Gəndalaş (lat. Sambucus)[1] - adokskimilər fəsiləsinə aid bitki cinsi.[2]
Cinsin tərkibinə Şimal yarımkürəsində, eləcə də Avstraliyada geniş yayılmış 25-ə yaxın kol, çox da böyük olmayan ağac və nadir çoxillik ot bitki növləri daxildir.
Gəndalaş (lat. Sambucus) - adokskimilər fəsiləsinə aid bitki cinsi.
Cinsin tərkibinə Şimal yarımkürəsində, eləcə də Avstraliyada geniş yayılmış 25-ə yaxın kol, çox da böyük olmayan ağac və nadir çoxillik ot bitki növləri daxildir.
Sambucus és un gènere de plantes amb flor de la família de les adoxàcies. Tradicionalment Sambucus s'assignava a la família Caprifoliaceae[4] però actualment les recerques genètiques han fet ubicar aquest gènere dins la família Adoxaceae.[5] És un gènere originari de les zones de clima temperat o subtropical dels hemisferis nord i sud. Generalment són arbres i arbusts però hi ha dues espècies herbàcies (una d'elles l'évol). Les fulles són oposades i compostes. Les flors són menudes i formen grups semblants a umbel·les. Els fruits són baies.
Sambucus és un gènere de plantes amb flor de la família de les adoxàcies. Tradicionalment Sambucus s'assignava a la família Caprifoliaceae però actualment les recerques genètiques han fet ubicar aquest gènere dins la família Adoxaceae. És un gènere originari de les zones de clima temperat o subtropical dels hemisferis nord i sud. Generalment són arbres i arbusts però hi ha dues espècies herbàcies (una d'elles l'évol). Les fulles són oposades i compostes. Les flors són menudes i formen grups semblants a umbel·les. Els fruits són baies.
Bez (Sambucus) je rod vyšších dvouděložných rostlin patřící do čeledi pižmovkovité (Adoxaceae). Zahrnuje asi 40 druhů dřevin i bylin, rozšířených zejména v mírném pásu a subtropech. V České republice rostou 3 druhy. Některé druhy a kultivary bezu jsou pěstovány jako okrasné dřeviny.
Bezy jsou opadavé keře, stromy nebo i vytrvalé byliny se vstřícnými zpeřenými listy. Kořenový systém je bohatě větvený a mělký. Listy jsou na okraji pilovité, s palisty nebo s nektárii vzniklými přeměnou palistů. Větve jsou tlusté, s nápadnými lenticelami a tlustou dření. Květenství jsou koncové vrcholičnaté laty nebo ploché vrcholíky. Květy jsou pravidelné, drobné, většinou pětičetné, bílé, zelenavé nebo žlutavé. Kališní i korunní lístky jsou srostlé. Tyčinek je 5, jsou přirostlé při bázi koruny a vyčnívají ven. Semeník obsahuje 3 až 5 komůrek, v každé je jediné vajíčko. Plodem je dužnatá, nejčastěji černá nebo červená peckovice připomínající bobuli a obsahující 3 až 5 semen.[1][2][3]
Rod zahrnuje asi 40 druhů rozšířených v mírném a subtropickém pásu obou polokoulí a v některých horských oblastech tropů. Není zastoupen v subsaharské Africe. V ČR je zastoupen 3 původními druhy: bez černý (Sambucus nigra), bez chebdí (S. ebulus) a bez červený (S. racemosa).[2] Mimo tyto 3 druhy roste v Evropě ještě bez sibiřský (S. sibirica), rozšířený ve středním a východním Rusku.[4]
Detail květů bezu černého
Kvetoucí bez chebdí
Zralé plody bezu červeného
Zimní větévka bezu červeného
Jako bez se někdy lidově označuje i šeřík obecný (Syringa vulgaris), který však s bezem není nijak příbuzný (patří do řádu hluchavkotvarých).
Jako okrasné dřeviny jsou u nás nejčastěji pěstovány různé kultivary bezu černého, lišící se především tvarem a zbarvením listů a celkovým vzrůstem.[5]
Bez černý je využíván v lidovém léčitelství a plody jsou různým způsobem zpracovávány na šťávy, džemy apod.[2]
Bez (Sambucus) je rod vyšších dvouděložných rostlin patřící do čeledi pižmovkovité (Adoxaceae). Zahrnuje asi 40 druhů dřevin i bylin, rozšířených zejména v mírném pásu a subtropech. V České republice rostou 3 druhy. Některé druhy a kultivary bezu jsou pěstovány jako okrasné dřeviny.
Hyld (Sambucus) er slægt med 15-20 arter, som hører hjemme i Nord- og Sydamerika, Asien og Europa. Det er små træer, buske og stauder. De modsatte eller spredte blade er uligefinnede og består af 3-9 elliptiske småblade, der oftest har savtakket rand. Blomsterne er regelmæssige, 5-tallige og oftest hvide. Frugterne er bæragtige stenfrugter, som indeholder 1-5 kerner. Barken indeholder calciumoxalat.
Her beskrives kun de arter, som er vildtvoksende i Danmark, eller som dyrkes her.
Beskrevne arter
Die Holunder (Sambucus) bilden eine Pflanzengattung in der Familie der Moschuskrautgewächse (Adoxaceae). Die Gattung enthält weltweit etwas mehr als zwanzig Arten, von denen drei in Mitteleuropa heimisch sind. Am bekanntesten von diesen drei Arten ist der Schwarze Holunder, der im heutigen Sprachgebrauch meist verkürzt als „Holunder“, in Norddeutschland oft auch als „Fliederbeerbusch“ und in der Pfalz, Altbayern und Österreich als „Holler“ oder in der Schweiz und im Schwäbisch-Allemannischen als „Holder“ bezeichnet wird (mit „der“ von indogermanisch deru- „Eiche, Baum“, mittelniederdeutsch „ter“ → engl. tree). Daneben gibt es den ebenfalls strauchförmigen Roten Holunder und den staudenförmigen Zwerg-Holunder. Die Arten wachsen im gemäßigten bis subtropischen Klima und in höheren Lagen von tropischen Gebirgen.
Die Früchte des Holunders sind botanisch betrachtet kein Beerenobst, sondern Steinobst.[1]
Holunder-Arten sind meist verholzende Pflanzen und wachsen als Halbsträucher, Sträucher oder kleine Bäume. Sie erreichen meist Wuchshöhen von 1 bis 15 Metern und sind oft sommergrün.
