Selachimorpha

Morski psi ili Ajkule su kičmenjaci i spadaju u grupu chondrichthyes (ribe hrskavog skeleta^[1]) zajedno sa ražama, drhtuljama, listovima, testerašima i sličnim životinjama koji se sve zajedno zovu elasmobranches (škrge u obliku proreza).

Ajkule ili morski psi su ribe grabljivice vretenastog tijela, šiljate glave sa pet vrsta peraja:

• grudna peraja su parna i dižu ajkulu kad pliva,
• parna trbušna kao i jedno ili dva neparna dorzalna (leđna) je stabilizuju,
• neparno analno kod vrsta koje ga imaju i na kraju
• repno koje ubrzava ajkulu.

Razmnožavaju se na tri načina:

• oviparne - legu jaja,
• viviparne - rađaju žive mladunce i
• ovoviparne - razvijaju se iz jaja ali u tijelu majke pa se rađa već razvijena ajkulica.

Plivaju brzo i bez prestanka jer za razliku od drugih riba nemaju riblji mjehur koji bi ih održavao, baš zbog toga mogu bez teškoća naglo da mijenjaju dubinu. Poznate su i vrste koje to ne moraju da rade jer “umiju” da nađu neku slabu podvodnu struju koja im omogućava protok vode kroz škrge čak i kad miruju.

Ajkule su obično duge od 1 do 20 metara. Među najproždrljivije ajkule spadaju Carcharhinus leucas tj. bik ajkula ili Zambezi ajkula, jedina koja može da opstane i u slatkoj vodi i Carcharodon carcharias, velika bijela ajkula (5 do 7 metara).

Fosili ajkula su pronađeni i na Trebeviću.^[2]Nemaju škržne poklopce.Pa im zato možemo primjetiti unutrašnjost škrga.

Ajkulu kada bi pomazili od glave do reba bila bi glatka,a kada bi je pomazili od repa do glave bila bi hrapava.Zbog tako zvanih zubića.Oni su tvrdi kao ljudski.Ajkula ima tri reda zuba koji se brzo obnavljaju.

Reference

Akulad (latin.: Selachimorpha vai Selachii) oma Roskkalad-klassan üläheimkund.

Akul-sana libub amuižislandijan hákall-sanaspäi. Nügüd'aigan tetas akuloiden enamba 526 erikod. Kaikiš vanhembad akulad oliba olmas 450..420 mln vozid tagaz.

Ümbrikirjutand

Kalan eriližused: torpedanvuiččen forman pidetud hibj, sur' geterocerkaline tagasuug, teraviden hambhiden sur' lugumär kaikuččes löuglus tobjimalaz.

Kaikiš penemb akul om Etmopterus perryi-süvävedenkala 17 santimetrad pitte, kaikiš järedamb om kitanvuitte akul (Rhincodon typus), kazvab 20 metrhasai. Üläheimkundan erikod elädas meriš i valdmeriš levedali, pindaspäi kaks' tuhad metrid süvüdehesai. Ujudas merivedes, no erased erikod mahttas eläda reskvedes mugažo. Akuloiden enambuz oma lihansöjad živatad, no koume erikod sötlesoiš planktonal, kal'maroil i henoil kaloil, ned oma kitanvuitte akul, ogibal akul i akul-sur'su. Erikoiden tobj pala eläb 20..30 vodhesai, no järedan akulan igä voib vedadas sada vot.

Valitud erikod

• Cetorhinus maximus — Sur'kulu akul vai Ogibal akul
• Galeocerdo tigrinus — Tigranvuitte akul
• Lamna nasus — Sel'd'akul
• Prionace glauca — Taivazma akul
• Squalus acanthias — Katran

Homaičendad

Irdkosketused

• Akulad AÜV:oiden Florid-štatan Londusentedon muzejan floridamuseum.ufl.edu-saital. (angl.)

Akulalar (Selachomorpha) – tog‘ayli baliqlar sinfi plastinka ja-bralilar kenja sinfining katta tur-kumi. Tanasi suyri shaklda, suv tubida yashovchi A. yassi, uz. 15–40 sm dan (tikanli qora A.) 15–20 m gacha (gigant A.), og‘irligi 14 t gacha (gigant va kit A.). Tanasi plakoid tangachalar bilan krplangan. Jabra yoriqlari 5 (ba’zi turlarida 6–7) tadan bo‘lib, boshining ikki yonida, og‘zi boshining ostida tanasiga ko‘ndalang joylashgan. Dum suzgichi kuch-li rivojlangan, har xil kattalikdagi (gsterotserkal) ikkita bo‘lakdan ibo-rat. Tishlari ko‘p, uchi o‘tkir. Yirtqich A.ning tishlari juda yirik. Ko‘pchilik A. yirtqich; baliqlar, mollyuskalar va boshqa hayvonlar bilan, kit va gigant A. esa plan-kton bilan oziqlanadi. A. tuxumdan tirik tug‘adi yoki tuxum qo‘yib ko‘payadi. A. 6 turkumni (har xil tishlilar, ko‘p jabra-lilar, lamnosimonlar, katransimonlar, arraburunsimonlar, skvatinsimonlar), 20 oilani o‘z ichiga oladi. A. Orol va Kaspiy dengizidan boshqa hamma dengiz va okeanlarda, ayrim turlari chuchuk suv havzalari (Gang va Amazonka daryolari, Nikaragua ko‘li)da yashaydi. Qora va Uzoq Sharq dengizlarida tikanli qora A., ya’ni katran, Shimoliy va Uzoq Sharq dengizlarida seld A., shim. dengizlarda qutb A. tarkalgan. A. ayniqsa tropik dengizlarda xilma-xil bo‘ladi. Ko‘pchilik A. ovlanadi, jigaridan baliq yog‘i oli-nadi, go‘shti ovqat uchun ishlatiladi. skeletidan baliq yelimi tayyorlanadi. Ko‘pchiligi yirtqich A. (yo‘lbars A., kar-harodon, bolg‘abosh A., mako A. va boshqalar), aso-san baliqlar va suvdagi umurtqasizlar bilan oziqlanadi.

Adabiyotlar

• OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil

'S e iasg mòr feòil-itheach a tha ann an cearban^[1] (iolra: cearbain) neo "siorc".

• cearban mòr geal^[1] (Carcharodon carcharias)

Iomraidhean

1. ↑ ^{1.0 1.1} An Seotal: Briathrachas Gàidhlig air-loidhne airson teagasg tro mheadhan na Gàidhlig anns an àrd-sgoil. Leughte 20 Faoi. 2015

De haaien (Latynske namme: Selachii of ek wol Selachimorpha) foarmje in ûnderdifyzje fan 'e stamme fan 'e rêchstringdieren (Chordata), de ûnderstamme fan 'e wringedieren (Vertebrata), de tuskenstamme fan 'e kaakdieren (Gnathostomata), de klasse fan 'e kreakbienfisken (Chondrichthyes), de ûnderklasse fan 'e haaien en roggen (Elasmobranchii), de tuskenklasse fan 'e echte haaien en roggen (Euselachii) en de difyzje fan 'e moderne haaien en roggen (Neoselachii). Dit is in taksonomyske groep fan fisken dy't sa'n 505 ûnderskate soarten omfiemet. De haaien binne nau besibbe oan 'e roggen (Batoidea), dy't men omskriuwe kinne soe as ôfplatte haaien. De oantsjutting haaien wurdt ek brûkt foar de fossile sibben fan dizze beide groepen, en yn dy sin ûntstiene de ierste haaien mear as 420 miljoen jier lyn, yn it Siluer. Tsjintwurdich wurde in protte haaiesoarten yn har fuortbestean bedrige troch minsklike aktiviteiten.

Soarten

Yn grutte rinne haaien útinoar fan 'e lytse dwerchlantearnehaai (Etmopterus perryi), in soarte dy't yn 'e djipsee libbet en mar sa'n 17 sm lang is, oant de walfiskhaai (Rhincodon typus), dat mei 16 m de grutste fisk fan 'e wrâld is. De grutste soarten, lykas de al neamde walfiskhaai en de reuzehaai (Cetorhinus maximus), binne foar minsken folslein ûngefaarlike wetterfilterders, dy't soöplankton út it seewetter seve en hielendal gjin gebit hawwe. Beskate oare soarten, lykas de minskehaai of wite haai (Carcharodon carcharias), de tigerhaai (Galeocerdo cuvier) en de bollehaai of Sambezyhaai (Carcharhinus leucas) binne lykwols pontinsjeel wol deeglik tige gefaarlik. En Megalodon, in útstoarne haaiesoarte út it Senozoïkum dy't yn alle oseanen foarkaam, koe 20⅓ m lang wurde en wie nei alle gedachten it grutste seerôfdier út 'e skiednis fan 'e wringedieren. De grutste tsjintwurdige rôfhaai is de minskehaai of wite haai.

De beide grutste soarten megalodons (griis en read), mei de walfiskhaai (lila), de minskehaai (grien) en ta ferliking in minske.

Skaaimerken

Haaien komme yn alle seeën foar, mar se binnen it algemienst yn tropyske en tuskenbeiden wetters, benammen op djipten oant 2.000 m. Yn 'e regel kinne se net oer swiet wetter, en komme se sadwaande net yn rivieren (mar wol yn riviermûnings) foar, mar der binne in pear soarten, wêrûnder de pontinsjeel tige gefaarlike bollehaai of Sambezyhaai (Carcharhinus leucas), dy't wól oer swiet wetter kinne, en dêrom gauris hûnderten kilometers fier rivieren as de Ganges, de Sambezy, de Amazône of de Mississippy opswimme.

Haaien sykhelje troch twa pear fan elts fiif oant sân kieuspjalten, dy't allegearre in ôfsûnderlike lichemsiepening oan 'e sydkant fan it foarliif hawwe. De hûd fan haaien bestiet út tige fine skobkes, en wurdt yn beskate minsklike kultueren wol brûkt om hout en oare materialen mei te skjirjen. Rôfhaaien hawwe in gebit fan ferfangbere tosken, dy't faak kartele binne om better troch fleis hinne seagje te kinnen. Guon haaien ferlieze yn har libben wol 30.000 tosken, dy't dan elk mei 8 dagen oant in moanne wer troch in nijenien ferfongen wurde. It skelet fan haaien bestiet folslein út kreakbien, en se hawwe stive rêchfinnen, dy't yn ûndjip wetter of as se fuort ûnder it wetteroerflak swimme, boppe it wetter útstykje. Sûnt de film Jaws, út 'e santiger jierren, is sa'n rêchfin it ikoanyske driigjende byld wurden dêr't de measte minsken it earst oan tinke as se it wurd "haai" hearre.

De skeane, kartele tosken fan in tigerhaai, bedoeld om mei troch fleis hinne te seagjen.

Oanfallen op minsken

Oanfallen fan haaien meitsje elts jier wol inkele deadlike slachtoffers ûnder minsklike swimmers en wettersporters. Neffens de International Shark Attack File (ISAF), in organisaasje dy't oanfallen troch haaien registrearret, wiene der tusken 2001 en 2006 wrâldwiid 96 bewearde haaie-oanfallen, wêrfan't se nei ûndersyk fêststelden dat it by 78 ek wier-wier om haaie-oanfallen gie. Fan dy 78 waarden 16 oanfallen klassifisearre as útlokke, en 62 as ûnútlokke. It tal deadlike slachtoffers troch haaie-oanfallen wie tusken 2001 en 2006 wrâldwiid 4,3 minsken it jier. Dêr moat by oantekene wurde dat jiers mear minsken omkomme trochdat se troch de wjerljocht of troch in fallende kokosnút troffen wurde.

Nettsjinsteande it idee dat ûnder de measte minsken libbet dat alle haaien gefaarlik binne, is eins mar in fjouwertal soarten (fan 505) ferantwurdlik foar in betsjuttend oantal deadlike, ûnútlokke oanfallen, te witten: de minskehaai of wite haai (Carcharodon carcharias), de wytpuntoseaanhaai (Carcharhinus longimanus), de tigerhaai (Galeocerdo cuvier) en de bollehaai of Sambezyhaai (Carcharhinus leucas). Om in ûnútlokke oanfal safolle mooglik foar te kommen, moat men gjin glânzjende metalen dragen (lykas sieraden), en net te folle omspatterje en -plûnzgje, mei't dat foar rôfhaaien klinkt as in ferwûne fisk en dus in maklike proai. De iennichste folslein wisse manear om in haaie-oanfal foar te kommen, is troch út 'e see wei te bliuwen.

In haaie-aai.

Nettsjinsteande har reputaasje as moardmasines, besitte haaien harsens dy't kwa grutte yn ferhâlding ta har lichem in ferlykbere massa hawwe as de harsens fan sûchdieren en fûgels. Wittenskiplik ûndersyk hat sûnt 1990 útwiisd dat haaien yn it wyld soms boartlik gedrach fertoane, en dat se nijsgjirrich binne nei nije dingen, en dy ûndersykje troch se mei de bek te "betaasten". It liket der sterk op dat de measte "oanfallen" fan haaien op minsken eins it nijsgjirrige ûndersykjen troch de haai fan in foar him nuver wêzen is; dy teory wurdt ûnderstipe troch it feit dat slachtoffers fan haaie-oanfallen gauris nei it strân ta ûntkomme kinne sûnder dat se efterfolge wurde, en trochdat haaien faak net trochbite. Dat der sa'n soad skea oanrjochte wurdt by sokke konfrontaasjes, komt troch de fjoerskerpe tosken fan 'e haai en de kwetsberens fan 'e minske. Guon oare oanfallen, benammen dy op surfers, lykje almeast in kwestje fan fersin te wêzen, mei't haaien sokke lju peddeljend op har surfplanke oansjogge foar seeliuwen.

Haaien yn 'e minsklike kultuer

Byldfoarming

Haaien foarmje in prominint ûnderdiel fan 'e kultueren en mytologyen fan folken út it gebiet fan 'e Stille Oseaan, lykas op Hawaï en Fidzjy. Op Hawaï besteane bgl. ferskate folksferhalen dy't fertelle oer minsken mei haaiekaken op 'e rêch, dy't lju op it strân warskôgje op net de see yn te gean om't der in minske-itende haai omswimme soe. De strângongers laitsje sa'n man dan ornaris út en geane dochs de see yn, wêrnei't se opiten wurde troch de man dy't har warskôge hie, dy't himsels yn in haai feroare hat.

In minskehaai of wite haai.

Yn it prekoloniale Hawaï joegen fiskers harren deaden faak in seemangrêf, mei as bedoeling dat se as haai reynkarnearje soene. De kahuna tsjutte dan letter oan 'e famylje fan 'e deade út hoe't de tekening fan in beskate haai de klean fan 'e deade neigalme. Sa'n haai, in aumakua, waard neitiid yn 'e regel behannele as in soarte fan húsdier fan 'e famylje, dy't fuorre waard en neffens de ferhalen holp by it fiskjen troch de fisk yn it net te driuwen. Men koe in aumakua ek foar kwea-aardige doelen brûke, lykas om in fijân te deadzjen, mar de stamhaden leine yn 'e regel it near op sokke tsjoenderij. De bekendste haaiegod út 'e Hawaïaanske mytology wie Kamohoali'i, de âldere broer fan 'e fulkaangoadinne Pele, dy't sawol de foarm fan in minske as dy fan in haai oannimme koe. Op it eilân Molokai wie yn 'e earste helte fan 'e njoggentjinde iuw in timpel (heiau) oan Kamohoali'i wijd op elts skiereilân. Op Fidzjy wie Dakuwanga in haaiegod dy't ferdwaalde minsklike sielen opfriet.

Yn skerp kontrast mei it yngewikkelde byld dat der yn 'e Pasifyske kultueren fan haaien bestie, waard de Westerske byldfoarming fan dizze bisten oer it algemien karakterisearre troch eangstme en boasaardichheid. It idee dat haaien gefaarlike, net te fertrouwen bisten binne, krong de Westerske kultuer foar it earst binnen troch de grutte mediapublisiteit dy't jûn waard oan isolearre oanfallen, lykas dy yn Nij-Jersey, yn 1916. Troch de ûnbidige populariteit fan 'e grizelfilm Jaws, út 1975, fan regisseur Steven Spielberg, waarden haaien dêrnei lange tiid troch frijwol alle westerlingen lykslein mei minske-itende meunsters. Pas fan 'e ein fan 'e njoggentiger jierren ôf wisten djipdobjende dokumintêres wat oan dat byld te feroarjen.

Haaiefinnesop, in Aziatysk gerjocht dêr't elts jier withoefolle haaien foar deamakke wurde.

Fiskerij

Der wurdt rûsd dat jiers sa'n 100 miljoen haaien deade wurde troch minsklik tadwaan, benammen troch de kommersjele en ferdivedearjende fiskerij. Yn East-Aazje, fral yn Sina, wurdt haaiefinnesop as in delikatesse beskôge en boppedat as befoarderlik foar de sûnens. Yn wurklikheid binne haaien ien fan fjouwer groepen fisken (mei swurdfisken, keningsmakrielen en tegelfisken), dy't troch de Amerikaanske Food and Drug Administration oanmurken wurde foar tige skealik foar de sûnens, benammen de sûnens fan bern en froulju dy't swier binne, fanwegen har hege kwikgehalte. Likegoed wurdt elts jier 1,4 ton oan haaiefinnen garre. De fiskerijfoarm dy't dêrop rjochte is, wurdt "haaiefinjen" (shark finning) neamd, en dêrby wurde haaien fongen wêrnei't har alle finnen ôfhoud wurde, om har dan faak noch libjend wer oerboard te smiten. Werom yn 'e see stjerre sokke bisten in stadige dea troch ferstikking of predaasje. De haaiefinnen brochten yn 2009 sa'n $300 it pûn op. Haaiefinjen wurdt op grutte skaal yllegaal dien, mar de measte lannen pakke it net oan.

De hiele haai wurdt ek wol iten, benammen yn Japan en Austraalje; yn 'e Australyske steat Fiktoaria is haaiefleis sels de meast brûkte fisk yn 'e snack fish and chips. Yn fish and chips shops wurdt lykwols net fan shark sprutsen, mar wurdt haaiefleis flake neamd. Yn súdlik Yndia wurde jonge haaien op 'e fiskmerk ferkocht ûnder de namme sora. Om't dy bisten noch net folwoeksen binne, falt it fleis by it sieden útinoar yn in poeiereftige substânsje, dy't dan frituere wurdt yn krûde oalje. Oan 'e kust fan Tamil Nadu wurdt soks as in delikatesse beskôge. Op Iislân wurdt de Grienlânske haai wol fongen (al giet it dêrby fral om byfangst), dy't in soarte fan antyfries yn syn bloed hat sadat er yn 'e poalsee oerlibje kin. Om't it fleis dêrtroch giftich is foar minsken wurdt it yn grutte brokken snien dy't in sekuer bewurkmastere ferrottingsproses trochrinne om se fan har gif te ûntdwaan. It sterk nei ammoniak rûkende einprodukt hjit fan hákarl, en wurdt beskôge as in nasjonaal Iislânsk gerjocht.

De hammerhaai mei syn apartfoarmige kop, mooglik bedoeld om 'e rooksin te ferbetterjen troch de noasters fierder útinoar te pleatsen.

Status

Om't haaien oer it algemien pas nei in stikmannich jierren geslachtsryp wurde, en se har yn ferhâlding ta oare bejage fiskesoarten mar hiel stadich fuortplantsje, hat de haaiefiskerij tige negative konsekwinsjes hân foar it fuortbestean fan 'e ûnderskate haaiesoarten. Dêrby skrilje haaiefinnestreupers der net foar tebek om jonge haaien te deadzjen, dy't har noch net fuortplantsje kinnen hawwe, wat fansels hielendal desastreuze gefolgen hat. Sadwaande hawwe de Feriene Steaten, yn 2000, en de Jeropeeske Uny, yn 2003, de praktyk fan it haaiefinjen folslein ferbean. Doe't yn 2008 bliek dat der in mesk yn 'e Amerikaanske wetjouwing siet, waard de wet tsjin it haaiefinjen yn 2011 oanpast, en de Jeropeeske Uny die itselde yn 2013. Yn 2010 waard Hawaï de earste Amerikaanske steat dy't net inkeld it haaiefinjen, mar ek it besit, de ferkeap en de fersprieding fan haaiefinnen en de hannel deryn ferbea. Yn 2009 makke de IUCN bekend dat 64 haaiesoarten, in trêde fan alle soarten dy't yn 'e iepen see foarkomme, mei útstjerren bedrige wurde fanwegen oerbefisking en haaiefinjen.

Klassifikaasje

In walfiskhaai, de grutste libbene fiskesoarte.

D Hai (Selachii) si Fisch us dr Klass vo de Chnorpelfisch. Uf dr ganze Wält si öbbe 500 verschiideni Arte bekannt. S Wort Hai stammt vom niederländische haai ab. Das sälber chunnt vom isländische Wort haki, wo Hogge bedütet und en Aaläänig an die hoggeförmigi Schwanzflosse vo de Hai isch.^[1] In dr Umgangssprooch säit mä dä Hai vilmol Haifisch.

Die mäiste Hai frässe Fisch und anderi gröösseri Meerdier; aber dr Walhai, wo bis zu 14 m lang und 12 t schwer cha wärde, dr Riisehai und dr Riisemuulhai ernääre sich im Wääsentlige vo Plankton. Au wenn im Joor nume öbbe fümf Mensche wäge Haiaagriff stärbe, gälte d Dier as chaltblüetigi Killer und Menschefrässer. Dr Bestand vo vile Haiarte isch wägen ere übermässige Befischig bedroot.

Litratuur

• Jürg M. Brunnschweiler: Was Haie sind. Aspekte der Knorpelfischbiologie. Cuvillier, Göttinge 2005, ISBN 978-3-86537-662-6.
• Leonard Compagno, Marc Dando, Sarah Fowler: Sharks of the World, Princeton Field Guides, Princeton University Press, Princeton und Oxford 2005, ISBN 978-0-691-12072-0.
• Ralf Michael Hennemann: Haie & Rochen Weltweit, Jahr Verlag, IKAN-Unterwasserarchiv Frankfurt, Hamburg 2001, ISBN 3-86132-584-5.
• Alessandro de Maddalena, Frank Reckel: Haie im Mittelmeer, In: Biologie in unserer Zeit, 33(4), 2003, ISSN 0045-205X. S. 257–263.
• Angelo Mojetta: Haie – Biografie eines Räubers, Jahr Verlag, Hamburg 1997, ISBN 3-86132-224-2.
• Joseph S. Nelson: Fishes of the world, Fourth Edition, Wiley & Sons, Hoboken 2006, ISBN 978-0-471-25031-9.
• Erich Ritter, Gerhard Wegner: Haiunfälle: Hintergründe verstehen – Gefahren erkennen, Kosmos-Verlag, 2005, ISBN 978-3-440-09807-3.

Fuessnoote

1. ↑ Kluge. Etymologisches Wörterbuch der deutschen Sprache. 24. Ufl. bearbäitet vom Elmar Seebold. Berlin / Nöi York 2002, S. 384.

Heifasker (Selachii of Selachimorpha) san fasker uun det klas faan a graselfasker (Chondrichthyes). Diar jaft at wel son 500 slacher faan.

A miast heifasker freed ööder fasker; enkelten üs di waalhei freed oober man plankton.

Ordern

(efter Wikispecies):

Carcharhiniformes - †Cladoselachiformes - †Ctenacanthiformes - †Eugeneodontida - Heterodontiformes - Hexanchiformes - Lamniformes - Orectolobiformes - Pristiophoriformes - Squaliformes - Squatiniformes - †Symmoriida - †Synechodontiformes - †Xenacanthida

Iindialang an enkelt slacher

(efter: Nelson, 2006):

1. Galeomorphi

• (Heterodontiformes)
• (Orectolobiformes)
  • Waalheier (Rhincodontidae)
    • Waalheier (Rhincodon)

      Waalhei (Rhincodon typus)

• (Lamniformes)
  • Lamnidae
    • Witj heier (Carcharodon)

      Witj hei (Carcharodon carcharias)

• (Carcharhiniformes)
  • Kaatheier (Scyliorhinidae)
    • Plaket kaatheier (Scyliorhinus)

      Gratplaket kaathei (Scyliorhinus stellaris)

2. Squalomorphi

• (Hexanchiformes)
• (Echinorhiniformes)
• (Squaliformes)
• (Squatiniformes)
• (Pristiophoriformes)

Hiu mangrupa lauk laut anu kaasup panggedéna, potonganana biasa sok disebut ogé cucut.^[1] Hiu loba rupana jeung loba ngarana, aya anu ngendog jeung aya anu ngajuru, gedéna hiu teu sarua jeung paus, paling panjangna ngan nepi ka 13 méter, sungutna aya di handapeun hulu dina tonggongna aya sapasang cécépét, jeung lamun sisit diusap ti hulu ka buntut lésang, tapi sabalikna lamun diusapna ti buntut ka hulu karasa saperti ngusap parud, lantaran éta kulit nu garing sok dipaké hampelas.^[1].

Hiu atawa cucut kaasup sakelompok (superordo Selachimorpha) lauk anu karang tulang rawan anu lengkep jeung awakna anu ipis.^[2] Hiu napasna ku lima liang ingsang (sakapeung mah genep atawa tujuh, gumantung kana spesiesna) di gigir, atawa dimimiti saeutik di bagian tukang, jeung huluna.^[2] Hiu miboga awak anu awakna dibuntel ku kulit dermal denticles pikeun nutupan kulit tina karusakan tina parasit, jeung pikeun nambahan dinamika cai.^[2] Hiu miboga sababaraha huntu anu bisa diganti.^[2] Hiu kaasup spesies anu ukuranan gedé saperti dampal leungeun hiu pigmi.^[2]

Euprotomicrus bispinatus, mangrupa spesies ti laut jero anu panjangna 22 cm.^[2] Lauk paus atawa Rhincodon typus kagolong lauk panggedéna anu bisa ngagedéan nepi ka 12 méter, Lauk anu mirip jiga paus daharna ngan plankton ngaliwatan alat panyaring di bahamna.^[2] Hiu banténg atawa Carcharhinus leucas, nyaéta paling kasohor tina sababaraha spesies anu renang dina cai laut atawa cai biasa (jinis ieu kapanggihna di Danau Nikaragua, di Amérika Tengah).^[2]

Ciri-ciri pisik

Rorongkong hiu béda dibandingkeun jeung lauk-lauk anu miboga tulang saperti lauk kod, ku sabab tulangna tina tulang ngora, anu hampang jeung leuleus, sanajan tulang ngora ieu di lauk-lauk hiu mah leuwih kolot sakapeung mah bisa mengapur, nepi ka bisa jadi heuras saperti tulang.^[3] Rahang hiu loba rupana jeung ceuk sahaol mah geus revolusi tina rongga ingsang anu munggran.^[3] Rahang ieu teu napel dina cranium jeung miboga asupan mineral panambah anu méré kakuatan leuwih gedé.^[3] Ilaharna hiu lila gedéna lantaran séksualna saeutik ngabalukarkeun saeutik katurunana dibandingkeun jeung lauk-lauk anu dipanén.^[3] Ku sabab kitu hiu kagolong sato anu langka.^[3]

catetan

Iwak hiyu utawa uga diarani iwak cucut iku saklompok (superordo Selachimorpha) iwak mawa krangka balung enom kang pepak ^[1] lan awak kang ramping. Hiyu ambegan kanthi migunakané limang bolongan angsang (sok-sok enem utawa pitu, gumantung spesiesé) ing sisih kiwa lan tengen ndhasé, utawa diwiwiti rada mburi endhas. Awakéhiyu dilapisi kulit dermal denticles kanggo ngreksa kulité saka karusakan, saka parasit, lan kanggo nambah dinamika banyu.^[1] Hiyu duwé sapérangan larik untu kang bisa gumanti.

