Οι Σταφυλινίδες (Staphylinidae) αποτελούν μια οικογένεια εντόμων. Κατατάσσονται στην τάξη των Κολεοπτέρων (Coleoptera) και στην υπόταξη Polyphaga. Στην Ευρώπη αναφέρονται τριάντα δυο υποοικογένειες.[1] Παγκοσμίως αναφέρονται περίπου 47 χιλιάδες είδη και υποτίθεται, πως πολλά είδη ακόμα δεν έχουν καταγραφεί.
Κατά κανόνα τα είδη των σταφυλινίδων αναγνωρίζονται εύκολα. Μοιάζουν με ψαλίδες χωρίς ψαλίδα. Έχουν επίμηκες σώμα, κατά κανόνα μικρού μήκους. Τα μεγαλύτερα είδη φτάνουν τα 35 χιλιοστόμετρα. Τα χρώματα μπορούν να είναι ζωηρά.
Το κεφάλι δείχνει μπρος τα εμπρός. Οι γερές άνω γνάθοι καταλήγουν σε κοφτερή ακμή. Οι κεραίες κατά κανόνα αποτελούνται από ένδεκα μέρη, μερικές φορές από δέκα μέρη και σε σπάνιες περιπτώσεις μόνο από εννιά μέρη. Έχει μεγάλη σημασία για την ταξινομία των σταφυλινίδων, που εκφύονται οι κεραίες στην κεφαλική κάψα.
Οι μπροστινές πτέρυγες είναι καλά χιτινισμένες και χρωματισμένες, αλλά μάλλον μαλακές. Είναι πολύ κοντές και αφήνουν το μεγάλο μέρος της κοιλιάς ακάλυπτο. Οι οπίσθιες πτέρυγες κατά κανόνα είναι καλά αναπτυγμένες. Είναι διαφανές και η νεύρωση είναι σχετικά απλά. Δεν υπάρχουν εγκάρσιες φλέβες που σχηματίζουν κλειστά κελιά. Στην στάση ηρεμίας οι οπίσθιες πτέρυγες είναι διπλωμένες κάτω από τα έλυτρα. Για την δίπλωση σημαντικό ρόλο παίζουν η άκρη της κοιλίας και η οπίσθια άκρη του προτελευταίου μεγάλου τεργίτη της κοιλίας. Αυτή σχηματίζει μια λουρίδα που αποτελείται από μια στοίβα μερικών μεμβρανών. Η στοίβα λειτουργεί ως χτένι και με αυτήν το έντομα εξομαλύνει τα οπίσθια φτερά από κάτω, πριν τα σπρώχνει κάτω από τις μπροστινές πτέρυγες με την άκρη της κοιλίας (βίντεο Εικ. 1) Συναντούμε κοντά έλυτρα και σε άλλες οικογένειες κολεοπτέρων και στις πιο πρωτογενές ταξινομικές ομάδες των σταφυλινίδων τα έλυτρα είναι ακόμα μεγαλύτερα (Εικ. 13).
Η κοιλία αποτελείται από οχτώ μεγάλα ουρομερή και δυο μικρά τμήματα, που ανάλογα με το ειδικό ανήκουν και τα δυο στο ένατο ουρομερή, ή το ένα τμήμα εκπροσωπεύεται το ένατο και το άλλο το δέκατο ουρομερή. Ο πρώτος επιφανής ουροστερνήτης ανήκει πια στο τρίτο ουρομερή. Γενικά στα κολεόπτερα όλοι οι τεργίτες της κοιλίας είναι μεμβρανώδεις στις σταφυλινίδες όμος μόνο οι δυο πρώτοι τεργίτες είναι μεμβρανώδεις. Οι ακόλουθοι τεργίτες είναι καλά χιτινισμένοι όπως και όλοι οι στερνίτες. Οι διάφοροι κοιλιακοί δακτύλιοι μπορούν να κινούνται μεταξύ τους.
Πρέπει να παρατηρούμε, πως οι διαφορές του εξωσκελετού διάφορων ειδών πολλές φορές είναι τόσο μικρές, πως για τον σωστό προσδιορισμό του είδους ένα παρασκεύασμα των γεννητικών οργάνων είναι απαραίτητο. Η διαδικασία για παρασκευάσματα των γεννητικών οργάνων στα κολεόπτερα καθορίστηκε στα είδη των σταφυλινίδων.
Οι προνύμφες κατά κανόνα έχουν τρία ζεύγη καλά αναπτυγμένων ποδιών στα τρία θωρακικά τμήματα του σώματος Οι ταρσοί αποτελούνται από μόνο ένα μέρος σε φόρμα νυχιού. Η κοιλία αποτελείται από εννιά ή δέκα ουρομερούς, στο ένατο παρατηρούμε δυο κέρκους. Τα απλά οφθαλμίδια είναι καλά αναπτυγμένες. Το πάνω χείλος λείπει. Οι προνύμφες μπορούν να κινούνται σβέλτα.