Die gegenständigen Laubblätter sind unpaarig gefiedert und bestehen aus drei bis neun elliptischen, meist gesägten Fiederblättchen. Manchmal kann man an den basalen Fiederpaaren Ansätze zu sekundärer Fiederung erkennen. Die Nebenblätter sind groß bis unauffällig oder fehlen, manchmal sind sie zu Drüsen oder einem Haarsaum reduziert.
In endständigen, schirmtraubigen oder rispigen Blütenständen stehen viele Blüten zusammen.
Die zwittrigen Blüten sind meist radiärsymmetrisch und drei- bis fünfzählig mit doppelter Blütenhülle.[2] Die drei bis fünf winzigen Kelchblätter sind zu einer kurzen Röhre verwachsen. Die drei bis fünf meist weißen Kronblätter sind kurz verwachsen. Es ist nur ein Kreis mit fünf Staubblättern vorhanden, die in der Basis der Krone inseriert sind. Die Staubbeutel sind länglich. Drei bis fünf Fruchtblätter sind zu einem drei- bis fünfkammerigen Fruchtknoten verwachsen. Je Fruchtblatt ist nur eine Samenanlage vorhanden. Der sehr kurze Griffel endet in drei bis fünf kopfigen Narben.
Die Blütenformel lautet ⋆ K ( 5 ) [ C ( 5 ) A 5 ] G ( 5 − 1 ) {displaystyle star ;K_{(5)};{[C_{(5)}A_{5}]};G_{(5-1)}} .
Die beerenähnlichen Steinfrüchte können bei Reife schwarz, blau oder rot sein und enthalten drei bis fünf Samen. Die Samen besitzen eine häutige Testa.
Rinde und Mark enthalten Calciumoxalat-Kristalle.
Der Gattungsname Sambucus wurde 1753 durch Carl von Linné in Species Plantarum, Band 1, S. 269–270 erstveröffentlicht. Als Lectotypus wurde (Sambucus nigra L.) festgelegt.
Die Stellung der Gattung Sambucus im Pflanzensystem ist seit langer Zeit umstritten. Die Botaniker der Angiosperm Phylogeny Group haben die Gattung heute in die Familie der Moschuskrautgewächse (Adoxaceae) eingegliedert. Davor gehörte sie lange Zeit zur Familie der Geißblattgewächse (Caprifoliaceae), von der sie sich jedoch in zahlreichen Punkten deutlich unterschied. Der Versuch einer neuen Gruppierung führte um 1900 sogar dazu, dass eine eigene Familie Sambucaceae Batsch ex Borkh. (veröffentlicht 1797 in Botanisches Wörterbuch, Band 2, S. 322) reaktiviert wurde, sodass die Gattung Sambucus lange Zeit alleine die monogenerische Familie Sambucaceae bildete.
Es gibt etwas mehr als 20 Sambucus-Arten (Auswahl):[3]
Nicht nur Bäume waren Gegenstand religiöser, mythologischer und abergläubischer bzw. volksgläubiger Vorstellungen[7], auch andere Pflanzen wie der Holunderbusch, für den sich sowohl positive wie negative Konnotationen festhalten lassen (siehe auch: Schwarzer Holunder im Volksglauben).
In der nordischen Mythologie der Germanen existierte die Vorstellung, dass „Freya, die Beschützerin von Haus und Hof, sich den Holunderbusch zum Wohnsitz auserwählt habe“. Die Göttin der Quellen und Brunnen, Holla, wurde unter dem Hollerbusch „um die Fruchtbarkeit der Felder“ gebeten. An der Blüte des Holunders meinten die Bauern zudem, die Reichhaltigkeit der nachfolgenden Ernte ablesen zu können. Die Vorstellung, dass im Holunder die guten Geister wohnten, war bei Griechen, Römern und Germanen gleichermaßen bekannt, mit der Folge, dass es Sitte gewesen sei, „den Holunder in der Nähe des Hauses zu pflanzen“; allerdings niemals unter dem Schlafzimmer, da der schwere, süßliche Duft der Blüten benommen mache. Außerdem galt ein bei der Bestattung auf das Grab gestecktes Kreuz aus Holunder, das nach einiger Zeit wieder grünte, als Zeichen dafür, dass „dem Verstorbenen ein seliges Jenseits beschieden war“.[8] Im Schweizer Alpenraum galt der Holunderbaum auch als Tor zum Jenseits, besungen im mythologischen Baumlieder-Album von Roland Zoss.
Der ebenfalls existierende Holunder-Beiname Baum des Teufels ist hingegen mit dem Christentum verbunden: Judas Iskariot soll sich nach dem Verrat an Jesus an einem Holunder erhängt haben.[9] Weitere negativ konnotierte mit dem Holunder verknüpfte Vorstellungen, die als Aberglaube bzw. Volksglaube bezeichnet werden können, sind:[8]
Peter Kurz, Michael Machatschek und Bernhard Igelhauser bezeichnen den Holunder mit Blick auf die dem Holunder im Volks- und Aberglauben der Landbevölkerung zugeschriebenen Heilwirkungen als „Apotheke des Einödbauern“. Insbesondere der „berühmte Fliedertee wurde Grundbestandteil der sogenannten Bauernapotheke“. Vor diesem Hintergrund werden folgende Praktiken genannt:[10]
Als mit bestimmten Zeitpunkten und Orten verknüpfte magische Heilwirkungen sind zu nennen:[10]
Holunderbeeren enthalten im unreifen Zustand Sambunigrin und sind damit giftig. Der Verzehr unreifer Beeren kann Übelkeit verursachen. Reife Früchte sind größtenteils frei vom Sambunigrin, können aber bei empfindlichen Menschen dennoch Übelkeit auslösen, so dass die Beeren erst durch Erhitzen allgemein genießbar werden. Holunder wird oft zu Gelee, Marmelade oder Getränken wie Holunderbeersaft verarbeitet.[11]
Holunderbeeren enthalten je 100 Gramm 18,4 g Kohlenhydrate (darunter 7 g Ballaststoffe), 0,5 g Fett und 0,66 g Eiweiß. Der Nährwert beträgt 306 kJ (73 kcal). Die Beeren enthalten vor allem größere Mengen an Vitamin C und Vitamin B6, daneben kommen auch noch einige andere B-Vitamine in nennenswerten Mengen vor.[12]
Die Holunder (Sambucus) bilden eine Pflanzengattung in der Familie der Moschuskrautgewächse (Adoxaceae). Die Gattung enthält weltweit etwas mehr als zwanzig Arten, von denen drei in Mitteleuropa heimisch sind. Am bekanntesten von diesen drei Arten ist der Schwarze Holunder, der im heutigen Sprachgebrauch meist verkürzt als „Holunder“, in Norddeutschland oft auch als „Fliederbeerbusch“ und in der Pfalz, Altbayern und Österreich als „Holler“ oder in der Schweiz und im Schwäbisch-Allemannischen als „Holder“ bezeichnet wird (mit „der“ von indogermanisch deru- „Eiche, Baum“, mittelniederdeutsch „ter“ → engl. tree). Daneben gibt es den ebenfalls strauchförmigen Roten Holunder und den staudenförmigen Zwerg-Holunder. Die Arten wachsen im gemäßigten bis subtropischen Klima und in höheren Lagen von tropischen Gebirgen.
