. On trouve actuellement cette plante partout dans l’est et le sud de l’Ontario, et les chercheurs croient qu’elle est en voie de se propager de l’est vers l’ouest à travers la province[2].
Plusieurs espèces de panais sauvages ou cultivés sont cités par Pline l'Ancien, dont le goût très fort les destine plus à l'usage médical que culinaire[16].
Le panais était déjà cultivé au Moyen Âge, il figure parmi la centaine de plantes, cultivées dans les monastères, énumérées dans le « capitulaire De Villis », ordonnance de l'époque de Charlemagne. L'histoire du panais se confond en partie avec celle de la carotte, car la distinction entre les deux plantes, qui appartiennent à la même famille botanique, n'était pas toujours nette jusqu'à la fin de la Renaissance[17]. De plus le panais n'avait dans l'Antiquité et au Moyen Âge pas la saveur sucrée qu'il a au XXIe siècle[17].
Figurant parmi les légumes les plus cultivés de France pendant de nombreux siècles, il est peu à peu supplanté par les variétés orange de carottes à partir du XIXe siècle pour finalement n'être consommé que par les paysans pauvres et le bétail[17].
Le panais a une racine plus ou moins longue, de couleur blanchâtre. On distingue plusieurs groupes selon la morphologie de la racine :
Le panais peut se consommer cuit en soupes, potages, couscous et pot-au-feu, il supporte tout type de cuisson et accommode n'importe quelle viande ou poisson. Il est le plus souvent utilisé comme complément ou condiment, en raison de sa saveur assez vive.
Le panais se cuit comme la pomme de terre et peut être préparé en purée ou gratiné au four.
On peut aussi le servir cru, râpé avec huile et citron en salade.
Les jeunes pousses de panais sauvage peuvent agrémenter beaucoup de recettes. Elles doivent être cueillies tendres, tant que la tige est verte et que les feuilles ne sont pas complètement dépliées. Une fois cueillies, il suffit de les laver et de les émincer. On peut les utiliser dans tous les plats de légumes, les sauces (sauce tomates aux panais, ou bien en cubes dans les pâtes[18]), les omelettes, gratins fait avec du fromage Oka ou du fromage mozzarella. Les fanes de panais, crues, peuvent servir d'aromates comme le persil, ou bouillies peuvent être consommées avec une bonne huile d'olive et du sel[19].
Dans la région de Setif (Algérie), le panais, appelé "left saïdi" لفت اسعيدي (navet saïdi), accompagne systématiquement le couscous à la sauce rouge et à la viande[réf. nécessaire].
La plante tout entière, la racine comme le feuillage, est consommée par le bétail et constitue un fourrage apprécié par les lapins.
Le panais a naguère constitué une plante fourragère importante dans les régions atlantiques, bien arrosées, comme la Bretagne. C'était la plante fourragère complémentaire de l'ajonc en hiver, pour les chevaux dans le Léon (1 000 m2 par cheval) et les vaches dans le reste de la Bretagne.
Le panais préfère les terres fraîches, un peu lourdes, bien profondes. Il se plaît en plein soleil. Le panais se sème de février à juin et se récolte 4 mois après le semis. Ses racines peuvent passer l'hiver en terre, ce qui accroît leur goût sucré lorsqu'il gèle.
Semer de mars à juin, en septembre (ouest et midi).Récolte de juillet à octobre (celui de printemps), de mars à avril (semis d'automne). Durée de la levée, de 12 à 15 carotte. Le rendement est de 50 30 à cm, répartir les graines au fond des sillons, recouvrir de terre et tasser, puis arroser en pluie. Après la levée, éclaircir tous les 15 cm.
Le panais se conserve dans une caisse remplie de sable, dans un local frais et aéré.
Les ombelles jaunes de cette ombellifère exercent un extraordinaire pouvoir de séduction sur une large variété d'insectes entomophages (auxiliaires) tels qu'Ichneumon stramentarius, Isodontia mexicana, Lygistopterus sanguineus, le lepture tacheté, Gasteruption spp. ainsi que des araignées, des coccinelles (adultes et larves), les graphosomes d'Italie...
Cette grande variété d'insectes favorise la lutte biologique en permettant une régulation naturelle des ravageurs.
Le panais est plus riche en vitamines et minéraux que sa cousine la carotte. Il est particulièrement riche en potassium avec 375 mg aux 100 g[20]. Le panais est aussi une bonne source de fibres alimentaires.
Cuits, 100 g de panais contiennent 230 kilojoules (55 kilocalories), 19,5 g de glucides, 1,3 g de protéines, 0,3 g de matières grasses et 4 g de fibres[21].
La sève de ces plantes contient des toxines dites « photosensibilisantes ». Lorsque celles-ci sont activées par la lumière, elles rendent la peau très sensible au soleil, causant des réactions douloureuses. Le contact initial avec la plante est indolore; les symptômes apparaissent seulement après quelques heures[22],[23].
Plusieurs plantes ressemblent au panais sauvage, dont la berce du Caucase, la berce laineuse, l’angélique pourpre et la carotte sauvage[2].
Pastinaca sativa
Le Panais cultivé ou Panais sauvage (Pastinaca sativa L.) est une espèce de plante herbacée bisannuelle à racine charnue originaire d'Europe, appartenant à la famille des Apiacées (anciennement Ombellifères). Il a probablement été introduit en Amérique du Nord par les colons européens qui le cultivaient pour sa racine comestible. Depuis, le panais sauvage s’est échappé des jardins cultivés et s’est propagé sur tout le continent.
Il fut autrefois très cultivé (sa sous-espèce Pastinaca sativa subsp. sativa) comme légume et comme plante fourragère. C'était une culture quelque peu délaissée, sauf en Grande-Bretagne, dans les pays nordiques et en Afrique du Nord en Algérie où il est appelé left saidi. Le Panais cultivé, détrôné par la pomme de terre, est de retour sur la table française depuis la fin du XXe siècle à la suite de sa réintroduction sur les étals par les maraîchers biologiques et l'engouement pour les légumes anciens. Le panais est d'ailleurs aujourd'hui, avec le rutabaga et le topinambour, l'un des rares légumes « oubliés » présents en frais pratiquement à longueur d'année mais surtout en hiver dans les magasins et marchés.
Le Panais cultivé, d'une couleur blanc ivoire, a une forme proche de celle de la carotte, et un goût légèrement sucré, noiseté, avec un arôme épicé.
