A fuina de papo amariello (Martes martes (L., 1758)) ye un mamifero carnivoro d'a familia d'os mustelidos, d'a mesma mida alto u baixo que os gatos domesticos y un peso aproximato de 1,5 Kg. O pelo que tienen istes animals ye de color marrón fusca, cheneralment sin de variacions d'entre animals, pero en o hibierno les creixe más luengo y sedoso. Ye muit caracteristica d'ista especie la taca amariella que tienen en o peito y parte ventral d'o cuello, «papo», que les da lo nombre popular aragonés. A especie Martes martes ye, a demés, amás gran d'as dos especies de fuinas que se troban en Aragón.
Fan vida cheneralment en puestos boscosos, a on i troban arbols viellos ta fer-ie lo cado. Istes animals son os solos mustelidos que tienen unglas retractils, que emplegan ta mover-se con muitas trazas per alto d'os árbols. Cuentan con una gran achilidat que emplegan ta cazar. Constituyen os más firmes depredadors d'esquiruelos en estato salvache.
Fan a suya actividat mayor de nueitz y de tardada, estando ixas as horas quan gosan cazar muixons que duermen, ratos, insectos y altros animals, u tamién ceresas, lulos, fruita u uevos que roban d'os niedos. Tienen, a demés, una territorialidat muit marcada, y deixan bonyas per puestos prominents d'os suyos territorios, tals como penyas, leneras u terrers. Actualment, a especie ye protechida per a IUCN y per as leis europeas y espanyolas.
A part d'o zoonimo fuina de papo amariello tamién existió o zoonimo marta u mart documentato en textos medievals aragoneses d'os peaches de Las Barracas de los Chaqueses, Daroca y Zaragoza.[1] En os textos comercials d'o sieglo XV de Zaragoza, de luengache mixto catalán-aragonés mesmo se documenta marts gibellins, marts gebellins, talment aplicato a pellizos d'unatra especie.
A fuina de papo amariello (Martes martes (L., 1758)) ye un mamifero carnivoro d'a familia d'os mustelidos, d'a mesma mida alto u baixo que os gatos domesticos y un peso aproximato de 1,5 Kg. O pelo que tienen istes animals ye de color marrón fusca, cheneralment sin de variacions d'entre animals, pero en o hibierno les creixe más luengo y sedoso. Ye muit caracteristica d'ista especie la taca amariella que tienen en o peito y parte ventral d'o cuello, «papo», que les da lo nombre popular aragonés. A especie Martes martes ye, a demés, amás gran d'as dos especies de fuinas que se troban en Aragón.
Fan vida cheneralment en puestos boscosos, a on i troban arbols viellos ta fer-ie lo cado. Istes animals son os solos mustelidos que tienen unglas retractils, que emplegan ta mover-se con muitas trazas per alto d'os árbols. Cuentan con una gran achilidat que emplegan ta cazar. Constituyen os más firmes depredadors d'esquiruelos en estato salvache.
Fan a suya actividat mayor de nueitz y de tardada, estando ixas as horas quan gosan cazar muixons que duermen, ratos, insectos y altros animals, u tamién ceresas, lulos, fruita u uevos que roban d'os niedos. Tienen, a demés, una territorialidat muit marcada, y deixan bonyas per puestos prominents d'os suyos territorios, tals como penyas, leneras u terrers. Actualment, a especie ye protechida per a IUCN y per as leis europeas y espanyolas.