Die Früchte des Holunders sind botanisch betrachtet kein Beerenobst, sondern Steinobst.
Bazge, murwer an jî mûrîwer/morîwer (Sambucus) ji cinsê Vibirnum, deviyek ji famîleya adoksasiyan (Adoxaceae) e û li Kurdistanê jî digihê.
Navê wê yê giştî, ango navê cinsê Sambucus sala 1753'yê ji aliyê Carl von Linné ve, di Species Plantarum, cild 1, rûpel 269-270'yê de hatiye dayîn. Navdara vê cinsê bazgeya reş (Sambucus nigra) e.
Zêdetirî deh cureyên bazgeyê hene:
Murwera bifêkî ya şîn (Sambucus cerulea):
Cureyên din ên Sambucus racemosa:
Fêkiyên Bazgeya genî (Sambucus racemosa subsp. pubens)
Bazge, murwer an jî mûrîwer/morîwer (Sambucus) ji cinsê Vibirnum, deviyek ji famîleya adoksasiyan (Adoxaceae) e û li Kurdistanê jî digihê.
Navê wê yê giştî, ango navê cinsê Sambucus sala 1753'yê ji aliyê Carl von Linné ve, di Species Plantarum, cild 1, rûpel 269-270'yê de hatiye dayîn. Navdara vê cinsê bazgeya reş (Sambucus nigra) e.
Zêdetirî deh cureyên bazgeyê hene:
Bazgeya awistraliyayî (Sambucus australis) Bazgeya kanadayî (Sambucus canadensis) Murwera bifêkî ya şîn (Sambucus cerulea) Bazgeya Çînê (Sambucus javanica) Bazgeya meksîkî (Sambucus mexicana) Bazgeya reş (Sambucus nigra) Bazgeya kanaryayî (Sambucus palmensis) Bazgeya Perûyê (Sambucus peruviana) Bazgeya Floridayê (Sambucus simpsonii) Bazgeya dêmî (Sambucus velutina) Murwera bifêkî ya reş (Sambucus melanocarpa) Murwera bifêkî ya sor (Sambucus racemosa) Bazgeya sor a Pasîfîkê (Sambucus callicarpa) Bazgeya sor a çînî (Sambucus chinensis) Bazgeya sor a korêyî (Sambucus latipinna) Bazgeya sor a bejî (Sambucus microbotrys) Bazgeya sor a amerîkayî (Sambucus pubens) Bazgeya genî (Sambucus racemosa) Bazegya sor a Japon (Sambucus sieboldiana) Bazgeya sor a qefqazî (Sambucus tigranii) Bazgeya sor a çînî (Sambucus williamsii) Bazgeya zer (Sambucus australasica) Bazgeya spî (Sambucus gaudichaudiana) Bazgeya esûsekî ya asyayî (Sambucus adnata) Bazgeya esûsekî ya ewropayî (Sambucus ebulus)De Flearen (Sambucus) is in skaai fan hurdgroeiende strûken of lytse beammen.
Yn de maitiid (ein maaie-juny) drage se skermstrûzen fan wite of krêmekleurige blommen, dêrnei komme lytse reade, blauëftige of swarte fruchten, dy't beien neamd wurde, mar feitlik stienfruchten binne. Der binne ek flearen mei goudkleurich en pears blêd en en rôze blommen. Jonge tûken binne grien, krûdeftich, binne beset mei koarkwarten, befetsje in wyt, spûnzich moarch en ferhoutsje letter.
De Flearen hawwe ferlit fan stikstofrike grûn, mar fierders binne der gjin bysûndere waakstbetingsten.
Yn de hiele wrâld binne der 25 soarten, dêr't trije fan yn Nederlân en Belgje foarkomme:
Dan binne der noch de neikommende rassen, spesjaal foar de produksje fan beien mei in heech kleurstofgehalte: 'Skondol', 'Samyl', 'Sampo', 'Mammut' en 'Haschberg'.
Fanâld wurde der allerhanne genêskreftige eigenskippen oan de flear taskreaun, foaral at er by of op in deahúske groeide. De seane bast (nei boppe ta skyld) befoardere it switten en it opjaan fan iten. At de bast nei ûnderen ta ôfskyld wie befoardere dat de trochgong. Fierders waard flear tapast by de flearen (jicht) en in ôflûksel fan de bast koe tsjinje as eachwetter.
Yn Wierum ferballe men koarts yn in flearbeam (lokaal: bossebeam). Yn de Wâlden koe men in kweade geast mei in fleartûke út de bedstee ferjeie.
In splinter fan flearhout, ferkrige troch it snijen fan in krús yn de bast, wie goed tsjin pine yn'e mûle. By hûzen waard in flear set om miggen oan te lûken en sa út it hûs te hâlden en it soe ek mycheamels op in ôfstân hâlde.
Sawol de blommen as de beien wurde brûkt foar it meitsjen fan wyn; de beien wurde ek ferwurke ta jenever, likeur en sjem, sjerp of sjelei. De beien kinne better net rau iten wurde om't se in licht fergiftige stof befetsje, it saneamde sambunigrine, dat troch sieden ûnskealik makke wurdt. Alle griene parten fan de flear kinne net iten wurde fanwegen de stof glukoside.
Fierders wurde de blommen wol ferwurke yn oaljekoeken en kin der ranja fan makke wurde.
Yn Bearse wurdt nôtjenever op basis fan flearbeisop bottele, it Beers Vlierke. Dizze drank smakket swiet. En yn Lommel bestiet in likeur op basis fan flearbeien mei de namme Klotsenbos.
In útholle rjochte stâle waard troch bern wol in bos (klapbus, sjitbus) fan makke en koe ek tsjinje as pylkpunt.