Planda débhliantúil atá in ann fás 1.5 m ar airde ach níos lú de ghnáth, dúchasach don Eoraip agus iarthar na hÁise ach a tugadh isteach i Meiriceá Theas is Thuaidh agus an Astráil. Na duilleoga roinnte i dteascáin ubhchruthacha nó leathfhada suas le 10 cm ar fhad. Na bláthanna buí gan seipil, in umbail 3-10 cm ar leithead. An toradh ubhchruthach, leathan sciathánach. Fástar go trádálach é i gcomhair na mbunfhréamhacha a itear mar ghlasra agus a úsáidtear mar fhoráiste d'ainmhithe.
A charouvía ou pastinaca[1] (Pastinaca sativa), é unha raíz que se emprega como hortaliza, moi relacionada coa cenoria, aínda que máis pálida e con máis sabor que esta. O seu cultivo remóntase á tempos antigos en Eurasia: antes da importación da pataca tralo descubrimento de América, a charouvía ocupaba o seu lugar [Cómpre referencia].
É unha especie bienal, semellante á cenoira. A súa raizame ten unha raíz principal pivotante, carnosa e grosa, abrancazada a amarelenta, e raíces secundarias magras. O sistema caulinar, o primeiro ano, componse dun talo curtísimo de onde saen as follas formando unha roseta. Follas grandes, de 4 dm, con longos pecíolos na base, de lámina imparipinnada, con folíolos dentados ou lobulados, averdados escuros. No segundo ano, bota ramificacións e acada 80 cm de altura. Nos ápices das pólas agroman as umbelas con flores pequenas, brancas-averdadas e inconspicuas. Da polinización entomófila frutifica en esquizocarpos alados nas súas marxes, acastañados, cunha semente en cada mericarpio.
Consómese a raíz primaria e parte do hipocótilo cocida, en guisos e sopas (dá sabor anisado).
Posúe máis vitaminas e minerais que a cenoira.
Pastinaca é nativa de Eurasia, e existen tres cultivares:
Non medra en clima cálido, necesita xeadas para desenvolver o seu sabor. É especial para rexións con curtas tempadas de crecemento. Gusta dos terreos areentos, e/ou limosos; os arxilosos e pedrentos non son bos para as súas raíces, producindo deformacións e tamaño curto.
As sementes plántanse ao comezo da primavera. Recóllense ao final do verán, despois da primeira xeada, e continúa durante o outono, até se conxelar o chan.
Máis que noutras especies de hortalizas, a viabilidade das súas sementes deteriórase se se almacenan moito tempo. Cada ano precisa semente fresca.
Nos EUA, moitos estados téñena na lista de malas herbas [Cómpre referencia].
A pastinaca é alimento de larvas dalgunhas especies de lepidópteros.
Cando se apañan nas leiras, cómpre non confundilas coa cicuta con resultados fatais.
Pastinaca sativa foi descrita por Carl von Linné e publicado en Species Plantarum 1: 261. 1753.[2]
A charouvía ou pastinaca (Pastinaca sativa), é unha raíz que se emprega como hortaliza, moi relacionada coa cenoria, aínda que máis pálida e con máis sabor que esta. O seu cultivo remóntase á tempos antigos en Eurasia: antes da importación da pataca tralo descubrimento de América, a charouvía ocupaba o seu lugar [Cómpre referencia].
Pitomi pastrnak (sjetveni pastinak, pastrnjak, lat. Pastinaca sativa) je biljka iz porodice Apiaceae, koja se koristi i za ljudsku prehranu kao povrće.
Dvogodišnja zeljasta biljka s bjeličastim, vretenastim korijenom iz kojega druge godine izraste snažna, izbrazdana stabljika visine od 50–100 cm. Listovi su neparno perasto složeni od 2-7 pari duguljastih, sjedećih, nazubljenih listića. Cvjetovi su sitni, zlatnožuti sakupljeni u štitaste cvatove na krajevima stabljike i ogranaka. Plodovi su zelenkastožuti i spljošteni. Svi biljni dijelovi imaju specifičan začinski miris i okus.
Aromatičan ukus i miris potječu od eteričnog ulja, kojega ima najviše u plodovima. Uz eterično ulje pastrnjak sadrži obilje mineralnih tvari, vitamin C, vitamin B i vitamin E, organske kiseline, škrob i dr. Pored upotrebe u prehrani kao povrće i začin, pastrnjak se koristi i u narodnoj medicini. U službenoj medicini nije priznata njegova ljekovitost mada se alkaloid pastinacin (nalazi se u svim dijelovima ove biljke) u nekim zemljama upotrebljava za liječenje neuroze, grčeva u želucu i crijevima, stenokardije i dr.
Pastrnjak se koristi za jačanje srca i regulira njegov nepravilan rad. Regulira i krvni tlak te ojačava zidove krvnih žila. Također, poboljšava probavljanje i otklanja smetnje pri probavljanju, smiruje želudačne grčeve i bolove, poboljšava rad crijeva. Djeluje i na bubrege poboljšavajući njihov rad i izlučivanje mokraće. Pojačava znojenje čime smanjuje tjelesnu temperaturu.
Pitomi pastrnak (sjetveni pastinak, pastrnjak, lat. Pastinaca sativa) je biljka iz porodice Apiaceae, koja se koristi i za ljudsku prehranu kao povrće.
Pastínakka (pastinakka, pastinakk eða nipa) (fræðiheiti: Pastinaca sativa) er matjurt af sveipjurtaætt sem myndar svera stólparót sem er notuð sem grænmeti.
La pastinaca (Pastinaca sativa L.) è una pianta biennale, coltivata come annuale, appartenente alla famiglia delle Apiaceae (Ombrellifere) e caratterizzata da un fusto erbaceo, cavo e angoloso, da radici carnose a fittone e da foglie pennate, profondamente incise e dentate.[1]
La lunga radice, bianca e carnosa, dal sapore acidulo, viene consumata come ortaggio dopo la cottura.
Si narra che l'imperatore Tiberio (42 a.C. 37 d.C.) abbia fatto importare la pastinaca a Roma dalla Valle del Reno (l'attuale Germania). La pastinaca era molto diffusa in Italia nel Medioevo, era usata quanto oggi impieghiamo la patata; infatti, la pastinaca è andata man mano a scomparire quando in Italia iniziò a diffondersi la patata. La pastinaca è poi sparita quasi completamente dalle tavole della penisola nel XIX secolo. In cucina, la pastinaca può essere preparata al forno o fritta, proprio come le patate. Può essere impiegata per preparare zuppe e vellutate, da sola o accompagnata da altri ortaggi come le stesse carote o la zucca.
La pastinaca è una pianta molto semplice da coltivare[2], si adatta praticamente a tutta Italia. Il metodo colturale è analogo a quello delle carote, pianta che è stretta parente della pastinaca e ne condivide molte caratteristiche botaniche, tra cui gli insetti parassiti e le malattie.