Hiu nyakup spésies kang gedhéné saukuran tlapak tangan hiyu pigmi, Euprotomicrus bispinatus, siji spésies saka laut jero kang dawané mung 22 cm, nganti hiyu paus, Rhincodon typus, iwak gedhé dhéwé, kang tambah gedhé nganti watara 12 mèter lan kang, kaya iwak paus, mung mangan plankton liwat piranti panyaring ing cangkemé. Hiyu banteng, Carcharhinus leucas, iku hiyu kang paling misuwur saka sapérangan spésies kang mbluru ing banyu laut uga ing banyu tawar (jinis iki tinemu ing Tlaga Nikaragua, ing Amérika Tengah) lan ing delta-delta.^[2]

Iwak hiu iki iwak kang angèl bisa mbédakaké warna.^[3] Asil panalitèn saka Australia, kanthi tèknik micro-spectrophotometry, ya iku kanthi fokus marang sèl rétina kang ana 17 jinisé iwak hiyu kang kasil kecekel ana segara Queensland lan Australia Kulon.^[3]

Jinising iwak hiyu kaya ta: bideye thresher, longfin mako, oceanic whitetip, porbeagle, common thresher, silky, smooth hammerhead, lan crocodile, hiu blue dan shortfin mako.^[4]

Ing Indonésia ana kuthané kang duwé pralambang iwak hiyu ya iku kutha Surabaya.^[5] Iwak hiyuné kanthi jeneng Sura lan kéwan baya kanthi jeneng baya ing basa Indonésiané Buaya.^[5] Ing Ciamis, Jawa Kulon, Désa Karang Jaladri ana objèk wisata kang arané Watu Hiu.^[6]

Ciri-ciri fisik

Krangka

Krangka hiyu béda banget dibandhingaké karo iwak-iwak duwé balung kaya ta upamané iwak kod, amarga kagawé saka balung enom, kang ènthèng banget lan lentuk, sanadyan balung enom ing iwak-iwak hiyu kang luwih tuwa sok-sok sapérangan bisa ngapur, saéngga marakaké luwih atos lan luwih mèmper balung. Rahang hiyu manéka rupa lan dikira wis ngalami évolusi saka gronggongan angsang kang sepisanan. Rahang iki ora nempel ing cranium lan duwé deposit mineral tambahan kang mènèhi kekuwatan kang luwih gedhé.^[7]

Hiyu lumrahé suwé anggoné diwasa kanthi sèksual lan ngasilaké sithik banget keturunan tinimbang iwak-iwak liyané kang dipanèn. Iki wis marakaké prihatin para biologiwan. Saliyané iku uga amarga ningkaté upaya kang dilakoni kanggo nyekel iwak hiyu nganti tekan seprene saéngga akèh spésies kang saiki dianggep kaancam cures.

Sapérangan organisasi, kaya ta upamané Shark Trust, ngakokaké kampanye kanggo matesi panangkepan hiyu.

Hiyu ing mitologi

Hiyu pinunjul banget ing mitologi Hawaii. Ana carita-carita ngenani manungsa hiyu kang duwé rahang hiyu ing mburiné. Manungsa hiyu iku bisa malih wangun antarané hiyu lan manungsa ing wektu-wektu kang dikarepaké. Sawijining tema umum ing carita-carita iki ya iku yèn manungsa-manungsa hiyu iki bakal mèngetaké wong-wong kang teka ing pasisir yèn ing papan iku ana hiyuné. Wong-wong kang teka ing pasisir iku bakal nggeguyu lan nglirwaké pèngetan-pèngetan mau lan bakal tetep mbluru, lan amarga nglirwaké pepènget mau mila wong-wong mau banjur dipangan déning manungsa hiyu kang padha karo kang mènèhi pepènget supaya ora mudhun menyang banyu.

Mitologi Hawaii uga ngandhut akèh déwa hiyu. Wong-wong percaya yèn hiyu iku panjaga samodra, lan hiyu-hiyu mau karan Aumakua:^[8]

• Kamohoali'i – Déwa hiyu kang paling misuwur lan diurmati. Déwa iki luwih tuwa lan nyenengi seduluré Pele,^[9] lan tetulung sarta mlaku bareng menyang Hawaii. Déwa iki bisa njupuk rupa manungsa lan iwak. Sawijining tebing kang dhuwur ing kawah Kilauea dianggep salah siji papané kang paling suci. Ing salah siji papan iku, déwa iki nduwé siji he'iau (kuil) kang dipisungsungaké kanggoné ing saben lemah kang ngarah laut ing pulo Moloka'i.

Pérangan-pérangan iwak hiyu

• Ka'ahupahau – Dèwi iki dilairaké minangka manungsa, kanthi ciri khasé amarga rambuté kang abang. Dèwi iki ing tembé wingking malih ing wangun hiyu lan diyakini ngreksa rakyat kang urip ing O'ahu saka iwak-iwak hiyu. Dèwi iki uga diyakini urip cerak Pearl Harbor.
• Kaholia Kane – Iki déwa hiyu saka ali'i Kalaniopu'u lan diyakini dedunung ing siji guwa ing Puhi, Kaua'i.
• Kane'ae – Dèwi hiyu kang malih dadi manungsa supaya bisa ngalami senengé nari.
• Kane'apua – Sing paling umum, dhèwèké diyakini minangka sadulur lanangé Pele lan Kamohoali'i. Dhèwèké iku déwa kang seneng nganggo dolanan wong kang ngakokaké akèh tindakan kapahlawanan, kalebu ngleremaké loro bukit legendaris kang jaré tabrakan saéngga ngancuraké prau-prau kang ngupaya bisa liwat.
• Kawelomahamahai'a – Asalé manungsa, dhèwèké banjur dimalihaké dadi hiyu.
• Keali'ikau 'o Ka'u – Dhèwèké iku sepupuné Pele lan anak lanangé Kua. Dhèwèké karan pangreksa rakyat Ka'u. Dhèwèké tau nganakaké gayutan karo siji Kenya manungsa, kang nglairaké siji hiyu ijo.
• Kua – iki déwa hiyu kang utama saka rakyat Ka'u, lan diyakini wujud nenek moyang rakyat Ka'u.
• Kuhaimoana – Dhèwèké iku sadulur lanangé Pele lan dedunung ing pulo Ka'ula. Dawané jaré 55 m lan wujud bojoné Ka'ahupahau.
• Kauhuhu – Dhèwèké iku raja hiyu kang kejem kang urip ing siji guwa ing Kipahulu ing pulo Maui. Sok-sok dhèwèké pindhah nuju guwa liyané ing sisih angin semribit saka pulo Moloka'i.
• Kane-i-kokala – Sajinis déwa hiyu kang nylametaké wong-wong kang klelep kapalé kanthi nggawa wong-wong mau menyang pasisir. Wong-wong kang nyembah ora gelem mangan, ndumuk utawa ngliwati asep kokala, iwaké kang suci.

Ing budaya-budaya Samodra Pasifik liyané, Dakuwanga iku déwa hiyu kang uga wujud pamangsa jiwa-jiwa kang kesasar.

Ing Yunani kuna, wong dilarang mangan daging hiyu ing festival-festival wong wadon.

Untu hiyu macan kang miring uga lancip

Mitos

Ana mitos kang populèr yèn hiyu kebal marang lelara lan kanker; nanging prakara iki ora bener. Ana lelara lan parasit kang mangaruhi hiyu. Bukti yèn hiyu saora-orané tahan marang kanker lan lelara éntuk diujaraké yèn anekdot lan manawa ana, sithik banget studi èlmiyah utawa statistik kang mbuktèkaké yèn hiyu bisa ngundhakaké kakebalan marang lelara.^[10]

Uga delengen

• Pratélan hiyu
• Iwak Epé

Film

• Jaws (1975)
• Deep Blue Sea (1999)
• Open Water (2003)
• Shark Tale (2004)

Rujukan

Hávur (frøðiheiti - Selachimorpha) er stórt fiskaslag við ongari roðslu og hvøssum tonnum. Hávar tola nógv av, og teir hava verið til í milliónir ár. Hávurin er størstur av øllum fiskum, hann er smidligur, hoyrir væl og hevur sera gott tev at finna føði.

Hávar verða sagdir at vera livandi steinrenningar. Teir fóru at veiða í sjónum í devontíðini. Hávarnir, sum nú eru, líkjast teimum, ið livdu í juratíðini (208-146 m.á.s.), hóast tað vóru fleiri sløg tá enn nú á døgum.

Beinagrindin í hávi er brósk, hon er bleytari enn bein og rennur tí sjáldan í stein. Tað, sum oftast hevur verið varðveitt, eru beinini í fjaðrunum og tenninar. Hávar eru ránsdýr, og hárhvøssu tenninar eru deyðiligu vápn teirra.

Í sterku kjálkabeinunum á hávi eru nógvir tanngarðar, og losna ella brotna tenn, vaksa aðrar aftur eftir heilt stuttari tíð.

Útbreiðsluøki

Bert fá hávasløg eru vanlig í Norðsjónum og á Føroyaleiðini. Hávasløg eru á víðum havi um alla jarðarklótuna og flest í tropunum. Men tey gera rend norðureftir eisini, til dømis hábrandur og revahávur. Tey eru viðhvørt norðarlaga í Norðsjónum. Revahávur er eisini fingin undir Føroyum. Brugdan er vanligari undir Føroyum og norðarlaga í Norðsjónum. Tvey hávasløg eru tó vanlig bæði undir Føroyum og í Norðsjónum. Annað er hávur, sum í Danmark verður seldur sum matfiskur, nevndur kongaállur.

Ang iho (superorder Selachimorpha) usa ka matang sa isda nga may cartilaginous nga bukog. Moginhawa kini pinaagi sa lima hangtod pito nga gill slit. Ang iho naputos sa dermal denticles nga nagprotektar sa panit ug para makalihok og maayo sa dagat. Aduna kiniy daghang pundok sa ngipon. Ang gidak-on sa iho gikan sa gamay nga lanternshark, Etmopterus perryi, usa ka espesiye sa kalaloman nga may sukod lang nga 17 sentimetros (7 pulgadas) hangtod sa whale shark, Rhincodon typus, ang kinadak-ang isda, nga motubo hangtod 12 metros (39 piyes) ug mokaon lang sa lumot sa dagat o plankton, nukos, ug gagmayng isda.

Una làmia balena mascle dins un aqüari de Georgia

La làmia, lo verdon, lo peis-can (var. peis-chan, peish-can) o lo peis-ferum (var. peis-feram) (superòrdre Selachimorpha) es un ensems de peisses dotats d'una esqueleta completament cartilaginosa e d'un còs aerodinamic. Pòdon alenar gràcias a entre cinc e sèt gaunhas. Las làmias possedisson una pellicula d'escatas que protegís sa pèl dels parasits e que renfòrça son idrodinamicitat.^[1] Tenon de dents remplaçablas. Son de predators fòrça mal coneguts, vist qu'atacan rarament los umans a mens que foguèssen intimidats.

Las làmias comprenon d'espècias que van de la làmia pigmèa de la talha de la man, Euprotomicrus bispinatus, una espècia de mar prigonda que sonque mesura 22 cm, a la làmia balena, Rhincodon typus, lo peis lo mai gròs, que pòt aténher una longor d'aperaquí 12 m e que, coma las grandas balenas, manja pas que plancton en s'alimentar per filtracion. La làmia buòu, Carcharhinus leucas, es l'espècia mai coneguda e pòt nadar dins d'aiga salada o doça (se pòt trapar dins lo Lac Nicaragua, en America Centrala) e dins los deltas.

Caracteristicas fisicas

Esqueleta

L'esqueleta d'una làmia es completament diferenta de la dels peisses ossoses coma la merluça; es facha d'un cartilatge fòrça leugièr e flexible, e mai lo cartilatge de las làmias mai vièlhas pòsca èsser a còps calcificat, e doncas mai dur e mai regde. La maissa de la làmia es variabla e se pensa qu'a evolucionat a partir del primièr arc de brànquias. Es pas estacada al cran e a de depauses minerals suplementaris que li donan una fòrça mai granda.^[2]

Respiracion

Coma los autres peisses, las làmias tiran d'oxigèn de l'aiga de mar quand passa per sas brànquias. Qualques làmias possedisson una dobertura modificada sonada estigma que se situa just darrièr l'uèlh, qu'es emplegat per la respiracion.^[3] Per encausa de sa talha e la nature de son metabolisme, fòrça làmias an un besonh d'oxigèn mai important que los peisses ossoses e pòdon pas dependre dels corrents d'aiga ambients per fornir una quantitat sufisenta d'aiga oxigenada. Se per cas aquelas làmias s'arrestèssen de nadar, la circulacion de l'aiga davalariá enjós del nivèl necessari per poder alenar e l'animal s'escanariá. Aqueste foncionar qu'assegura un flux adequat de sas brànquias a partir de movements en avant se coneis en anglés coma ram ventilation. Qualques làmias, coma la làmia noiriça, Ginglymostoma cirratum, pòdon pompar d'aiga dins sas brànquias mentre que son a se pausar.

Los procèsses de respiracion e de circulacion començan quand la sang desoxigenada viatja cap al còr, que possedís dos compartiments, de la làmia. Ailà la sang es pompadas a las brànquias de la làmia a travèrs l'artèria ventrala aòrta que divergís en artèrias braquialas aferentas. La reoxigenacion se fa dins la brànquias e la sang reoxigenada raja dins las artèrias braquialas eferentas, que se reunisson per formar l'aòrta dorsala. La sang raja a partir de l'aòrta dorsala dins tot lo còs. La sang desoxigenada del còs puèi circula a travèrs de las venas cardinalas posterioras e dintra dins los sinuses cardinals posteriors. A partir d'aquel ponch la sang dintra dins lo ventricul del còr e lo cicle se repetís. Aqueste tipe de respiracion es pas gaire eficaç e se per cas la làmia se deviá arrestar de bolegar, la sang seriá pas en condicions de circular dins tot lo còs per encausa de la manca de fòrça de l'atrium del còr.

Osmoregulacion

Contràriament als peisses, las làmias bevon pas d'aiga de mar; al contrari retenon de grandas concentracions de descais quimics dins son còs per cambiar lo gradient de difusion per tal de poder absorbir l'aiga dirèctament de la mar. Aquesta adaptacion empacha fòrça làmias de subreviure dins d'aiga fresca, e doncas son confinadas a una environa marina. Existisson qualques excepcions a aquesta règla, coma la làmia taure, qu'a desvolopat un biais de modificar sa foncion renala per crear una excrecion de grandas quantitats d'urèa.^[4]

Las dents

Las dents d'una làmia tigre

Las dents de las làmias carnivòras son pas ligadas a la maissa, mas inseridas dins la carn, e dins fòrça espècias son constantament remplaçadas long de la vida de la làmia; d'unas làmias arriban a pèrdre 30 000 dents dins sa vida. Totas las làmias an de rengs multiples de dents long del bòrd de sas maissas superiora e inferiora. De dents novèlas creisson de longa dins una rega e se desplaçan avant dins la boca coma sus un "tapís rotlant" format per la pel que i son inseridas. Per qualques làmias de rengs de dents son remplaçats cada 8–10 jorns, mentre que dins d'autras espècias pòdon durar qualques mesadas. Las dents inferioras son emplegadas essencialament per agantar las predas, del temps que las dents superioras son destinadas a talhar dedins.^[3] La forma de las dents depend del regim alimentari, de dents coma d'agulhas per tal d'agantar los peisses, o per exemple de dents planas per espotir los crustacèus.

Coas

Las coas (aletas caudalas) de las làmias varian considerablament en foncion de las espècias e son adaptadas a l'estil de vida de la làmia. La coa fornís la propulsion e sa velocitat e l'acceleracion dependon de la forma de la coa. Different formas de coas mudèron a cò de las làmias per s'adaptar a d'environas diferentas. La coa de la làmia tigre ten un larg lobe superior que delivra una poténcia maximala per nadar lentament o per una abrivada subta. La làmia tigre a una dieta variada, e per aquesta rason cal que siá capabla de virar dins l'aiga aisidament quand es a caçar, mentre que lo vedèl de mar (Lamna nasus), que caça de flòtas de peisses coma los vairats e los arencs possedís un larg lobe inferior que li permet d'aténher una velocitat mai importanta e aital o ajuda a gardar ritme amb sas predas que nadan lèu. Tanben se pensa que las làmias emplegan lo lobe superior de sa coa per contrarrestar la fòrça portadoira generada per sas aletas pectoralas. ^[5]

Electrorecepcion

Receptors de camps electromagnetics (ampolas de Lorenzini) e canals de deteccion del movement dins lo cap de la làmia.

Las ampolas de Lorenzini son d'organs electroreceptors. Las làmias n'an entre qualques centenats e qualques milierats. Las làmias las fan servir per detectar lo camp electromagnetic que tot èsser vivent produtz.^[6] Aquò ajuda las làmias (en particular las làmias martèl) per trapar de predas. La làmia es l'animal que ten la sensibilitat electrica pus granda de tot lo règne animal. Las làmias trapan de predas amagadas dins la sabla en detectar lo camp electric que produson. Los corrents oceanics que se desplaçan dins lo camp electromagnetic terrèstre generan tanben de camps electrics que las làmias pòdon utilizar per s'orientar e benlèu navegar.^[7]

Linha laterala

Aquel sistèma qu'es present en çò de nombroses peisses, en particular las làmias, permet de detectar lo movement e las vibracions dins l'aiga. La làmia pòt detectar de frequéncias entre 25 e 50 Hz.^[8]

Espècias de làmias

Existisson mai de 360 espècias descrichas de làmias. Làmias vesedoras dins las mars occitanas:

• Cat auguier o Gat auguier (Scyliorinus stellaris)
• Estordon (Odontaspis taurus)
• Lambarda (Galeus melastomus)
• Làmia blanca (Carcharodon carcharias)
• Làmia blava (Isurus oxyrhinchus)
• Làmia de l'esquina lònga (Pseudotriakis microdon)
• Làmia lausèrt (Chlamydoselachus anguineus)
• Làmia dau morre ponchut (Mitsukurina owstoni)
• Lentilhat (Mustelus mustelus)
• Meissòla (Mustelus punctulatus)
• Melanton o redona (Lamna nasus)
• Monge (Hexanchus grisus)
• Monge gris (Cetorhinus maximus)
• Monja (Heptanchrias perlo)
• Palona (Mustelus asterias)
• Pèis rata (Alopias vulpinus)
• Pinta rossa (Scyliorhinus canicula)
• Verdon (Ondotaspis ferox)

Autras làmias conoissudas:

• Làmia balena (Rhynchodon typus)
• Làmia buòu (Carcharhinus leucas)
• Làmia noiriça (Ginglyostoma cirratum)
• Làmia pelegrina (Cetorhinus maximus)
• Làmia de puntas negras (Carcharhinus melanopterus)
• Làmia ressèga (Pliotrema warreni)
• Làmia tigre (Galeocerdo cuvier)

Vejatz tanben

• Lista de làmias

Referéncias

Bibliografia

• (fr) Géry Van Grevelynghe, Alain Diringer e Bernard Séret, Tous les requins du monde : 300 espèces des mers du globe, Delachaux et Niestlé, 1999 (ISBN 978-2603011485)
• (fr) Jean-Pierre Sylvestre, Les requins, Delachaux et Niestlé, 2011 (ISBN 978-2-603-01752-4)
• (fr) Andrea Ferrari e Antonella Ferrari, Requins et raies du monde entier, Delachaux et Niestlé, 2011 (ISBN 978-2603016756)

Meno ya papa katika makumbusho mjini Baltimore

Papa ni kundi la spishi 500 za samaki wenye kiunzi cha gegedu badala ya mifupa. Gegedu ni dutu ya kunyambuliwa kama mpira mgumu lakini laini kuliko mifupa kamili. Karibu spishi zote za papa wanaishi katika maji ya chumvi baharini.

Papa wengi ni wavindaji wanaokula samaki na wanyama wengine wa baharini. Spishi kadhaa wanahofiwa kwa sababu kushika wanadamu. Lakini papa wakubwa sana hula planktoni kama nyangumi wakubwa.

Papa mkubwa kabisa ni papa nyangumi (Rhincodon typus) anayefikia urefu wa mita 14 na uzito wa tani 12 ambaye ni pia samaki mkubwa kabisa duniani na hula planktoni. Spishi ndogo kabisa ni Etmopterus perryi, wenye urefu wa sentimita 21 tu.

Spishi nyingi za papa ziko hatarini ya kupotea kwa sababu wanavuliwa mno.

Papa huwa na meno mengi yanayoendelea kukua muda wote wa maisha yake mstari baada ya mstari wa meno yanayoanza kukua nyuma ya meno ya nje na kuchukua nafasi yao mfululizo.

Wana uwezo mkubwa wa kunusa ndani ya maji hasa damu ya kiumbe aliyeumizwa kwenye umbali wa kilomita. Kupitia ngozi wanatambua pia mwendo ndani ya maji na wanaelekea penye chanzo cha mwendo.

Spishi nne wametambuliwa kuwa ni hatari kwa wanadamu. Lakini jumla ya ajali ambako mwanadamu anang'atwa na papa ni takriban 100 kwa mwaka kote duniani; mara nyingi watu wanajeruhiwa na mwaka 2007 kuna ya kifo kimoja kutokana na papa. Wataalamu wanajadiliana kama papa wanashambulia kweli au kama wanajisikia mara nyingi wameshambuliwa na watu wanaowakaribia mno au kama papa anamchanganya mwanadamu na windo la kawaida.

Kinyume chake kuna papa milioni 200 wanaouawa kila mwaka na wanadamu.

Spishi za Afrika ya Mashariki

• Alopias pelagicus, Karage Mdogo (Pelagic thresher) au Kinengwe
• Alopias superciliosus, Karage Macho-makubwa (Bigeye thresher) au Kinengwe
• Alopias vulpinus, Karage wa Kawaida (Common thresher) au Kinengwe
• Carcharhinus albimarginatus, Papa Mapezi-ncha-nyeupe (Silvertip shark)
• Carcharhinus amblyrhynchos, Papa-miamba Kijivu (Grey reef shark)
• Carcharhinus amboinensis, Papa Macho-nguruwe (Pigeye shark)
• Carcharhinus falciformis, Papa Bunshu (Silky shark)
• Carcharhinus humani, Papa-miamba wa Human (Human's whaler shark)
• Carcharhinus leucas, Papa-fahali (Bull shark)
• Carcharhinus limbatus, Papa Mapezi-ncha-nyeusi (Blacktip shark)
• Carcharhinus longimanus, Papa Mapezi-ncha-fedha (Oceanic whitetip shark)
• Carcharhinus macloti, Papa Pua-ngumu (Hardnose shark)
• Carcharhinus melanopterus, Papa Karaji (Blacktip reef shark)
• Carcharhinus plumbeus, Papa Kahawia (Sandbar shark)
• Carcharhinus sealei, Papa Doa-jeusi (Blackspot shark)
• Carcharhinus sorrah, Papa Mkia-doa (Spot-tail shark)
• Carcharias taurus, Papa Meno-chakavu (Sand tiger shark)
• Carcharodon carcharias, Papa Mweupe Mkubwa (Great white shark)
• Eridacnis radcliffei, Papa-paka Mdogo (Pygmy ribbontail catshark)
• Eridacnis sinuans, Papa-paka wa Afrika (African ribbontail catshark)
• Etmopterus sentosus (Thorny lanternshark)
• Galeocerdo cuvier, Papa Ngusi (Tiger shark)
• Hemipristis elongata (Snaggletooth shark)
• Hexanchus griseus, Papa Matamvua-sita Kijivu (Bluntnose sixgill shark)
• Hexanchus nakamurai, Papa Matamvua-sita Macho-makubwa (Bigeyed sixgill shark)
• Holohalaelurus grennian (Grinning Izak)
• Holohalaelurus melanostigma (Crying Izak)
• Hypogaleus hyugaensis (Blacktip tope)
• Isurus oxyrinchus, Papa Nyamzani au Nyamarasi (Shortfin mako shark)
• Loxodon macrorhinus (Sliteye shark)
• Mustelus manazo (Starspotted smooth-hound)
• Mustelus mosis (Arabian smooth-hound)
• Nebrius ferrugineus, Papa Usingizi Hudhurungi au Guigui (Tawny nurse shark)
• Negaprion acutidens (Sicklefin lemon shark)
• Prionace glauca, Papa Buluu (Blue shark)
• Pristiophorus nancyae, Papa-msumeno wa Afrika (African dwarf sawshark)
• Pseudoginglymostoma brevicaudatum, Papa Usingizi Mkia-mfupi (Short-tail nurse shark)
• Rhincodon typus, Papa Nyangumi, Zambarani au Vaame (Whale shark)
• Rhizoprionodon acutus, Papa Marbui (Milk shark)
• Scoliodon laticaudus, Papa Sumbwi (Spadenose shark)
• Sphyrna lewini, Papa Mbingusi Mapengo au Nyundo (Scalloped hammerhead)
• Sphyrna mokarran, Papa Mbingusi Mkubwa au Nyundo (Great hammerhead)
• Squalus mitsukurii, Papa Mdogo (Shortspine spurdog)
• Squatina africana (African angelshark)
• Stegostoma fasciatum, Papa Chui (Zebra or Leopard shark)
• Triaenodon obesus, Papa Suruanzi (Whitetip reef shark)

Marejeo

• Rashid Anam & Edoardo Mostarda (2012) Field identification guide for the living marine resources of Kenya. FAO, Rome.
• Gabriella Bianchi (1985) Field guide to the commercial marine brackish-water species of Tanzania. FAO, Rome.