Yn in dûbbel-bline stúdzje is dúdlik wurden dat flearbeien in posityf effekt hawwe by de behanneling fan ynfluenza B.[1]
In lytse stúdzje, mei 60 persoanen, út 2004 liet sjen dat sa'n 90% fan de gryppasjinten (90% ynfektearre mei it A-firus) dy't in flearbeie-ekstrakt hân hienen nei trije dagen al hieldal frij wienen fan grypferskynsels; dejingen dy't in plasebo krigen hiene dienen der seis dagen oer en brûkten boppedat mear pinestillers en noassprays. Bywurkings waarden net sjoen. Dizze stúdzje liet sjen dat it foar ynfluenza A wat docht, seit ûndersiker Erling Thom, fan de Universiteit fan Oslo.[2]Der wurdt toch dat de ant-oksidanten yn it úttreksel it ymmúnsysteem stimulearje en dat wer oare stoffen in ûntstekkingsremjend effekt hawwe.
Foar de Germanen wie de flearbeam hillich en wijd oan de god Tonger. De flear beskerme tsjin kweade geasten troch harren oan te lûken. In flear mocht net samar omkapt wurde, earst moast der respekt betoand wurde. It snoeisel waard op de grûn lein sadat mooglik oanwêzige geasten de grûn ynkrûpe koenen.
By begraffenissen waarden wol fleartûkjes op de kiste lein en deagravers woene wol flearblommen yn de klean stekke at hja in deade helje moasten. At in flear der ôfhelle waard soe der immen komme te stjerren.
Nei de komst fan it Kristendom waard de flear frijwat min makke. Judas Iskariot soe him nei it ferrie fan Jezus oan in flearbeam ophongen hawwe.
De flear is weardplant foar de mikroflinters Epagoge grotiana, Anania coronata en Udea prunalis.
De Flearen (Sambucus) is in skaai fan hurdgroeiende strûken of lytse beammen.
Halbuumer (Sambucus) san en plaantenskööl uun det famile faan a Moschuskrüüsplaanten (Adoxaceae). Diar hiar tjiin bit twuntag slacher tu, uun Madeleuroopa waaks trii.
S. adnata – S. australasica – S. australis – S. canadensis – S. cerulea – S. chinensis – S. ebulus – S. gaudichaudiana – S. henriana – S. javanica – S. maderensis – S. nigra – S. palmensis – S. peruviana – S. racemosa – S. siberica – S. strumpfii – S. tigranii – S. wightiana – S. williamsii
Halbuumer (Sambucus) san en plaantenskööl uun det famile faan a Moschuskrüüsplaanten (Adoxaceae). Diar hiar tjiin bit twuntag slacher tu, uun Madeleuroopa waaks trii.
Heulenteul ouch waal Eulenteul, Heulenteer of Heulentaer geneump (Latien: Sambucus. Nederlands:Vlierbessenstruik of Vledder) is ein gesjlach van sjnelgreujende heëstersaorte of klein buim en zint in te deile biej de kamperfoelie-èchtige. In de lente drage ze tuule van witte of crèmekleurige blome, gevolg door klein roaj, blawechtige of zjwarte vruchte. Ouch kump d'r 'ne vlier veur mèt 'n paars blaad en raoze bleum.
Daenaeve zint d'r de volgende rasse sjpeciaal veur de preductie van besse mèt ein hoag kleursjtofgehalte: 'Skondol', 'Samyl', 'Sampo', 'Mammut' en 'Haschberg'.
Waereldwied kènt 't geslach 25 saorte, wovan d'r drie in Nederland en Belsj veurkómme:
Zoawaal ’t blaad, de bloesem es ouch de vruchte van de heulenteul woorte vreuger, mèr noe soms ouch nog, door völ luuj gebruuk veur allerlei toepassinge. De Grieke en Remeine gebruukde de heulenteul es genaesmiddel.
Thee van de blajer wirk bloodreinegend. Thee van de blome versjterk de aafwaer. Gekaokde besse versjterke de sjtofwisseling en waere ingezat taenge ischias en reuma. Vlierbessesiroap is good veur de kael biej 'n verkawdheid. 't Hulp de koarts te óngerdrökke biej griep.
Gekneusde blajer biejeingebónje baove 'n deur of raam hawwe mögge op aafsjtand. Kranse van vliertek lègk me euver de köp van paerd óm lestige vlege op aafsjtand te hawwe.
Zoawaal de bleum es de besse waere gebruuk veur 't make van wien; de besse waere ouch verwirk tot sjnaps en sjem of sjeleij. Vreuger woorte de besse van de kroetvlier ouch gebruuk voor ’t verve van sjtóf. De besse van kroetvlier kènne baeter neet rauw waere gegaete aangezeen ze lich verguftig zeen. Ze bevatte de nao dit gesjlach geneumde sjtof sambunigrine, die door kaoke ónsjadelik wirt gemaak.
Van de bloomsjerme kènne vlierbloesembeignets waere gemaak, ein toetje. Hiejveur mótte dees in 'n besjlaag waere geduip en daonao in ruum vèt goudbroen waere gebakke.[1]
Vlierbloesem lieët me aeve trèkke in water en gefilterd kènt me daovan limmenaad make dae verfrisjend en zjweitaafdrievend wirk, sjpeciaal biej verkawdheid. Dit kènt ouch mèt de jóng sjöt gedaon waere in de periood van Sint Jan (24 juni) die dan op zien krachtigste zint.
Vlierbesse waere altied gekaok, ze bevatte völ vitamines. Ze gaeve eine pittige sjmaak biej 't toevoge aan kroezjelesjem. Me kènt ouch van vlier zelf 'ne sjterke sjem (confituur) of siroap make. Gezeef is deze siroap 'n good hoosmiddel taenge kael- en boekpien.
In Beerse wirt graanjenever op basis van vlierbessesaap gebotteld, 't Beers Vlierke. Dees sjtreekdrank haet 'ne zeute sjmaak. En in Lommel besjeit 'ne likeur op basis van vlierbesse, Klotsenbos geneump.
De vlier is de favoriete waardplant (gastheër) veur de microvlinders Epagoge grotiana, Phlyctaenia coronata en Udea prunalis van de sjummel (zjwam) Judasoar. De besse van de heulenteul zint ein belangrieke brón van voedsel veur völ veugel.
Heulenteul ouch waal Eulenteul, Heulenteer of Heulentaer geneump (Latien: Sambucus. Nederlands:Vlierbessenstruik of Vledder) is ein gesjlach van sjnelgreujende heëstersaorte of klein buim en zint in te deile biej de kamperfoelie-èchtige. In de lente drage ze tuule van witte of crèmekleurige blome, gevolg door klein roaj, blawechtige of zjwarte vruchte. Ouch kump d'r 'ne vlier veur mèt 'n paars blaad en raoze bleum.