Per coltivare questa pianta occorre curare il terreno, che deve esser ben sciolto e drenante. I semi di pastinaca hanno una scorza dura e non sempre germinano, può essere utile metterli a mollo qualche ora prima della semina.
Il nome "pastinaca" e le sue varianti vengono utilizzati spesso nelle lingue locali d’Italia per indicare non già la pastinaca, ma la carota. Esempi sono la "pestanaca di Sant'Ippazio", coltivata in Salento, la "prestinaca" calabra, le "basteneuche" bitontine o la "pistinega" in provincia di Bologna. In tutti i casi il riferimento però è a specifici cultivar della carota e non alla pastinaca vera e propria.
La pastinaca (Pastinaca sativa L.) è una pianta biennale, coltivata come annuale, appartenente alla famiglia delle Apiaceae (Ombrellifere) e caratterizzata da un fusto erbaceo, cavo e angoloso, da radici carnose a fittone e da foglie pennate, profondamente incise e dentate.
La lunga radice, bianca e carnosa, dal sapore acidulo, viene consumata come ortaggio dopo la cottura.
Paprastasis pastarnokas (Pastinaca sativa) – daugiametis žolinis augalas, priklausantis salierinių (Apiaceae) šeimos pastarnokų (Pastinaca) genčiai.
Dvimečiai, kartais ir keletą metų išgyvenantys, augalai su stora, verpstės pavidalo šaknimi. Geltoni žiedai sudėtiniuose skėtiškuose žiedynuose. Skėtukų paprastai 8-18, jų kotai nevienodo ilgio, plaukuoti. Nėra nei skraistlapių, nei skraistlapėlių. Taurelės danteliai vos įžiūrimi. Vainiklapiai geltoni, apskriti, viršūnė apvali. Vaisiai – beveik apskriti, gelsvai rusvi skeltavaisiai. Stiebas briaunotas, aukščiau vidurio šakotas, apaugęs trumpais, šiurkščiais plaukeliais. Apatiniai lapai nelabai ilgais kotais, pailgai ovalūs, plunksniški; lapeliai kiaušiniški arba lancetiški, jų kraštai stambiai dantyti arba netaisyklingai skiautėti. Aukščiau esantys stiebo lapai be kotų, plačiomis makštimis. Patrinti lapai kvepia panašiai kaip morkos.
Žydi nuo liepos mėn. iki rugsėjo pabaigos. Auga pakelėse, pagrioviuose, pylimų šlaituose, pievose, patvoriuose, padaržėse, dykvietėse. Mėgsta priemolio dirvožemius, kuriuose gausu azoto.
Žiedus apdulkina vabzdžiai, iš dalies ir vėjas. Visose augalo dalyse yra flavonoidų, eterinių aliejų, šaknyse – krakmolo, baltymų, pektinų, vitaminų.
Prieš atvežant bulves į Europą pastarnokas buvo viena iš svarbiausių daržovių; jo valgomos šaknys ir jauni lapai. Lietuvoje daugiau auginama kaip prieskoninė daržovė. Galima šerti gyvulius.
Rudenį žydintys augalai, Ramunėlė Jankevičienė, Živilė Lazdauskaitė, Vilnius, Mokslas, 1991, 68 psl.
Paprastasis pastarnokas (Pastinaca sativa) – daugiametis žolinis augalas, priklausantis salierinių (Apiaceae) šeimos pastarnokų (Pastinaca) genčiai.
Dvimečiai, kartais ir keletą metų išgyvenantys, augalai su stora, verpstės pavidalo šaknimi. Geltoni žiedai sudėtiniuose skėtiškuose žiedynuose. Skėtukų paprastai 8-18, jų kotai nevienodo ilgio, plaukuoti. Nėra nei skraistlapių, nei skraistlapėlių. Taurelės danteliai vos įžiūrimi. Vainiklapiai geltoni, apskriti, viršūnė apvali. Vaisiai – beveik apskriti, gelsvai rusvi skeltavaisiai. Stiebas briaunotas, aukščiau vidurio šakotas, apaugęs trumpais, šiurkščiais plaukeliais. Apatiniai lapai nelabai ilgais kotais, pailgai ovalūs, plunksniški; lapeliai kiaušiniški arba lancetiški, jų kraštai stambiai dantyti arba netaisyklingai skiautėti. Aukščiau esantys stiebo lapai be kotų, plačiomis makštimis. Patrinti lapai kvepia panašiai kaip morkos.
Žydi nuo liepos mėn. iki rugsėjo pabaigos. Auga pakelėse, pagrioviuose, pylimų šlaituose, pievose, patvoriuose, padaržėse, dykvietėse. Mėgsta priemolio dirvožemius, kuriuose gausu azoto.
Žiedus apdulkina vabzdžiai, iš dalies ir vėjas. Visose augalo dalyse yra flavonoidų, eterinių aliejų, šaknyse – krakmolo, baltymų, pektinų, vitaminų.
Prieš atvežant bulves į Europą pastarnokas buvo viena iš svarbiausių daržovių; jo valgomos šaknys ir jauni lapai. Lietuvoje daugiau auginama kaip prieskoninė daržovė. Galima šerti gyvulius.
Pastinaak, Pastinaca sativa subsp. sativa, pinksternakel of witte wortel is een plant uit de schermbloemenfamilie, Apiaceae. Het is een circa 20 cm lang wortelgewas met een zoete anijsachtige smaak en een crème-witte kleur. Door de lengte van de penwortel is de groente niet geschikt voor teelt op kleigronden. De pastinaak wordt doorgaans in de tweede helft van april gezaaid. Bij vroeger zaaien gaat de plant al in het eerste jaar bloeien. Hoewel de pastinaak al in de zomer kan worden geoogst wordt hij meestal gezien als wintergroente. Vaak wacht men met rooien tot er een koude periode is geweest, dit zou de smaak ten goede komen. Oogsten is de hele winter door mogelijk omdat de wortel in de grond niet doodvriest.
De pastinaak komt oorspronkelijk uit het Middellandse Zeegebied. De plant was al bekend bij de Oude Grieken en de Romeinen. De plant was oorspronkelijk zo groot als een gewone wortel (peen). Bij hun trek naar het noorden namen de Romeinse soldaten de pastinaak mee. Daar bleek dat de pastinaak in koudere gebieden veel groter werd. De pastinaak kwam in de Middeleeuwen naar West-Europa en was vóór de introductie van de aardappel een belangrijk volksvoedsel. In Groot-Brittannië en Ierland is de "witte wortel" populair gebleven. In de Verenigde Staten aten de immigranten aanvankelijk ook pastinaak, meegebracht door de Engelsen. Net als elders is ook daar de pastinaak vervangen door de aardappel.