Ing pating metung yang danuman a vertebrate a animal a suborder a Selachimorpha, makabalut yang kaliskis, ampong atin yang paris a palikpik ampong dakal a alang paris a palikpik. Deng asan dakal la keng dayat malat ampong keng danuman tabang, kambe da reng asan keng sapa da reng bunduk makanyan mu rin keng malalam nang lugal ning kadayatmalatan. Deng pating mayalaga lang pikuanan bilang pamangan para kareng tau keti yatu, a mayayakua iabt kareng tau o merangle kalupa da mo reng baka ampong manuk. Deng asan gagamitan dala naman bilang libangan, kapamiltan ning angling ampong pamanyesenasan, at pangkaraniwan papakit do kareng malda kareng aquarium.

Ang pating ay isang uri ng karniborong isda. Karamihan nang uri ng pating ay nananatili sa tubig-dagat.

Ang lathalaing ito na tungkol sa Isda ay isang usbong. Makatutulong ka sa Wikipedia sa nito.

1. ↑ "Selachii (shark)". The Paleontological Database (PBDB).

Peshkaqenët janë një grup i peshkut elasmobranç që karakterizohen nga një skelet kërmartor. Peshkaqenët modernë klasifikohen brenda mbirendit Selachimorpha (ose Selachii). Megjithatë, termi "peshkaqen" është përdorur edhe për anëtarët e zhdukur të nënklasës Elasmobranchii jashtë Selachimorpha, sikur janë Cladoselache dhe Xenacanthus, gjithashtu edhe Chondrichthyes sikur janë holocephalidët eugenedontidantët.

Sipas këtij përkufizimi më të gjerë, peshkaqenët më të hershëm të njohur datojnë që më shumë se 420 milionë vjet më parë.^[2] Acanthodët shpesh quhen "peshkaqenë gjembaç"; edhe pse ato nuk janë pjesë e klasës Chondrichthyes. Që atëherë, peshkaqenët kanë janë të larmishëm dhe ka mbi 500 lloje. Ato variojnë nga peshkaqeni xhuxh (Etmopterus perryi), një specie të detit të thellë prej vetëm 17 centimetra (6.7 in), në peshkaqenin balenë (Rhincodon typus), peshku më i madh në botë, i cili arrin rreth 12 metra (470 in) në gjatësi. Peshkaqenët janë gjetur në të gjitha detet dhe janë të zakonshëm në thellësitë e 2000 metrave (79,000 in). Ata përgjithësisht nuk jetojnë në ujëra të ëmbla edhe pse ekzistojnë disa përjashtime të njohura, të tilla si peshkaqenët demë dhe peshkaqenët e lumit, të cilët mund të mbijetojnë dhe të gjenden si në ujin e detit ashtu dhe në ujërat ëmbla.^[3] Peshkaqenët kanë një mbulesë të dhëmbëve të lëkurës që mbron lëkurën e tyre nga dëmtimet dhe parazitët, përveç përmirësimit të dinamikës së tyre fluide. Ata kanë grupe të shumta dhëmbësh të zëvendësueshëm.^[4]

Llojet e njohura të tilla si peshkaqeni i madh i bardhë, peshkaqeni tigër, peshkaqen i kaltër dhe peshkaqeni kokëçekiç janë grabiqarë dhe në krye të zinxhirit ushqimor nënujorë. Shumë popullata peshkaqeni kërcënohen nga aktivitetet njerëzore.

Etimologjia

Deri në shekullin e 16-të,^[5] peshkaqenët njiheshin si 'qentë e detit'.^[6] Fjala peshkaqen në ditët e sotme ka ardhur nga bashkimi i fjalëve 'peshk' dhe 'qen'.^[7]

Evulucioni

Një koleksion me dhëmbë peshkaqeni

Dëshmia për ekzistimin e peshkaqenëve daton që nga periudha Ordoviciane, 450-420 milion vjet më parë, para se të ekzistonin vertebrorët e tokës dhe para se një shumëllojshmëri e bimëve të kolonizonin kontinentet.^[2] Vetëm fosilet janë gjetur nga peshkaqenët e parë dhe jo të gjithë paleontologët pajtohen se këto janë nga peshkaqenë të vërtetë, duke dyshuar se këto fosile janë në të vërtetë ato të thelodontit.^[8] Fosilet më të vjetra të peshkaqenëve që përgjithësisht janë pranuar mendohen të jenê rreth 420 milionë vjet të vjetra, në periudhën Siluriane.^[8] Peshkaqenët e parë dukeshin shumë të ndryshëm nga peshkaqenët modernë.^[9] Në këtë kohë, dhëmbi më i zakonshëm i tyre është ai trekëndësh e i hollë për të kapir peshqit. Shumica e peshkaqenëve modernë mund të kenë evoluar rreth 100 milionë vjet më parë.^[10] Shumica e fosileve janë dhëmbë, por edhe skeleti i plotë është zbuluar. Vlerësimet sugjerojnë se peshkaqenët ndërrojnë shumë dhëmbë gjatë jetës së tyre, gjë që shpjegon fosilet e bollshme. Dhëmbët përbëhen nga fosfati kalciumi i lehtë fosilizuar, një apatite. Kur një peshkaqen vdes, skeleti i dekompozuar thyehet, duke shpërndarë prizmat apatite. Ruajtja kërkon varrim të shpejtë në sedimentet fundore.

Ndër peshkaqenët më të lashtë dhe primitivë është Cladoselache, rreth 370 milionë vjet më parë,^[9] i cila është gjetur brenda shtresave Paleozoike në Ohajo dhe në Kentaki. Në atë pikë në historinë e Tokës, këto shkëmbinj përbënin sedimentet e fundeve të buta të një oqeani të madh e të cekët, i cili u shtri në pjesën më të madhe të Amerikës Veriore. Cladoselache ishte vetëm 1 metra (39 in) i gjatë me dhëmbë të ashpër trekëndorë dhe me nofulla të holla.^[9] Dhëmbët e tij kishin disa maja të theksuara, të cilat u gërryen. Nga numri i vogël i dhëmbëve të gjetur së bashku, ka shumë të ngjarë që Cladoselache nuk i ka zëvendësuar dhëmbët rregullisht si peshkaqenët modernë. Bishti e tij kauzal kishte një formë të ngjashme me peshkaqenin e bardhë dhe fletë të shkurtra. Kjo formë e tij tregon se ata ishin të shkathët dhe notarë të shpejtë.

Shumica e fosileve të peshkaqenëve që datojnë 300 deri 150 milion vjet më parë mund të caktohen në një nga dy grupe. Xenacanthida, ishte pothuajse ekskluzive për mjediset e ujërave të ëmbla.^[11][12] Deri në kohën kur ky grup u zhduk rreth 220 milionë vjet më parë, ata ishin përhapur në mbarë botën. Grupi tjetër, hybodontët, u shfaqën rreth 320 milionë vjet më parë dhe jetonin kryesisht në oqeane, por edhe në ujëra të ëmbla. Rezultatet e një studimi të vitit 2014 të strukturës së gillit të një fosili të pazakontë të ruajtur 325 milion vjet sugjeroi se peshkaqenë nuk janë "fosile të gjalla", por më tepër kanë evoluar më gjerësisht se sa mendohet më parë për qindra miliona vjet që ata kanë qenë rreth.^[13]

Megalodoni (dy të parët; përmasat maksimale të vlerësuara dhe konservative) me peshkaqenin balenë dhe peshkaqenim e madh të bardhë bashkë me një njeri

Peshkaqenët modernë filluan të shfaqen rreth 100 milionë vjet më parë.^[10] Fosilet e lamniformëve datojnë në Kretakun e hershëm. Një nga familjet më të fundit që ka evoluar është peshkaqeni kokëçekiç (familja Sphyrnidae), i cili u shfaq gjatë Eocenit.^[14] Dhëmbët më të vjetra të peshkaqenëve të bardhë datojnë prej 60 deri në 66 milionë vjet më parë. Këto peshkaqenë arritën përmasa gjigante dhe përfshinin peshkaqenin e zhdukur dhëmbëmadh, C. megalodon. Ashtu si peshkaqenët e tjerë të zhdukur, C. megalodon gjithashtu njihet kryesisht nga dhëmbët dhe rruazat e fosileve. Ky peshkaqen gjigant arriti një gjatësi totale prej më shumë se 16 metra (630 in).^[15][16] C. megalodon mund të ketë arritur një madhësi prej 20.3 metrash (800 in) në gjatësi të përgjithshme dhe 103 tesla (1,030,000 G) në masë.^[17] Dëshmitë paleontologjike sugjerojnë se ky peshkaqen ishte një grabitqar aktiv i cetaceve të mëdha.^[17]

Taksonomia

Peshkaqenët i përkasin mbirendit Selachimorpha në nënklasën Elasmobranchii në klasën Chondrichthyes. Elasmobranchii gjithashtu përfshin batoidët dhe raxhidajët; Chondrichthyes gjithashtu përfshijnë Chimaeras. Mendohet se peshkaqenët formojnë një grup polofiletik: disa peshkaqenë janë më të lidhur ngushtë me batoidët se sa disa peshkaqenë të tjerë,^[18] por studimet aktuale molekulare mbështesin monofilume të të dy grupeve të peshkaqenë dhe batoidëve.^[19][20]

Mbirendi Selachimorpha është i ndarë në Galeomorphii dhe Squalomorphii. Galemorfët janë Heterodontiformes, Orectolobiformes, Lamniformes, dhe Carcharhiniformes. Lamnoidët dhe Carcharhinoidët zakonisht vendosen në një kolonë, por studimet e kohëve të fundit tregojnë se Lamnoidët dhe Orectoloboidët janë një kolonë. Disa shkencëtarë tani mendojnë se Heterodontoidët mund të jenë Skuamorfë. Skuamorfët janë të ndarë në Hexanchiformes dhe Squalomorpha. Ishte i përbërë nga peshkaqeni lopë dhe peshkaqeni i frikshëm, ndonëse disa autorë propozojnë që të dy familjet të zhvendosen në rende të ndara. Squalomorpha përmban Squaliformes dhe Hypnosqualea. Hypnosqualea mund të jetë e pavlefshme. Ai përfshin edhe Squatiniformes dhe Pristorajea, të cilat gjithashtu mund të jenë të pavlefshëm, por përfshijnë Pristiophoriformes dhe Batoidea.^[18][21]

Ka më shumë se 470 lloje peshkaqenësh të ndarë në trembëdhjetë rende, duke përfshirë katër rende të peshkaqenëve që janë zhdukur:^[21]

• Carcharhiniformes: Zakonisht i njohur si peshkaqeni i tokës, rendi përfshin peshkaqenin blu, tigër, dem, gri, të zezë, dhe atë të shkëmbit të Karaibeve, së bashku me atë kokëçekiç dhe peshkaqenin mace. Ata dallohen nga një feçe e zgjatur dhe një membranë që mbron sytë gjatë një sulmi.
• Heterodontiformes: Ata zakonisht njihen si peshkaqeni kokëdem dhe me brirë.
• Lamniformes: Ata janë të njohur zakonisht si peshkaqenët makerel. Ato përfshijnë peshkaqenin e egër, peshkaqenin peshk dhe atë të bardhë. Ata dallohen nga nofullat e tyre të mëdha dhe nga riprodhimi. Lamniformët gjithashtu përfshijnë megalodonin e zhdukur, Carcharodon megalodon.
• Pristiophoriformes: Këto janë peshkaqeni dhëmbësharrë, me një nofull të zgjatur dhe të dhëmbëzuar që përdorin për ta shqyer gjahun të tyre.
• Squaliformes: Ky grup përfshin peshkun qen
• Squatiniformes: Gjithashtu njihen si peshkaqenët engjëj.
• Cladoselachiformes
• Hybodontiformes
• Symmoriida
• Xenacanthida

Anatomia

Anatomia gjenerale e peshkaqenit

Dhëmbi

Dhëmbët e peshkaqenit tigër janë të dhëmbëzuara për ta prerë mishin përtej

Dhëmbët e peshkaqenëve janë të ngulitura në mishrat dhe jo të lidhura direkt me nofullën dhe vazhdimisht zëvendësohen gjatë gjithë jetës. Rreshtat e shumëfishta të dhëmbëve zëvendësohen në një zakon në brendësi të nofullës dhe lëvizin vazhdimisht përpara në krahasim me një rrip transportieri; disa peshkaqenë humbin 30.000 ose më shumë dhëmbë gjatë jetës së tyre. Shkalla e zëvendësimit të dhëmbëve ndryshon nga një herë çdo 8 deri 10 ditë në disa muaj. Në shumicën e llojeve, dhëmbët zëvendësohen një nga një, në krahasim me zëvendësimin e njëkohshëm të një rreshti të tërë, i cili vërehet në peshkaqenët e gjinisë Isistius.^[22]

Forma e dhëmbit varet nga dieta e peshkaqenëve: ata që ushqehen me molusqe dhe crustacea kanë dhëmbë të dendur dhe të rrafshuar që përdoren për të shqyer, ata që ushqehen me peshq kanë dhëmbë si gjilpëra për të kapur prenë dhe ato që ushqehen me pre të mëdhaja, siç janë gjitarët, kanë dhëmbë si trekëndësha për të prerë mishin. Dhëmbët e plankton-ushqyesve të tilla si peshkaqenët e vegjël janë të vogla dhe jo-funksionale.^[23]

Skeleti

Skelet e peshkaqenëve janë shumë të ndryshëm nga ato të peshqve kockor dhe vertebrorëve tokësorë. Peshkaqenët dhe peshqit e tjerë kërthizorë kanë skelete të bëra nga kërci dhe indi lidhës. Skeleti është fleksibël dhe i qëndrueshëm, por është rreth gjysma e densitetit normal të kockave. Kjo zvogëlon peshën e skeletit, duke kursyer energji.^[24] Për shkak se peshkaqenët nuk kanë brinjë, ata lehtë mund të shtypen nën peshën e tyre në tokë.^[25]

Nofulla

Nofullat e peshkaqenëve nuk janë bashkangjitur në kafkë. Sipërfaqja e nofullës (në krahasim me peshkaqenët vertebrorë) ka nevojë për mbështetje shtesë për shkak të ekspozimit të saj të rëndë ndaj stresit fizik dhe nevojës për forcë. Ajo ka një shtresë të pllakave të vogla gjashtëkëndore, të cilat janë blloqe kristali të kripës së kalciumit.^[26] Kjo u jep këtyre zonave të njëjtën forcë që gjendet në indin kockor të gjetur në kafshë të tjera.

Në përgjithësi peshkaqenë kanë vetëm një shtresë të pllake gjashtëkêndore, por nofullat e mostrave të mëdha, të tilla si peshkaqeni dem, peshkaqeni e tigër dhe peshkaqenët e mëdhenj të bardhë kanë 2-3 shtresa ose më shumë, në varësi të madhësisë së trupit. Dhëmbët e një peshkaqeni të madh të bardhë mund të kenë deri në pesë shtresa.^[24]

Fletët

Skeletet e fletëve janë të zgjatura dhe të mbështetura me rrezet e buta dhe të pandryshuara të quajtur ceratotrichia, filamente të proteinës elastike që i ngjan keratinit të flokëve dhe puplave.^[27] Shumica e peshkaqenë kanë tetë fletë. Peshkaqenët mund të largohen vetëm drejtpërsëdrejti para objekteve të tyre, sepse fletët e tyre nuk i lejojnë ata të lëvizin në drejtimin e parë të bishtit.^[25]

Luspat

Luspat e një peshkaqeni limon, parë nëpërmjet një mikroskomi skanues

Ndryshe nga peshqit kockorë, peshkaqenët kanë luspa përbëra nga fibra fleksible kolagjenikë dhe të përshtatur si një rrjet spiral që rrethon trupin e tyre. Kjo funksionon si skelet i jashtëm, duke siguruar lidhjen për muskujt që shërbejnë për të notuar dhe duke kursyer energji.^[28] Luspat e tyre u japin përparësi hidrodinamike, pasi zvogëlojnë turbulencat e ujit kur notojnë.^[29]

Bishti

Bishtat sigurojnë shtytje, duke e bërë shpejtësinë dhe përshpejtimin e varur nga forma e bishtit. Forma e fletëve ndryshon në mënyrë të konsiderueshme në mes të specieve për shkak të evolucionit të tyre në mjedise të veçanta. Peshkaqenë posedojnë një pendë kafkë heterergjike në të cilën pjesa dorsale është zakonisht dukshëm më e madhe se pjesa e barkut. Kjo ndodh sepse kolona vertebrale e peshkaqenit shtrihet në atë pjesë dorsale, duke siguruar një sipërfaqe më të madhe sipërfaqe për lidhjen e muskujve. Kjo lejon ndjekje më të efektshme në mesin e këtyre peshqve kërpudhës negativisht të zhdërvjellët.^[30]

Peshkaqeni tigër ka një fletë të madhe të sipërme, i cili lejon ngarje të ngadalta dhe nisje të papritura shpejtësie. Peshkaqeni tigër duhet të jetë i aftë të rrotullohet dhe të kthehet në ujë lehtësisht kur të gjuajë për të mbështetur dietën e tij të ndryshme, ndërsa peshkaqenët shqiponja, të cilët gjuajnë peshq të shkathët, kanë një fletë të madhe të ulët për ta ndihmuar atë të mbajë ritmin me shpejtësinë e tij kur vjedh prenë.^[31] Përshtatjet e tjera të bishtit ndihmojnë peshkaqenët të kapin gjahun më drejtpërdrejtë.

Ekologjia

Dieta

Shumica e peshkaqenëve janë mishngrënës.^[32] Peshkaqenët shqyes, peshkaqenët balenë, dhe peshkaqenët nofullmëdhenj kanë zhvilluar në mënyrë të pavarur strategji të ndryshme për plankton-ushqyerjen: peshkaqenët shqyes janë praktikë, peshkaqenë balenë përdorin thithje për të marrë sa më shumë planktonë dhe peshkq, dhe peshkaqenët nofullmëdhenj përdorin një thithje më efikase me nofullën e tyre për ta kapur prenë në oqeanin e thellë.Ky lloj i të ushqyerit kërkon nofulla efikase. Harku i nofullës e zë planktonin në këto filamente dhe gëlltitet herë pas here në sasi të mëdhaja. Dhëmbët janë të vegjël në këto lloje, sepse ato nuk janë të nevojshme për ushqim.^[32]

Ndryshe nga shumë peshkaqen të tjerë, peshkaqeni i madh i bardhë nuk është predatori kryesor, pasi ndonjëherë mund të bie pre e orkëve

Ushqyes të tjerë shumë të specializuar përfshijnë peshkaqenët biskotëprerës, të cilët ushqehen me mish të prerë nga peshq të tjerë të mëdhenj dhe gjitarë detarë. Dhëmbët e biskotëprerësit janë të mëdhenj në krahasim me madhësinë e kafshës. Dhëmbët e poshtme janë veçanërisht të mprehtë. Megjithëse asnjëherë nuk janë parë duke u ushqyer, besohet që ata të kapin prenë e tyre dhe përdorin buzët e tyre të trasha për të bërë një rreth, duke i prishur trupat e tyre për të prerë mishin.^[33]

Disa specie që jetojnë në shtratin e detit janë grabitqarë shumë ambiciozë. Peshkaqenët ëngjëj maskohen duke qendruar në pritë dhe duke tërhequr gjahun e tyre brenda në gojë.^[34] Shumë peshkaqenë bentikë ushqehen vetëm me crustacea, të cilat i shtypin me dhëmbët e tyre të sheshtë.

Peshkaqenët tjerë ushqehen me kallamarë apo peshq, të cilin i gëlltisin në tërësi. Peshku i gjallë ka dhëmbë që mund të nxjerrë në pah për të goditur dhe kapur prenë që pastaj gëlltitet paprekur. Preshkaqenët e mëdhenj të bardhë e gëlltisin në tërësi gjahun e vogël ose marrin kafshime të mëdha nga kafshët e mëdha. Peshkaqenë dhëmbësharrë përdorin bishtin e tyre të gjatë për të tronditur peshqit e vegjël, dhe dhëmbët e tyre si sharrë për ti copëtuar.

Shumë peshkaqenë, duke përfshirë peshkaqenin gumëbardhë, janë ushqyes kooperativë dhe gjuajnë në grupe për të kapur gjahun. Këto peshkaqenë shoqëror shpesh janë migrues, duke udhëtuar në distanca të mëdha rreth pellgjeve oqeanike në shkallë të mëdhaja. Këto migrime mund të jenë pjesërisht të nevojshme për të gjetur burime të reja të ushqimit.^[35]

Vargu dhe habitati

Peshkaqenë gjenden në të gjitha detet. Ata përgjithësisht nuk jetojnë në ujë të freskëta, me disa përjashtime të tilla si peshkaqenët demë dhe peshkaqenët e lumit të cilët mund të notojnë si në ujin e detit ashtu edhe në ujërat e ëmbla.^[36] Peshkaqenët mund të qëndrojnë në një thellësi deri në 2,000 metra (79,000 in) ose më shumë, por nuk i kalojnë 3,000 metra (120,000 in). Raportimi më i thellë i konformuar është i një peshkaqeni Portugez që ka arritur një thellësi prej 3,700 metra (150,000 inches).^[37]

Në Shqipëri

Në Shqipëri, peshkaqeni bishtdrapër mund të qëndrojë deri në 100 metra (3,900 in) thellësi. Një i tillë u kap në Vlorë.^[38] Në Durrës, është kapur një peshkaqen rreth 16 kilometra (9.9 mi) larg detit Adriatik dhe peshonte 60 kilogram (130 lb),^[39] lloji i të cilit nuk është identifikuar akoma.^[40]

Shiko edhe

• Carcharocles

Referimet

Referime të përgjithshme

Lexim i mëtejshëm

• Musick, Jogn A and Musick, Susanna (2011) "Sharks" In: Review of the state of world marine fishery resources, pages 245–254, FAO Fisheries technical paper 569, FAO, Rome. ISBN 978-92-5-107023-9.
• Sharks Falling Prey To Humans' Appetites National Geographic, 28 October 2010.

Piraroto térã piratãijo'a (karaiñe'ẽ: tiburón) - (Selachimorpha, gyresiañe'ẽ pegua σελαχος selachos, piraroto ha μορφή morphé, ysaja) ha'e pira ikyrýuva juehegua hekovety guasuete, pira oikove paraguasúre, imbarete ha iguasu, ã pira hãi imbaretetéva ha oñapi'ũ mbaretehápe.

Oĩ piraroto juehegua imichĩva, oikovéva y guasu hypyetéva, ha oĩ avei ku piraroto ruvicha, pe pira tuichavéva, ojeikuaa ituichakue guasuvéva ha'eha 18 m. Oĩ umi piraroto oikoveva ysyrýpe avei.

Umi piraroto morotĩ, piraroto jaguarete ha piraroto akãpeva ikatu oisu'u yvypóra rehe paraguasúpe ha yrembe'ýpe.

Mandu'apy

Yon reken gri (Carcharhinus amblyrhynchos).

Reken se yon pwason.

Tradiksyon

• Lòt kreyòl:
• Franse: requin
• Angle: shark
• Alman: der Hai
• Panyòl: tiburón

Istwa

Istwa mo sa

Referans

Lyen deyò

Rīklīs (Carcharias taurus)

Rīklē (luotīnėškā: Selachomorpha) īr kremzlėnės žovis, katras tonkiausē gīven jūrūs.

Anū griautē padėrbtė na ėš kaula, bat ėš kremzlies. Svietė prėskaitliuonam daugiau kāp 350 rīkliū rūšiū, vuo patīs rīklē radas daugiau kāp prīš 350 mėlėjuonu metu. Dėdlis daugoms rīkliu īr jiedrūs. Rīklē gerā oud, ė jaut kostiejėmos odenī.

Rīkliū dėdloms ėr ėšruoda nuognē skėras. Dėdliausis rīklīs īr bangėnėnis rīklīs, katros īr ė patė dėdliausė svieta žovis.

Daugoms rīkliū rošiū īr nīkstontės.

Segmasî an semasî (Selachimorpha), jorekomek e masiyên hov bi qîqên an qeltaxê kartîlacînosî ku bêtir 470 cureyên wî hene û li deryayên erdê dijî.^[1] T.^[2] Ji segmasiyên nas: segmasiyê spiyê mezin, segmasiyê piling, segmasiyê hêşîn, segmasiyê mako û segmasiyê sermîrkut.

Şayes

Reftar

Pêşangeh

• Komek cureyên diranên segmasiyan.

• Segmasiyek mezin(segmasî piling) hatiye seyd kirin.

• Megalodon

Çavkanî

Selachimorpha es un superordine de Neoselachii.

Iste action ha essite automaticamente identificate como damnose, e per consequente es prohibite. Si tu crede que tu action esseva constructive, per favor informa un administrator de lo que tu tentava facer. Un breve description del regula anti-abuso correspondente a tu action es: Iste articulo es troppo curte. Per favor, adde alcun phrases.

Os Selachimorpha u Pleurotremata son un superorden d'a clase Chondrichthyes (peixes cartilachinosos), conoixitos como "tiburons". Son os Elasmobranquios que conservan a morfolochía hidrodinamica, ye dicir, fusiforme. As aberturas branquials, que son 5 a 7 pars se situan lateralment y as aletas peitorals no son guaire ixamplatas porque a traza de nadar d'os pleurotrematos ye con ondulacions d'o cuerpo y coda. A coda ye heterocerca. A boca ye ventral. Bellas especies son superpredadors en o medio marín con gran mida, belatras son especies chicotas. Son unas 280 especies y 80 cheners agrupatos en 20 familias y 7 ordens.

Ye un rasgo caracteristico a presencia de radios branquials ceratohial y hiomandibular que presentan una hemibranquia hioidea con función endocrina.

Tamién ye caracteristico y diferent d'as mantas u rayas ye que o elemento basal més anterior de l'aleta peitoral, dito propterichio, no s'une a lo cranio. Tampoco son unitas dorsalment as dos cinturas escapulars.

