Moschatel, Townhall Clock

Piżmaczek wiosenny^[3] (Adoxa moschatellina) – gatunek rośliny należący do rodziny piżmaczkowatych. Roślina zakwitająca wczesną wiosną. Jej nazwa pochodzi od charakterystycznego zapachu piżma wydzielanego przez kwitnące kwiaty^[4].

Rozmieszczenie geograficzne

Występuje w całej Europie, w części Ameryki Północnej, na znacznej części Azji oraz w Afryce Północnej (w Maroku)^[5]. W Polsce jest gatunkiem rodzimym^[6]. Występuje na całym terytorium, w wielu obszarach jest pospolity, rzadziej spotykany w rejonie Borów Dolnośląskich, Górnego Śląska i Polski północno-wschodniej^[7]. Roślina niepozorna, z drobnymi kwiatami, krótko kwitnąca i dlatego często niezauważana^[4].

Morfologia

Łodyga

Wzniesiona, o wysokości 5-15 cm, naga, z dwoma tylko liśćmi i pojedynczym kwiatostanem na szczycie.

Kłącze

Pełzające i węzłowato zgrubiałe. Pokryte jest mięsistymi łuskami. Na końcu wypuszcza zgrubiałe rozłogi, za pomocą których rozmnaża się wegetatywnie^[4].

Liście

1-3 długoogonkowe liście odziomkowe. Są one pojedynczo lub podwójnie 3-sieczne, a każdy odcinek jest nierówno 3-klapowy. Są one bardzo delikatne i na spodniej stronie blaszki błyszczące. Dwa wyrastające naprzeciwlegle liście łodygowe są również bardzo delikatne, pojedynczo lub podwójnie 3-sieczne^[4][8].

Kwiaty

Przeważnie 5 kwiatów zebranych w główkę na szczycie łodygi. Środkowy kwiat jest 4-krotny i ma 8 pręcików, pozostałe 4 boczne kwiaty są 5-krotne i mają po 10 pręcików. Wszystkie kwiaty mają żółtozielony, niepozorny kolor^[4].

Owoc

Podobny do pestkowca i zawierający 3-5 nasion^[4].

Łan

Kwitnący pęd

Główka kwiatowa

Kwiat

Biologia i ekologia

Rozwój

Bylina, geofit ryzomowy. Przedprątne kwiaty kwitną od marca do kwietnia i wytwarzają nektar. Zapylane są przeważnie przez drobne owady, jednak jeśli nie nastąpi zapylenie krzyżowe, dochodzi do samozapylenia, po pewnym bowiem czasie pręciki wyginają się do środka, dotykając pylnikami znamienia słupka. Roślina bardzo rzadko wytwarza nasiona, jeśli zaś rośnie w zacienionych miejscach, nigdy nie owocuje. Rozmnaża się głównie wegetatywnie^[4].

Siedlisko

Występuje w cienistych lasach i zaroślach, na próchnicznych lub gliniastych glebach. W górach występuje po piętro kosodrzewiny. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla rzędu Fagetalia^[9].

Genetyka

Liczba chromosomów 2n = 36^[6].

Korelacje międzygatunkowe

Na piżmaczku wiosennym pasożytują grzyby Ramularia adoxae i Septoria adoxae powodujące plamistość liści, oraz 3 gatunki grzybów z rodzaju Puccinia (Puccinia adoxae, Puccinia albescens, Puccinia argentata), wywołujące chorobę zwaną rdzą. Na pędach żerują larwy pluskwiaków Paracharactus gracilicornis i Sciapteryx consobrina^[10].

Przypisy