Net als de winterwortel kan pastinaak zowel rauw als gekookt of gestoofd worden gegeten. De pastinaak kan ook gebakken worden of tot stamppot verwerkt. Gefrituurde pastinaak lijkt op aardappelchips. De pastinaak wordt onder andere gebruikt als ingrediënt van hutspot en maakte deel uit van de hutspot zoals die bij het Leidens ontzet van 1574 werd gegeten. De pastinaak wordt ook vaak als smaakverfijner gebruikt in soep.
100 gram verse pastinaak bevat:[1]
Energetische waarde 333 kJ/80 kcal Koolhydraten 15 gram Eiwit 1,3 gram Vet 0,4 gram Vitamine C 18 mg Vitamine B1 0,08 mg Vitamine B2 0,08 mg Caroteen 0,02 mg Calcium 51 mg IJzer 0,6 mgDe pastinaak komt ook in het wild voor en bloeit als tweejarige plant van juli tot september met een 60-90 cm lange stengel in een geelachtig scherm. De 4-8 mm lange en 3-6 mm brede, strogele tot lichtbruine vrucht is een splitvrucht. De wilde pastinaak komt in België en Nederland voor in bermen, uiterwaarden, op dijken en ook op open plekken in de duinen. Hij kan gevonden worden op plekken waar brandnetels groeien.
jonge plant
geoogste Pastinaak
hergroei in 2e jaar
bloemen met meeldraden
bloemen
vruchten
vruchten
pastinaak uit de oven met honing en mosterd
Mediabestanden die bij dit onderwerp horen, zijn te vinden op de pagina Pastinaca sativa op Wikimedia Commons. 
(Nederlandstalige) Wikisource.Pastinaak, Pastinaca sativa subsp. sativa, pinksternakel of witte wortel is een plant uit de schermbloemenfamilie, Apiaceae. Het is een circa 20 cm lang wortelgewas met een zoete anijsachtige smaak en een crème-witte kleur. Door de lengte van de penwortel is de groente niet geschikt voor teelt op kleigronden. De pastinaak wordt doorgaans in de tweede helft van april gezaaid. Bij vroeger zaaien gaat de plant al in het eerste jaar bloeien. Hoewel de pastinaak al in de zomer kan worden geoogst wordt hij meestal gezien als wintergroente. Vaak wacht men met rooien tot er een koude periode is geweest, dit zou de smaak ten goede komen. Oogsten is de hele winter door mogelijk omdat de wortel in de grond niet doodvriest.
Pastinakk (Pastinaca sativa) er ein plante i pastinakkslekta som blir brukt som rotfrukt. Han er ein toårig vekst som typisk blir dyrka som eittårig. Planten har kraftige blad og gule blomar i skjerm på relativt lange blomestilkar.[1] Dyrka typar varierer frå ville ved at dei har større, fortjukka pålerøter.
Planten stammar frå Eurasia. Han har vore brukt som grønsak sidan oldtida. Det finst også forvilla variantar som kan veksa i veg- og grøftekantar og jamvel opptre som ugras.
Pastinakk (Pastinaca sativa) er ein plante i pastinakkslekta som blir brukt som rotfrukt. Han er ein toårig vekst som typisk blir dyrka som eittårig. Planten har kraftige blad og gule blomar i skjerm på relativt lange blomestilkar. Dyrka typar varierer frå ville ved at dei har større, fortjukka pålerøter.
Planten stammar frå Eurasia. Han har vore brukt som grønsak sidan oldtida. Det finst også forvilla variantar som kan veksa i veg- og grøftekantar og jamvel opptre som ugras.
Pastinakk, Pastinaca sativa, er en inntil 1m høy urt av skjermplantefamilien.
Planten har gule blomster som står i skjerm på relativt lange blomsterstilker. Roten er spiselig spesielt i det første året og egner seg som salat og grønnsaksblanding. Bladene og stilken kan brukes som grønnsak eller salat på våren, når de fortsatt er myke. Frøene brukes som karvelignende krydder. Roten inneholder inulin og rikelig proteiner og mineraler.
I folkemedisin regnes te laget av pastinakk (1 teskje per kopp) som vanndrivende og beroligende.
Pastinakk, Pastinaca sativa, er en inntil 1m høy urt av skjermplantefamilien.
Planten har gule blomster som står i skjerm på relativt lange blomsterstilker. Roten er spiselig spesielt i det første året og egner seg som salat og grønnsaksblanding. Bladene og stilken kan brukes som grønnsak eller salat på våren, når de fortsatt er myke. Frøene brukes som karvelignende krydder. Roten inneholder inulin og rikelig proteiner og mineraler.
I folkemedisin regnes te laget av pastinakk (1 teskje per kopp) som vanndrivende og beroligende.
Pianta drita, àuta fin a 120 cm., con gamba angolosa. Le fior a son cite, giaune; la rapa dle fior a l'ha da 5 a 15 ragg.
Con ël nòm ëd pastinache comuni costa pianta a intrava già ant na lista ëd piante comestibij compilà da Bonvesin de la Riva ant ël sò lìber "De magnalibus urbis Mediolani" (1288).
A chërs arlongh ij fonsaj e ij fium, ant ij pra, dal livel del mar fin a 1500 m. A fioriss an luj-aost.
A l'ha ëd proprietà diurétiche e a gava la frev. As dòvro le reis.
An cusin-a as dòvro le reis, che a l'han un gust piaseivol, e a son nutriente com le patate. Ant l'Euròpa setentrional a l'é dovrà ëdcò ant la preparassion ëd quaiche bire.
Pastinaca sativa L.
Pianta drita, àuta fin a 120 cm., con gamba angolosa. Le fior a son cite, giaune; la rapa dle fior a l'ha da 5 a 15 ragg.
Con ël nòm ëd pastinache comuni costa pianta a intrava già ant na lista ëd piante comestibij compilà da Bonvesin de la Riva ant ël sò lìber "De magnalibus urbis Mediolani" (1288).
AmbientA chërs arlongh ij fonsaj e ij fium, ant ij pra, dal livel del mar fin a 1500 m. A fioriss an luj-aost.
ProprietàA l'ha ëd proprietà diurétiche e a gava la frev. As dòvro le reis.
Cusin-aAn cusin-a as dòvro le reis, che a l'han un gust piaseivol, e a son nutriente com le patate. Ant l'Euròpa setentrional a l'é dovrà ëdcò ant la preparassion ëd quaiche bire.
Pasternak zwyczajny[3] (Pastinaca sativa L.) – gatunek rośliny należący do rodziny selerowatych (Apiaceae Lindl.).