Οι σταφυλινίδες κατά κανόνα κυνηγούν άλλα μικρά ζώα. Μερικά μικρά είδη τρέφονται και από φυτικά υλικά, αλλά ακόμα δεν είναι γνωστά πως τρέφονται αποκλειστικά από αυτά. Το μεγάλο μέρος των ειδών συναντούμε στο έδαφος μέσα σε οργανικά κατάλοιπα. Μία ομάδα απαντάται κάτω από το φλοιό δέντρων, όπου κυνηγούν βλαβερά έντομα. Άλλα είδη είναι εξειδικευμένες στη συμβίωση με αποικίες μυρμηγκιών. Διακρίνονται είδη που απλά συμβιώνουν με τους ξενιστές. Άλλα είδη κλέβουν τροφή, αυγά ή προνύμφες. Άλλα είδη αναισθητοποιούν τους ξενιστές και τα τρώνε μετά. Σε άλλα είδη τα κολεόπτερα παράγουν ουσίες, που τρώγονται από τα μυρμήγκια και τα μυρμήγκια δείχνουν διάφορα είδη φροντίδας για τους ξένους τους, ενώ εκμεταλλεύονται από αυτούς. Άλλα είδη σταφυλινίδων συναντούμε μόνο στις φωλιές ορισμένων πουλιών ή τρωκτικών. Το είδος Velleius dilatatus (Εικ. 2) αναπαράγεται μόνο σε αποικίες του σκούρκους Vespa crabro.[2]
Σε μερικά είδη παρατηρείται μία εκτεταμένη φροντίδα για τους απόγονους. Στο είδος Bledius rastellus η μητέρα ψάχνει και συσσωρεύει ένα ποσό νηματοειδών φυκών σε υπόγειο στοά και τοποθετεί δύο αυγά πάνω σε αυτών. Τα φύκη αποτελούν την τροφή για τις προνύμφες. [2]
Κατά κανόνα διακρίνονται τρία προνυμφιακά στάδια. Μια ιδιαίτερα περίπτωση παρατηρούμε στο είδος Aleochara curtula. H προνύμφη του πρώτου σταδίου δείχνει την τυπική μορφή, που αναφέρθηκε πιο πάνω. Ψάχνει για πλαγγόνα μύγας και εισβάλλει σε αυτήν. Εκεί πραγματοποιείται ή έκδυση. Στο δεύτερο προνυμφικό στάδιο κεραίες, οφθαλμίδια, κέρκοι και πόδια είναι μόνο κατά μέρος αναπτυγμένα. Η προνύμφη είναι χονδρή και άχρωμη. Στο τρίτο στάδιο η προνύμφη αποκτάει πάλι την δυνατότητα να περπατήσει και έχει κεραίες, οφθαλμίδια και κέρκους. Αφήνει τον εξωσκελετό της πλαγγόνας, που εν το μεταξύ κατανάλωσε και εισβάλλει στο χώμα για την νύμφωση.[2]
Οι συγγενείς οικογένειες και υπεροικογένειες των σταφυλινίδων απεικονίζεται στον πίνακα 1. Μια απεικόνιση των ταξινομικών σχέσεων μέσα στις σταφυλινίδες δείχνει ο πίνακας 2.
StaphyliniformiaHisteroidea
Hydrophiloidea
Hydraenidae
Ptiliidae
Agyrtidae
Leiotidae
Staphylinidae
Scydmaenidae
Silphidae
Micropeplinae
Empelinae
Glypholomatinae
Microsilphinae
Omaliinae
Proteininae
Neophoninae
Dasycerinae
Protopselaphinae
Pselaphinae
Aleocharinae
Trichophyinae
Habrocerinae
Tachyporinae
Phloeocharinae
Olisthaerinae
Scaphidiinae
Apateticinae
Piestinae
Osoriinae
Oxytelinae
Trigonurinae
Staphylininae
Paederinae
Pseudopsinae
Leptotyphlinae
Oxyporinae
Megalopsidiinae
Euaesthetinae
Steninae
? Solieriinae
Εικ.1: Δίπλωση των πτερύγων
Εικ.2: Velleius dilatatus
Εικ.3: Paederus littoralis
Εικ.4: Taiwanophodes minor
Εικ.5: Staphylinus olens
Εικ.6: Ocypus ophthalmicus
Εικ.7: Ontholestes murinus
Εικ.8: Ontholestes tessellatus
Εικ.9: Philonthus decorus
Εικ.10: Platydracus stercorarius
Εικ.11: Tachyporus obtusus
Εικ.12: Oxyporus rufus
Εικ.13: Scaphidium quadrimaculatum
Εικ.14: Staphylinus erythropterus
Οι Σταφυλινίδες (Staphylinidae) αποτελούν μια οικογένεια εντόμων. Κατατάσσονται στην τάξη των Κολεοπτέρων (Coleoptera) και στην υπόταξη Polyphaga. Στην Ευρώπη αναφέρονται τριάντα δυο υποοικογένειες. Παγκοσμίως αναφέρονται περίπου 47 χιλιάδες είδη και υποτίθεται, πως πολλά είδη ακόμα δεν έχουν καταγραφεί.
