White Poplar articles - Encyclopedia of Life

Topola biała ( Polish )

provided by wikipedia POL

Liście topoli białej

Charakterystyczne romboidalne przetchlinki na korze

Pokrój (jesienią)

Kotki męskie

Pęd z pączkami

Topola biała – pomnik przyrody w Warszawie

Topola biała, białodrzew (Populus alba L.) – gatunek drzew z rodziny wierzbowatych (Salicaceae).

Rozmieszczenie geograficzne

Rodzimym obszarem występowania tego gatunku topoli jest środkowa i południowa Europa (brak go w Skandynawii i Irlandii), znaczna część Azji oraz Afryka Północna (Algeria, Maroko, Tunezja, Wyspy Kanaryjskie). Rozprzestrzenił się także i aklimatyzował w Australii i Nowej Zelandii, w Afryce i na Azorach^[3]. W Europie Północnej sięga do 67° szerokości geograficznej północnej. W Polsce występuje dziko na całym niżu i w niższych położeniach górskich, poza tym jest często sadzony^[4].

Morfologia

Pokrój: Wyniosłe drzewo o wysokości do 28 m^[5] (najwyższa odnotowana wysokość to 45 m^[6]) i szerokiej, kulistej koronie. Najgrubszą topolą białą w Polsce jest białodrzew, który rośnie w pozostałościach parku na granicy m. Leszno i Grądy k. Warszawy. Obwód mierzony w pierśnicy (na wys. 1,3 m) wynosi 10,8 m^[7]. Pokrój nigdy nie jest strzelisty^[5]. Wskutek łatwego tworzenia pędów odroślowych czasami również w postaci krzewiastej^[5].
Kora: Ma na pniu mocno spękaną szaro-białą korę^[5]. W wyższych częściach pnia kora srebrzystoszara z dużymi przetchlinkami, o charakterystycznym romboidalnym kształcie^[5]. Starsze gałęzie mają kremowo-białą barwę i posiadają wyraźnie widoczne blizny^[5]. U starszych drzew pnie mają czarny kolor^[5].
Drewno: Jest miękkie, lekkie, łupliwe, łatwe w obróbce mechanicznej i nieulegające paczeniu, twardzielowe, łatwo próchniejące. Zawiera bardzo dużo wody.
Pędy: Młode pędy, oraz pączki obficie okryte białym kutnerem, który utrzymuje się podczas zimy^[5]. Pączki z wyraźnymi łuskami^[8].
Liście: Ulistnienie skrętoległe. Liście 3-5 klapowe o długości 6-12 cm. Ogonek liściowy długi i bocznie spłaszczony. Duże liście na długopędach mają długi ogonek i są głęboko klapowane^[5]. Od góry ciemnozielone i błyszczące, od spodu pokryte kutnerem i wybitnie srebrzyste^[5]. Liście na krótkopędach mają brzegi faliste, są mniejsze, zaokrąglone, nie są klapowane^[5]. Boczne nerwy liści nie dochodzą do ząbków. Jesienią przebarwiają się na żółto lub brązowo^[8].
Kwiaty: Roślina dwupienna. Kwiaty zebrane w kwiatostany zwane kotkami. Kotki podczas kwitnienia luźno zwisające, męskie – grube i czerwone, żeńskie – cienkie i żółtozielone. Kwiaty bez okwiatu. Mają nagie, ząbkowane i kosmato owłosione przysadki. W kwiatach męskich 4-12 pręcików, w żeńskich 1 słupek^[4]^[8].
Owoc: Torebka, która pęka na dwie części. Nasiona bardzo drobne, z włoskami. Podczas rozsiewania można obserwować kłęby nasion z białymi włoskami, przypominające watę.
Korzeń: Ma silnie rozwinięty system korzeniowy. Łatwo tworzy odrośla korzeniowe.

Biologia i ekologia

Rozwój: Kwitnie od marca do kwietnia, jeszcze przed rozwojem liści, jest wiatropylna. Wytwarza ogromne ilości pyłku – w jednym kwiatostanie męskim może być do 6 mln ziaren pyłku. Wiatr może roznosić nasiona na duże odległości, kiełkują one łatwo i szybko, co sprawia, że topola jest gatunkiem pionierskim. Nasiona rozsiewane są również przez wiatr. Wytwarza ogromne ilości nasion (miliony!). Jest jednym z nielicznych drzew w naszym klimacie, których nasiona mogą kiełkować jeszcze w tym samym sezonie wegetacyjnym.
Czas życia: Topola biała może żyć do ok. 100 lat, jest więc rośliną raczej krótkowieczną w porównaniu z wieloma innymi gatunkami drzew. Rośnie bardzo szybko, w naszej strefie klimatycznej topole są najszybciej rosnącymi drzewami.
Siedlisko: Zasiedla tereny nadrzeczne (często w postaci krzewiastej) i przydroża. Najczęściej spotykana w dolinach dużych rzek niżowych w nadrzecznych łęgach topolowych. Gatunek charakterystyczny dla zespołu Populetum albae^[9].
Alergiczność: Pyłek topoli (nie nasiona!) rzadko wywołuje alergię u ludzi.