Rodzimy obszar jego występowania to Europa i część Azji (Turcja, Kaukaz i Syberia Zachodnia). Rozprzestrzenił się jako gatunek zawleczony w Australii i Nowej Zelandii, Kanadzie, na niektórych rejonach Afryki, Ameryki Południowej i Azji tropikalnej[4]. W Polsce jego status jest niejasny; uważany bywa za gatunek rodzimy[5], lub archeofit i gatunek inwazyjny[6]. Rośnie dziko i jest bardzo pospolity na całym niżu i w niższych położeniach górskich. Jego odmiana jest także uprawiana jako warzywo[5].
Pasternak zwyczajny (Pastinaca sativa L.) – gatunek rośliny należący do rodziny selerowatych (Apiaceae Lindl.).
A cherovia ou pastinaca (Pastinaca sativa), é uma raiz que se usa como hortaliça. Relacionada com a cenoura, embora mais pálida e com sabor mais intenso do que esta, tem cultivo que remonta a tempos antigos na Eurásia. Antes da introdução da batata, a cherovia era um dos alimentos que ocupavam o seu lugar. Em Portugal, é cultivada na região da Serra da Estrela e na zona da Covilhã.
A raiz (ou bolbo) da Pastinaca sativa recebe as denominações populares de cherivia, cherívia, cherovia, chirivia, pastinaca ou pastinaga nas várias regiões de língua portuguesa pelo mundo.[1][2]
Consome-se a raiz primária e parte do hipocótilo cozida, em guisados e sopas. Dá sabor anisado. Apresenta mais vitaminas e sais minerais do que a cenoura. Por cada 100 g, apresenta as características nutricionais seguintes:
A cherovia é nativa da Eurásia e existem três variedades cultivadas:
Não cresce em climas quentes, pois necessita geadas para desenvolver o seu sabor. É própria para regiões com curtas temporadas de crescimento e gosta dos terrenos arenosos e/ou limosos. Os terrenos argilosos e pedregosos não são bons para as suas raízes, produzindo deformações e tamanho pequeno da raiz. As sementes plantam-se no princípio da primavera, assim que o solo se possa trabalhar. A colheita é no final do verão, depois da primeira geada, e continua durante o outono, até o congelamento do solo. Mais do que em outras espécies de vegetais, as suas sementes deterioram-se em viabilidade se armazenadas muito tempo. Cada ano precisa de semente fresca. A planta é alimento de larvas de algumas espécies de lepidópteros.
Enquanto a raiz tuberculosa é comestível outras partes da planta são tóxicas, pelo que é necessário cuidado ao colher.
Atenção: Jamais confie nas informações da Wikipédia como fonte única para identificar plantas a serem consumidas, seja por pessoas seja por animais domésticos.
A cherovia ou pastinaca (Pastinaca sativa), é uma raiz que se usa como hortaliça. Relacionada com a cenoura, embora mais pálida e com sabor mais intenso do que esta, tem cultivo que remonta a tempos antigos na Eurásia. Antes da introdução da batata, a cherovia era um dos alimentos que ocupavam o seu lugar. Em Portugal, é cultivada na região da Serra da Estrela e na zona da Covilhã.
Păstârnacul sau albitura (lat. Pastinaca sativa) este o legumă care se cultivă pentru consumul de rădăcini, folosite drept condiment la prepararea mâncărurilor, deoarece sunt foarte aromate și bogate în vitaminele B1, B2 și C.
Este o plantă bianuală care formează în primul an de cultură partea comestibilă (rădăcina îngroșată) și rozeta de frunze, iar în anul al doilea își dezvoltă tulpina floriferă. Păstârnacul are rădăcina simplă sau puțin ramificată, fusiformă, de culoare alb-murdar ori gălbuie, acoperită cu numeroase lenticele din cauza cărora rădăcina are un aspect neregulat. Pulpa este de culoare albă sau alb-gălbuie, suculentă și cu aromă specifică. Frunzele sunt lucioase pe față și pufoase pe dos, fiind cu mult mai mari decât cele de pătrunjel și de morcov.
Păstârnacul are proprietăți diuretice, depurative, antioxidante.
Păstârnacul sau albitura (lat. Pastinaca sativa) este o legumă care se cultivă pentru consumul de rădăcini, folosite drept condiment la prepararea mâncărurilor, deoarece sunt foarte aromate și bogate în vitaminele B1, B2 și C.
Este o plantă bianuală care formează în primul an de cultură partea comestibilă (rădăcina îngroșată) și rozeta de frunze, iar în anul al doilea își dezvoltă tulpina floriferă. Păstârnacul are rădăcina simplă sau puțin ramificată, fusiformă, de culoare alb-murdar ori gălbuie, acoperită cu numeroase lenticele din cauza cărora rădăcina are un aspect neregulat. Pulpa este de culoare albă sau alb-gălbuie, suculentă și cu aromă specifică. Frunzele sunt lucioase pe față și pufoase pe dos, fiind cu mult mai mari decât cele de pătrunjel și de morcov.
Păstârnacul are proprietăți diuretice, depurative, antioxidante.
Pastinak (znanstveno ime Pastinaca sativa) (ali tudi navadni rebrinec) je korenasta zelenjava in je v sorodu s korenjem. Podoben je korenju, vendar svetlejše barve in bolj sladkega okusa, še posebno, ko je kuhan. Tako kot korenje tudi pastinak izvira iz Evrazije in je bil od nekdaj uporabljan kot hranilo, najstarejši zapisi o pastinaku pa segajo v obdobje antične Grčije in Rima.
Palsternacka (Pastinaca sativa) är en ört tillhörande palsternackssläktet av familjen flockblommiga växter.
Palsternacka odlades redan i antikens Grekland. I Sverige omtalas den på 1500-talet, men tycks ha odlats långt tidigare, och var under medeltiden och renässansen betydligt mer populär som grönsak än idag.[1]
Den förekommer ofta i väg och dikeskanter och uppträder även som ogräs.
I Sverige förekommer förvildade odlade varianter, och den vilda är tvårig med kraftiga blad och högt uppskjutande blomställningar av gulaktig färg.[2]
De odlade formerna avviker huvudsakligen från de vilda genom sin grövre förtjockade pålrot, som äts som grönsak av kategorin rotfrukter. Formen varierar ifrån långsträckt som hos Jerseypalsternackan eller kort och bred som hos Sockerpalsternackan. Palsternacka är en lättodlad och härdig köksväxt.[2]
Roten har formen av en morot, men är större och vit till färgen. Smaken är mild men karaktäristisk. Den är en vanlig grönsak i buljongkok och grönsakssoppor, lämplig för gratinering och kan kokas för att rivas till mos blandad med riven ost och en aning mjölk. Den blommar under sommarens senare del.
Palsternackans växtsaft innehåller furokumarin som gör saften fototoxisk. Växtsaft som kommer i kontakt med hud och utsätts för solljus är mycket hudirriterande och kan orsaka stora sår och blåsor som kan ta flera veckor att läka.[3]
Wikimedia Commons har media som rör Palsternacka.