Un selaco es un pex con un corpo longa, un sceleto cartilajosa, un pina dorsal protendente, e scamas dentin

Arbor filojenetica

└─o Condrictio └─o Eucondrosefalio ├─o Holosefalio o Bradiodontio │ ├─o Paraselacimorfo (estinguida) │ │ ├─o Iniopterijiformo (estinguida) │ │ ├─o Eujeneodontiformo (estinguida) │ │ └─o Petalodontiformo (estinguida) │ └─o Olosefalimorfo │ └─o Cimeriformo └─o Elasmobrancio └─o Euselacio ├─o Xenacantiformo (estinguida) └─o ├─o Ibodontoido (estinguida) └─o Neoselacio ├─o Galeo o Galeomorfo │ ├─o Orectolobiformo │ └─o │ ├─o Lamniformo │ └─o Carcariniformo └─o Scualeo └─o Scualimorfo ├─o Sinecodontiformo (estinguida) └─o Batoideo o Batidoidimorfo ├─o Torpediniformo ├─o Miliobatiformo └─o Rajiformo 

Shairks (superorder Selachimorpha) is a kynd o fish wi a skelet that's hailly cartilaginous an wi a gey an streamlined bouk. The earliest kent shairks dates frae mair nor 420 million year syne, afore the time o the dinosaurs.

• Sea dug (Galeorhinus galeus)
• Sail-fish, muldoan, or cairban (Cetorhinus maximus)

1. ↑ "Selachii (shark)". The Paleontological Database (PBDB).

Sharko esas fisho kun kompleta kartilaga skeleto, aquo-dinamikala korpo strukturo kun 5 til 7 brankio-trui alonge la lateri (maxim ofte), pela denteti kovranta la korpo per protektar di paraziti, e rangi di remplasebla denti en la boko.

karakterizo

Sharki havas sensebla flaranta, kun certa speci kapebla detektar se poka ke uno parto per miliono sango en salt-aquo.

Certa havas membrano por protektar okuli dum atako.

Pro aktiva metabolismo sharko sufokos se haltas natar e kom ne havas aer-posho falias.

Soa-hî sī kut hē-thóng choân nńg-kut, sin-khu liû-soàⁿ-hêng (streamlined) ê hî, sio̍k tī Selachimorpha chhiau-ba̍k. In khò 5~7 ê hî-chhi-li̍h (gill slits) ho͘-khip. In ū 1 têng chin-phoê sió-khí (dermal denticles) khàm tī phoê-hu goā-bīn pó-hō͘ kiam ī-hông thâng kià-seⁿ, mā ū kái-siān liû-thé-le̍k-ha̍k (fluid dynamics) ê lō͘-iōng. In ê chhùi-khí ū koh seⁿ ê châi-tiāu. Soa-hî sī siōng chia̍p hō͘ lâng gō͘-kái ê 1 chióng lia̍h-chia̍h tōng-bu̍t (predator); nā m̄ sī siū tio̍h ui-hiap, in khêng-si̍t hán-tit kong-kek lâng.

Săi-ngṳ̀ (鯊魚) sê siŏh cṳ̄ng ngṳ̀.

Tiwrun nisqakunaqa (superordo Selachimorpha) huk k'apa challwakunam, aycha mikhuq. Aswan tiwrunkunaqa ancha hatunmi, hatun uywakunatapas mikhuq.

Hawa t'inkikuna

• Commons nisqaqa multimidya kapuyninkunayuqmi kay hawa: Tiwrun.

• Wikispecies nisqaqa qillqasqa p'anqayuqmi kay hawa: Tiwrun

Ο καρχαρίας είναι ψάρι που ανήκει στην υπέρταξη σελαχίμορφα. Οι καρχαρίες και τα μικρότερα συγγενικά τους σκυλόψαρα, γαλέοι κ.ά. έχουν ομοιογένεια μορφολογική και λειτουργική. Έχουν ασβεστοποιημένο και αποκλειστικά χόνδρινο σκελετό, μεγάλο κεφάλι, μεγάλα δόντια, σώμα επίμηκες, υδροδυναμικό, ισχυρή ουρά, με συνήθως ετερόκερκο ουραίο πτερύγιο, δέρμα τραχύ (καστανό στη ράχη και καστανόλευκο στην κοιλιά) καλυμμένο από «πλακοειδή λέπια» (δερματικά δόντια). Πρόκειται για ταχύτατους και άριστους κολυμβητές, αδηφάγα, σαρκοβόρα ψάρια. Επίσης οι περισσότεροι καρχαρίες είναι ωοζωοτόκα ζώα.

Η ονομασία καρχαρίας προέρχεται από το αρχαίο ελληνικό "κάρχαρον" (= πριόνι), λόγω σχήματος και διάταξης των δοντιών του.

Οι καρχαρίες έχουν διαφοροποιηθεί σε περίπου 440 είδη με μέγεθος από 20 εκατοστά μέχρι 15 μέτρα (φαλαινοκαρχαρίας). Ζουν κυρίως στις θερμές θάλασσες, αλλά μπορεί να τους συναντήσει κανείς σπάνια και σε μεγάλους πλωτούς ποταμούς στους οποίους εισέρχονται ακολουθώντας τα εμπορικά πλοία, με εξαίρεση τον ταυροκαρχαρία^{[notes 1]} που μπορεί να ζήσει άνετα τόσο στο γλυκό όσο και αλμυρό νερό.

Πολλά γνωστά είδη όπως ο λευκός καρχαρίας, ο καρχαρίας τίγρης, ο γλαυκοκαρχαρίας, ο καρχαρίας μάκο και ο σφυροκέφαλος είναι κορυφαίοι κυνηγοί. Ωστόσο, παρά το θαυμασμό που προκαλούν στον άνθρωπο, συχνά κινδυνεύουν από δραστηριότητές του, όπως η αλιεία.

Ανατομία

Σιαγόνες

Όπως και στους συγγενείς του, τα σαλάχια, τα σαγόνια του καρχαρία δεν είναι συνδεδεμένα στο κρανίο του. Η επιφάνεια των σαγονιών, όπως και οι σπόνδυλοι και οι αψίδες των βραγχίων, έχουν ενισχυθεί, επειδή καταπονούνται πολύ. Γι' αυτό το λόγο διαθέτουν μικροσκοπικές κρυστάλλινες πλάκες, που ονομάζονται tesserae, που είναι κρύσταλλοι αλάτων του ασβεστίου τοποθετημένα σαν μωσαϊκό.^[1] Συνήθως οι καρχαρίες έχουν ένα στρώμα πλακών, αλλά στα μεγαλύτερα είδη μπορεί να υπάρχουν μέχρι πέντε, ανάλογα με το μέγεθος του καρχαρία.^[2] Τα σαγόνια των καρχαριών διαθέτουν μια ειδική άρθρωση, που καθιστά το δάγκωμά τους δυνατό και αποτελεσματικό.

Τα δόντια του καρχαρία τίγρη

Δόντια

Τα δόντια του καρχαρία αποτελούνται από μέσα προς τα έξω από πολφό, οδοντίνη και υαλώδη οδοντίνη, ένα μείγμα ουσιών που καθιστά τα δόντια ιδιαίτερα σκληρά και αναλλοίωτα στον χρόνο. Επίσης, ο σχηματισμός και η ανάπτυξη των δοντιών συνεχίζονται για όλη τη ζωή του καρχαρία. Τα δόντια του καρχαρία είναι ενσωματωμένα στα ούλα και όχι απευθείας στο σαγόνι. Πολλαπλές σειρές δοντιών αντικατάστασης αναπτύσσονται σε ένα αυλάκι στο εσωτερικό της γνάθου και σταθερά προχωρούν σαν σε ταινιόδρομο, εξαιτίας της ανάπτυξης των ιστών που συνδέονται με αυτά. Μερικοί καρχαρίες χάνουν 30.000 ή περισσότερα δόντια στη διάρκεια της ζωής τους. Ο ρυθμός αντικατάστασης των δοντιών ποικίλλει από μία φορά κάθε 8-10 ημέρες έως αρκετούς μήνες. Στα περισσότερα είδη τα δόντια αντικαθίστανται ένα κάθε φορά, εκτός από τους καρχαρίες του γένους ισίστιος, στους οποίους ολόκληρη η σειρά των δοντιών αντικαθίσταται ταυτόχρονα.^[3]

Το σχήμα των δοντιών εξαρτάται από τη διατροφή: οι καρχαρίες που τρέφονται με μαλάκια και οστρακόδερμα έχουν πυκνά επίπεδα δόντια σαν μυλόπετρες για να συνθλίψουν την τροφή τους, αυτοί που τρέφονται με ψάρια έχουν δόντια σαν βελόνες για σίγουρο κράτημα, και εκείνων που τρέφονται με μεγαλύτερο θήραμα όπως τα θηλαστικά έχουν μυτερά κάτω δόντια για σίγουρο κράτημα και τριγωνικά άνω δόντια με οδοντωτές πλευρές για την κοπή. Τα δόντια των καρχαριών που τρέφονται με πλαγκτόν, όπως ο καρχαρίας προσκυνητής είναι μικρότερα και μη λειτουργικά.

Σκελετός

Οι σκελετοί των καρχαριών είναι πολύ διαφορετικοί από αυτούς των οστεϊχθύων και χερσαίων σπονδυλωτών. Οι καρχαρίες και άλλοι χονδριχθύες (σαλάχια) έχουν σκελετούς από χόνδρο και συνδετικό ιστό. Ο χόνδρος είναι ευέλικτος και ανθεκτικός, αλλά έχει περίπου τη μισή πυκνότητα των οστών. Αυτό μειώνει το βάρος του σκελετού, εξοικονομώντας ενέργεια.^[2] Οι καρχαρίες δεν έχουν θώρακα και ως εκ τούτου στην ξηρά το βάρος μπορεί να τον συντρίψει.^[4]

Πτερύγια

Ο σκελετός του πτερυγίου είναι επιμήκης και υποστηρίζεται με μαλακές και ενωμένες ακτίνες που ονομάζονται κερατοτρίχια, νήματα από ελαστική πρωτεΐνη που μοιάζει με τη κερατίνη στα μαλλιά και τα φτερά.^[5] Οι περισσότεροι καρχαρίες έχουν οκτώ πτερύγια.

Τα πτερύγια των καρχαριών συνδέονται σχεδόν αποκλειστικά με την κίνηση, αλλά έχουν σημαντικές λειτουργικές διαφορές, όπως παρατηρήθηκε κατά τη διάρκεια δοκιμών με ένα μοντέλο καρχαρία. Το ουραίο πτερύγιο χρησιμοποιείται αποκλειστικά για την προώθηση, ενώ τα άνισα μέρη του έχουν σταθεροποιητική δράση. Τα δε θωρακικά πτερύγια είναι υπεύθυνα για την ρύθμιση της κάθετης μετατόπισης του καρχαρία.

Δερματικά δόντια

Σε αντίθεση με τα οστεώδη ψάρια, οι καρχαρίες έχουν ένα σύνθετο δερματικό κάλυμμα που είναι κατασκευασμένο από εύκαμπτες ίνες από κολλαγόνο τοποθετημένες σε ένα ελικοειδές δίκτυο που περιβάλλει το σώμα τους. Αυτό λειτουργεί ως ένας εξωτερικός σκελετός, παρέχοντας πρόσδεση για τους μυς όσο κολυμπούν και επομένως εξοικονομούν ενέργεια.^[6] Κατά το παρελθόν, το δέρμα καρχαρία έχει χρησιμοποιηθεί ως γυαλόχαρτο. Τα δερματικά δόντια (γνωστά και ως πλακοειδή) τους δίνουν υδροδυναμικά πλεονεκτήματα καθώς μειώνουν την αναταραχή και την αντίσταση του νερού όταν κολυμπάνε.^[7]

Ουρά

Διαφορετικές μορφές ουράς έχουν εξελιχθεί σε καρχαρίες προσαρμοσμένους σε διαφορετικά περιβάλλοντα. Η ουρά (ουραία πτερύγια) διαφέρει σημαντικά μεταξύ των ειδών. Η ουρά παρέχει ώθηση, καθιστώντας την ταχύτητα και την επιτάχυνση εξαρτημένη από το σχήμα της ουράς. Οι καρχαρίες είναι κάτοχοι ουραίου πτερυγίου στο οποίο το ραχιαίο τμήμα είναι συνήθως αισθητά μεγαλύτερο από το κοιλιακό τμήμα. Αυτό συμβαίνει επειδή η σπονδυλική στήλη του καρχαρία εκτείνεται στο ραχιαίο τμήμα, προσφέροντας μεγαλύτερη επιφάνεια για τη σύνδεση των μυών. Αυτό επιτρέπει πιο αποτελεσματική μετακίνηση.^[8]

Η ουρά του καρχαρία τίγρη έχει μεγαλύτερο άνω λοβό που αποδίδει μέγιστη ισχύ για την αργή ταχύτητα σταθερής πορείας ή ξαφνικές εκρήξεις της ταχύτητας. Ο καρχαρίας τίγρης θα πρέπει να είναι σε θέση να συστραφεί και στραφεί στο νερό εύκολα, όταν κυνηγάει για να υποστηρίξει την ποικίλη διατροφή του, ενώ η λάμνα, η οποία κυνηγά κοπάδια ψαριών, όπως το σκουμπρί και η ρέγκα έχει ένα μεγάλο κάτω λοβό για να την βοηθήσει να συμβαδίζει με το γρήγορο θήραμα.^[9] Μερικές προσαρμογές ουράς έχουν άλλους σκοπούς. Ο αλωπίας τρέφεται με ψάρια και καλαμάρια, τα οποία μαζεύει και ζαλίζει με τον ισχυρό και επιμήκη άνω λοβό του.

Φυσιολογία

Επίπλευση

Σε αντίθεση με οστεώδη ψάρια, οι καρχαρίες δεν έχουν κύστεις γεμάτες με αέριο για άνωση. Αντ' αυτού, οι καρχαρίες βασίζονται στο μεγάλο συκώτι, γεμάτο με λίπη, που περιέχει σκουαλένιο και στο γεγονός ότι ο χόνδρος έχει την μισή πυκνότητα από τα οστά. Το ήπαρ αποτελεί μέχρι και το 30% της μάζας του σώματος τους.^[10] Το ήπαρ είναι ο μεγαλύτερος αδένας των ελασματοβραγχίων. Χωρίζεται σε δύο λοβούς συνδεδεμένους μεταξύ τους, μοιάζοντας με πέταλο αλόγου. Το σχήμα αυτό είναι ιδανικό για την ομοιογενή κατανομή του βάρους του συκωτιού. Η αποτελεσματικότητα του ήπατος είναι περιορισμένη, έτσι ώστε οι καρχαρίες χρησιμοποιούν δυναμική άντωση για να διατηρήσουν το βάθος, και βυθίζονται όταν σταματούν το κολύμπι. Από αυτό το κανόνα εξαιρείται ο καρχαρίας ταύρος, ο οποίος μπορεί να ανέβει στην επιφάνεια για να εισπνεύσει λίγο αέρα, τον οποίο μπορεί να διατηρήσει στο στομάχι του, μετατρέποντάς το σε εσωτερικό πλωτήρα, χάρη στον οποίο μπορεί να μείνει ακόμα και ακίνητος.

Μερικοί καρχαρίες, αν αναστραφούν ή χαϊδευτούν στη μύτη, εισέρχονται σε μια φυσική κατάσταση της ακινησίας. Οι ερευνητές χρησιμοποιούν αυτόν τον τρόπο για να χειριστούν με ασφάλεια τους καρχαρίες.^[11]

Αναπνοή

Όπως και τα άλλα ψάρια, οι καρχαρίες λαμβάνουν οξυγόνο από το θαλασσινό νερό καθώς περνά πάνω από τα βράγχιά τους. Σε αντίθεση με άλλα ψάρια, στους καρχαρίες τα βράγχια δεν καλύπτονται, αλλά βρίσκονται σε μια γραμμή πίσω από το κεφάλι. Μια τροποποιημένη σχισμή που ονομάζεται φυσητήρας βρίσκεται ακριβώς πίσω από το μάτι. Η πρόσληψη νερού από το φυσητήρα βοηθά κατά την αναπνοή και παίζει σημαντικό ρόλο στους βενθικούς καρχαρίες. Οι φυσητήρες είναι μειωμένοι ή λείπουν τελείως από τους πελαγίσιους καρχαρίες.^[12] Ενώ ο καρχαρίας κινείται, το νερό περνά μέσα από το στόμα και πάνω από τα βράγχια σε μια διαδικασία γνωστή ως «αερισμός πίεσης». Η ροή του νερού διευκολύνεται επειδή το νερό που κυλάει γύρω από τον καρχαρία επιταχύνεται γύρω από την περιοχή των βραγχίων, δημιουργώντας μια μείωση πίεσης που διευκολύνει την πορεία του νερού που ρέει μέσα από τα βράγχια. Αν και σε κατάσταση ηρεμίας, οι περισσότεροι καρχαρίες αντλούν νερό πάνω από τα βράγχιά τους για να εξασφαλιστεί η συνεχής παροχή οξυγονωμένου νερού. Οι γκρι καρχαρίες τροφοί αποθηκεύουν αέρα στα στομάχια τους, χρησιμοποιώντας τον ως μια μορφή κύστης κολύμβησης. Οι περισσότεροι καρχαρίες χρειάζονται να κολυμπούν συνεχώς για να αναπνέουν και δεν μπορούν να κοιμηθούν πολύ, αν όχι καθόλου, χωρίς να βουλιάξουν. Ωστόσο, ορισμένα είδη καρχαρία, όπως ο καρχαρίας τροφός, είναι ικανά να αντλούν νερό στα βράγχιά τους, επιτρέποντάς τους να ξεκουραστούν στον πάτο του ωκεανού.^[13] Ένας μικρός αριθμός των ειδών που έχει χάσει την ικανότητα να αντλεί νερό από τα βράγχιά τους πρέπει να κολυμπά χωρίς ανάπαυση. Τα είδη αυτά θα πάθαιναν ασφυξία αν δεν μπορούσαν να μετακινηθούν.

Η διαδικασία της αναπνοής και της κυκλοφορίας αρχίζει όταν το αποξυγονωμένο αίμα ταξιδεύει στη δίχωρη καρδιά του καρχαρία. Εδώ ο καρχαρίας αντλεί αίμα στα βράγχιά του, μέσω της κοιλιακής αορτής όπου διακλαδίζεται σε βραγχιακές αρτηρίες. Η ανα-οξυγόνωση του αίματος λαμβάνει χώρα στα βράγχια και το οξυγονωμένο αίμα ρέει στις απαγωγές βραγχικές αρτηρίες, οι οποίες ενώνονται για να δημιουργήσουν τη ραχιαία αορτή. Το αίμα ρέει από την ραχιαία αορτή σε όλο το σώμα. Το αποξυγονωμένο αίμα από το σώμα ρέει στη συνέχεια μέσω των οπίσθιων καρδινάλιων φλεβών και εισέρχεται στα οπίσθια καρδινάλια ιγμόρια. Από εκεί το αίμα εισέρχεται στην κοιλία της καρδιάς και ο κύκλος επαναλαμβάνεται.^[14]

Θερμορρύθμιση

Οι περισσότεροι καρχαρίες είναι «ψυχρόαιμοι», ή πιο συγκεκριμένα ποικιλόθερμοι, πράγμα που σημαίνει ότι η εσωτερική θερμοκρασία τους ταιράζει με τη θερμοκρασία του περιβάλλοντος. Τα μέλη της οικογένειας Λαμνίδες, όπως ο ρυγχοκαρχαρίας και ο μεγάλος λευκός καρχαρίας, είναι ομοιόθερμοι και να διατηρούν μια υψηλότερη θερμοκρασία σώματος από το περιβάλλον νερό. Σε αυτούς τους καρχαρίες, μια λωρίδα αερόβιων κόκκινων μυών που βρίσκονται κοντά στο κέντρο του σώματος, παράγει θερμότητα, την οποία το σώμα διατηρεί μέσω ενός μηχανισμού ανταλλαγής αντιρροής από ένα σύστημα αιμοφόρων αγγείων που ονομάζεται rete mirabile («θαυμαστό δίκτυο»). Ο κοινός καρχαρίας αλωνιστής έχει ένα παρόμοιο μηχανισμό για τη διατήρηση μιας αυξημένης θερμοκρασίας σώματος, η οποία πιστεύεται ότι έχει αναπτυχθεί αυτόνομα.^[15]

Ρύθμιση όσμωσης

Σε αντίθεση με τους οστεϊχθύες, με εξαίρεση τον κοιλάκανθο,^[16] το αίμα και οι άλλοι ιστοί του σώματος των καρχαριών και χονδριχθυών σε γενικές γραμμές είναι ισοτονικό στα θαλάσσια περιβάλλοντα τους, λόγω της υψηλής συγκέντρωσης της ουρίας και N-οξείδιο της τριμεθυλαμίνης (TMAO), επιτρέποντας να είναι σε οσμωτική ισορροπία με το θαλασσινό νερό. Η προσαρμογή αυτή εμποδίζει τους καρχαρίες να επιβιώσουν σε γλυκό νερό, και ως εκ τούτου περιορίζονται σε θαλάσσιο περιβάλλον. Μερικές εξαιρέσεις στον κανόνα αυτό υπάρχουν, όπως ο ταυροκαρχαρίας που έχει αναπτύξει έναν τρόπο για να αλλάζει τη λειτουργία των νεφρών του και να εκκρίνει μεγάλες ποσότητες ουρίας. Όταν ένας καρχαρίας πεθαίνει η ουρία διασπάται σε αμμωνία από βακτήρια.^[10] Λόγω αυτής, το νεκρό σώμα σταδιακά θα αρχίσει να μυρίζει έντονα αμμωνία.^[17][18]

Πέψη

Η πέψη μπορεί να πάρει πολύ χρόνο. Η τροφή μετακινείται ανέπαφη από το στόμα στο στομάχι που έχει σχήμα «J», όπου αποθηκεύεται και η αρχική πέψη αρχίζει σε ένα παχύρευστο υγρό πλούσιο σε βλέννα, πεψίνη και υδροχλωρικό οξύ.^[19] Ανεπιθύμητα στοιχεία που δεν μπορούν ποτέ να περάσουν μετά από το στομάχι, ο καρχαρίας τα κάνει είτε εμετό είτε αναστρέφει το στομάχι του μέσα έξω και εκτινάσσει τα ανεπιθύμητα στοιχεία από το στόμα του.

Μια από τις μεγαλύτερες διαφορές μεταξύ της πέψης του καρχαρία και των θηλαστικών είναι το εξαιρετικά σύντομο έντερο των καρχαριών. Αυτό το μικρό μήκος επιτυγχάνεται με τη σπειροειδή βαλβίδα με πολλαπλές στροφές μέσα σε ένα μόνο μικρό τμήμα και όχι ως ένα μακρύ σωλήνα, μοιάζοντας με μια σπειροειδή σκάλα με 4 έως 50 στροφές, ανάλογα με το είδος. Η βαλβίδα παρέχει μεγάλη περιοχή επιφάνειας, απαιτώντας τα τρόφιμα να κυκλοφορήσουν μέσα στο μικρό έντερο μέχρι την πλήρη πέψη, όταν υπόλοιπα απόβλητα προϊόντα περάσουν στην κλοάκη.^[19]

Αισθήσεις

Όσφρηση

Οι καρχαρίες έχουν έντονη όσφρηση, που βρίσκεται στον άμεσο αγωγό (ο οποίος δεν είναι συντετηγμένος, σε αντίθεση με τους οστεϊχθύες) μεταξύ του προσθίου και οπισθίου ρινικού ανοίγματος, με μερικά είδη είναι σε θέση να ανιχνεύσουν τόσο μικρές ποσότητες όπως ένα μέρος αίματος ανά εκατομμύριο στο θαλασσινό νερό.^[20] Οι καρχαρίες έχουν τη δυνατότητα να καθορίσουν την κατεύθυνση μιας δεδομένης οσμής με βάση το χρόνο της ανίχνευσής της σε κάθε ρώθωνα.^[21] Αυτό είναι παρόμοιο με τη μέθοδο που χρησιμοποιούν τα θηλαστικά για να καθορίσουν την κατεύθυνση του ήχου.

Προσελκύονται από τις χημικές ουσίες που βρίσκονται στα σπλάχνα πολλών ειδών, με αποτέλεσμα συχνά να βρίσκονται κοντά σε εκβολές υπονόμων. Ορισμένα είδη, όπως οι καρχαρίες τροφοί, έχουν εξωτερικά μουστάκια που αυξάνουν σημαντικά την ικανότητά τους να αισθάνονται το θήραμα.

Το κεφάλι του σφυροκέφαλου μπορεί να βελτιώνει την όσφρηση, ενώ ταυτόχρονα και την αίσθηση των ηλεκτρικών πεδίων.

Όραση

Τα μάτια του καρχαρία είναι παρόμοια με αυτά των υπόλοιπων σπονδυλωτών, με φακούς, κερατοειδή χιτώνα, αμφιβληστροειδή (με κώνους και ράβδια και ίριδα, αν και έχουν προσαρμοστεί στο υδάτινο περιβάλλον με τη βοήθεια μίας δομής γνωστής ως tapetum lycidum. Αυτό σημαίνει ότι οι καρχαρίες μπορούν να συστέλλουν και να διαστέλλουν τις κόρες των ματιών τους όπως οι άνθρωποι. Αυτή η δομή βρίσκεται πίσω από τον αμφιβληστροειδή και ανακλά το φως επειδή αποτελείται από πλάκες επενδεδυμένες με γουανίνη, που ανακλά το φως. Η αποτελεσματικότητα του ιστού διαφέρει από είδος σε είδος. Οι καρχαρίες διαθέτουν βλεφαρίδες, αλλά δεν ανοιγοκλείνουν τα μάτια επειδή τα καθαρίζει το νερό. Για να προστατεύσουν τα μάτια τους, κάποια είδη διαθέτουν ειδικές μεμβράνες.

Ακοή

Αν και είναι δύσκολο να ελεγχθεί η ακοή των καρχαριών, μπορεί να έχουν έντονη την αίσθηση της ακοής και μπορούν να ακούσουν ενδεχομένως κάποιο θήραμα πολλά χιλιόμετρα μακριά.^[22] Ένα μικρό άνοιγμα σε κάθε πλευρά από το κεφάλι τους (όχι ο φυσητήρας) οδηγεί απευθείας στο εσωτερικό του αυτιού μέσα από ένα λεπτό κανάλι. Η πλευρική γραμμή που παρουσιάζει μια παρόμοια ρύθμιση, και είναι ανοικτή για το περιβάλλον μέσω μιας σειρά από ανοίγματα που ονομάζονται πόροι πλευρικής γραμμής. Αυτή είναι μια υπενθύμιση της κοινής προέλευσης των δύο αυτών οργάνων ανίχνευσης κραδασμών και ήχων που ομαδοποιούνται ως ακουστικό μηριαίο σύστημα. Στα οστεώδη ψάρια και στα τετράποδα το εξωτερικό άνοιγμα στο εσωτερικό αυτί έχει χαθεί.