Daenaeve zint d'r de volgende rasse sjpeciaal veur de preductie van besse mèt ein hoag kleursjtofgehalte: 'Skondol', 'Samyl', 'Sampo', 'Mammut' en 'Haschberg'.
Da Holler (Holunder, Sambucus) isch a verhólzte Staud óder a kloaner Pam. Man fintet’n in der Nechnt va Pauernhéf, af Kulturgrind, pan Wåltrånt. Friaher håt man en in Mittleurópa nébm die Pauernhaiser gsétzt, weil man in ihm an gutn Geist gségn håt. Dés isch versténtlich, wénn man dénkt, wia viel Nutzn der Hóller håt. Die weißlichn Pluah verwéndet man fir Tee, Hóllersåft unt Hóllersirup, die schwårzn Bér fir Marmelad, Såft, óder als Åpfiahrmittl. As Hólz kånn man fir Kinderspielzuig verwéntn, as Mårk van Hólz håbm friaher die Uhrmåcher gnutzt. Die Laber stinkn, wénn man sie derreip. Der Hóller, va dén då die Réd isch, hoaßt in der Hoachspråch „Schwarzer Holunder“. Er isch in gånz Európa ånzutréffn unt wert schón mindigstns seit’n Åltertum als Heilpflånz verwéndet; pa die Germanen isch’r in der Géttin Freyja gweicht gwésn.
Als Hóller kånn man aa in „Trauben-Holunder“ (mancherórts Hirsch-Hóller; Sambucus racemosa) bezeichnen, der ébmfålls pa uns wåxt. Seine roatn Bér wern aa verwéndet, wénn sie aa leicht giftig sein, wia dé van schwårzn Hóller.
Der Hóller kimmp in an Kinderreign vór:
Ringel ringel reihen,
sind wir Kinder dreien,
sitzen unterm Hollerbusch,
machen alle husch, husch, husch.
Die Kiddeboom, Kitjeboom af Kiddene Boom (Sambucus), ap düütsk "Holunder", häd Blosseme, do Köike heete, un (bie mooniche Oarde swotte) Bäie, do der Kidde heete, af Kiddebäie. Dät Holt hat fon Älloodenholt, af uk Knalbussenholt. Uut Kiddebäien-Holt moakeden do Wäänte sik Knallbussen. Dan wude deermäd scheeten. Me kon uk Kiddetee fon do Kidde-Blöiten moakje of Kiddewien. Do Blöiten wäide uk wäil in Ponkuke-Dee stat un dan inne Friteuse of in n'eenfachen Pot mäd Fat uutboaken. Fon do swotte Bäie moakje moan Sap. Die is uk goud inne Winter bie Ferkoaleräi. Die Sap wät dan heet droanken.
Die Kiddeboom, Kitjeboom af Kiddene Boom (Sambucus), ap düütsk "Holunder", häd Blosseme, do Köike heete, un (bie mooniche Oarde swotte) Bäie, do der Kidde heete, af Kiddebäie. Dät Holt hat fon Älloodenholt, af uk Knalbussenholt. Uut Kiddebäien-Holt moakeden do Wäänte sik Knallbussen. Dan wude deermäd scheeten. Me kon uk Kiddetee fon do Kidde-Blöiten moakje of Kiddewien. Do Blöiten wäide uk wäil in Ponkuke-Dee stat un dan inne Friteuse of in n'eenfachen Pot mäd Fat uutboaken. Fon do swotte Bäie moakje moan Sap. Die is uk goud inne Winter bie Ferkoaleräi. Die Sap wät dan heet droanken.
ne Blöite
Kiddeboom (Sambucus nigra) mäd Kidde
Ne gans litje Oard fon Kiddeboom (Sambucus ebulus) mäd Köike
Rayan icha Sawku (genus Sambucus) nisqakunaqa huk thansakunam, mayninpipas sach'akunam, yuraq tuktuyuq, yana icha puka ruruyuq, pichqa icha kimsa chunka rikch'aq (yachaqpa yuyayninkamas), Iwrupapi, Asyapi, Abya Yalapipas.
Antikunapi kay rayan rich'aqkunam wiñanku:
Yana rayan (Sambucus nigra)
Puka rayan (Sambucus racemosa)
Rayan icha Sawku (genus Sambucus) nisqakunaqa huk thansakunam, mayninpipas sach'akunam, yuraq tuktuyuq, yana icha puka ruruyuq, pichqa icha kimsa chunka rikch'aq (yachaqpa yuyayninkamas), Iwrupapi, Asyapi, Abya Yalapipas.
She genus dy 5-30 dooieyn dy viljyn ny crouwyn eh Sambucus. Ta duillagyn fedjagagh eck, blaaghyn beggey baney, as berrishyn dooey ny jiargey son y chooid smoo.
Ta glycosaid ayns fraueyn, gass, duillagyn as rass viljyn Sambuca, as eshyn jannoo keeaneed. Ta alkaloyd nieunagh ayns blaaghyn as berrishyn neuappee y dooie.
Ny yei shen, ta berrishyn appee as blaaghyn tramman (Sambucus nigra) yn-ee.[1]
Sambucus is a genus o flowering plants in the faimily Adoxaceae.
Sambucus is a genus o flowering plants in the faimily Adoxaceae.
She genus dy 5-30 dooieyn dy viljyn ny crouwyn eh Sambucus. Ta duillagyn fedjagagh eck, blaaghyn beggey baney, as berrishyn dooey ny jiargey son y chooid smoo.
'O sammuco (Sambucus pe llatino) è nu gennere facenne pparte â famiglia d''e Caprifoliacee ca cumprenne specie arvustive 'e medio-granne dimensione quacche vota 'n furma 'e n'arvero piccerillo, communissimo luongo 'e sepe campestre, 'int'ê vuosche planiziare e submuntane e vicino ê casolare 'e campagna, nunché â periferia d''e città, addò arrappresenta nu rellitto d''a veggetazione spuntanea.
On sawou (on dit eto on sawri, on seucea, on suzon), c' est on bouxhon avou on tinre bwès (mins ki durit cwand i sowe), ki florixh blanc, et dner des ptits noers poes.
El Walonreye, i florixh e moes d' djun ey est e poes diviè l' moes d' setimbe.
Il a ene foirt graevleuse eschoice.
No e sincieus latén Sambucus nigra
Li sawou n' est nén del minme indje k' el sawou d' aiwe.
Alez s' vey e splitchant motî po des linwincieusès racsegnes so les mots "sawou", "sawri", seucea et "suzon".
Li sawou sierveut po les efants fé des bouxhales.