Palsternacka (Pastinaca sativa) är en ört tillhörande palsternackssläktet av familjen flockblommiga växter.
Yabani havuç (Pastinaca sativa), maydanozgiller (Apiaceae) familyasından havuç ile akraba olan, koni biçimindeki etli kökü için sebze olarak yetiştirilen bir kültür bitkisidir.
Yabani havuç, havucu andırır ancak daha açık renkli ve daha kuvvetli bir tada sahiptir. Havuç gibi onların da anavatanı Avrasya'dır ve burada çok eski zamanlardan beri tüketilmektedir. Zohary ve Hopf yabani havucun kültür bitkisi olarak yetiştirildiğine dair arkeolojik kanıtların hala çok sınırlı olduğunu ve Yunan ve Roma yazılı kaynaklarının ilk kullanıma dair en önemli kaynaklar olduğunu söylerler. Ancak klasik yazılarda yabani havuç ile havucun (Roma zamanında beyaz ve mor idi) her ikisinin de aynı isimle (pastinaca) anılması yüzünden birbirinden ayırt etmenin güçlüğü hakkında uyarırlar. Yine de her iki bitkinin de Roma döneminde kültür bitkisi olarak yetiştirildiği bilinmektedir.
1-1,5 m yüksekliği çıkabilen kalın bir bitkidir. Kökler 30 x 10 cm boyutunda gelişimini tamamladığında dolgun lifsi bir yapıda olur. Dipteki yaprak sapları 13 cm uzunluğunda kılıflıdır. Yapraklar dikdörtgensi-yumurtamsı 20–30 × 10–16 cm, tüysüdür. Yaprakçıklar 5–8 × 2,4–4 cm kadar yine dikdörtgensi-yumurtamsıdır.
Çiçek sapı kalınca 5–12 cm uzunluğundadır. Işınsal dağılım gösteren şemsiye çiçek kurulu 1 cm genişliğinde olup 20 çiçeklidir. Meyve 5–6 × 4–6 mm'dir. Çiçeklenme ve tohumların olgunlaşması Temmuz-Ağustos aylarında gerçekleşir. Kromozom sayıs n = 11'dir.
Sebze ile ilgili bu madde bir taslaktır. Madde içeriğini geliştirerek Vikipedi'ye katkıda bulunabilirsiniz. Yabani havuç (Pastinaca sativa), maydanozgiller (Apiaceae) familyasından havuç ile akraba olan, koni biçimindeki etli kökü için sebze olarak yetiştirilen bir kültür bitkisidir.
Yabani havuç, havucu andırır ancak daha açık renkli ve daha kuvvetli bir tada sahiptir. Havuç gibi onların da anavatanı Avrasya'dır ve burada çok eski zamanlardan beri tüketilmektedir. Zohary ve Hopf yabani havucun kültür bitkisi olarak yetiştirildiğine dair arkeolojik kanıtların hala çok sınırlı olduğunu ve Yunan ve Roma yazılı kaynaklarının ilk kullanıma dair en önemli kaynaklar olduğunu söylerler. Ancak klasik yazılarda yabani havuç ile havucun (Roma zamanında beyaz ve mor idi) her ikisinin de aynı isimle (pastinaca) anılması yüzünden birbirinden ayırt etmenin güçlüğü hakkında uyarırlar. Yine de her iki bitkinin de Roma döneminde kültür bitkisi olarak yetiştirildiği bilinmektedir.
У дикому вигляді рослина росте у Європі, Туреччині, на Кавказі. Рослина натуралізована та культивується у всьому світі[3].
Трав'янистий дворічник або багаторічник з м'ясистим коренем.
Стебло гостроребристе, прямостояче, бороздчато-гранене, шорстке, опушене, у верхній частині гіллясте, висотою 30 — 100 (200[4]) см.
Листя чергове, непарноперисте, з 2 — 7 пар яйцеподібних, крупнопилчастих або лопатевих, більш-менш опушених сидячих листочків; нижнє листя короткочерешкове, верхнє — з піхвовою основою, сидяче.
Квітки двостатеві, дрібні, правильні, п'ятичленні, зібрані у складну парасольку з 5 — 15 променів; обгортка та обгорточки найчастіше відсутні. Чашечка майже непомітна, віночок яскраво-жовтий.
Плід — округло-еліптичний, приплюснутий, жовтувато-бурий віслоплодник. Коренеплід білий, товстий, солодкуватий та приємно пахне, форма варіює від округлої, як у ріпи, до конусоподібної, як у моркви, колір на розрізі жовтувато-сірий або жовтувато-бурий.
Цвіте на другий рік у липні — серпні. Плоди дозрівають у вересні.
Рослина багата мінеральними солями, вуглеводами; у її коренях є також значна кількість вітамінів — тіаміну, нікотинової кислоти, рибофлавіну, а також ефірної олії; виявлені білкові сполуки, жири, клітковина, крохмаль, пектинові сполуки. У плодах знайдені фурокумарини (щонайменше 1 % — ксантотоксин, бергаптен, сфондін, полііна[4]), флавоноїдні глікозиди та кумарини.
До складу ефірної олії входить октилбутиловий ефір масляна кислота, що визначає її своєрідний запах.
Як культурна овочева та кормова рослина пастернак посівний відомий з кінця XII століття. Проте широко вирощувати його стали з початку з XVIII століття.
Пастернак посівний добре росте в родючому, дренованому садовому ґрунті. Віддає перевагу сонячним, теплим ділянкам. Розмножують його посівом насіння, їх садять у травні одразу на постійне місце.
Медоносні бджоли збирають з квіток пастернаку посівного багато нектару. Мед високої якості, світлий[5].
Рослина має слабкий запах, що нагадує запах петрушки, пряний, солодкуватий смак, подібний до смаку моркви. Пастернак широко застосовується у кулінарії та кондитерському виробництві. Його коріння вживають тушкованим, а також як приправу до супів, гарнірів до м'яса або як прянощі до овочевих салатів.
Автори середньовічних травників, згадуючи про пастернак, посилалися на давньогрецького лікаря Діоскоріда, який застосовував його як сечогінний засіб. Пастернак застосовували у стародавній медицині також як засіб, що збуджує статеву діяльність, підвищує апетит, при галюцинаціях, як болезаспокійливий при ниркових, печінкових та шлункових кольках, як протикашльовий і для пом'якшення та відділення мокротиння. У народній медицині настій та відвар коренів пили при кашлі для його пом'якшення та відділення мокротиння, а також використовували при водянці і як болезаспокійливий засіб. Водний настій коренів пастернаку посівного з цукром вживають для збудження апетиту і як тонізуючий засіб під час реабілітації після важких хвороб.