Τα φυσίγγια του Λορετζίνι στη μύτη ενός καρχαρία τίγρη.

Αντίληψη ηλεκτρικών πεδίων

Οι φύσιγγες του Λορεντζίνι είναι ηλεκτροαισθητήριες δομές. Μπορεί να είναι εκατοντάδες ή χιλιάδες. Οι καρχαρίες χρησιμοποιούν τις φύσιγγες του Λορεντζίνι για να ανιχνεύσουν τους ηλεκτρικούς παλμούς που όλα τα όντα παράγουν.^[23] Αυτό βοηθάει τους καρχαρίες (και ιδίως τον σφυροκέφαλο) να εντοπίσουν την λεία τους. Οι καρχαρίες έχουν την μεγαλύτερη ηλεκτρική ευαισθησία από όλα τα ζώα.

Πλευρική γραμμή

Κύριο λήμμα: Πλευρική γραμμή

Αυτό το σύστημα βρίσκεται σε όλα τα ψάρια, συμπεριλαμβανομένων των καρχαριών. Ανιχνεύει δονήσεις ή κίνηση στο νερό. Αποτελείται από αισθητήρια κύτταρα (νευρομαστοί), τα οποία βρίσκονται μέσα σε μικρές κοιλότητες του δέρματος που επικοινωνούν με το εξωτερικό περιβάλλον μέσω πόρων.

Ζωή

Ο χρόνος ζωής των καρχαριών διαφέρει από είδος σε είδος. Συνήθως είναι 20 με 30 χρόνια. Το ακανθώδες σκυλόψαρο ζει περισσότερο, παραπάνω από 100 χρόνια.^[24] Οι φαλαινοκαρχαρίες μπορεί να φτάνουν και αυτοί τα 100 χρόνια ζωής.^[25]

Αναπαραγωγή

Αντίθετα με τα περισσότερα οστεώδη ψάρια, οι καρχαρίες αναπαράγονται επιλεγμένα ως τύπου K, που σημαίνει ότι παράγουν ένα μικρό αριθμό καλά ανεπτυγμένων νεογνών σε αντίθεση με ένα μεγάλο αριθμό νεογνών που δεν έχουν αναπτυχθεί αρκετά. Η γονιμότητα στους καρχαρίες κυμαίνεται από 2 έως πάνω από 100 μικρά ανά κύκλο αναπαραγωγής.^[26] Οι καρχαρίες ωριμάζουν αργά σε σχέση με πολλά άλλα ψάρια. Για παράδειγμα, οι κίτρινοι καρχαρίες φθάνουν στη σεξουαλική ωριμότητα σε ηλικία περίπου 13-15 ετών.^[27]

Γονιμοποίηση

Οι καρχαρίες γονιμοποιούνται εσωτερικά. Το οπίσθιο τμήμα του πτερυγίου της πυέλου στον αρσενικό καρχαρία έχει τροποποιηθεί σε ένα ζευγάρι οργάνων που ονομάζονται πτερυγόποδα (claspers), ανάλογα με το πέος των θηλαστικών, από τα οποία το ένα χρησιμοποιείται για να στείλει το σπέρμα στο θηλυκό.^[28]

Το ζευγάρωμα παρατηρείται σπάνια σε καρχαρίες. Οι μικρότεροι καρχαρίες της οικογένειας σκυλιορινίδες συχνά ζευγαρώνουν με το αρσενικό να στριφογυρίζει γύρω από το θηλυκό. Σε λιγότερο ευέλικτα είδη οι δύο καρχαρίες κολυμπούν παράλληλα μεταξύ τους, ενώ το αρσενικό εισάγει το ένα πτερυγόποδο στη σάλπιγγα του θηλυκού. Τα θηλυκά σε πολλά από τα μεγαλύτερα είδη έχουν δαγκωματιές που φαίνεται να είναι αποτέλεσμα του γραπώματος ενός αρσενικού για να διατηρήσει τη θέση του κατά τη διάρκεια του ζευγαρώματος. Τα σημάδια από δάγκωμα μπορούν επίσης να προέλθουν από τη συμπεριφορά ερωτοτροπίας: το αρσενικό μπορεί να δαγκώσει το θηλυκό για να δείξει το ενδιαφέρον του. Σε ορισμένα είδη, τα θηλυκά έχουν εξελίξει παχύτερο δέρμα για να αντέχουν αυτά τα δαγκώματα.^[28]

Αγενής

Υπάρχουν δύο τεκμηριωμένες περιπτώσεις στις οποίες ένας θηλυκός καρχαρίας, που δεν είχε έρθει σε επαφή με αρσενικό είχε συλλάβει ένα μικρό από μόνος του μέσα από παρθενογένεση.^[29][30] Οι λεπτομέρειες της διαδικασίας αυτής δεν είναι πλήρως κατανοητές, αλλά η λήψη γενετικού αποτυπωμάτος έδειξε ότι τα νεογνά δεν είχαν καμία πατρική γενετική συμβολή, αποκλείοντας την αποθήκευση σπέρματος. Η έκταση αυτής της συμπεριφοράς στη φύση είναι άγνωστη, όπως είναι άγνωστο κατά πόσον άλλα είδη έχουν αυτή τη δυνατότητα. Τα θηλαστικά είναι πλέον η μόνη μεγάλη ομάδα σπονδυλωτών στην οποία ασεξουαλική αναπαραγωγή δεν έχει παρατηρηθεί.

Οι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι η ασεξουαλική αναπαραγωγή στην άγρια ​​φύση είναι σπάνια, και ίσως μια τελευταία προσπάθεια για αναπαραγωγή όταν ένα αρσενικό δεν είναι παρών. Η ασεξουαλική αναπαραγωγή μειώνει τη γενετική ποικιλότητα, η οποία βοηθά στην οικοδόμηση άμυνας προς τις απειλές για το είδος. Είδη που βασίζονται αποκλειστικά σε αυτή κινδυνεύουν με εξαφάνιση. Η ασεξουαλική αναπαραγωγή μπορεί να συνέβαλε στην παρακμή του γλαυκοκαρχαρία ανοιχτά των ιρλανδικών ακτών.^[31]

Γόνος

Η σπειροειδής αυγοθήκη του καρχαρία του Πορτ τζάκσον.

Οι καρχαρίες έχουν τρεις τρόπους να φέρουν τα μικρά τους, οι οποίοι ποικίλλουν ανά είδος, ωοζωτοτοκία, ζωοτοκία και ωοτοκία.^[32]

Ωοζωοτοκία

Οι περισσότεροι καρχαρίες είναι ωοζωοτόκοι, πράγμα που σημαίνει ότι τα αυγά εκκολάπτονται στη σάλπιγγα μέσα στο σώμα της μητέρας και ο κρόκος και τα υγρά του ωαρίου εκκρίνονται από αδένες στα τοιχώματα της σάλπιγγας και τρέφουν τα έμβρυα. Τα μικρά εξακολουθούν να τρέφονται με τα απομεινάρια του κρόκου και τα υγρά της σάλπιγγας. Όπως και στην ζωοτοκία, τα μικρά γεννιούνται ζωντανά και πλήρως λειτουργικά. Η ωοφαγία είναι πρακτική των λαμνόμορφων καρχαριών, όπου τα πρώτα έμβρυα για να εκκολαφθούν τρώνε τα εναπομείναντα αυγά, τα οποία ονομάζονται τροφικά αυγά. Τα μικρά του καρχαρία ταύρου ενδομήτρια κανιβαλίζουν και καταναλώνουν άλλα έμβρυα σε ανάπτυξη. Η στρατηγική επιβίωσης για ωοζωοτόκα είδη είναι να φτάσουν τους νέους καρχαρίες σε ένα συγκριτικά μεγάλο μέγεθος πριν από τη γέννηση. Ο φαλαινοκαρχαρίας θεωρείται πλέον ως ωοζωοτόκος παρά ωοτόκος, επειδή πιστεύεται ότι τα εξωμήτρια αυγά έχουν ματαιωθεί. Οι περισσότεροι ωοζωτόκοι καρχαρίες γεννούν σε προστατευμένες περιοχές, συμπεριλαμβανομένων κόλπων, εκβολές ποταμών και ρηχούς υφάλους. Επιλέγουν τις περιοχές αυτές εξαιτίας της προστασίας από αρπακτικά ζώα (κυρίως άλλους καρχαρίες) και την αφθονία τροφής. Τα σκυλόψαρα έχουν τη μεγαλύτερη γνωστή περίοδο κύησης από οποιοδήποτε καρχαρία, από 18 έως 24 μήνες. Ο καρχαρίας προσκυνητής και ο πτυχωτός καρχαρίας φαίνεται να έχουν ακόμη μεγαλύτερη περίοδο κύησης, αλλά δεν υπάρχουν ακριβή στοιχεία.^[32]

Ωοτοκία

Μερικά είδη είναι ωοτόκα όπως τα περισσότερα άλλα ψάρια, γεννώντας τα αυγά τους στο νερό. Στα περισσότερα ωοτόκα είδη καρχαρία, μια θήκη αυγού με τη συνοχή δέρματος προστατεύει το αναπτυσσόμενο έμβρυο ή έμβρυα. Οι περιπτώσεις αυτές μπορεί να είναι στριμωγμένες σε ρωγμές για προστασία. Μόλις το μικρό βγει, το περιτύλιγμα του αυγού, που είναι γνωστό ως το πουγκί της γοργόνας, μπορεί να ξεβραστεί στην ακτή. Οι ωοτόκοι καρχαρίες περιλαμβάνουν τους κερασφόρους καρχαρίες, τους καρχαρίες του Πορτ Τζάκσον και τους καρχαρίες το γένους κεφαλόσκυλος.^[32][33]

Ζωοτοκία

Τέλος, μερικοί καρχαρίες διατηρούν σύνδεση με πλακούντα με τα αναπτυσσόμενα μικρά. Η μέθοδος αυτή ονομάζεται ζωοτοκία. Αυτό είναι περισσότερο ανάλογο με την κύηση των θηλαστικών από ό, τι εκείνη των άλλων ψαριών. Οι νέοι γεννώνται ζωντανοί και πλήρως λειτουργικοί. Οι σφυροκέφαλοι, οι καρχαρινίδες (όπως ο ταυροκαρχαρίας και ο γλαυκοκαρχαρίας) και οι γαλέοι είναι ζωοτόκοι.^[26][32]

Συμπεριφορά

Η κλασική άποψη περιγράφει τον καρχαρία ως μοναχικό κυνηγό, που ταξιδεύει στους ωκεανούς σε αναζήτηση τροφής. Ωστόσο, αυτό ισχύει μόνο για μερικά είδη. Οι περισσότεροι ζουν πολύ πιο καθιστικές, βενθικές ζωές. Ακόμα και μοναχικοί καρχαρίες συναντώται για αναπαραγωγή ή σε μέρη με πλούσιο κυνήγι, γεγόνος που μπορεί να τους οδηγήσει να καλύψουν χιλιάδες χιλιόμετρα μέσα σε ένα χρόνο.^[34] Τα μοτίβα της μετανάστευσης των καρχαριών μπορεί να είναι ακόμη πιο περίπλοκα από ό,τι στα πτηνά.

Οι καρχαρίες μπορούν να είναι ιδιαίτερα κοινωνικοί, παραμένοντας σε μεγάλα κοπάδια. Μερικές φορές περισσότεροι από 100 σφυροκέφαλοι συναθροίζονται γύρω από υποθαλάσσια όρη και νησιά, π.χ., στον Κόλπο της Καλιφόρνια.^[10] Υπάρχουν κοινωνικές ιεραρχίες μεταξύ ομάδων διαφορετικών ειδών καρχαριών. Για παράδειγμα, ο ωκεάνιος λευκοπτέρυγος καρχαρίας κυριαρχεί στους λείους καρχαρίες ανάλογου μεγέθους κατά τη διάρκεια της σίτισης.

Όταν κάτι τους πλησιάζει πολύ κοντά, μερικοί καρχαρίες κάνουν μια επίδειξη απειλής. Αυτό αποτελείται συνήθως από υπερβολική κίνηση, και μπορεί να διαφέρει σε ένταση ανάλογα με το επίπεδο απειλής.^[35]

Ταχύτητα

Σε γενικές γραμμές, οι καρχαρίες κολυμπούν με μέση ταχύτητα 8 χιλιομέτρων ανά ώρα, αλλά όταν τρέφονται ή επιτίθενται, ο μέσος καρχαρίας μπορεί να φθάσει ταχύτητες πάνω από 19 χιλιόμετρα την ώρα. Ο ρυγχοκαρχαρίας, ο γρηγορότερος καρχαρίας και ένα από τα ταχύτερα ψάρια, μπορεί να φτάσει σε ταχύτητες έως και 50 χιλιόμετρα την ώρα.^[36] Ο μεγάλος λευκός καρχαρίας είναι επίσης σε θέση να κάνει εκρήξεις ταχύτητας. Οι εξαιρέσεις αυτές μπορούν να οφείλονται σε θερμόαιμη ή ομόθερμη, φύση της φυσιολογίας αυτών των καρχαριών.

Νοημοσύνη

Σε αντίθεση με την κοινή πεποίθηση ότι οι καρχαρίες είναι, ωθούμενες από ένστικτο, «μηχανές κατανάλωσης φαγητού», πρόσφατες μελέτες έχουν δείξει ότι πολλά είδη έχουν ισχυρές δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων, κοινωνικές δεξιοτήτες και περιέργεια. Η αναλογία εγκεφάλου ανά μάζα σώματος των καρχαριών είναι παρόμοια αυτή των θηλαστικών και πουλιών.^[37] Το 1987, κοντά στον κόλπο Smitswinkle, Νότια Αφρική, μια ομάδα μέχρι επτά μεγάλους λευκούς καρχαρίες συνεργάστηκαν για να μετακινήσουν μια μερικώς ξοκοιλισμένη νεκρή φάλαινα σε πιο βαθιά νερά για να τραφούν.^[38] Οι καρχαρίες μπορούν να συμμετέχουν και σε παιχνιδιάρικες δραστηριότητες.

Ύπνος

Μερικοί καρχαρίες μπορούν να βρίσκονται στο βυθό, ενώ αντλούν ενεργά νερό μέσα από τα βράγχια τους, αλλά τα μάτια τους παραμένουν ανοιχτά και ενεργά παρακολουθούν τους δύτες.^[39] Όταν ένας καρχαρίας αναπαύεται, δεν χρησιμοποιεί τα ρουθούνια του, αλλά μάλλον το φυσητήρα του. Αν ένας καρχαρίας προσπάθησε να χρησιμοποιήσει τα ρουθούνια του, ενώ ακουμπά στον πυθμένα του ωκεανού, θα «εισπνεύσει» άμμο αντί νερό. Πολλοί επιστήμονες πιστεύουν ότι αυτός είναι ένας από τους λόγους που οι καρχαρίες έχουν φυσητήρες. Ο νωτιαίος μυελός του ακανθία, και όχι ο εγκέφαλός του, συντονίζει το κολύμπι, ώστε ο ακανθίας να μπορεί να συνεχίσει να κολυμπάει, ενώ κοιμάται.^[39] Είναι επίσης πιθανό ότι οι καρχαρίες κοιμούνται κατά τρόπο παρόμοιο με τα δελφίνια,^[39] με ένα εγκεφαλικό ημισφαίριο κάθε φορά, διατηρώντας έτσι κάποια συνείδηση ​​και εγκεφαλική δραστηριότητα ανά πάσα στιγμή.

Οικολογία

Διατροφή

Ο λευκός καρχαρίας που τρέφεται από ένα δόλωμα

Οι περισσότεροι καρχαρίες είναι σαρκοφάγοι.^[40] Ορισμένα είδη, όπως οι καρχαρίες τίγρεις, τρώνε σχεδόν τα πάντα. Η συντριπτική πλειονότητα των καρχαριών ψάχνει συγκεκριμένη λεία και σπάνια μεταβάλλει τη διατροφή του. Το Μάιο του 2012 παρατηρήθηκε ότι ένας καρχαρίας τροφός σε ενυδρείο της Βρετανίας ύστερα από εγχείρηση αφαίρεσης αγκιστριού σταμάτησε να τρώει κρέας και άρχισε να τρώει λαχανικά. Είναι πρώτη καταγεγραμένη περίπτωση φυτοφάγου καρχαρία.^[41] Οι φαλαινοκαρχαρίες, οι καρχαρίες προσκυνητές και οι μεγαλόστομοι καρχαρίες φιλτράρουν ζωοπλαγκτόν. Αυτά τα τρία είδη εξέλιξαν ανεξάρτητα την σίτιση με πλαγκτόν χρησιμοποιώντας διαφορετικές στρατηγικές. Οι φαλαινοκαρχαρίες χρησιμοποιούν αναρρόφηση για να φάνε πλαγκτόν και μικρά ψάρια. Οι καρχαρίες προσκυνητές κολυμπούν μέσα στο πλαγκτόν που αφθονεί με το στόμα ανοιχτό. Οι μεγαλόστομοι καρχαρίες τρέφονται με αναρρόφηση πιο αποτελεσματική, χρησιμοποιώντας φωτοβόλο ιστό μέσα στο στόμα για να προσελκύσουν το θήραμα στο βαθύ ωκεανό. Αυτό το είδος της διατροφής απαιτεί μακριές λεπτές ίνες που αποτελούν ένα πολύ αποτελεσματικό κόσκινο, ανάλογο με τις μπαλένες των μεγάλων φαλαινών. Ο καρχαρίας παγιδεύει το πλαγκτόν σε αυτές τις ίνες και το καταπίνει από καιρό σε καιρό σε τεράστιες μπουκιές. Τα δόντια σε αυτά τα είδη είναι συγκριτικά μικρά, γιατί δεν είναι απαραίτητα για τη διατροφή.^[40]

Άλλα εξειδικευμένα είδη περιλαμβάνουν τους καρχαρίες κόπτες, που τρέφονται με σάρκα που κόβουν από άλλα μεγαλύτερα ψάρια και θαλάσσια θηλαστικά. Τα δόντια του κόπτη είναι τεράστια σε σύγκριση με το μέγεθος του ζώου. Τα κάτω δόντια είναι ιδιαίτερα μυτερά. Αν και δεν έχουν ποτέ παρατηρηθεί να τρέφονται, πιστεύεται ότι προσκολλώνται στο θήραμά τους και χρησιμοποιούν τα παχιά χείλη τους για να σχηματίσουν μια βεντούζα, στρίβοντας το σώμα τους για να αποκόψουν σάρκα.^[10]

Μερικά βενθικά είδη είναι άκρως αποτελεσματικά αρπακτικά ενέδρας. Οι καρχαρίες άγγελοι και οι κηλιδοκαρχαρίες χρησιμοποιούν καμουφλάζ για να περιμένουν και ρουφούν το θήραμα στο στόμα τους.^[42] Πολλοί βενθικοί καρχαρίες τρέφονται αποκλειστικά με καρκινοειδή που συνθλίβουν με τα επίπεδα γομφιόμορφα δόντια τους.

Άλλοι καρχαρίες τρέφονται με καλαμάρια ή ψάρια, τα οποία καταπίνουν ολόκληρα. Ο τριγωνόγναθος ή σκυλόψαρο οχιά έχει δόντια που μπορούν να δείχνουν προς τα έξω για να χτυπήσουν και να συλλάβουν το θήραμα, τα οποία καταπίνει άθικτα. Ο μεγάλος λευκός και άλλα μεγάλα αρπακτικά ζώα, είτε καταπίνουν ολόκληρα μικρά θηράματα ή τρώνε τεράστιες μπουκιές από μεγάλα ζώα. Ο αλωπίας χρησιμοποιεί τη μακριά ουρά του για να αναισθητοποιήσει ψάρια που σχηματίζουν κοπάδια, και οι πριονοκαρχαρίες είτε απομακρύνουν το θήραμα από το βυθό της θάλασσας είτε ορμούν κάθετα σε λεία που κολυμπάει, με τη κατάσπαρτη με δόντια μύτη τους.

Πολλοί καρχαρίες, συμπεριλαμβανομένου του λευκοπτέρυγου υφαλοκαρχαρία συνεργάζονται για να τραφούν και κυνηγούν σε ομάδες για να μαζέψουν και να συλλάβουν άπιαστα θηράματα. Οι κοινωνικοί αυτοί καρχαρίες συχνά είναι αποδημητικοί, ταξιδεύοντας τεράστιες αποστάσεις γύρω από λεκάνες των ωκεανών σε μεγάλα κοπάδια. Αυτές οι μεταναστεύσεις θα μπορούσαν να είναι επίσης εν μέρει αναγκαίες για να βρουν νέες πηγές τροφίμων.^[43]

Ενδιαίτημα

Οι καρχαρίες βρίσκονται σε όλες τις θάλασσες. Εν γένει δεν ζουν στο γλυκό νερό, με ελάχιστες εξαιρέσεις όπως ο ταυροκαρχαρίας και ο ποταμοκαρχαρίας που μπορούν να κολυμπήσουν τόσο στο θαλασσινό νερό όσο και γλυκό νερό.^[44] Οι καρχαρίες είναι κοινοί σε βάθος ακόμα και 2.000 μέτρων, και μερικοί ζουν ακόμα πιο βαθιά, αλλά απουσιάζουν σχεδόν εντελώς κάτω από τα 3.000 μέτρα. Η βαθύτερη επιβεβαίωση ύπαρξης ενός καρχαρία ανήκει σε ένα πορτογαλικό σκυλόψαρο, που βρέθηκε σε βάθος 3.700 μέτρων.^[45]

Σχέση με τον άνθρωπο

Επιθέσεις

Προειδοποιητική πινακίδα για καρχαρίες στη Νότια Αφρική.

Το 2006 το Διεθνές Αρχείο Επιθέσεων Καρχαρία (ISAF) ανέλαβε μια έρευνα σε 96 υποτιθέμενες επίθεσεις καρχαρία, επιβεβαιώνοντας 62 από αυτές ως απρόκλητες επιθέσεις και 16 ως προκληθείσες επιθέσεις. Ο μέσος αριθμός των θανάτων παγκοσμίως ανά έτος μεταξύ 2001 και 2006 από απρόκλητες επιθέσεις καρχαρία είναι 4,3.^[46] Υπολογίζεται ότι παγκοσμίως σε 419 χρόνια 511 άνθρωποι έχουν πεθάνει από επίθεση καρχαρία.^[47] Στατιστικά, οι πλέον επικίνδυνες χώρες για τέτοιες επιθέσεις είναι οι ΗΠΑ, η Αυστραλία και η Νότια Αφρική.

Σε αντίθεση με τη δημοφιλή πεποίθηση, λίγοι μόνο καρχαρίες είναι επικίνδυνοι για τον άνθρωπο. Σε πάνω από 360 είδη, μόνο τέσσερις έχουν συμμετάσχει σε σημαντικό αριθμό θανατηφόρων, απρόκλητων επιθέσεων σε ανθρώπους: ο μεγάλος λευκός, ο ωκεάνιος λευκοπτέρυγος καρχαρίας, ο καρχαρίας τίγρης και ο ταυροκαρχαρίας.^[48][49] Αυτοί οι καρχαρίες είναι μεγάλα, ισχυρά αρπακτικά, και μερικές φορές μπορεί να επιτεθούν και να σκοτώσουν ανθρώπους. Παρά το γεγονός ότι είναι υπεύθυνοι για τις επιθέσεις σε ανθρώπους, όλοι έχουν μελετηθεί χωρίς να χρησιμοποιείται ένα προστατευτικό κλουβί.^[50]

Η αντίληψη των καρχαριών ως επικίνδυνων ζώων έχει διαδοθεί από την δημοσιότητα που δόθηκε σε μερικές απομονωμένες απρόκλητες επιθέσεις, όπως οι επιθέσεις καρχαριών στο Jersey Shore το 1916, και μέσα από δημοφιλή έργα φαντασίας για τις επιθέσεις του καρχαρία, όπως η σειρά ταινιών Τα σαγόνια του καρχαρία. Ο συγγραφέας του έργου Peter Benchley, καθώς και ο σκηνοθέτης της ταινίας Στίβεν Σπίλμπεργκ αργότερα προσπάθησαν να διαλύσουν την εικόνα του καρχαρία ως ανθρωποφάγο τέρας.^[51]

Στην Ελλάδα υπάρχουν καταγεγραμμένες πάνω από 10 επιθέσεις καρχαριών σε άνθρωπο. Για ελάχιστες από αυτές υπάρχουν επίσημα στοιχεία, ενώ οι περισσότερες επιθέσεις έχουν σημειωθεί στο Ιόνιο πέλαγος, με χαρακτηριστικότερη όλων αυτή στην Κέρκυρα το 1951. Συγκεκριμένα, στις 17 Αυγούστου 1951 ο 18χρονος Γιώργος Αθανάσαινας (μαθητής της Στρατιωτικής Ιατρικής Σχολής) με τη φίλη του, τη 16χρονη μαθήτρια του Γαλλικού Ινστιτούτου Βάντα Πιέρρη, γαλανομάτα κόρη του διευθυντή του υποκαταστήματος της Εθνικής Τράπεζας της Κέρκυρας, κολυμπούσαν στην περιοχή Μον Ρεπό και στα 200 - 250 μέτρα από την ακτή, σε βάθος που δεν ξεπερνά τα 6 – 7 μέτρα, δέχθηκαν επίθεση από λευκό καρχαρία που κομμάτιασε τη Βάντα και τραυμάτισε το Γιώργο. Το γεγονός συντάραξε ολόκληρη την κοινωνία της Κέρκυρας, αλλά πέρασε στα «ψιλά» των αθηναϊκών εφημερίδων.^[52]

Σε αιχμαλωσία

Φαλαινοκαρχαρίας στο ενυδρείο της Τζόρτζια

Μέχρι πρόσφατα, μόνο μερικά βενθικά είδη καρχαρία, όπως οι κερασφόροι καρχαρίες, οι καρχαρίες λεοπαρδάλεις και οι σκυλιορινίδες είχαν επιβιώσει σε συνθήκες ενυδρείου για ένα χρόνο ή και περισσότερο. Αυτό προκάλεσε την πεποίθηση ότι οι καρχαρίες, πέρα από το γεγονός ότι είναι ιδιαίτερα δύσκολο να πιαστούν και να μεταφερθούν, ήταν δύσκολο να τους φροντίσεις. Περισσότερη γνώση έχει οδηγήσει σε περισσότερα είδη (συμπεριλαμβανομένων των μεγάλων πελαγικών καρχαριών) να ζουν πολύ περισσότερο σε συνθήκες αιχμαλωσίας. Την ίδια στιγμή, ασφαλέστερες τεχνικές μεταφοράς επέτρεψαν να μεταφέρονται σε μεγαλύτερη απόσταση.^[53] Ένας καρχαρίας που ποτέ δεν κρατήθηκε με επιτυχία στην αιχμαλωσία για καιρό ήταν ο μεγάλος λευκός. Όμως, το Σεπτέμβριο του 2004, το ενυδρείο του Μοντερέυ κράτησε με επιτυχία ένα νεαρό θηλυκό για 198 ημέρες πριν από την απελευθέρωσή του.