C' est eto ene plante ås maladeyes. On ndè fwait do sirop pol tosse.
Po fé des mantches di piyotche. El fåt leyî rsouwer 6 moes. [1]
On sawou (on dit eto on sawri, on seucea, on suzon), c' est on bouxhon avou on tinre bwès (mins ki durit cwand i sowe), ki florixh blanc, et dner des ptits noers poes.
El Walonreye, i florixh e moes d' djun ey est e poes diviè l' moes d' setimbe.
Il a ene foirt graevleuse eschoice.
No e sincieus latén Sambucus nigra
ôtès sôres di suzons : Sambucus racemosa Sambucus ebulusLi sawou n' est nén del minme indje k' el sawou d' aiwe.
Alez s' vey e splitchant motî po des linwincieusès racsegnes so les mots "sawou", "sawri", seucea et "suzon".
Sambucus
Los saücs (var. saüquèrs, sambucs, suaücs, suecs, suecaus, saücaus, sòics, saves), arbustes e plantas erbacèas del genre Sambucus, apertenon a la familha de las Caprifoliaceae. Los trabalhs recents en sistematica situan ara aquel genre dins las Adoxaceae. Lo saüc es una planta nitrofila, sa preséncia indica doncas un sòl ric en azòt.
Los saücs lenhoses son d'arbustes de flors blancas o de color crèma que se transforman de seguida en pichons ramelets de baias rojas, blus o negras. Los aucèls balhan fòrça valor a aquelas baias.
En Euròpa i a tres espècias de saücs :
De vliere (Sambucus) is e geslacht van bedektzoadign in de famielje van de muskuskruudachtign (Adoxaceae), orde Dipsacales. Vroegre was y geplatst in de famielje van de kamperfoelieachtign (Caprifoliaceae), mor êrschikt deur beetre geeneetiesche kennisse. Y omvat tusschn 5 en 30 sôortn van wientrekoale struukn of klêene boomn en kruudachtige oovrebluuvnde plantn.
't Geslacht komt vôorn in gemoatigde toe subtroopiesche streekn in de weirld. Mêer wydverspryd in 't Nôordlik Oafroend, is 't vôorkomn in 't Zuudlik beperkt toe dêeln in Australoazje en Zuud-Amerika. Veele sôortn zyn wyd en zyd gekwikt vor undre sierlikke bloarn, blommn en vruchtn [2].
De bloarn zyn vêerdêelig mê 5–9 bladjes (zeldn 3 of 11). Iedre bladje is 5 – 30 cm lank, en de bladjes ên gezoagde bôordn. Dr zyn grôote pluumn mê klêene witte of krèèmkleurige blommn in de loate lente; deze oentwikkln no trostjes van klêene zwarte, blowzwarte of rôo bessn (zeldn gilwe of wit).
De blommn van Sambucus nigra wordn gebruukt vo vlierblomme-oftreksl vôort te briengn. De Fransmans, Ôostnrykrs en inweunrs van Middn-Europa maakn vlierblomme-syroope uut vlierblommn, wada toegevoegd wordt an Palatschinken in de platse van bosbessn. Menschn uut Centroal-, Ôost-, en Zuudôost Europa passn e glykoardige methode toe vo syroope te maakn die verdind wordt mê woatre en gebruukt lik e drank. Ip boazies van die syroope, ê Fanta e drank ip de mart gebrocht die "Shokata" êet[5] die weirldwyd verkocht wordt. In de Verêenigde Stoatn wordt die Fransche vlierbessesyroope gebruukt vo spekkn mê vliersmoake te maakn. St. Germain, e Fransche liekeur, kryg ze smoake van vlierebloesms. Ook Hallands Fläder, e Zweedsche sterke drank, is gekruud mê vliereblommn.
Oendanks de glyknisse in noame wordt de Italjoansche liekeure sambuca mêest gemakt mê essensjêele ooljes deur stoomdiestieloasje getrokkn uut steranys (Illicium verum) en venkle (Foeniculum vulgare). 't Bevat ook uuttreksls van vliereblommn vo dr e blommesmoake an te geevn en de likeursmoake te verzochtn.
In Duutsland wordn dr yoghurt-dessèèrs gemakt zowêl mê de bessn lik mê de blommn.
Wyn, sappn, en konfieteure wordn gemakt mê de bessn of blommn. Fruuttoartn en lekkernyn bestoan ip boazies van de bessn. In Italië (in 't byzoendre in Piedmonte), Duutsland en Oostenryk wordn de blomoofdjes gepanneerd, gefrietteurd en ton ipgediend lik e dessèèr of zoetigeid mê suukr en kannêel bestrôojd, gekend lik "Hollerküchel".
Uutgeholde vlieretwygsjes ên tradiesjonnêel gebruukt gewist lik buuzetjes vor esdôornboomn of te tappn vor esdôornsyroope [6].
In Roemenië, wordt tradiesjonêel e lichtjes gegiste drank (genoamd "socată" of "suc de soc") gemakt deur de blommn te loatn trekkn in woatre mê gist en cietroene gedeurnde 2–3 doagn. E glykoardige drank bestoat in 't Verênigd Keunienkryk, mor in da gevol wordt nog mêer gistienge toegeloatn deur oendr druk te werkn in e geslootn flassche vor e sissnde drank te maakn die vliere-champagne genoamd wordt.
Siervarjeteitn van Sambucus wordn gekwikt in ooviengn vor undre ipvollnde blommn, vruchtn en bloarn.
Inêemsche sôortn vliere wordn dikkrs geplant vo d' inêemsche vlienders en veugls 't oendresteunn.
Sambucus nigra is medicienoal gebruukt gedeurnde êewn [7][8]. Sommigte verlôopige stuudjes toogn da vliere e mitboar effekt zoed ên ip 't geneezn van griep, 't verlichtn van allergiejn en van andoeniengn van de luchtweegn [9][10].
De vliere wordt gebruukt in de Chieneesche geneeskunde, ipgelost in wyn, teegn rheumatiek en by traumas [11].
Takkn van de vliere wordn ook gebruukt vo de fujara, koncovka en andre byzoendre Slovoaksche fluutn te moakn. Glykoardige muziekinstrumentn (furulya) wordn van zwarte vliere (fekete bodza) gemakt in Hongarye en andre dêeln van Ôost-Europa.