Як лікарську сировину використовують плід пастернаку посівного (лат. Fructus Pastinacae sativae), який заготовляють, скошуючи рослини машинами при побурінні 60 — 80 % парасольок та досушуючи у валках, а потім обмолочуючи та очищаючи від домішок[4].
З плодів пастернаку посівного фармацевтична промисловість випускає лікарські препарати. Один з них — «Бероксан», ним лікують деякі шкірні захворювання, у тому числі вітиліго. В експериментальних дослідженнях було показано, що фурокумарини пастернаку підвищують чутливість шкіри до ультрафіолетового випромінювання, що сприяє репігментації знебарвлених ділянок шкіри у людей, які страждають на вітиліго.
Лікувально-дієтичні властивості пастернаку визнані лікарями. Встановлено, що він покращує травлення, зміцнює стінки капілярних судин, має болезаспокійливу та відхаркувальну дію, тонізує. У сучасній медицині пастернак використовують для лікування та профілактики серцево-судинних захворювань.
У рамках виду виділені три підвиди[3]:
Pastinaca sativa là một loài thực vật có hoa trong họ Hoa tán. Loài này được L. mô tả khoa học đầu tiên năm 1753.[2]
Bài viết chủ đề phân họ Cần này vẫn còn sơ khai. Bạn có thể giúp Wikipedia bằng cách mở rộng nội dung để bài được hoàn chỉnh hơn. Pastinaca sativa là một loài thực vật có hoa trong họ Hoa tán. Loài này được L. mô tả khoa học đầu tiên năm 1753.
Как культурное овощное и кормовое растение пастернак посевной известен с конца XII века. Однако широко выращивать его стали с начала с XVIII века.
Пастернак посевной хорошо растёт в плодородной, дренированной садовой почве. Участки предпочитает солнечные, тёплые. Размножают его посевом семян, их сажают в мае сразу на постоянное место.
Медоносные пчёлы собирают с цветков пастернака посевного много нектара. Мёд высокого качества, светлый[5].
Растение обладает слабым запахом, напоминающим запах петрушки, пряным, сладковатым вкусом, сходным со вкусом моркови[6]. Пастернак широко применяется в кулинарии и кондитерском производстве. Его корни употребляют тушёными, а также как приправу к супам, гарнир к мясу или в качестве пряности к овощным салатам.
Авторы средневековых травников, упоминая о пастернаке, ссылались на древнегреческого врача Диоскорида, который применял его в качестве мочегонного средства. Пастернак применяли в древней медицине также как средство, возбуждающее половую деятельность, повышающее аппетит, при галлюцинациях, как болеутоляющее при почечных, печёночных и желудочных коликах, как противокашлевое и для смягчения и отделения мокроты. В народной медицине настой и отвар корней пили при кашле для его смягчения и отделения мокроты, а также использовали при водянке и как болеутоляющее средство. Водный настой корней пастернака посевного с сахаром употребляют для возбуждения аппетита и как тонизирующее средство во время реабилитации после тяжёлых болезней.
В качестве лекарственного сырья используют плод пастернака посевного (лат. Fructus Pastinacae sativae), который заготовляют, скашивая растения машинами при побурении 60—80 % зонтиков и досушивая в валках, а затем обмолачивая и очищая от примесей[4].
Из плодов пастернака посевного фармацевтическая промышленность выпускает лекарственные препараты. Один из них — «Бероксан», им лечат некоторые кожные заболевания, в том числе витилиго. В экспериментальных исследованиях было показано, что фурокумарины пастернака повышают чувствительность кожи к ультрафиолетовым лучам, что способствует репигментации обесцвеченных участков кожи у людей, страдающих витилиго.
Лечебно-диетические свойства пастернака признаны врачами. Установлено, что он улучшает пищеварение, укрепляет стенки капиллярных сосудов, оказывает болеутоляющее и отхаркивающее действие, обладает тонизирующими свойствами. В современной медицине пастернак используют для лечения и профилактики сердечно-сосудистых заболеваний.
В рамках вида выделены три подвида[3]:
Как культурное овощное и кормовое растение пастернак посевной известен с конца XII века. Однако широко выращивать его стали с начала с XVIII века.
Пастернак посевной хорошо растёт в плодородной, дренированной садовой почве. Участки предпочитает солнечные, тёплые. Размножают его посевом семян, их сажают в мае сразу на постоянное место.
Медоносные пчёлы собирают с цветков пастернака посевного много нектара. Мёд высокого качества, светлый.
Применение в кулинарииРастение обладает слабым запахом, напоминающим запах петрушки, пряным, сладковатым вкусом, сходным со вкусом моркови. Пастернак широко применяется в кулинарии и кондитерском производстве. Его корни употребляют тушёными, а также как приправу к супам, гарнир к мясу или в качестве пряности к овощным салатам.
Применение в медицинеАвторы средневековых травников, упоминая о пастернаке, ссылались на древнегреческого врача Диоскорида, который применял его в качестве мочегонного средства. Пастернак применяли в древней медицине также как средство, возбуждающее половую деятельность, повышающее аппетит, при галлюцинациях, как болеутоляющее при почечных, печёночных и желудочных коликах, как противокашлевое и для смягчения и отделения мокроты. В народной медицине настой и отвар корней пили при кашле для его смягчения и отделения мокроты, а также использовали при водянке и как болеутоляющее средство. Водный настой корней пастернака посевного с сахаром употребляют для возбуждения аппетита и как тонизирующее средство во время реабилитации после тяжёлых болезней.
В качестве лекарственного сырья используют плод пастернака посевного (лат. Fructus Pastinacae sativae), который заготовляют, скашивая растения машинами при побурении 60—80 % зонтиков и досушивая в валках, а затем обмолачивая и очищая от примесей.
Из плодов пастернака посевного фармацевтическая промышленность выпускает лекарственные препараты. Один из них — «Бероксан», им лечат некоторые кожные заболевания, в том числе витилиго. В экспериментальных исследованиях было показано, что фурокумарины пастернака повышают чувствительность кожи к ультрафиолетовым лучам, что способствует репигментации обесцвеченных участков кожи у людей, страдающих витилиго.
Лечебно-диетические свойства пастернака признаны врачами. Установлено, что он улучшает пищеварение, укрепляет стенки капиллярных сосудов, оказывает болеутоляющее и отхаркивающее действие, обладает тонизирующими свойствами. В современной медицине пастернак используют для лечения и профилактики сердечно-сосудистых заболеваний.