Τα περισσότερα είδη δεν είναι κατάλληλα για οικιακά ενυδρεία και δεν είναι κάθε είδος που πωλείται από τα καταστήματα κατοικίδιων ζώων κατάλληλο. Ορισμένα είδη μπορούν να ευδοκιμήσουν σε ενυδρεία θαλασσινού νερού στο σπίτι.^[54] Ανενημέρωτοι ή αδίστακτοι έμποροι πωλούν ενίοτε ανήλικους καρχαρίες, όπως ο καρχαρίας τροφός, ο οποίος φτάνοντας στην ενηλικίωση είναι πάρα πολύ μεγάλος για τα τυπικά σπιτικά ενυδρεία.^[54] Τα δημόσια ενυδρεία γενικά δεν δέχονται δωρεές από δείγματα που έχουν μεγαλώσει πολύ. Ορισμένοι ιδιοκτήτες έχουν μπει στον πειρασμό να τους απελευθερώσουν.^[54] Είδη για ενυδρεία σπιτιού αντιπροσωπεύουν σημαντική επένδυση χώρου και χρημάτων, καθώς γενικά τα ενήλικα έχουν μήκος ένα μέτρο και μπορούν να ζήσουν έως και 25 χρόνια.^[54]

Διατήρηση

Αλιεία

Υπολογίζεται ότι 100 εκατομμύρια καρχαρίες σκοτώνονται από ανθρώπους κάθε χρόνο, λόγω της εμπορικής και ψυχαγωγικής αλιείας.^[55][56] Οι καρχαρίες είναι ένα κοινό θαλασσινό σε πολλά μέρη, συμπεριλαμβανομένης της Ιαπωνίας και της Αυστραλίας. Στην αυστραλιανή πολιτεία Βικτόρια, ο καρχαρίας είναι το πιο συχνά χρησιμοποιούμενο ψάρι στο πιάτο Φις εν Τσιψ, το οποίο είναι φιλέτα τηγανίζονται ή ψήνονται. Στα καταστήματα, ο καρχαρίας ονομάζεται φλέικ. Στην Ινδία, μικροί καρχαρίες ή καρχαρίες μωρά (που ονομάζεται Sora στη γλώσσα Ταμίλ, και Τελούγκου) πωλούνται στις τοπικές αγορές. Επειδή η σάρκα δεν έχει αναπτυχθεί, στο μαγείρεμα σπάει σε σκόνη, η οποία στη συνέχεια τηγανίζεται σε λάδι και μπαχαρικά (το πιάτο ονομάζεται Sora puttu ή Sora poratu). Τα μαλακά οστά μπορούν εύκολα να μασηθούν. Θεωρούνται μια λιχουδιά στην παράκτια Ταμίλ Ναντού. Οι ισλανδοί ζυμώνουν καρχαρίες της Γροιλανδίας και παράγουν το hákarl, το οποίο θεωρείται ευρέως ως εθνικό πιάτο. Στην Ελλάδα, οι καρχαρίες πωλούνται με την εμπορική ονομασία γαλέος ως φιλέτα^[57].

Οι καρχαρίες συχνά σκοτώνονται για να παρασκευαστεί σούπα από πτερύγια καρχαρία. Οι ψαράδες πιάνουν ζωντανούς καρχαρίες, παίρνουν τα πτερύγιά τους και τους πετάνε πίσω στο νερό. Αυτό περιλαμβάνει την αφαίρεση του πτερυγίου με μία καυτή μεταλλική λεπίδα. Ο προκύπτων ακίνητος καρχαρίας πεθαίνει σύντομα από ασφυξία ή από τα αρπακτικά ζώα.^[58] Με τα πτερύγια καρχαρία έχει γίνει μια σημαντική αγορά εντός της μαύρης αγοράς σε όλο τον κόσμο. Το 2009 τα πτερύγια πωλούνταν για περίπου $ 300/lb.^[59] Λίγες κυβερνήσεις επιβάλουν νομοθεσία που τους προστατεύει. Το 2010 η Χαβάη έγινε η πρώτη πολιτεία των ΗΠΑ που απαγορεύσε την κατοχή, την πώληση, το εμπόριο ή τη διανομή των πτερυγίων του καρχαρία.^[60]

Η σούπα από πτερύγια καρχαρία είναι σύμβολο επιτυχίας στις χώρες της Ασίας και θεωρείται υγιεινή και γεμάτη θρεπτικές ουσίες. Οι καρχαρίες επίσης σκοτώνονται για το κρέας τους. Στην Ευρώπη καταναλώνονται σκυλόψαρα, γαλέοι, ρυγχοκαρχαρίες, λάμνες και επίσης σελάχια.^[61] Ωστόσο, η FDA των ΗΠΑ ταξινόμησε τους καρχαρίες ως ένα από τα τέσσερα ψάρια (μαζί με τον ξιφία, σκουμπρί και τους μαλάκανθους) των οποίων η υψηλή περιεκτικότητα σε υδράργυρο είναι επικίνδυνη για παιδιά και εγκύους γυναίκες.

Οι καρχαρίες αργούν γενικά να φτάσουν σε σεξουαλική ωριμότητα και παράγουν λίγους απογόνους σε σύγκριση με άλλα ψάρια. Η αλίευση καρχαριών πριν αναπαραχθούν βλάπτει σοβαρά τους μελλοντικούς πληθυσμούς.

Η πλειονότητα της αλιείας καρχαριών υπόκειται σε μικρή δυνατότητα παρακολούθησης ή διαχείρισης. Η αύξηση της ζήτησης για προϊόντα καρχαριών αυξάνει την πίεση για την αλιεία. Σημαντικές μειώσεις των αποθεμάτων καρχαρία έχουν καταγραφεί - μερικά είδη έχουν μειωθεί κατά περισσότερο από 90% τα τελευταία 20-30 χρόνια όσον αφορά στους πληθυσμούς, και μείωση του πληθυσμού τους κατά 70% δεν είναι ασυνήθιστη.^[62] Πολλές κυβερνήσεις και ο ΟΗΕ έχουν αναγνωρίσει την ανάγκη για διαχείριση της αλιείας καρχαριών, αλλά λίγη πρόοδος έχει σημειωθεί λόγω της χαμηλής οικονομικής αξίας τους, τις μικρές ποσότητες των προϊόντων που παράγονται και την κακή δημόσια εικόνα των καρχαρίων.

Προστασία

Το 1991 η Νότια Αφρική έγινε η πρώτη χώρα που χαρακτήρισε τον λευκό καρχαρία προστευομένο είδος.^[63]

Το 2009, ο νόμος Διατήρησης των καρχαριών του 2009, πέρασε την αμερικανική Βουλή των Αντιπροσώπων.^[64] Ένα παρόμοιο νομοσχέδιο εκκρεμεί το 2010 στη Γερουσία των ΗΠΑ. Το νομοσχέδιο θα ενισχύσει την ισχύουσα νομοθεσία περί αφαίρεσης πτερυγίων καρχαρία.

Το 2010, η Σύμβαση για το Διεθνές Εμπόριο Απειλούμενων Ειδών απέρριψε τις προτάσεις από τις Ηνωμένες Πολιτείες και το Παλάου που θα απαιτούσαν οι χώρες να ρυθμίζουν αυστηρά το εμπόριο σε αρκετά είδη σφυροκέφαλου, ωκεάνιου λευκοπτέρυγου καρχαρία και ακανθώδους σκυλόψαρου. Η πλειοψηφία, αλλά όχι τα απαιτούμενα δύο τρίτα των αντιπροσώπων με ψήφο, ενέκρινε την πρόταση. Η Κίνα, με μεγάλη διαφορά η μεγαλύτερη αγορά του καρχαρία στον κόσμο, και η Ιαπωνία, οι οποίες μάχονται να επεκταθεί η σύμβαση για τα θαλάσσια είδη, ηγούνταν της απόρριψης.^[65][66]

Το 2010, η Greenpeace πρόσθεσε τον γαλέο, τον ρυγχοκαρχαρία, τον καρχαρία τίγρη και τον ακανθία στο θαλάσσιο "κόκκινο κατάλογο", τον κατάλογο των κοινών ψαριών στα σούπερ μάρκετ, τα οποία συχνά προέρχονται από μη βιώσιμη αλιεία.^[67]

Εξελικτική ιστορία

Συλλογή από απολιθωμένα δόντια καρχαριών.

Αποδείξεις για την ύπαρξη των καρχαριών χρονολογούνται από την Ορδοβίσιο περίοδο, από 450 έως 420 εκατομμύρια χρόνια πριν, πριν εμφανιστούν τα χερσαία σπονδυλωτά και πριν πολλά φυτά αποικίσουν τις ηπείρους.^[68] Μόνο λέπια έχουν ανακτηθεί από τους πρώτους καρχαρίες και δεν συμφωνούν όλοι οι παλαιοντολόγοι ότι αυτά είναι στην πραγματικότητα από καρχαρίες.^[69] Τα παλαιότερα γενικά αποδεκτά λέπια καρχαρία είναι πριν από περίπου 420 εκατομμύρια χρόνια, κατά την Σιλούριο περίοδο.^[69] Οι πρώτοι καρχαρίες ήταν πολύ διαφορετικοί από τους σύγχρονους καρχαρίες.^[70] Η πλειονότητα των σύγχρονων καρχαριών μπορούν να αναχθούν περίπου 100 εκατομμύρια χρόνια πριν.^[68] Τα περισσότερα απολιθώματα είναι από τα δόντια, συχνά σε μεγάλους αριθμούς. Μερικοί σκελετοί και ακόμη και πλήρως απολιθωμένα υπολείμματα έχουν ανακαλυφθεί. Οι εκτιμήσεις δείχνουν ότι οι καρχαρίες ανέπτυσσαν δεκάδες χιλιάδες δόντια κατά τη διάρκεια της ζωής, γεγονός που εξηγεί την αφθονία απολιθωμάτων. Τα δόντια αποτελούνται από φωσφορικό που είναι εύκολο να απολιθωθεί, ασβέστιο, έναν απατίτη. Όταν πεθαίνει ένας καρχαρίας, ο αποσυντιθέμενος σκελετός σπάει, διασκορπίζοντας τα πρίσματα απατίτη. Η διατήρηση απαιτεί ταχεία ταφή στα κατώτατα ιζήματα.

Ανάμεσα στους πιο αρχαίους και πρωτόγονους καρχαρίες είναι το Κλαδοσαλάχιο, από περίπου 370 εκατομμύρια χρόνια πριν,^[70] το οποίο έχει βρεθεί στα παλαιοζωικά στρώματα του Οχάιο, Κεντάκυ και Τενεσί. Σε εκείνο το σημείο της ιστορίας της Γης αυτά τα βράχια αποτελούσαν τα μαλακά κατώτερα ιζήματα ενός μεγάλου, ρηχού ωκεανού, ο οποίος απλώνοταν σε πολλά μέρη της Βόρειας Αμερικής. Το κλαδοσαλάχιο ήταν μόνο ένα περίπου μέτρο με σκληρά τριγωνικά πτερύγια και λεπτά σαγόνια.^[70] Τα δόντια του είχαν αρκετές αιχμές, που φθείρονταν από τη χρήση. Από το μικρό αριθμό των δοντιών που βρέθηκαν μαζί, το πιθανότερο είναι ότι το κλαυδοσαλάχιο δεν αντικαθιστούσε τα δόντια του, τόσο τακτικά όσο οι σύγχρονοι καρχαρίες. Τα ουραία πτερυγία του είχαν παρόμοιο σχήμα με αυτά του μεγάλου λευκού καρχαρία και των πελαγικών ρυγχοκαρχαριών και μακρυπτέρυγων ρυγχοκαρχαριών. Η παρουσία ολόκληρων ψαριών κατεταγμένων με την ουρά πρώτα στα στομάχια τους, δείχνουν ότι ήταν γρήγοροι κολυμβητές με μεγάλη ευκινησία.

Τα περισσότερα απολιθώματα καρχαριών ηλικίας 300 έως 150 εκατομμύριων χρόνων μπορούν να αποδοθούν σε μία από τις δύο ομάδες. Οι ξενακανθίδες ζούσαν σχεδόν αποκλειστικά σε περιβάλλοντα γλυκών υδάτων.^[71][72] Μέχρι τη στιγμή που η ομάδα αυτή εξαφανίστηκε περίπου 220 εκατομμύρια χρόνια πριν, είχαν εξαπλωθεί σε όλο τον κόσμο. Η άλλη ομάδα, οι υμποδοντίδες, εμφανίστηκε πριν περίπου 320 εκατομμύρια χρόνια και έζησε ως επί το πλείστον στους ωκεανούς, αλλά και σε γλυκά ύδατα.

Οι σύγχρονοι καρχαρίες άρχισαν να εμφανίζονται περίπου 100 εκατομμύρια χρόνια πριν.^[68] Απολιθωμένα δόντια λαμνόμορφων χρονολογούνται από την κάτω κρητιδική περίοδο. Μία από τα πιο πρόσφατα εξελιχμένες οικογένειες είναι οι σφυροκέφαλοι (οικογένεια Σφυρνίδες), η οποία προέκυψε στο Ηώκαινο.^[73] Τα παλαιότερα δόντια λευκού καρχαρία χρονολογούνται 60 έως 65 εκατομμύρια χρόνια πριν, περίπου την εποχή εξαφάνισης των δεινοσαύρων. Στις αρχές της εξέλιξης του λευκού καρχαρία υπάρχουν τουλάχιστον δύο εξελικτικές γραμμές: η μία είναι η καταγωγή των λευκών καρχαριών με χοντρά πριονωτά δόντια και ίσως έδωσε ζωή στον σύγχρονο μεγάλο λευκό καρχαρία, και η άλλη εξελικτική γραμμή είναι από λευκούς καρχαρίες με λεπτά οδοντωτά δόντια. Αυτοί οι καρχαρίες έφτασαν γιγάντια μεγέθη και περιλαμβάνουν τον εξαφανισμένο καρχαρία με μεγάλα δόντια, μεγαλόδοντα. Όπως και οι περισσότεροι εξαφανισμένοι καρχαρίες, ο μεγαλόδοντας είναι επίσης γνωστός κυρίως από τα απολιθωμένα δόντια και σπονδύλους του. Αυτός ο γιγαντιαίος καρχαρίας μπορούσε να φθάσει συνολικό μήκος που υπερβαίνει τα 16 μέτρα.^[74][75] Ο μεγαλόδοντας μπορεί να έφτανε σε συνολικό μήκος τα 20,3 μέτρα και βάρος τους 103 μετρικούς τόνους (114 μικρών τόνων).^[76] Παλαιοντολογικά στοιχεία δείχνουν ότι αυτός ο καρχαρίας ήταν ενεργός κυνηγός των μεγάλων κητωδών.^[76]

Ταξινόμηση

Οι καρχαρίες ανήκουν στην υπέρταξη Σελαχίμορφα, στην υφομοταξία ελασμοβράγχια στην ομοταξία χονδριχθύες. Προς το παρόν πιστεύεται ότι οι καρχαρίες είναι πολυφυλετική ομάδα, με πολλά είδη είναι πιο συγγενικά με τα σαλάχια παρά με κάποιους άλλους καρχαρίες.^[77]

Τα 440 γνωστά είδη καρχαριών χωρίζονται σε οκτώ τάξεις:

• Εξανχίμορφα: Έχουν έξι ή επτά ζευγάρια βράγχια και είναι οι πιο πρωτόγονοι. Χαρακτηριστικό είδος είναι ο εξακαρχαρίας.
• Σκυτελλόμορφα, γνωστά και ως σκυλόψαρα. Χαρακτηρστικό είδος είναι ο ακανθίας.
• Πριστιοφορόμορφα: Είναι οι πριονοκαρχαρίες, με επιμηκυσμένη οδοντωτή μύτη.
• Σκουατινίμορφα: Είναι επίπεδοι καρχαρίες που μοιάζουν με σαλάχια. Είναι γνωστοί ως ρήνες ή άγγελοι.
• Ετεροδοντόμορφα:Περιλαμβάνει εννέα είδη, όλα σε ένα γένος.
• Ορεκτολοβόμορφα: Περιλαμβάνουν τον φαλαινοκαρχαρία.
• Καρχαρινίμορφα: Περιλαμβάνουν τον καρχαρία τίγρη, τον ταυροκαρχαρία, το γλαυκοκαρχαρία και τους καρχαρίες των υφάλων, όπως και τον σφυροκέφαλο. Έχουν επιμηκυσμένη μύτη.
• Λαμνόμορφα: Περιλαμβάνουν τον καρχαρία προσκυνητή, τον μεγαλόστομο καρχαρία, τους καρχαρίες μάκο και το μεγάλο λευκό καρχαρία, όπως και τον παράξενο καρχαρία Γκόμπλιν. Επίσης περιλαμβάνουν τον εξαφανισμένο μεγαλόδοντα.

Δείτε επίσης

• Ωκεανογραφία
• Βιολογική ωκεανογραφία
• Απειλούμενα είδη
• Κατάλογος ελληνικών αλιευμάτων

Βιβλιογραφία

• Μιχάλης Καρύδης (Επιμέλεια ελληνικής έκδοσης) (2017). Εισαγωγή στην Ωκεανογραφία (7η Έκδοση). ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΡΙΣΙΑΝΟΥ Α.Ε. ISBN 978-960-583-088-5.
• Gray S. John (Μεταφρασμένο) (2003). Θαλάσσια Οικολογία. Εκδόσεις University Studio Press. ISBN 978-960-121-195-4.
• Θεοδώρου, Α. (2004). Ωκεανογραφία: Εισαγωγή στο Θαλάσσιο Περιβάλλον. Εκδόσεις Σταμούλη Α.Ε. ISBN 978-960-351-540-1.
• Nybakken James (Μεταφρασμένο) (2005). Θαλάσσια Βιολογία: Μια Οικολογική Προσέγγιση. Εκδόσεις ΙΩΝ. ISBN 960-411-511-1. Marine Biology: An Ecological Approach
• Σακελαρίδου, Φ. Λ. (2007). Ωκεανογραφία. Εκδόσεις Αθ. Σταμούλης. ISBN 978-960-351-695-8.
• Peter Castro, Michael E. Huber (Μεταφρασμένο) (2015). Θαλάσσια Bιολογία. Εκδόσεις Utopia. ISBN 978-618-80647-9-9. Marine Biology, 9th ed.
• Κωνσταντίνος Κορμάς (2010). Οικολογία υδρόβιων μικροοργανισμών. Εκδόσεις Γαρταγάνη. ISBN 978-960-685-914-4.
• Paul R. Pinet (2019). Invitation to Oceanography (8th Edition). Jones & Bartlett Learning. ISBN 978-128-416-469-5.

• Φατσέα, Ελένη: «Καρχαρίες: Ζωντανά απολιθώματα», Περισκόπιο της Επιστήμης, τεύχος 207 (Ιούνιος 1997), σελ. 36

Σημειώσεις

Παραπομπές

Аку́лалар (лат. Selachii)^[1] — кимерсәкле балыҡтар (Chondrichthyes), пластина айғолаҡлылар (Elasmobranchii) иҫәбенә инә. Үҙҙәренә башҡа үҙенсәлектәренән: торпедаға оҡшаған оҙонса кәүҙәле, ҡойроҡта ҙур гетероцеркаль йөҙгөс, ғәҙәттә һәр яңағында ла бик күп үткер тештәре була^[2].

«Аку́ла» һүҙе боронғо исланд «hákall» һүҙенән барлыҡҡа килгән^[3][4]. Иң боронғо төрҙәре 420—450 млн йыл элек йәшәгән^[5]

Бөгөнгә 450 төрө билдәле: тәрән һыуҙа йәшәүсе 17 сантиметр ғына оҙонлоҡтағы ваҡтары Etmopterus perryi, иң оҙон балыҡ һаналған кит һымаҡ акула (Rhincodon typus) — оҙонлоғо 20 метрға етә.

Диңгеҙҙәрҙә һәм океандарҙа ныҡ таралған, һыуҙың өҫкө ҡатламында ла, 2000 метр тәрәнлектә лә йәшәй. Башлыса диңгеҙ һыуында көн итһәләр ҙә, сөсө һыуҙа йәшәй торғандары ла бар.

Күпселек акулалар йыртҡыс хайуандар иҫәбенә инә, әммә 3 төрө — кит һымағы, гигант һәм ҙур ауыҙлы акулалар — фильтраторҙар, улар планктон, кальмар һәм ваҡ балыҡтар менән туҡлана.

Иҫкәрмәләр

1. ↑ Нельсон Джозеф С. Рыбы мировой фауны / Пер. 4-го перераб. англ. изд. Богуцкой Н. Г., науч. ред-ры Насека А. М., Герд А. С. — М.: Книжный дом «ЛИБРОКОМ», 2009. — Б. 107. — ISBN 978-5-397-00675-0.
2. ↑ Н. Н. Гуртовой, Б. С. Матвеев, Ф. Я. Дзержинский Часть 1. Низшие хордовые, бесчелюстные, рыбы, земноводные // Практическая зоотомия позвоночных / Под ред. Б. С. Матвеева и Н. Н. Гуртового. — М.: Высшая школа, 1976. — С. 127—163. — 351 с. — 18 000 экз.
3. ↑ Фасмер М. (А-Д) // Этимологический словарь русского языка = Russisches Etymologisches Wörterbuch / под ред. проф. Б. А. Ларина — Второе, стереотипное. — М.: Прогресс, 1986. — Т. 1. — Б. 67. — 576 б. — 50000 экз.
4. ↑ Крылов Г. А. Этимологический словарь русского языка — СПб.: ООО «Полиграфуслуги», 2005. — Б. 15. — 432 б. — 10000 экз.
5. ↑ R. Aidan Martin. Fathoming Geologic Time (инг.). ReefQuest Centre for Shark Research. Тәүге сығанаҡтан архивланған 24 ғинуар 2012. 18 февраля 2011 тикшерелгән.

Carcharhinus amblyrhynchos.

Акулалар (лат. Selachodei) - эбелек бакалоорлуу балыктардын чоң түркүмү. Анын 8 түркүмү, 21 тукуму бар. Палеозой эрасынын девон мезгилинин ортосунан тартып белгилүү. Азыркы кездеги көптөгөн топтору мезозой эрасынын жогорку юра жана бор мезгилдеринде пайда болушкан. Денеси узун, сүйрү, ийик сымал, 20-30 смден (кээ бир катран сымал А-дын) 20 мге чейин, салмагы 14 т чейин жетет (алп жана кит акула), кабырчыгы плакоиддик. Бакалоор жылчыктары дайыма 5 (сейрегирээк 6–7), башынын капталдарында жайланышкан. Аналдык сүзгүчү клолаканын жанында, (катран А-да болбойт). Куйрук сүзгүчү күчтүү, гетероцеркалдык типте. Тиштердин арасында көңдөйү жана лакундары бар (ортоденнтиндик). 8 түркүмдүн (түрдүү тиштүү түспөлдүүлөр, көп бакалоорлулар, араа тиш сымалдуулар, катран түспөлдүүлөр, балка баш сымалдуулар жана башка), 21 тукумга (ар түрдүү тиштүүлөр, мүйүздүү акулалар, көп бакалоорлууларга, муруттуу акулалар, кит акулалар алп акулалар, араа тиш акулалар, балка баштуу акулалар жана башка) кирген 85ке жакын уруулары, 250 жакын түрлөрү бар. Деңиз балыктары. Суунун калың катмарында же анын түбүнө жакын 3000 м тереңдикке чейин, кээ бирлери суунун андан да тереңинде учурайт. Жарык берүүчү органдары - фотофорлору бар. Анча-мынчасы Ганга, Амазонка дарыяларынын, Никарагуа көлүнүн тузсуз сууларында жашашат. А-дын көпчүлүгү – жырткычтар, алп (эң эле ириси) акула жана кит акула планктон менен (калкып жүрүүчүлөр) азыктануучулар. Тирүү туучу, кээ бирлери 2ден 100гө чейин жумуртка же жумуртка тирүү тууйт. Бардык океандарда, өзгөчө тропикада көп түрү кездешет. КМШда А-дын 10 түрү Кара деңизде, Баренцов деңизинде жана Ыраакы Чыгыш сууларында кездешет. Түндүк Муз океанынын алабында – уюл акуласы (Somniosus microcpalus); Баренцов деңизинде жана Ыраакы Чыгыш сууларында – сельд А-ы (Lamnasus жана lavna ditropis); Улуу Петр булуңуна жылуу суунун боз (Carcharhinus уруусунан) (Mustelus) уруусунан жана балка баш А-дын (Sphyrnidae уруусунан) кирип келиши белгиленген. А. промыселдик объектилери. Кээ бир түрлөрү кишиге да кол салышат.

Колдонулган адабияттар

• Биология: Энциклопедиялык окуу куралы/Мамлекеттик тил жана энциклопедия борбору. -Б.:2004, ISBN 9967-14-002-4

Аку́лалар (лат. Selachii)^[2] — торпедосыман озынча тәнле, күпсанлы тешле, эре һәм уртача зурлыктагы балыклар өсотряды. Скатлар белән балыкларның кимерчәкләр классын (Chondrichthyes) тәшкил итәләр. Ерткыч балыклар арасында иң киң таралганы.

«Акула» (hákall) сүзе борынгы исланд теленнән кергән. Иң борынгы акулалар 420-450 млн. ел элек пәйда булалар.

250 төр акуланың 50 төре кеше өчен куркыныч. Кеше өчен куркынычлы: юлбарыс-акула, ак акула, сирәгрәк башка төрләре.

Иң зурлары – гигант акула (15 м га кадәр) һәм китсыман акула (20 м га кадәр),— суны саңаклары аша сөзеп, вак планктон организмнар белән тукланалар; кеше өчен куркынычлы түгел. Башка акулалар балыклар белән тукланалар, еш кына кораблар артыннан ташландыкларны чүпләп баралар. Иң кечкенә акула Etmopterus perryi, буйга 17 сантиметрга җитә.

29 төренең кешегә һөҗүм итү очраклары теркәлгән. Шунысы кызык: акуланың иң зур төренә караучы кит акуласы (10-15 метр) планктон белән генә туклана. Иң куркынычы – озынлыгы 11 метрга кадәр җитүче ак акула.

