dcsimg

Llygoden ( Welsh )

provided by wikipedia CY

Mamal bychan yw llygoden (enw benywaidd; lluosog: llygod), sy'n perthyn i urdd y cnofilod, ac sy'n hawdd ei hadnabod oherwydd ei chynffon main, di-flew, pwt o drwyn a chlustiau crwm. Y mwyaf cyffredin yw'r Mus musculus a chaiff ei magu fel anifail dof (anifail anwes). Mewn rhai cynefinoedd mae llygoden y maes hefyd yn gyffredin iawn. Mae'n ysglyfaeth i rai adar mawr eu maint megis y cudyll, y dylluan a'r eryr a mamaliaid eraill megis y gath a'r neidr. Ar adegau maent yn dod i fewn i dai pobl a gallant lochesu oddi fewn i hen waliau.

Gallant ar adegau fod yn bla, gan fwyta a difetha cnyda'r amaethwr[1] gan achosi cryn golled a lledaenu afiechydon drwy'r parasitiaid sy'n byw arnynt a thrwy eu hysgarthiad.[2] Yng Ngogledd America, mae anadlu llwch sy'n cynnwys eu hysgarthiad wedi'i gysylltu gyda hantavirus, a all, yn ei dro, achosi Hantavirus Pulmonary Syndrome (HPS).

Anifail nosol ydynt yn bennaf sy'n dibynnu ar eu clyw yn hytrach na'u golwg.[3][4] Mae eu synnwyr arogli hefyd wedi'i fireinio'n arbennig iawn, yn enwedig er mwyn canfod bwyd a lleoli helwyr fel cathod.[5]

Mewn llenyddiaeth

Rhyddhau 100 o lygod pengron y dŵr ym Mro Morgannwg
  • Crogi llygoden: Yn nhrydedd gainc y Mabinogi (sef chwedl Manawydan fab Llŷr) mae Manawydan, brawd Branwen a Brân Fendigaid a Phryderi yn dychwelyd i Ddyfed, lle mae Pryderi yn cael ei gaethiwio mewn caer hud, ac yna mae Rhiannon hithau yn cael ei charcharu wrth geisio ei achub, gan adael dim ond Manawydan a Chigfa ar ôl. Ymhen dwy flynedd mae Manawydan yn dal un o'r llygod sydd wedi bod yn bwyta ei ŷd, ac yn mynd ati i'w chrogi. Daw ysgolhaig, offeiriad ac yna esgob heibio i geisio perswadio Manawydan i beidio crogi'r lygoden. Datgelir mai gwraig feichiog Llwyd fab Cil Coed yn rhith llygoden ydyw, ac mai Llwyd a osododd yr hud ar Ddyfed fel dial am y modd y cafodd ei gyfaill Gwawl fab Clud ei gamdrin gan Pwyll yn y gainc gyntaf. Rhyddheir ei wraig ar yr amod ei fod yn rhyddhau Pryderi a Rhiannon a chodi'r hud.
  • 'Crogi Llygoden' - cân gan Geraint Jarman.[6]
  • Ceir hen bennill enwog am ddwy lygoden:
Mi welais ddwy lygoden
Yn cario Pont Llangollen,
Rownd-abowt o gylch y ddôl
Ac yn eu hôl drachefen!

Rhywogaethau o “lygod” yng Nghymru

”Llygod”
llygoden y coed Apodemus sylvaticus

 src=
Dwy gneuen wedi eu hagor mewn caethiwed gan (yn eu trefn) llygoden y coed a llygoden bengron goch

llygoden gwar melyn Apodemus flavicollis
llygoden y tŷ Mus musculus
llygoden yr ŷd Micromys minutus
”Llygod mawr”
llygoden ffyrnig/Ffrengig/Norwy Rattus norvegicus
llygoden ddu Rattus rattus
Llygod pencrwn
llygoden bengron goch Clethrionomys glareolus
llygoden bengron y gwair Microtus agrestis
llygoden bengron y dŵr Arvicola terrestris’'
llygoden Sgomer Clethrionomys (glareolus) skomeriensis
Llygon (dim wir yn llygod o gwbl)
llyg cyffredin Sorex araneus
(y) llyg lleiaf Sorex minutus
llyg y dŵr Neomys fodiens

Cyfeiriadau

Gweler hefyd

Dolennau allanol

Mae gan Wicirywogaeth wybodaeth sy'n berthnasol i: Mus
license
cc-by-sa-3.0
copyright
Awduron a golygyddion Wikipedia
original
visit source
partner site
wikipedia CY

Llygoden: Brief Summary ( Welsh )

provided by wikipedia CY

Mamal bychan yw llygoden (enw benywaidd; lluosog: llygod), sy'n perthyn i urdd y cnofilod, ac sy'n hawdd ei hadnabod oherwydd ei chynffon main, di-flew, pwt o drwyn a chlustiau crwm. Y mwyaf cyffredin yw'r Mus musculus a chaiff ei magu fel anifail dof (anifail anwes). Mewn rhai cynefinoedd mae llygoden y maes hefyd yn gyffredin iawn. Mae'n ysglyfaeth i rai adar mawr eu maint megis y cudyll, y dylluan a'r eryr a mamaliaid eraill megis y gath a'r neidr. Ar adegau maent yn dod i fewn i dai pobl a gallant lochesu oddi fewn i hen waliau.

Gallant ar adegau fod yn bla, gan fwyta a difetha cnyda'r amaethwr gan achosi cryn golled a lledaenu afiechydon drwy'r parasitiaid sy'n byw arnynt a thrwy eu hysgarthiad. Yng Ngogledd America, mae anadlu llwch sy'n cynnwys eu hysgarthiad wedi'i gysylltu gyda hantavirus, a all, yn ei dro, achosi Hantavirus Pulmonary Syndrome (HPS).

Anifail nosol ydynt yn bennaf sy'n dibynnu ar eu clyw yn hytrach na'u golwg. Mae eu synnwyr arogli hefyd wedi'i fireinio'n arbennig iawn, yn enwedig er mwyn canfod bwyd a lleoli helwyr fel cathod.

license
cc-by-sa-3.0
copyright
Awduron a golygyddion Wikipedia
original
visit source
partner site
wikipedia CY