Velvet Scoter

De grote zee-eend (Melanitta fusca) is een vogel uit de familie Anatidae.

Kenmerken

Het mannetje is geheel zwart met een witte vlek onder het oog en heeft een witte vleugelspiegel. Het vrouwtje is bruin, eveneens met een witte spiegel en met lichte ronde vlekken op de zijkop. De lichaamslengte bedraagt 51 tot 58 cm en het gewicht 1,5 tot 2 kg.

Leefwijze

Zijn voedsel bestaat voornamelijk uit schelpdieren, die hij van de zeebodem opduikt. De vogel kan wel een minuut onder water blijven. Achter de grote neusgaten bevinden zich goed ontwikkelde klieren die overtollig zout uitscheiden, dat met het zeewater naar binnen wordt gewerkt.

Verspreiding en leefgebied

Het broedgebied strekt zich uit van Noorwegen tot het bekken van de Jenisej. Oostelijk daarvan tot aan Kamtsjatka en verder oostwaarts tot in Noord-Amerika komt de Pacifische grote zee-eend voor. Deze soort wordt ook wel beschouwd als een ondersoort (M. fusca deglandi) van de grote zee-eend. Deze vogel verblijft vrijwel het hele jaar op zee, maar broeden doet hij op zoete meren in het binnenland en overwintert vaak ook op groot, open zoet water.

De grote zee-eend is in West-Europa een vrij talrijke wintergast op zee, maar ook wel in een zeer klein aantal op grote meren in het binnenland.

Oorzaken van achteruitgang

Op grond van schattingen van overwinteraars in de Oostzee schat de IUCN het aantal volwassen vogels op 250.000 exemplaren. Maar er zijn sterke aanwijzingen dat dit aantal snel afneemt. De IUCN noemt vijf belangrijke oorzaken voor deze afname.

1. Olievervuiling en verstoring onder andere de aanleg van windturbineparken.
2. Concurrentie om voedsel met beroepsvisserij op kokkels, mosselen en garnalen.
3. Verdrinking in visnetten van de beroepsvisserij.
4. Habitataantasting in de broedgebieden door het maken van stuwdammen in toendra- en taigazone.
5. Verstoring door toeristische voorzieningen in deze kwetsbare gebieden.

Daarom staat de grote zee-eend sinds 2015 als kwetsbaar op de Rode Lijst van de IUCN.^[1]

Bijzonderheden

Deze vogel heeft een lange aanloop nodig bij het opstijgen uit water. De eend spreidt tijdens het duiken, op zoek naar voedsel, de vleugels open, waarbij dan nog net een witte vleugelspiegel is te zien. Deze soort zoekt maar weinig gezelschap van andere eendensoorten gedurende de winter, maar wordt echter meestal wel met de zwarte zee-eend gezien. Ze nesten zich vaak in de nabijheid van meeuwen- of sternkolonies: deze vogels bieden dankzij hun agressiviteit jegens vijanden bescherming aan de grote zee-eend.