De rype, gekokte bessn (pulpe en velln) van de mêeste vliern zyn eetboar [12][13]. Echtre zyn de mêeste oengekokte bessn en andre dêeln van plantn uut da geslacht vergiftig. Sambucus nigra is d êenige sôorte die beschowd wordt nie giftig te zyn, mo 't is nog oaltyd an te beveeln da de bessn lichtjes zoen gekokt wordn vo kulienèère reedns [12]. De bloarn, twygn, takkn, zoadn, en wortls van vliern kunn blowzeur doen ontstoan in de stofwisslienge. Otr vuldoende van die glykosydn ipgenoomn zyn oentstoatr e gevoarlikke ipstaaplienge in 't lichaam.
In 1984 wierdr e groep van vuufentwientig menschn ziek, blykboar deur 't drienkn van vlieresop geprest van vês, oengekokte bessn van Sambucus mexicana, bloarn en stiengls. Echtre êrsteldn die vuufntwientig undre zêere, woaroendre êen die no 't ospedal moste achtr datn vuuf gloazn gedroenkn ad [14]. Zukke feitn wordn mo zeldn vermeld.
De bessn zyn styf weirdevul vo veele veugls. In Nôord-Kalifornië zyn de vlierbessn geirn geetn deur migreernde band-steirtige duuvn (Patagioenas fasciata). Zwermn kunn e hêele struuke leegeetn in mindre dan 'n eure. Vliern zyn e voedsplante vo de larvn van sommigte sôortn schubvleuglign woaroendre de bastoardsatynvliendre (Euproctis chrysorrhoea, de gilwe tygre (Spilosoma lutea), de perziekkruuduul (Melanchra persicariae), de nachtpowooge (Saturnia pavonia), de geweune spikklspannre (Ectropis crepuscularia) , vliervliendre (Ourapteryx sambucaria) en de v-dwergspannre (Chloroclystis v-ata). 't Verplette gebloarte en 't oenrype fruut ên e sterke slichte reuke.
Desmocerus californicus dimorphus, e keevre uut Kalifornië wordt vrêe dikkers gevoenn roend vliern. De wuuvetjes leggn undre eiers ip de stammn. De larvn kommn uut en leevn in de stiengls.
Dôod oet van de vliere is 't uutverkôorn leefgebied van de paddestoel Auricularia auricula-judae ook gekend lik judas-ôore-paddestoel [15].
't Merg van de vliere is gebruukt gewist deur orloozjemoakrs vor undre werktuugn te kuusschn vôo ingewikkld werk te begunn [16].
Vliern stoan geweunlik dichte by boerderyn en by uuzn. 't Is e plante die goed veele stikstof verdroagt en die 't dus goed doet ip platsn mê veele orgoaniesche ofvol. Vliern wordn in Grôot-Brittanje dikkers lik aagn gebruukt omda ze gemakklik aansloan, undre loatn in e vorm zettn en deur mekoar gruujn, zoda ze rechtuut greed zyn lik aage. Vliern doen nie moejlik oovre groendsôorte of zeurtegroad en ze kunn oovrol gruujn wo dat kloar genoeg is [17].
De folklôore is belangryk en kut in teegnsproake zyn.
De vliere (Sambucus) is e geslacht van bedektzoadign in de famielje van de muskuskruudachtign (Adoxaceae), orde Dipsacales. Vroegre was y geplatst in de famielje van de kamperfoelieachtign (Caprifoliaceae), mor êrschikt deur beetre geeneetiesche kennisse. Y omvat tusschn 5 en 30 sôortn van wientrekoale struukn of klêene boomn en kruudachtige oovrebluuvnde plantn.
't Geslacht komt vôorn in gemoatigde toe subtroopiesche streekn in de weirld. Mêer wydverspryd in 't Nôordlik Oafroend, is 't vôorkomn in 't Zuudlik beperkt toe dêeln in Australoazje en Zuud-Amerika. Veele sôortn zyn wyd en zyd gekwikt vor undre sierlikke bloarn, blommn en vruchtn .
De bloarn zyn vêerdêelig mê 5–9 bladjes (zeldn 3 of 11). Iedre bladje is 5 – 30 cm lank, en de bladjes ên gezoagde bôordn. Dr zyn grôote pluumn mê klêene witte of krèèmkleurige blommn in de loate lente; deze oentwikkln no trostjes van klêene zwarte, blowzwarte of rôo bessn (zeldn gilwe of wit).
Аю баланы — аклы-аллы вак кына чәчкә аткан, кызыллы-сарылы кушар-кушар җимеш биргән, аксыл кабыклы куак үсемлек.
Аю баланы — аклы-аллы вак кына чәчкә аткан, кызыллы-сарылы кушар-кушар җимеш биргән, аксыл кабыклы куак үсемлек.
↑ Integrated Taxonomic Information System — 1996. ↑ таксономическая база данных Национального центра биотехнологической информации США / National Center for Biotechnology Informationინჭირია (Sambucus), პიოლამ ჩანარეფიშ გვარი ჩხოროტყეფიშობურეფიშ ფანიაშე. ინჭირია ბართვი ვარდა მორჩილი ჯა რე, ოშა-გოშათ მიარეწანიანი ოდიარე რე. ინჭირიაშ ფურცელეფი სუაშობური რე, ართიანიშ სააწმარენჯოთ მიკოჩანა ღერს, პიოლეფი ხუთწვანდამი რე, აქტინომორფული, ფარიშ ვარდა ქორგაშ მოგვენო აკოკორობილი. გუმნაღელი წვენამი რე, უჩა ვარდა ჭითა კანკარი. ინჭირია გოფაჩილი რე ჟირხოლო გვერდოსფეროშ ზჷმიერ დო სუბტროპიკულ ზონეფს (ცენტრალურ დო ობჟათე აფრიკაშ მოხ). ჩინებული რე ინჭირიაშ 40 გვარობა. თინეფს შქას საქორთუოს 2 - ინჭირია (თახვანტკია) (Sambucus nigra) დო დორხველი ინჭირია (Sambucus ebulus), ნამუთ ბელეშია ოდიარამი ჩანარი რე. ინჭირიას თინი 0,5-1,5 მ სიმაღალაშ დოღარილი ღერი უღუ, ფენჯგირეშობურ ბიბლეფო აკოშაყარელი პიოლეფით, რგვალი უჩა გუმნაღელი. ინჭირია ჩანს ტყაშ ორტყაფუს - ფურცელამ ტყალეფს. ტყაშ პიჯეფს დო შხვა აბანეფს, კანაკლე აკმოქჷმინუნს რაყას. ინჭირიაშ პირი იკათუანს ეთერუან ზეთის; ინჭირიაშ დუნადგინას მედიცინას გჷმირინუანა.