Русия территориаль сулары Кара диңгез һәм Япон диңгезендә катран-акуланы (озынлыгы 1 м га кадәр) аулыйлар.

Барлык акулалар диңгездә яши, тропикларның төче суларына бары тик аерым вәкилләре генә йөзеп керә.

Искәрмәләр

Чыганаклар

• http://kiziltan.ru/useruploads/KT_92-93_15_05_13.pdf
• БИОЛОГИЯ. В.Б. Захаров, Н.И. Сонин

Аку́лы (па-лацінску: Selachimorpha) — надатрад храстковых рыбаў, які ўключае восем атрадаў, дваццаць сямействаў і каля 350 відаў. Акулы маюць ад 5 да 7 жаберных шчылінаў па баках галавы й грудныя плаўнікі, якія ня зьлітыя з галавой. Сучасныя акулы належаць да асобнага падатраду, у той час як скаты зьяўляюцца іхнымі блізкімі сваякамі. У адпаведнасьці з шырокім вызначэньнем акулаў, самыя раньнія зь іх існуюць больш за 420 мільёнаў гадоў^[1].

Яны значна вар’ююцца паводле памераў, ад маленькага Etmopterus perryi, глыбокаводнага віду, які мае даўжыню ўсяго толькі ў 17 сантымэтраў, да кітовай акулы, найбуйнейшай рыбы ў сьвеце, чые памеры дасягаюць каля 12 мэтраў. Прадстаўнікі надатраду шырока распаўсюджаныя ва ўсіх марах і акіянах. Як правіла акулы не жывуць у прэснай вадзе, хоць ёсьць некалькі вядомых выключэньняў, як то акула-бык і рачныя акулы, якія здольныя да жыцьця як ў марской, гэтак і ў прэснай вадзе^[2]. Большасьць відаў адносіцца да гэтак званых сапраўдных драпежнікаў, асобныя віды (у прыватнасьці, кітовая й гіганцкая акулы) харчуюцца плянктонам.

Многія папуляцыі акул знаходзяцца пад пагрозай выміраньня ў выніку дзейнасьці чалавека.

Клясыфікацыя

• Orectolobiformes (напрыклад, Зебравая акула, Акула-нянька)
• Carcharhiniformes (напрыклад, Шэрыя акулы)
• Squaliformes
• Lamniformes (напрыклад, Акула-дамавік, Марская лісіца звычайная)
• Hexanchiformes (напрыклад, Попельная сямішчэлепавая акула)
• Pristiophoriformes
• Heterodontiformes
• Squatiniformes
• † Xenacanthida
• † Symmoriida
• † Cladoselachiformes
• † Eugeneodontida

Крыніцы

Вонкавыя спасылкі

— сховішча мультымэдыйных матэрыялаў

• Дасьледчы інтытут акулаў^(анг.)
• Зьветка па нападам акулаў^(анг.)
• Фатаздымкі акулаў^(анг.)
• Акулы^(анг.) BBC Nature

Тигрова ајкула.

Бикова ајкула (Carcharhinus leucas).

Китовска ајкула.

Тигрова ајкула.

Ајкулите се брзопливачки и генерално големи ‘рскавични риби познати по нивните остри заби, посебната грбна перка и вештина во лоцирањето на подводниот плен. Како и другите риби, ајкулите се генерално ладнокрвни и дишат со жабри. Но, за разлика од коскените риби, кои имаат скелет составен од коски, ајкулите и нивните роднини раи и химери имаат флексибилни внатрешни скелети изградени од ‘рскавица.

Како најдревни ‘рбетници во морето, предците на сегашните ајкули потекнуваат од пред речиси 400 милиони години. Денес ајкулите живеат на ист начин како што тоа било пред повеќе од 200 милиони години, пред подемот на диносаурусите. Научниците идентификувале речиси 375 видови на денешни ајкули, чии големини се движат од џуџестата кучешка ајкула (помала од 20 cm), па до масивната китовска ајкула, која е долга и повеќе од 15 m. Најголем број од ајкулите населуваат тропски или умерени морски води, но некои видови се најдени и во поларните мориња. Биковата ајкула ги напушта океанските води и навлегува во слатоводните басени (реката Замбези, Мисисипи и езерото Никарагва). Во зависност од видот, ајкулите населуваат плитки крајбрежни води или отворен океан. Некои видови, како шестожабрената ајкула, живеат на длабочини со повеќе од 1,800 m.

Без разлика на тоа каде живеат, ајкулите играат значајна улога во нивните екосистеми. Како високо ефикасни предатори, ајкулите ги одржуваат екосистемските популации со ловење и убивање на други животни, особено тие кои се слаби или заразени. Биолозите стравуваат дека без ајкулите, популациите на другите животни би биле огромни. Овие животни би ја елиминирале расположливата храна во нивните екосистеми, доведувајќи до масивно изумирање поради глад. Би биле потребни години, или дури декади, за да организмите во екосистемот ја постигнат деликатната рамнотежа за која ајкулите значително придонесуваат.

Физички опис

Ајкулите имаат дизајн на телото кој го редуцира триењето со водата, овозможувајќи и на ајкулата да се "лизга" низ водата, трошејќи минимална енергија додека плива. Генерално, ајкулите пливаат со брзина помала од 5 km/час, но многу можат да достигнат брзини со повеќе од 20 km/час. Мако ајкулата, моќна и отвореноокеанска ајкула која достигнува должина од 3,5 m, е способна да развие брзина и до 48 km/час.

Иако некои ајкули растат и повеќе од 15 m во должина, масивната големина е повеќе исклучок отколку правило. Околу половина од сите познати видови никогаш не растат поголеми од околу 1 m во должина, и повеќе од 20% достигнуваат повеќе од 2 m. Но, некои од најпознатите ајкули се најголемите ајкули. Чеканоглавите ајкули, ајкули од тропските води познати по нивните зарамнети, Т-видни глави, често надминуваат 3,5 m, а големите бели ајкули, можеби најголемите предатори во морето, често достигнуваат должини преку 6 m.

Цврстите, забовидни крлушки ја покриваат телесната површина на ајкулите, давајќи и на кожата ригидност. Овие крлушки, наречени плакоидни плочки (лушпи) или дермални дентикули, не се зголемуваат како што расте ајкулата. Наместо тоа, се појавуваат нови лушпи на растечката телесна површина. Повеќето ајкули имаат сива, сина или кафеава боја на телата. Стомачната страна на ајкулата е обично посветла отколку грбната. Поради ваквиот начин на обојување, ајкулите се тешки за забележување во водата.

Заби на тигрова ајкула.

Кај повеќето видови, устата и ноздрите се на стомачната страна, но кај други се на врвот на рилката. Ајкулите се можеби најпознати по нивните кратки, моќни и зглобени заби, како и по повеќето редови на остри, триаглести заби, кои ги користат при распарчувањето на месото од пленот. Биолозите веруваат дека страшните заби на ајкулите се всушност зголемени и модифицирани плакоидни лушпи. Ајкуловите заби се всадени во непцата (т.е. тие не се само едноставно наредени на вилиците) и често ги губат забите додека јадат. Кај повеќето ајкули, само двата први редови на заби се функционални и исправени, но некои видови имаат и осум функционални редови. Неколку редови на заменувачки заби непрестајно се развиваат позади оние кои всушност и ги користи ајкулата. Забите во развој се хоризонтално сместени, веднаш над непцата, и како што се губат забите, новите се движат напред и се исправуваат за да ги заменат. Кога лимон ајкулата губи заб, потребни се само осум дена за новиот целосно да го замени претходниот. Во текот на животот, некои ајкули може да развијат, изгубат и заменат околу 30,000 заби.

Веднаш позади главениот регион се наоѓаат пет до седум жабрени цепнатинки. За разлика од повеќето други риби, ајкулите не поседуваат мускули кои ја движат водата низ жабрите. Иако некои ајкули можат да ја испумпуваат водата низ жабрите со отворање и затворање на нивните усти, дишењето на повеќето ајкули зависи од движењата при пливањето. Некои ајкули имаат спиракули, посебни жабрени цепнатинки веднаш по очите. Спиракулите обезбедуваат кислород додека ајкулата јаде.

Пет различни видови на ригидни перки потпрени на ‘рскавица им помагаат на ајкулите при пливањето. Во зависност од видот, ајкулите можат да имаат една или две грбни перки кои даваат стабилност во водата. Ајкулата исто така поседува два пара на парни перки лоцирани на нивната стомачна површина. Еден пар (пекторалните перки) е лоциран веднаш позади главата. Пекторалните перки даваат потпора како што ајкулата се движи горе и долу во водата и стабилизација кога тие пливаат на константна длабочина. Тие се користат и за превртување во водата.

Вториот пар на парни перки се пелвичните перки. Лоцирани кон опашката, овие перки и помагаат на ајкулата да плива на одредено ниво. Кај машките единки, модификациите на внатрешниот раб на секоја пелвична перка, наречени класпери, се користат при парењето. Некои ајкули имаат и анална перка, мала стомачна перка позади пелвичните. Последна е опашната (каудална) перка. Таа е главен извор на пропулзија. Тешките опашни и телесни мускули работат заедно со ајкуловиот флексибилен ‘рскавичен скелет за да овозможат моќен и мазен пливачки удар.

Сите ајкули немаат ваква форма и изглед. Ангеловите ајкули имаат зарамнето тело (како она на раите), а вобегонгот е покриен со месести лушпи од кожа кои го камуфлажираат животното. Исклучок е и чеканоглавата ајкула.

Внатрешни органи

Дигестивниот систем на ајкулите е ефикасен, способен за дигерирање на риби и цицачи, а дури и черупкести мекотели и ракови. За разлика од повеќето животни, кои имаат долги извиткани црева, кај ајкулите тие се кратки и прави. За да се зголеми ресорпционата површина, цревата на ајкулите имаат посебен набор - спирален набор. Тој ја забавува дигестијата. По цревата следи клоаката, во која се отвораат и уринарните канали и јајце клетките и сперматозоидите од репродуктивниот систем. Екскретите се елиминираат преку анусот. Посебна ректална жлезда помага во елиминирањето на вишокот соли апсорбирани од храната и морската околина.

За разлика од нивните роднини, коскените риби, ајкулите немаат пловен меур кој помага при лебдењето во водата. За таа намена тие го користат големиот црн дроб. Тој се состои од два големи лобуси кои концентрираат и складираат масла и масти, супстанци кои се полесни од водата. Црниот дроб може да сочинува околу 25% од вкупната тежина на ајкулата. Но и покрај помошта од црниот дроб, ајкулата мора да плива константно, инаку ќе потоне на дното.

Ајкулите имаат двокоморно срце кои се релативно мали во споредба со остатокот од нивното тело. Крвта циркулира од срцето до жабрите. Малото срце произведува слаб крвен притисок и многу ајкули мораат да пливаат континуирано за да ги создадат мускулните контракции потребни за циркулација на крвта низ нивните тела.

Повеќето ајкули се ладнокрвни, односно тие не произведуваат топлина со дигерирањето на храната. Нивната телесна температура е споредлива со онаа на водата околу нив. Меѓутоа, постојат забележливи исклучоци. Телесните температури на брзопливачките ајкули, како сините ајкули и макоата, можат да се покачат за речиси 10 °С над Т на околната вода.

Сензорен систем

Електрорецептори (Лоренциеви ампули) и странична линија на главата кај ајкулата.

Добро развиените сензорни системи на ајкулите даваат огромни предности при ловењето или хранењето. Речиси една третина од нивниот мозок е посветен на сетилото за мирис. Сетилото за мирис на ајкулата е толку моќно што може да детектира мириси во водата на илјадници метри од нивниот извор.

Очите на ајкулите детектираат многу мали движења и се способни да гледаат во услови со малку светлина, правејќи ги ефективни ловци во мрачни води. Како и мачките, и ајкулите поседуваат рефлективен слој во позадината на очите наречен tapetum lucidum, кој ги зголемува малите количини на светлина. Во чиста вода, ајкулите можат да го видат својот плен на 20 до 30 m далечина. Очите на ајкулите содржат и клетки кои детектираат боја. Увидено е дека ајкулите разликуваат црна, бела и нијанси на сива боја. Исто така, утврдено е дека светли објекти и бои (жолта и портокалова) ги привлекуваат ајкулите.

Ајкулите користат и додатен сензорен систем наречен странична линија, кој ги детектира вибрациите во водата предизвикани од звуци или животински движења. Страничната линија се состои од тесен појас на сензорни клетки и е сместена на страните од телото, како и на главата. Овој сензорен систем е особено осетлив на звуци со нискофреквентен досег, како што се тие на ранета риба.

Додатно, ајкулите ги осетуваат слабите електрични струи асоцирани со функционирањето на нервите и мускулите во живите животни. Ајкуловите електрорецептори, наречени Лоренциеви ампули, се распространети во гроздови над главата. Овој електрорецепторски систем е ефективен само на растојанија помали од 1 m. Се смета дека овој систем некако им овозможува на ајкулите да ги детектираат слабите електромагнетни полиња на Земјата, помагајќи им притоа во миграциите.

Ајкулата како тема во уметноста и во популарната култура

• „Напад на ајкула“ (Shark Attack) - песна на новозеландската рок-група „Сплит енз“ (Split enz) од 1980 година.^[1]

Наводи

Акула — пысăк кăна пулă, чи-чи пысăк пулă. Океансанче пурăнать.

Анатоми

Асăрхавсем

Каçăсем

• ReefQuest Centre for Shark Research (акăлч.) − шыв йыттисене тĕпчекен центр
• sharks.org.za (акăлч.)
• Shark Trust (акăлч.) − коммерциллĕ мар шыв йыттисене хӳтĕлекен йĕркелӳ
• BlueSphereMedia (акăлч.) − подборка фотографий последствий охоты за плавниками акул
• Florida Museum of Natural History (акăлч.) − шыв йыттисем Флорида çутçанталăк музейĕн сайтĕнче
• Shark Foundation (акăлч.) − коммерциллĕ мар шыв йыттисене хӳтĕлекен йĕркелӳ
• sharkiologist.com (акăлч.) − сайт Lauren Elizabeth Smith (доктор морской биологии), занимающейся изучением акул
• sharks-world.com/ (акăлч.)
• Канадăри шыв йыттисене тĕпчекен лаборатори (акăлч.)

शार्क

शार्क (गुजराती:सूसवाट) एक मांसाहारी जलचर प्राणी आहे.शार्क मास्यांच्या ४४० जाती आजतागायत माहीत आहेत.

शार्क

या माशांचा समावेश कॉंड्रिक्थीज (उपास्थिमीन) वर्गातील सेलेची उपवर्गात व प्ल्युरोट्रिमॅटा या गणात होतो. समुद्रातील सर्वांत धोकादायक प्राणी किंवा 'टायगर ऑफ दी सी' म्हणून शार्क मासे ओळखले जातात. त्यांच्या सु. ३५० जाती आहेत. त्यांपैकी ३० जाती मानवाच्या दृष्टीने धोकादायक आहेत. सर्व शार्क दिसण्यास सारखे दिसतात, पण त्यांच्या आकारांत व रंगांत विविधता आढळते. ते निळ्या, करड्या, पिवळ्या, तपकिरी, पांढऱ्या अशा विविध रंगांचे असतात. काहींच्या शरीरावर पट्टे, ठिपके किंवा नक्षी दिसते. शार्कचे यकृत मोठ्या आकाराचे असून त्यात तेल साठविलेले असते. त्याचा उपयोग त्यांना पोहण्यासाठी होतो. बहुतेक शार्क अनियततापी आहेत, मात्र व्हाइट शार्क व मॅको शार्क हे नियततापी आहेत. त्यांचे आयुष्य सु. २५ वर्षांचे असते, पण काही १०० वर्षेही जगतात. शार्क माशांचे अस्तित्व पृथ्वीवर सु. ३५ कोटी वर्षांपासून आहे. त्यांची उत्पत्ती इतर माशांबरोबर सु. ३६५ ते ४० कोटी वर्षांपूर्वी डेव्होनियन कालखंडात झाली असावी. जगातील सर्वच सागरात ते आढळतात. उष्णकटिबंधीय व उपोष्ण कटिबंधातील सागरी विभागात ते मोठ्या प्रमाणावर आढळतात. भूमध्यवृत्तावर त्यांचे प्रमाण अधिक व ध्रुवप्रदेशाकडे ते कमी-कमी होत गेल्याचे आढळते. ग्रीनलंड शार्क आर्क्टिक महासागरात खोलवर राहतात, तर मुशी मासे किनाऱ्यालगत आढळतात. बहुतेक शार्क साधारणपणे ४५५५ मी. खोलीवर आढळतात.

भारताच्या सागरी परिसरात व्हेल शार्क, टायगर शार्क, व्हाइट शार्क, मुशी व हॅमर हेडेड शार्क आढळतात. भारतात ते कोठेवाड, मुंबई, केरळ व प. बंगाल लगतच्या सागरांत वर्षभर आढळतात. हे मासे जुलै ते मार्च या काळात पश्चिम किनाऱ्यावर आणि मे ते जानेवारी या काळात पूर्व किनाऱ्यावर मोठ्या प्रमाणात आढळतात. कॅरकॅऱ्हिनस गॅंगेटिकस हा गोड्या पाण्यातील शार्क गंगा नदीत आढळतो.

शरीररचना

शार्कचे शरीर दोन्ही बाजूंनी चपटे असून त्याचा आकार साधारण लांबट व दोन्ही टोकांस निमुळता व प्रवाहरेखित असतो. त्याच्या शरीरावरील बराचसा भाग त्वचेत रुतलेले सूक्ष्म खवले असा असतो, त्यामुळे ते आपणास डोळ्यांनी दिसत नाहीत. त्याच्या शरीराचे डोके, धड व शेपटी असे तीन भाग पडतात. डोके त्रिकोणी असून मुस्कट पाचरीसारखे पुढच्या बाजूस असते. त्याचे तोंड अधर बाजूस अर्धचंद्रकोरीसारखे असते. दोन्ही जबड्यांत तीक्ष्ण व पाठीमागे वळलेल्या दातांच्या अनेक रांगा असतात. त्यांचा उपयोग भक्ष्य पकडण्यासाठी व ते सुटू नये यासाठी होतो. डोक्याच्या दोन्ही बाजूंस डोळे असतात व त्यांच्या शेजारी नाकपुड्यांची छिद्रे असतात. डोक्याच्या डाव्या व उजव्या बाजूस लहान छिद्रांचे (ॲंप्युलरी पोअर्स) अनेक समूह असतात. घशाच्या दोन्ही बाजूंस पाच (काहींत सात) क्लोम-दरणे असतात व त्यावर आवरण नसते.

शेवटच्या क्लोम-दरणापासून अवस्करापर्यंतच्या भागाला धड म्हणतात. धडाच्या जागी त्याचे शरीर जाड असते व शेपटीकडे निमुळते होत गेलेले असते. धडावर दोन अजोड पृष्ठपक्ष व अंसपक्ष आणि श्रोणिपक्षाची एक-एक जोडी असते. नरामध्ये श्रोणिपक्षाच्या आतील बाजूस आलिंगकाची जोडी असते. शेपटीच्या सुरुवातीस अधर बाजूस अवस्कर असते. शेपटी साधारणपणे शरीराच्या निम्म्या आकाराची असते. शेपटीच्या वरच्या भागावर अजोड लहान पृष्ठपक्ष असतो. शेपटीस मोठा पुच्छपक्ष असतो; त्याचा वरचा अर्धा भाग खालच्या भागापेक्षा मोठा असतो. शेपटीच्या खालच्या बाजूस अजोड अधरपक्ष असतो. शार्कच्या शरीरावर असलेले सर्व पक्ष (पर) पाठीमागच्या बाजूकडे वळलेले असतात. त्यांचा उपयोग पोहण्यासाठी होतो. उपास्थिमिनांत आंतरिक सांगाडा हाडांचा नसून तो कुर्च्यापासून बनलेला असतो. त्यात वयानुसार कॅल्शियमाचे प्रमाण वाढल्याने तो टणक बनतो. सर्व मणके स्नायूने एकमेकांस जोडलेले असतात.

पचनतंत्राची सुरुवात मुखापासून होते. अन्ननलिकेतून अन्न जठरात येते. जठर इंग्रजी (J) आकाराचे असते. आतड्याच्या आतील बाजूस सर्पिल झडप असते. या झडपेमुळे अन्न शोषून घेण्यास अधिक वेळ मिळतो व शोषून घेणारा पृष्ठभाग वाढतो. आतड्यातील मलाचे अवस्करात उत्सर्जन होते. श्वसन तंत्रात क्लोम-दरणाच्या पाच (काहींत सात) जोड्या असतात. मुखात घेतलेले पाणी क्लोम पटलिकांवरून वाहत जाऊन मागील बाजूने बाहेर पडते. त्या वेळी पाण्यातील ऑक्सिजन रक्तात शोषून घेतला जातो व रक्तातील कार्बन डाय-ऑक्साइड वायू पाण्यातून बाहेर टाकला जातो. शार्कमध्ये वाताशय नसते. उत्सर्जन क्रिया दोन वृक्कांमार्फत केली जाते. रक्तातील यूरिया तर्षण दाब समतोल राखतो. अंत:स्रावी ग्रंथी शरीराच्या विविध क्रिया - प्रक्रियांचे नियमन करतात. मेंदू व मेरुरज्जू या दोन्हींची मिळून केंद्रीय तंत्रिका तंत्र बनते. मेंदूत अग्रभागी दोन्ही बाजूंस गंधखंड, दाने प्रमस्तिष्क, दोन दृष्टिखंड, लंबमज्जा व खालील बाजूस निमस्तिष्क असे भाग असतात. मेंदूतून दहा मस्तिष्क तंत्रिकांचा उगम होतो. दृष्टी, श्रवणशक्ती, घ्राणेंद्रिये इत्यादींची संवेदना केंद्रे मेंदूमध्ये निरनिराळ्या ठिकाणी असतात.

शार्कमध्ये पुढील प्रकारची संवेदांगे असतात

• डोळा : याचे भिंग गोलाकार असते. भिंग व जालपटल यांतील अंतर कॅमेऱ्याप्रमाणे कमी-जास्त होते. जालपटलाच्या मागे टपेटम नावाचा चकाकणारा लेप असतो. खोल पाण्यात या लेपामुळे त्यांना दिसू शकते.

• श्रवणेंद्रिय : हे मस्तकाच्या पाठीमागे उजव्या व डाव्या बाजूस हाडाच्या पोकळीत असते. दोन अंतर्कर्णांचा उपयोग ध्वनिज्ञानासाठी काही प्रमाणात व तोल सांभाळण्यासाठी मुख्यत: होतो.

• घ्राणेंद्रिये : मुखाच्या वरच्या बाजूस घ्राणेंद्रियाची दोन रंध्रे असतात. गंधज्ञानाबद्दल शार्क प्रसिद्धच आहेत. त्यांना लांब अंतरावरून भक्ष्याची चाहूल लागते.

• त्वचा : स्पर्शाची जाणीव करून देणारे तंत्रिका तंतू त्वचेखाली सर्व शरीरभर पसरलेले असतात. तापमानातील अतिसूक्ष्म फरकही त्यांना जाणवू शकतात.

• पार्श्विक रेखा ज्ञानेंद्रिय : त्वचेखाली असलेल्या संवेदन कोशिका नलिकांची ही रेखा बनलेली असते. या नलिका मध्य रांगेशी जोडलेल्या असून मधूनमधून संवेदनक्षम अशी रंध्रे असतात. या तंत्रामुळे पाण्यातील दाबाची, त्यातील निरनिराळ्या प्रवाहाची कल्पना येते.

• ॲंप्युली ऑफ लोर्रेझिनी : डोक्याच्या दोन्ही बाजूंस व खालच्या बाजूस असे त्याचे तीन समूह आढळतात. लोर्रेझिनी कुंभिकेत ६ ते ८ लांबट नलिका भरलेल्या असतात. या संवेदांगामुळे माशांना पाण्यातील प्रदूषक रसायनाचा एक लक्षांश भागदेखील ओळखता येतो. तापमान, पाण्याचे प्रवाह, विद्युत्‌ व चुंबकीय प्रवाह इ. बदलांना ते उत्तम प्रतिसाद देतात.

• पुटिका : या पुटिका त्वचेत शरीराच्या वरील व खालील बाजूस असतात. त्या वरून खवल्यांनी झाकलेल्या असतात. त्या प्रवाहातील बदल व पाण्यातील तरंगांची (लाटांची) हालचाल ओळखण्यास मदत करतात.

अन्न

शार्क हे प्रामुख्याने मांसाहारी आहेत. मासे, ऑक्टोपस, शेल मासे, छोटे शार्क, समुद्र कासवे हे त्यांचे अन्न आहे. त्यांची भूक अफाट असते. ते अन्न वा मांसाचे लचके तोडून सरळ गिळतात. त्यांवर चर्वण क्रिया होत नाही.