Zmienność

Tworzy jedną odmianę^[10]: Populus alba var. pyramidalis Bunge – topola piramidalna, o wąskiej, wrzecionowatej koronie i zielonkawoszarej korze. Liście na krótkopędach jajowate, na długopędach 5-7 klapowe z wrębnymi i grubo ząbkowanymi klapami. Traci kutner wczesną jesienią^[5]. Uprawiany.
Tworzy mieszańce z topolą osiką – topola szara, Populus alba × tremula (P. × canescens (Aiton) Sm., syn. P. hybrida Bieb.) – wysokie drzewo (osiąga wysokość do 40 m, wyższą niż gatunki rodzicielskie) występujące głównie nad dużymi rzekami, np. Wisłą, Odrą razem z topolą białą. Mieszaniec posiada cechy morfologiczne pośrednie między gatunkami rodzicielskimi. Liście krótkopędów jajowate lub okrągławe, długopędów jajowato-sercowate, nieregularnie piłkowane, na spodniej stronie pokryte szarym kutnerem.
Niektóre kultywary:
- 'Raket' – o strzelistej koronie^[5]. Posiada rozłożyste pędy^[5].
- 'Richardii' – posiada jaskrawożółte liście z wierzchu i białe od spodu^[5]. Dorasta do 17 m^[5].

Zastosowanie

Roślina lecznicza
- Surowiec zielarski – zebrane wczesną wiosną pączki (Gemmae Populi). Zawierają glikozydy fenolowe (m.in. salicyna, populina), olejki eteryczne, garbniki, żywice, sole mineralne flawonoidy^[11].
- Działanie: moczopędne, słabo napotne, przeciwgorączkowe. Obniża poziom mocznika i innych szkodliwych metabolitów w organizmie. Podobne działanie mają również pączki topoli czarnej, balsamicznej i osiki^[11].
- Zbiór i suszenie: zbiera się wczesną wiosną pączki, które jeszcze są zamknięte w lepkich łuskach, suszy w temp. Do 30 °C i przechowuje w szczelnym opakowaniu.
Często sadzona w parkach, jako roślina ozdobna. Częściej sadzone są okazy męskie, gdyż okazy żeńskie wytwarzając ogromne ilości puchatych nasion (jak pęczki waty) powodują uciążliwe zaśmiecanie terenu. Używana również do zadrzewiania nieużytków.
Drewno stosowane jako materiał opałowy (o niskiej wartości energetycznej, w porównaniu z innymi drzewami). Używane do produkcji niektórych przedmiotów, np. ołówków, rysownic, zapałek i do wytwarzania sklejki. Wytwarza się też z niej papier (zawiera bardzo dużo w porównaniu z innymi gatunkami drzew celulozy, bo aż 40-50%). Drewno używane jest również w rzeźbiarstwie.

Udział w kulturze

Według znawców roślin biblijnych topola biała jest wymieniona w Biblii w 4 miejscach: Księga Rodzaju (30,37), Księga Izajasza (65,3), Księga Ozeasza (4,13; 14,5)^[12]
Mityczny Herkules po ukąszeniu przez jadowitego węża wyleczył się odtrutką sporządzoną z liści topoli białej^[12].
W mitologii greckiej córki Heliosa (Heliady), pogrążone w żałobie po śmierci swojego młodego brata Faetona zostały zamienione w topole, a ich łzy w bursztyn^[12].

Przypisy

↑ Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001–. [dostęp 2009-12-10].
↑ The Plant List. [dostęp 2015-01-03].
↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-03-01].
↑ ^a ^b Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p Johnson O., More D.: Drzewa. Warszawa: Multico, 2009, s. 150. ISBN 978-83-7073-643-9.
↑ Monumental trees – Najwyższa topola biała
↑ Lechosław Hertz "Przewodnik po Puszczy Kampinoskiej", wyd. Sport i Turystyka, Warszawa 1971
↑ ^a ^b ^c W. Kulesza: Klucz do oznaczania drzew i krzewów. Warszawa: PWRiL, 1955.
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
↑ The Plant List. Populus. [dostęp 2015-01-03].
↑ ^a ^b Jan Macků, Jindrich Krejča, Apoloniusz Rymkiewicz: Atlas roślin leczniczych. Wrocław [etc.]: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, 1989. ISBN 83-04-03281-3.
↑ ^a ^b ^c Flowers in Israel. [dostęp 2015-01-03].

Zapoznaj się z zastrzeżeniami dotyczącymi pojęć medycznych i pokrewnych w Wikipedii.

p • d • e

Rodzime drzewa i krzewy Polski na podstawie Krytycznej listy roślin naczyniowych Polski (Mirek i in. 2002)Nagonasienne Drzewa i krzewy

Okrytonasienne Krzewy i pnącza

Drzewa

license: cc-by-sa-3.0
copyright: Autorzy i redaktorzy Wikipedii

original: visit source
partner site: wikipedia POL

White Poplar

Populus alba L.