欧防风（学名：Pastinaca sativa）为伞形科欧防风属的植物，分布在欧洲等地，目前已由人工引种栽培。
欧洲防风，民间俗称“芹菜萝卜”，又名美洲防风、欧防风、欧洲萝卜、蒲芹萝卜、欧独活[1]、白甘筍[2]。
欧洲防风的历史十分悠久，在古希腊和古罗马时代已有栽培。欧美国家有食用欧防风的传统习惯。中国引入欧洲防风已有百年的历史，但种植面积却很小。 欧洲防风的白色肉质根肥大突出，这也是它主要的食用部位。从大小、形状和风味来看，它与胡萝卜差不多。不过欧洲防风比胡萝卜的水分少，口感更沙一些。
欧洲防风营养极为丰富，碳水化合物含量很高，营养与马铃薯类似. 与胡萝卜相比，欧洲防风在干物质含量上占上风。最特别的一点，欧洲防风胡萝卜素含量很少，但含钾尤其丰富。
欧洲防风的食用方法很随意，去掉外皮后，鲜嫩的肉质根可以切条、切丝、切片、蘸酱或沙拉生食，当然也可以放在烤箱里烤或用微波烹调，其肉质不沙却甜得多，別具风味。欧防风含有丰富的淀粉，用其煮煮出的汤浓稠美味。除此之外，欧洲防风还可以焖煨、水煮、烧烤、榨泥糊或糖渍，甚至可以酿成酒，供人品尝。
欧洲防风的耐寒力很强，喜冷凉，其生长期适宜温度为20℃~25℃。冬季在田间能安全越冬，就算是在零度以下地上部分冻死，翌年早春其根部又能萌芽生长。不仅如此，它还有较强的耐高温能力，平均气温28℃仍能旺盛生长。欧洲防风适宜土层深厚、排水良好、肥沃的砂壤土。需磷质肥较多，氮、磷、钾之比例为1:3:1。春季、秋季露地栽培、高山地区夏季栽培、冬季温室栽培均可。
在歐美，由於歐防風比較粗生，所以在玉米未普及之前，主要用來製作豬隻的飼料。
分類 界 : 植物界 Plantae 門 : 被子植物門 Magnoliophyta 綱 : 双子葉植物綱 Magnoliopsida 目 : セリ目 Apiales 科 : セリ科 Apiaceae 属 : アメリカボウフウ属 Pastinaca 種 : アメリカボウフウ P. sativa 学名 Pastinaca sativa 和名 アメリカボウフウ 英名 Parsnip パースニップ（Parsnip、学名：Pastinaca sativa）は、セリ科の二年草（まれに一年草）。ニンジンに似た根菜で、別名にアメリカボウフウ、シロニンジン、サトウニンジン。ヨーロッパ原産。
ニンジンのような肉質の白い主根を食用とする。ニンジンに似た香気があり、味は淡白で甘みとわずかな苦味がある。煮崩れしないため、ポトフやシチュー、ボルシチなどの煮込み料理に適している。
葉や茎の汁はフラノクマリンを含むため光線過敏を引き起こす。このため取り扱いには注意が必要である。
ヒュー・ロフティングの児童文学作品『ドリトル先生』シリーズに登場するキャラクター、豚のガブガブの好物である。
ディズニーチャンネルオリジナルアニメーション『フィニアスとファーブ』に登場するキャンディスは大のパースニップ嫌いであり、パースニップに近づいただけで顔が真っ赤になり声も変わるほどのアレルギー症状を引き起こす。
『ドリトル先生』シリーズ全巻を最初に日本語へ訳した井伏鱒二は原文の"parsnip"を通例、使用される「アメリカボウフウ」でなく「オランダボウフウ」と訳しているが、この訳語について南條竹則はパセリ（parsley）の和名「オランダセリ」との混同（英和辞典では"parsley"の次に"parsnip"が来ることが多い）、もしくは井伏が「アメリカボウフウ」の音韻の悪さを嫌って意図的に「アメリカ」を「オランダ」としたのではないかとする説を提示した[1]。しかし、シリーズ第1作『ドリトル先生アフリカゆき』が1941年に日本で初めて刊行されるよりも早い時期の1936年に研究社より刊行された『新英和大事典』では"parsnip"の項に「《植》おらんだばうふう、あめりかばうふう」と2種類の日本語名が記載されており、実際は「オランダボウフウ」を井伏の造語とする南條説よりも以前からこの和名が存在していたことになる。
この項目は、植物に関連した書きかけの項目です。この項目を加筆・訂正などしてくださる協力者を求めています（プロジェクト:植物／Portal:植物）。
파스닙(parsnip, Pastinaca sativa)은 뿌리채소로 당근과 흡사한 식물이다. 당근과 비슷하게 생기긴 했지만 색깔이 훨씬 하얗고 특히 요리했을 때 더 달다. 당근처럼 유라시아 대륙 원산이며 고대부터 식용으로 먹었다. 그러나 아직까지 고고학적 증거는 충분히 확인되지 못했다. 로마시대에는 당근과 파스닙 두 종 모두 색이 흰 빛이었으며 구분이 되지 않았다고 한다. 더욱이 그리스와 라틴 고전에 pastinaca로 불리며 자랐던 것으로 보여 확실히 구분하기가 난해하다고 한다.[1]
감자가 구대륙으로 유입되기 전까지 파스닙과 튤립의 구근이 식재료로 널리 쓰였다. 끓이거나 살짝 구워서 먹을 수 있으며 스튜나 수프에 넣어서 먹는다. 첨가할 경우 조금 더 수프의 국물이 걸쭉해진다고 한다. 구워서 먹는 것은 크리스마스 때 많이 먹으며 영어권에서 널리 쓴다. 날것 혹은 튀겨먹기도 한다.
지중해 연안이 원산이며 다 자라도 작은 당근 크기이다. 로마 제국이 유럽 대륙 전역으로 확장해 가면서 일부 주민들이 북쪽 지방으로 가서 파스닙을 심었다고 하는데 북쪽에서는 더 크게 자랐다고 한다.
당근보다 미네랄, 비타민에서 풍부한 함유량을 자랑한다. 칼륨이 특별히 많으며 섬유질이 풍부하다. 100g 당 55칼로리다.
알레르기를 일으킬 수 있으며 피부에 염증 따위가 날 수도 있음에 주의해야 한다.
야생 파스닙을 캐서 먹으면 식물광선피부염(phytophotodermatitis)에 걸릴 수 있다.[2]
특히 야생종에는 독성이 많아서 인체에 치명적일 수 있다. 잎, 줄기, 뿌리, 열매 모두가 독성을 포함할 소지가 높다. 식용 파스닙과 구분하기 가장 좋은 법은 야생종이 자줏빛의 줄기맥과 털이 없는 줄기로 되어 있다는 것이다.
.jpg)
.jpg)
.jpg)
