Çığırğan qartalça (lat. Aquila clanga) - qartal cinsinə aid quş növü.
Statusu
Nadirdir.
Kateqoriyası
(VU). Mənfi təsirlərə həssasdır.
Genefond əhəmiyyəti
Cinsin 5 növündən biridir.
Qısa təsviri
Bozqır qartalından az kiçikdir. Səsi bərk çıxır–“kiyak-kiyak”. Rəngi qara-qonurdur [1][2].
Yayılması
Avropa və Asiyada yayılıb [3]. Azərbaycanda miqrasiya vaxtında olur, düzənlikdə tək-tək qışlayır [4][5][6]
Yaşayış yeri və həyat tərzi
Mart-apreldə və bir də sentyabrda dağda və düzəndə görünür [7]. Seyrək hündür ağac olan sahələri xoşlayır. Azərbaycanda miqrant populyasiyası qurbağa, kərtənkələ, siçanabənzər gəmiricilər və quşlar ilə yemlənir [8]. Lakin yediyi quşların çoxu ovçular tərəfindən yaralanmış olanlardır [9].
Sayı
XX əsrin axırına qədər adi saylı [10][11], sonralar isə nadir olub [12][13][14]. Qışlamasını təsdiq edən müşahidə yoxdur [15]. Son 10 ildə qışlamasını heç kim görməyib [16]. Miqrasiya dövründə isə 2000-ci ildə cəmi 46 quş qeyd edilib [17]. Son 10 ildə 30 quşdan çox olmayıb [18], yəni 35 % azalıb.
Məhdudlaşdırıcı amillər
Azərbaycandan keçən populyasiyanın sayı Xəzər dənizindən şimala tərəf yerləşən ərazidən (Rusiya) asılıdır. Azərbaycanda miqrasiya dövründə olarkən zərərli hesab edilib ovlanması da nadir olmasına rəvac verib [19].
Əhali üçün əhəmiyyəti
Siçan yeməsi faydalıdır. Sanitar əhəmiyyəti də var.
Qorunması üçün qəbul edilmiş tədbirlər
Ovlanması qadağandır. Bioloji müxtəlifliyin saxlanılması prinsipinə əsasən, CİTES, Bern və Bonn konvensiyalarına daxil edilib. Beynəlxalq miqyasda qorunur.
Qorunması üçün məsləhət görülmüş tədbirlər
Əhaliyə tanıdılması və qorunmasının vacibliyinin əhaliyə geniş izah edilməsi.
İstinadlar
-
↑ Mustafayev Q.T., Sadıqova N.A. Azərbaycanın quşları. Bakı, “Çaşıoğlu”, 2005, s. 142;
-
↑ Дементьев Г.П., Гладков Н.А. (ред.). Птицы Советского Союза. М.Л., “Советская наука”, 1951, том I, с. 284-287;
-
↑ Дементьев Г.П., Гладков Н.А. (ред.). Птицы Советского Союза. М.Л., “Советская наука”, 1951, том I, с. 284-287;
-
↑ Əbdürrəhmanov Y.Ə., Mustafayev Q.T. (red.). Azərbaycan faunası. VI cild. Quşlar (Non passeriformes). Bakı, “Elm”, 1977, s. 156-157;
-
↑ Mustafayev Q.T., Sadıqova N.A. Azərbaycanın quşları. Bakı, “Çaşıoğlu”, 2005, s. 142;
-
↑ Mustafayev Q.T., Babayev İ.R. və b. Quşlar sinfi-Aves // Azərbaycanın heyvanlar aləmi. III cild. Onurğalılar. Bakı, “Elm”, 2004, s. 289;
-
↑ Mustafayev Q.T.,Sadıqova N.A. və b. Azərbaycanın qızılquşkimiləri və Qırmızı kitab // “Biologiyada elmi nailiyyətlər” mövzusunda Respub. elmi konf. mat-rı., Bakı, BDU, 2009, s. 290-292;
-
↑ Mustafayev Q.T., Babayev İ.R. Lənkəran-Talış bölgəsində nadir və nəsli kəsilmək qorxusu olan quşlar // Zoologiya İnstitutunun əsərlər toplusu (Musayev-85). Bakı, “Elm”, 2006, s. 80-82;
-
↑ Дементьев Г.П., Гладков Н.А. (ред.). Птицы Советского Союза. М.Л., “Советская наука”, 1951, том I, с. 284-287;
-
↑ Исаков Ю.А., Воробьев К.А. Обзор зимовок и пролета птиц на Южном Каспии // Тр. Всесоюзн. орнитол. Заповедника Гасан-Кули, вып. 1, 1940, с. 99;
-
↑ Радде Г. Орнитологическая фауна Кавказа. Тифлис, изд-во Кав-казского музея, 1884, с. 66-67; 10. Сатунин К.А. Материалы к по-знанию птиц Кавказского края // Изв. Кавказск. отд. РГО, Тифлис, 1907, с. 119.
-
↑ Mustafayev Q.T., Sadıqova N.A. Azərbaycanın quşları. Bakı, “Çaşıoğlu”, 2005, s. 142;
-
↑ Mustafayev Q.T., Babayev İ.R. və b. Quşlar sinfi-Aves // Azərbaycanın heyvanlar aləmi. III cild. Onurğalılar. Bakı, “Elm”, 2004, s. 289;
-
↑ Mustafayev Q.T.,Sadıqova N.A. və b. Azərbaycanın qızılquşkimiləri və Qırmızı kitab // “Biologiyada elmi nailiyyətlər” mövzusunda Respub. elmi konf. mat-rı., Bakı, BDU, 2009, s. 290-292;
-
↑ Mustafayev Q.T., Sadıqova N.A. Təbiətdə quşların yemlənmə qaydalarına görə yaranan qrupları // XXI əsrdə “Biologiyanın aktual prob-lemləri” mövzusunda Respublika elmi konf. mat - rı., Bakı, BDU, 2010, s. 126 - 132;
-
↑ Mustafayev Q.T.,Sadıqova N.A. və b. Azərbaycanın qızılquşkimiləri və Qırmızı kitab // “Biologiyada elmi nailiyyətlər” mövzusunda Respub. elmi konf. mat-rı., Bakı, BDU, 2009, s. 290-292;
-
↑ Mustafayev Q.T., Sadıqova N.A. Təbiətdə quşların yemlənmə qaydalarına görə yaranan qrupları // XXI əsrdə “Biologiyanın aktual prob-lemləri” mövzusunda Respublika elmi konf. mat - rı., Bakı, BDU, 2010, s. 126 - 132;
-
↑ Mustafayev Q.T.,Sadıqova N.A. və b. Azərbaycanın qızılquşkimiləri və Qırmızı kitab // “Biologiyada elmi nailiyyətlər” mövzusunda Respub. elmi konf. mat-rı., Bakı, BDU, 2009, s. 290-292;
-
↑ Mustafayev Q.T., Sadıqova N.A. Təbiətdə quşların yemlənmə qaydalarına görə yaranan qrupları // XXI əsrdə “Biologiyanın aktual prob-lemləri” mövzusunda Respublika elmi konf. mat - rı., Bakı, BDU, 2010, s. 126 - 132;
Ədəbiyyat
- Mustafayev Q.T., Babayev İ.R. Quşların qorunması (monoqrafiya). Bakı, "Elm", 2012, 255 s.
Xarici keçidlər