হাংগৰ বা শ্বাৰ্ক (ইংৰাজী: Shark) হৈছে মাছৰ এটা গোট। ইহঁতৰ এটা কাৰ্টিলেজৰ দ্বাৰা গঠিত কংকাল, মূৰৰ কাযত পাঁচৰ পৰা সাতটা পৰ্যন্ত ফুল প্ৰণালী থাকে, আৰু বিভক্তিত ফিছা থাকে। হাংগৰবোৰ অতি ভয়ানক আৰু সেইবাবে সিহঁতক দানৱ আখ্যাও দিয়া হয়৷ হাংগৰ থাকে সাগৰ-মহাসাগৰত৷ সাগৰত ২৫০ বিধমান হাংগৰ পোৱা যায়৷ সিঁহতৰ আকাৰ আৰু ৰং বেলেগ বেলেগ৷ আটাইতকৈ ডাঙৰ আকাৰৰ হাংগৰবোৰ ১৬ মিটাৰমান ডাঙৰ আৰু ১২০০ কিল'গ্ৰাম মানলৈকে ওজন হয়৷ আটাইতকৈ সৰু হাংগৰবিধ মাত্ৰ ৩০ চেণ্টিমিটাৰ দীঘল৷^[1] আধুনিক হাংগৰবোৰ Selachimorpha (বা Selachii) গোত্ৰৰ অন্তৰ্গত raysবোৰৰ এটা ভগ্নী গোট। যিকিনহওক "হাংগৰ" বুলিলে Selachimorphaৰ বাহিৰেও উপ-শ্ৰেণী Elasmobranchiiৰ কিছুমান সদস্য, যেনে Cladoselache আৰু Xenacanthusৰ, লগতে Chondrichthyesৰ অন্তৰ্গত holocephalid eugenedontidansবোৰকো বুজায়। এই ব্যাপক অৰ্থ মতে, প্ৰায় ৪২০ নিযুত বছৰ আগতেই হাংগৰ প্ৰথম অৱস্থিতি ধাৰণা কৰা হয়।^[2] Acanthodiansবোৰক প্ৰায়েই "spiny sharks" বুলি কোৱা হয়; যগিও ইহঁক প্ৰকৃততে Chondrichthyes নহয়।

প্ৰকাৰ

হাংগৰৰ প্ৰায় ৫০০ত কৈও অধিক প্ৰজাতি আছে। ইহঁতৰ আকাৰ ক্ষুদ্ৰ dwarf lanternshark (Etmopterus perryi), যাৰ দৈৰ্ঘ্য মাত্ৰ 17 centimetres (6.7 in)ৰ পৰা 12 মিটাৰs (39 ফুট) পৰ্যন্ত দৈৰ্ঘ্যৰ whale shark (Rhincodon typus) পৰ্যন্ত হব পাৰে। whale shark হৈছে পৃথিৱীৰ আটাইতকৈ ডাঙৰ মাছ। হাংগৰ সমুদ্ৰত থাকে আৰু প্ৰায় 2,000 মিটাৰs (6 ফুট) গভীৰতাত বেছিকৈ দেখা পোৱা যায়। bull shark আৰু river sharkৰ দৰে কিছুমান ব্যতিক্ৰম বাদদি ইহঁতক সাধাৰণতে অলুনীয়া পানীত দেখা পোৱা নাযায়।^[3] ইহঁতে সাতটা ফুল প্ৰণালীৰ জৰিয়তে শ্বাস-প্ৰশ্বাস লয়। হাংগৰৰ এক প্ৰকাৰৰ dermal denticle আৱৰণ থাকে, যি সিহঁতৰ চালক ক্ষতি তথা পৰজীৱীৰ পৰা সুৰক্ষিত কৰাৰ লগতে জলীয় গতিতো সহায় কৰে। ইহঁতৰ কেইবা শাৰীও প্ৰতিস্থাপনীয় দাঁত থাকে।^[4]

Great white shark, tiger shark, blue shark, mako shark আৰু hammerhead shark-ৰ দৰে বিখ্যাত হাংগৰ প্ৰজাতিবোৰ প্ৰথম শ্ৰেণীৰ উপভোক্তা —জলজ খাদ্য সৃংখলৰ একেবাৰে ওপৰত অৱস্থিত জীৱ। মানুহৰ ক্ৰিয়াকলাপৰ ফলত বহু হাংগৰ প্ৰজাতি আজি বিলুপ্তিৰ পথত।

আকৃতি

General anatomical features of sharks

হাংগৰৰ নাক জোঙা আৰু মুখখন ডাঙৰ৷ দাঁতবোৰ চোকা আৰু কেবাপাৰিকৈ থাকে৷ সিহঁতৰ ঘ্ৰাণশক্তি প্ৰখৰ৷ শ্ৰৱণ শক্তিও সমানে তীব্ৰ৷ কেইবিধমান হাংগৰহে নৰখাদক৷ যেনে - হোৱাই ছাৰ্ক৷ ইহঁত ৩৬ ফুট দীঘল আৰু ৪ টন ওজনৰ হয়৷

তথ্য সংগ্ৰহ

ਸ਼ਾਰਕ ਇੱਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਛਲੀ ਹੈ ਜਿਸ ਦੇ ਸਿਰ ਦੇ ਕੋਲ ਪੰਜ ਤੋਂ ਸੱਤ ਗਲਫੜੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਸ਼ਾਰਕਾਂ ਦੀ ਉਤਪੱਟੀ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ 420 ਮਿਲੀਅਨ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਮੰਨੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।^[1] ਸ਼ਾਰਕ ਦੀਆਂ ਕੁਲ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ 500 ਤੋਂ ਵੱਧ ਪ੍ਰਜਾਤੀਆਂ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਵ੍ਹੇਲ ਸ਼ਾਰਕ ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਲੰਬੀ ਮੱਛੀ (39 ਫੁੱਟ) ਹੈ। ਇਹ ਇੱਕ ਮਾਸਾਹਾਰੀ ਪ੍ਰਾਣੀ ਹੈ। ਸ਼ਾਰਕ ਦੇ ਸ਼ਰੀਰ ਵਿੱਚ ਦੇਖਣ ਲੈ ਇੱਕ ਜੋੜੀ ਅੱਖਾਂ, ਤੈਰਨ ਲੈ ਪੰਜ ਜੋੜੇ ਖੰਭੜੇ ਤੇ ਸਾਂਹ ਲੈਣ ਲਈ ਪੰਜ ਜੋੜੇ ਗਲਫੜੇ ਹੁੰਦੇ ਹੈ।

ਹਵਾਲੇ

1. ↑ Martin, R. Aidan. "Geologic Time". ReefQuest. Retrieved 2006-09-09.

ସାର୍କ (ଇଂରାଜୀ ଭାଷାରେ Sharks) ଏକ ପ୍ରକାର (elasmobranch ) ମାଛ ଦଳକୁ ବୁଝାଏ ଯାହାର ଉପାସ୍ଥିରେ ଗଢ଼ା କଙ୍କାଳ (cartilaginous skeleton) ଥାଏ, ୫-୭ ଗାଲିସି ଫାଙ୍କ (gill slits) ଉଭୟ ପାଖ ମଥାରେ ଥାଏ ଓ ମୁଣ୍ଡ ସ‌ହ ସଂଯୁକ୍ତ ହୋଇନଥିବା ପେକ୍ଟୋରାଲ ଫିନ (pectoral fins) ଥାଏ । ଅଧୁନା ସାର୍କମାମନଙ୍କୁ କ୍ଲେଡ (clade) ସେଲାସିମର୍ଫ ଓ ଭଗିନୀ ଦଳକୁ (sister group) ବାଟଏଡିଆ (rays), ଏହି ଦୁଇ ଦଳରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଉଛି । ଏହି ବ୍ୟାପକ ସଂଜ୍ଞା ଅନୁସାରେ ୪୨୦ ବର୍ସ ପୂର୍ବେ ଥିବା ସାର୍କ ଦିଆଗଲା ^[୨] ଆକାନ୍ଥୋଡିଆନ (Acanthodian) ସାର୍କମାନଙ୍କୁ ସ୍ପିନି ସାର୍କ ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ; ସେମାନେ କଣ୍ଡ୍ରିକଥେସ ନ ହୋଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ପାରାଫାଇଲେଟକ ହୋଇଥିବା ଯୋଗୁ ଉପାସ୍ଥି ମାଛ ଦଳରେ ଥାଆନ୍ତି । ସେଇଦିନୁ ୫୦୦ ଜାତିରେ ଏକ ଚିଠାରେ ନାମ ଅଛି । ସେମାନେ ୧୭ ସେ:ମି: ଲମ୍ବ ବିଶିଷ୍ଟ ବାମନ ଲାଣ୍ଟନସାର୍କରୁ (en:dwarf lanternshark) ଆରମ୍ଭ କରି ୧୨ ମିଟର ବିଶିଷ୍ଟ ତିମି ସାର୍କ (whale shark) ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପୃଥିବୀର ସବୁଠାରୁ ବଡ଼ ଆକାର ବିଶିଷ୍ଟ ମାଛ ଭାବରେ ପରିଗଣିତ ହୋଇଥାଆନ୍ତି । ^[୩] ସାର୍କମାନେ ସମସ୍ତ ସମୁଦ୍ରରେ ୨୦୦୦ ମିଟର ତଳେ ଦେଖାଯାଆନ୍ତି । ବୁଲ ସାର୍କ ଓ ରିଭର ସାର୍କ ବ୍ୟତୀତ ବ୍ୟତୀତ ଅନ୍ୟ ସମସ୍ତେ ସାଧାରଣତଃ ସାଧାରଣତଃ ସଜ ଜଳରେ ବାସ କରନ୍ତି ନାହିଁ । ^[୪] ସାର୍କମାନଙ୍କର ଚର୍ମକୁ ସୁରକ୍ଷା ଦେବାକୁ ଏକ ଡର୍ମାଲ କ୍ୟୁଟିକ୍ଲ ଘୋଡ଼ଣୀ ଥାଏ ଯାହା ପରଜୀବୀ ଆକ୍ରମଣରୁ ମଧ୍ୟ ରକ୍ଷା କରେ ଓ ଫ୍ଲୁଇଡ ଡାଇନାମିକ୍ସ‌କୁ (fluid dynamics) ଉନ୍ନତ କରେ । ସେମାନଙ୍କର ଅନେଇ ବଦଳକ୍ଷମ ଦାନ୍ତ ସେଟ୍ ଥାଏ ।^[୫]

ଜଣାଶୁଣା ପ୍ରଜାତିର ସାର୍କମାନଙ୍କ ନାମ ଟାଇଗର ସାର୍କ , ବ୍ଲୁ ସାର୍କ , ଗ୍ରେଟ ହ୍ୱାଇଟ ସାର୍କ , ଇସୁରୁସ ସାର୍କ , ଥ୍ରେସର ସାର୍କ ଓ ହ୍ୟାମରହେଡ ସାର୍କ ଗୁଡ଼ିକ ଜଳ ମଧ୍ୟରେ ସର୍ବାଧିକ ଖାଦ୍ୟ ସଂଗ୍ରହକାରୀ ଶିକାରୀରୂପେ ପରିଗଣିତ । ମାନବ ମଧ୍ୟ ଅନେକ ସାର୍କ ମାଛମାନଙ୍କୁ ମାରିବାଦ୍ୱାର ତାଙ୍କ ବଂଶ ଲୋପ ପାଇଯାଉଛି ।

ପ୍ରଜନନ

ସାର୍କ ମାଛ ଅଳ୍ପ ସଂଖ୍ୟକ ପୂର୍ଣ୍ଣ ବିକଶିତ ଛୁଆ ସୃଷ୍ଟି କରନ୍ତି, ଅନ୍ୟମାନଙ୍କ ଭଳି ଅବିକଶିତ ଛୁଆ ଜନ୍ମ କରନ୍ତିନି । ସାର୍କମାନେ ପ୍ରତି ପ୍ରଜନନ ଚକ୍ରରେ ୨-୧୦୦ ଛୁଆ କରନ୍ତି ।^[୬] ଅନ୍ୟ ମାଛ ଅପେକ୍ଷା ସାର୍କମାନଙ୍କର ଶରୀର ବିକାଶ ବ‌ହୁତ ଧୀରେ ହୁଏ । ଲେମନ ସାର୍କ ୧୩-୧୫ ବର୍ଷରେ ପୂର୍ଣ୍ଣାଙ୍ଗ ପ୍ରାପ୍ତ ହୁଏ ।^[୭]

ଯୌନ

ବୃଷଣ (internal fertilization) ପଦ୍ଧତିରେ ସାର୍କ ଛୁଆ ଜନ୍ମ କରନ୍ତି ।^[୮] ଅଣ୍ଡିରା ସାର୍କର ପେଲଭିକ ଫିନର ପୃସ୍ଠ ଭାଗ ପରିବର୍ତ୍ତିତ ହୋଇ ଏକ ଯୋଡ଼ା କ୍ଲାସ୍ପରରେ ପରିଣତ ହୁଏ ଯାହା ଲିଙ୍ଗର କାମ କରେ ଓ ତାହା ମାଧ୍ୟମରେ ମାଈ ସାର୍କ ଭିତରକୁ ଶୁକ୍ରକୀଟ (sperm) ଛାଡ଼ିଦିଏ । ^[୯]

ଯୌନ ସଙ୍ଗମ କ୍ୱଚିତ ହେଉଥିବା ଦେଖାଯାଏ । ^[୧୦] ଛୋଟ କ୍ୟାଟସାର୍କ ଅଣ୍ଡିରା ସାର୍କ ଚାରିପାଖରେ ଗୁଡ଼େଇ ହୋଇ ଯୌନ ସଙ୍ଗମ କରେ । କେତେକ ସାର୍କ ସମାନ୍ତରାଳ ହୋଇ ରହିବା ପରେ ଅଣ୍ଡିରାର କ୍ଲାସ୍ପର ମାଈର ଓଭିଡକ୍ଟ ଭିତରକୁ ଭର୍ତ୍ତି କରି ଦୁଇ ସାର୍କ ସଙ୍ଗମ କରନ୍ତି । ଯୌନ ଉତ୍ତେଜନାରେ ମାଈ ସାର୍କ କାମୁଡ଼ା ଖାଇବା ମଧ୍ୟ ଦେଖାଯାଏ ଓ ସେଥି ଯୋଗୁ ମାଈ ସାର୍କର ଚମଡ଼ା ମୋଟା ଥାଏ । ^[୯]

ଅଲଙ୍ଗୈକ

କେତେକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସଙ୍ଗମ ନହୋଇ ଛୁଆ ଜନ୍ମ (parthenogenesis) ହେବା ମଧ୍ୟ ଦେଖାଯାଇଛି । ^{[୧୧][୧୨]}

ଆଧାର

ஒரு சுறாவின் உடற்பகுதிகள்

ஒரு சுறா மீன்

சுறா என்றழைக்கப்படும் சுறா மீன் வேகமாக நீந்த வல்ல பெரிய மீன் வகைகளில் ஒன்றாகும். இவை கூர்மையான பல பற்களைக் கொண்டுள்ளன. 22 சென்டி மீட்டர் நீளம் உள்ள பிக்மி சுறா முதல் 12 மீட்டர் நீளம் உள்ள திமிங்கலச் சுறா வரை சுறாக்களில் பல சிற்றினங்கள் உள்ளன. சுறா மீனின் உடல் எலும்பு வளையக்கூடிய குருத்தெலும்பால் (கசியிழைய என்பு) ஆனது^[2]

சுறாக்கள் மிகச் சிறந்த மோப்பத் திறனைக் கொண்டுள்ளன. பத்து இலட்சம் துளிகளில் ஒரு துளி இரத்தம் இருந்தாலும் இவற்றால் கால் மைல் தொலைவில் இருந்து கூட முகர்ந்து விட முடியும். சுறாக்களின் கேள்திறனும் அதிகம்; நுண்ஒலிகளைக் கேட்கும் திறன் பெற்றவை. சுறாக்களுக்குக் குறைந்தது நான்கு வரிசைப்பற்கள் இருக்கும். இரையைக் குத்திக் கிழிக்கிறது எல்லாமே முதல் வரிசைப் பற்கள்தான். இதுல ஒரு பல் உடைந்து விழுந்தால், பின் வரிசையிலிருந்து ஒரு பல் அந்த விழுந்த இடத்துக்கு நகர்ந்து வந்துவிடும். இல்லைன்னாக்கூட இரண்டு வாரங்களுக்கு ஒருமுறை சுறாக்களுக்குப் புதிய பல் முளைத்துவிடுகிறது. புலி சுறாக்களுக்கு பத்தாண்டுகளில் 24,000 பற்கள் முளைக்கின்றன. சுறாக்களால் வண்ணங்களைப் பிரித்து அறிய முடியாது. பார்வையும் கூர்மை கிடையாது. மந்தமான வெளிச்சத்தில்தான் இதற்குப் பார்வை தெளிவாகத் தெரியும். சுறாவின் உடல் எலும்புகள் எல்லாம் குருத்தெலும்பால்(கசியிழைய என்பு) ஆனவை

சுறாக்களில் சுமார் 440 வகை உண்டு. இவற்றுள் 30 வகைகளே மனிதர்களைத் தாக்குபவை. சுறாக்குட்டிகளுக்குப் பிறக்கும்போதே பற்கள் இருக்கும். இரண்டு ஆண்டுகளுக்கு ஒருமுறை இவை இரண்டு குட்டிகள் போடும். சில வகை சுறாக்கள் நூறு குட்டிகள் கூடப் போடும். குட்டிகளை அம்மா விட்டுவிட்டுப் போய்விடும். இவை தாமே இரை தேடிப் பிழைத்துக் கொள்ளும். பெரிய சுறாக்கள், குட்டிச் சுறாக்களைச் சாப்பிட்டுவிடும். ஆனால், தாய் தன் குட்டிகளைச் சாப்பிடாது. மாதக்கணக்கில் இவை பட்டினி கிடக்கும். உடம்பு இளைக்காது. ஈரலில் சேமித்து வைக்கப்பட்டுள்ள கொழுப்பும் எண்ணெயும் இவைகளைப் பாதுகாக்கும்.வேல் சுறா 15 மீட்டர் நீளம் வரை வளரும், ட்வாப் சுறாவின் நீளம் 5 அங்குலமே.

சுறாவும் மாந்தனும்

கடல்களில் மீன் பிடிக்கும் தொழிலில், இயந்திர வலையிழுப்புக் கப்பல்களின் உதவியால் மிகப் பெருமளவில் மீன்கள் பிடிக்கின்றார்கள். உலகில் ஆண்டொன்றுக்கு 100 மில்லியன் டன் எடையுள்ள மீன்களைப் பிடிக்கின்றார்கள் ^[3] . இப்படி அளவுக்கு அதிகமாக கடல்வாழ் மீன்களைப் பிடிப்பது போலவே, சுறா மீன்களையும் மிக அதிக அளவில் பிடிகிக்கின்றனர். ஆண்டொன்றுக்கு 40 மில்லியன் சுறாமீன்களைப் பிடிக்கின்றார்கள் ^[3] . சுறாவின் செட்டை அல்லது மீன்சிறை , மீன்சிறகு என்னும் துடுப்பு போன்ற பகுதியை மக்கள் விரும்பி உண்ணுவதால் இப்படிப் பெருமளவில் சுறா மீன்கள் கொல்லப்படுகின்றன ^[3]

உள்ளமைப்பியல்

சுறாவின் பற்கள்

இரை உணவின் சதையை வெட்டி அறுக்கும் வகையிலமைந்த புலி சுறாவின் அரம்ப முனை பற்கள்

சுறாவின் பற்கள் மற்ற விலங்குகளில் காணப்படுவதைப்போல தாடையுடன் இணைந்திருப்பதில்லை் மாறாக அவை ஈறுகளில் நன்றாக பொதிந்திருக்குமாறு உருவாக்கப்பட்டுள்ளது.சுறாவின் வாழ்நாள் முழுவதும் பல வரிசைப் பற்கள் உள்ளிருந்து கொணரிப் பட்டை (conveyor belt) நகர்வதைப் போன்று முன்னோக்கி நிதானமாக நகர்ந்து பழைய பல் வரிசைகள் மாற்றப்பட்டுக் கொண்டே இருக்கின்றன.சில சுறாக்கள் தன் வாழ்நாளில் 30,000 க்கும் மேற்பட்ட பற்களை இழக்கின்றன.இந்த முறையிலான பற்களின் மாற்ற வீதமானது 8-10 நாட்கள் முதல் சில மாதங்கள் வரை கூட ஆகலாம்.பெரும்பாலான சுறா இனங்களில் ஒரு பல் இழந்தால் மற்றொரு பல் முன்னோக்கி நகர்ந்து அவ்விடத்தை சரி செய்கிறது. ஆனால் குக்கிகட்டர் சுறா (cookiecutter shark) என்றழைக்கப்படும் இனத்தில் ஒரு பல் இழந்தால் மொத்த பல் தொகுதியும் மாற்றப்பட்டு விடுகிறது.^[4].

சுறா பற்களின் வடிவமானது அவற்றின் உணவுப்பழக்கவழக்கத்தை பொருத்து வேறுபடுகிறது.நண்டு, இறால், போன்ற கிரத்தேசியா உயிரிகள் மற்றும் மெல்லுடலிகளை உணவாகக் கொள்ளும் சுறாக்களின் பற்களானது அவற்றை நசுக்கும் வகையில் தட்டையாகவும் நெருக்கமாகவும் அமைந்துள்ளன.மீன்களை உணவாக உட்கொள்ளும் சுறாக்களின் பற்களானது இரை மீன்களை நன்றாக பற்றிக்கொள்ள ஊசி முனை போல மாற்றமடைந்துள்ளது. மிகப்பெரிய இரைகளையும், பாலூட்டி இரைகளையும் கொன்று உண்ணும் சுறாக்களில் இரையுணவை பற்றிக்கொள்ள கூரான கீழ்வரிசைப் பற்களும் அதன் சதைகளைக் கிழிக்க முக்கோண வடிவ அரம்ப முனை மேல் வரிசைப் பற்களும் காணப்படுகின்றன.நுண்ணுயிர் மிதவை உண்ணியான பாஸ்கிங் சுறா எனும் ஒரு வகைச் சுறாவில் பற்கள் சிறியதாகவும் செயலற்றும் காணப்படுகின்றன^[5].

• புலிச்சுறாவின் தாடை

• விரிந்த நிலையில்

• மேல் பற்கள்

• கீழ் பற்கள்

எலும்புக்கூடு

சுறாவின் எலும்புக்கூடானது மற்ற எலும்புடைய மீன்கள் மற்றும் நிலவாழ் முதுகெழும்பு உயிரினங்களின் எலும்புகளிலிலிருந்து மிகவும் வேறுபட்டுக் காணப்படுகின்றன. சுறா மற்றும் தீருக்கை போன்ற குருத்தெலும்புடைய மீன் இனங்களில் எலும்புக்கூடானது குறுத்தெலும்புகள் மற்றும் இணைப்புத் திசுக்களால் ஆக்கப்பட்டுள்ளது. குறுத்தெலும்புகள் நெகிழும் மற்றும் வளையும் தன்மையுடையது. அந்த குறுத்தெலும்பு எலும்புக்கூட்டின் எடையை குறைப்பதால் சுறாவின் ஆற்றல் சேமிக்கப்படுகிறது. சுறாவுக்கு மார்பெலும்புக் கூடு இல்லாததால் நிலத்தில் அதன் எடை அழுத்தத்தால் தானாக நசுக்கப்படக்கூடும்.^[6] Because sharks do not have rib cages, they can easily be crushed under their own weight on land.^[7]

தாடை

சுறாவின் தாடையானது திருக்கை மீன்களுக்கு அமைந்திருப்பதைப் போல மண்டையோட்டுடன் இணைந்திருப்பதில்லை. சுறாவின் தாடை பரப்புகளுக்கு அதிக பலுவை தாங்கக்கூடிய மிகையான தாங்குதிறன் தேவைப்படுவதால் அவை அதிக வலுவுடன் உள்ளன.இத்தாடைகள் மிக நுண்ணிய அறுங்கோண தட்டுகளைக் கொண்ட அதிக எடையைத் தாங்கவல்ல தெசுரே (Tesserae) என்ற மெல்லிய படலங்களைக் கொண்ட அமைப்புடன் காணப்படுகிறது. இந்த மெல்லிய தெசுரே படலத்தில் கால்சியத்தாலான படிக தொகுதிகள் வழவழப்பான மொசைக் போன்று அடுக்கப்பட்டுள்ளன. இவ்வமைப்பு மற்ற விலங்குகளின் எலும்புத் தசைகளைப் போலவே அதிக பலத்துடன் காணப்படுகிறது. பொதுவாக சுறாக்களுக்கு ஒரு தெசுரே அடுக்கு மட்டும் காணப்படுகிறது. ஆனால் அளவில் பெரிய சுறாக்களான காளைக்சுறா , புலிச்சுறா, மற்றும் பெரும் வெள்ளைச்சுறா போன்றவற்றுக்கு அவற்றின் உடல் அளவைப் பொறுத்து அவ்வடுக்கு இரண்டு முதல் மூன்று வரை இருக்கக்கூடும். பெரிய வெண்சுறாக்களுக்கு ஐந்து அடுக்குகள் காணப்படுகிறது.அதிர்ச்சிகளை தாங்கும் வகையில் சுறாவின் நீள்மூக்குப்பகுதியில் பஞ்சு போன்ற வளையும் தன்மையுடைய குருத்தெலும்பு காணப்படுகிறது.

சுறாவின் துடுப்புக்கள்

சுறா எட்டு துடுப்புகள் கொண்டிருக்கும்.சுறாக்கள் துடுப்புக்களைப் பயன்படுத்தி நேரே உள்ள பொருட்களை விலகிச் செல்கின்றன.சுறாவின் துடுப்புக்களைக் கொண்டு தயாரிக்கப்படும் ஒருவகை சூப்புக்கு சீனாவில் பெரும் கிராக்கி நிலவுவதுதான் சுறாக்கள் இப்படி வேகமாக பிடிக்கப்படுவதற்கு முக்கிய காரணம் என்று கருதப்படுகிறது. சுறாக்கள் பிடிக்கப்பட்டு அவற்றின் துடுப்புக்கள் வெட்டி எடுக்கப்பட்டு மீதமுள்ள சுறாக்களின் உடல் கடலிலேயே தூக்கி வீசப்பட்டுகிறது.^[8]

சுறாவின் வால்கள்

வால்களின் அளவைப் பொறுத்து வேகம், முடுக்கம், உந்து சக்தி போன்றவற்றை சுறாவுக்கு அளிக்கிறது.சுறா இனங்களில் வால் துடுப்பின் வடிவம் அவற்றின் தனித்தனி சுற்றுச்சூழல்களின் அடிப்படையிலமைந்த பரினாம வளர்ச்சியைப் பொறுத்து மாறுபடுகிறது. சுறாக்களில் இணையிலா வால் துடுப்பு (heterocercal caudal fin) காணப்படுகிறது. அதாவது சமசற்று மேல்புற துடுப்புப் பகுதி பெரிதாகவும் கீழ்புற துடுப்புப் பகுதி சிறிதாகவும் காணப்படும்.ஏனெனில் சுறாவின் முதுகெழும்புத் தொடரானது மேல் துடுப்பு வரை நீண்டுள்ளதால் இது தசை இணைப்புக்கான ஒரு பெரிய மேற்பரப்பு பகுதியை உருவாக்குகிறது. சமச்சீரான வால் துடுப்பு (homocercal caudal fin) கொண்ட மற்ற மீன் இனங்களைக் காட்டிலும் சுறாவின் இந்த வால் அமைப்பு நன்றாக நீரில் நகரவும், மிதக்கவும் உதவுகிறது.

அழிவடையக் காரணம்

இவை மனிதனால் வேட்டையாடப்பட்டே அதிகளவு அழிவடைகின்றன. மனிதர்கள் கிழவான் போன்ற மீன்களை வேட்டையாடும் போது பிடிபட்டு அழிவடைகின்றன. மனிதன் சுறாக்களை வேட்டையாடுவதன் நோக்கம்:

• அவற்றின் செட்டைகளை(துடுப்புகளை) பெற்றுக்கொள்ள
• இறைச்சிக்காக
• சுறா எண்ணெய் பெற்றுக்கொள்ள