ინჭირია (Sambucus), პიოლამ ჩანარეფიშ გვარი ჩხოროტყეფიშობურეფიშ ფანიაშე. ინჭირია ბართვი ვარდა მორჩილი ჯა რე, ოშა-გოშათ მიარეწანიანი ოდიარე რე. ინჭირიაშ ფურცელეფი სუაშობური რე, ართიანიშ სააწმარენჯოთ მიკოჩანა ღერს, პიოლეფი ხუთწვანდამი რე, აქტინომორფული, ფარიშ ვარდა ქორგაშ მოგვენო აკოკორობილი. გუმნაღელი წვენამი რე, უჩა ვარდა ჭითა კანკარი. ინჭირია გოფაჩილი რე ჟირხოლო გვერდოსფეროშ ზჷმიერ დო სუბტროპიკულ ზონეფს (ცენტრალურ დო ობჟათე აფრიკაშ მოხ). ჩინებული რე ინჭირიაშ 40 გვარობა. თინეფს შქას საქორთუოს 2 - ინჭირია (თახვანტკია) (Sambucus nigra) დო დორხველი ინჭირია (Sambucus ebulus), ნამუთ ბელეშია ოდიარამი ჩანარი რე. ინჭირიას თინი 0,5-1,5 მ სიმაღალაშ დოღარილი ღერი უღუ, ფენჯგირეშობურ ბიბლეფო აკოშაყარელი პიოლეფით, რგვალი უჩა გუმნაღელი. ინჭირია ჩანს ტყაშ ორტყაფუს - ფურცელამ ტყალეფს. ტყაშ პიჯეფს დო შხვა აბანეფს, კანაკლე აკმოქჷმინუნს რაყას. ინჭირიაშ პირი იკათუანს ეთერუან ზეთის; ინჭირიაშ დუნადგინას მედიცინას გჷმირინუანა.
Sambucus is an plantebōccræft ƿord for Ealdblōstma or Ealdberiġe, (in Nīƿenglisc sprǣc, cuþ sƿā Elderberry). it is fram midƿearme geardas scir in Europe.
Sambucus is a genus of flowering plants in the family Adoxaceae. The various species are commonly referred to as elder, elderflower or elderberry. The genus was formerly placed in the honeysuckle family, Caprifoliaceae, but was reclassified as Adoxaceae due to genetic and morphological comparisons to plants in the genus Adoxa.
The oppositely arranged leaves are pinnate with 5–9 leaflets (or, rarely, 3 or 11). Each leaf is 5–30 cm (2–12 in) long, and the leaflets have serrated margins. They bear large clusters of small white or cream-colored flowers in late spring; these are followed by clusters of small black, blue-black, or red berries (rarely yellow or white).
Sambucus fruit is rich in anthocyanidins[3] that combine to give elderberry juice an intense blue-purple coloration that turns reddish on dilution with water.[4] These pigments are used as colorants in various products,[3] and "elderberry juice color" is listed by the US FDA as allowable in certified organic food products.[3] In Japan, elderberry juice is listed as an approved "natural color additive" under the Food and Sanitation Law.[5] Fibers can be dyed with elderberry juice (using alum as a mordant) to give a "muted purple" shade.[6] [7]
Although the cooked berries (pulp and skin) of most species of Sambucus are edible,[8][9] the uncooked berries and other parts of plants from this genus are poisonous.[10] Leaves, twigs, branches, seeds, roots, flowers, and berries of Sambucus plants produce cyanogenic glycosides, which have toxic properties.[10] Ingesting a sufficient quantity of cyanogenic glycosides from berry juice, flower tea, or beverages made from fresh leaves, branches, and fruit has been shown to cause illness, including nausea, vomiting, abdominal cramps, diarrhea, and weakness.[8][10][11] In August 1983, a group of 25 people in Monterey County, California, became ill after ingesting elderberry juice pressed from fresh, uncooked Sambucus mexicana berries, leaves, and stems.[11] The concentration of cyanogenic glycosides is higher in tea made from flowers (or leaves) than from the berries.[10][12]
The seeds of Sambucus callicarpa are reported to be poisonous and may cause vomiting or diarrhea.[13]
The taxonomy of the genus Sambucus L., originally described by Carl Linnaeus and hence its botanical authority, has been complicated by its wide geographical distribution and morphological diversity. This has led to overdescription of the species and infraspecific taxa (subspecies, varieties or forms).[14] The name comes from the Greek word sambuce, an ancient wind instrument, about the removal of pith from the twigs to make whistles.[15]
Species recognized in this genus are:[16][17]
The genus occurs in temperate to subtropical regions of the world. More widespread in the Northern Hemisphere, its Southern Hemisphere occurrence is restricted to parts of Australasia and South America. Many species are widely cultivated for their ornamental leaves, flowers, and fruit.[18]
Elder commonly grows near farms and homesteads. It is a nitrogen-dependent plant and thus is generally found near places of organic waste disposal. Elders are often grown as a hedgerow plant in Britain since they take very fast, can be bent into shape easily, and grow quite profusely, thus having gained the reputation of being 'an instant hedge'. It is not generally affected by soil type or pH level and will virtually grow anywhere sufficient sunlight is available.
In Northern California, elderberries are a food for migrating band-tailed pigeons. Elders are used as food plants by the larvae of some Lepidoptera species including brown-tail, buff ermine, dot moth, emperor moth, engrailed moth, swallow-tailed moth and the V-pug. The crushed foliage and immature fruit have a strong fetid smell. Valley elderberry longhorn beetles in California are very often found around red or blue elderberry bushes. Females lay their eggs on the bark.[19] Strong-scented flowers in wild populations of European elder attract numerous, minute flower thrips which may contribute to the transfer of pollen between inflorescences.[20]
Traditional uses of Sambucus involved berries, seeds, leaves, and flowers or component extracts.[21] Ornamental varieties of Sambucus are grown in gardens for their showy flowers, fruits and lacy foliage which support habitat for wildlife.[22] Of the many native species, three are used as ornamentals, S. nigra, S. canadensis and S. racemosa.[23]
Raw elderberries are 80% water, 18% carbohydrates, and less than 1% each of protein and fat (table). In a 100-gram (3+1⁄2 oz) amount, elderberries supply 305 kilojoules (73 kcal) of food energy and are a rich source of vitamin C, providing 43% of the Daily Value (DV). Elderberries also have moderate contents of vitamin B6 (18% DV) and iron (12% DV), with no other nutrients in significant content.
Elderberry fruit or flowers are used as dietary supplements to prevent or provide relief from minor diseases, such as flu, colds, constipation, and other conditions, served as a tea, extract or in a capsule.[8] The use of elderberry supplements increased early in the COVID-19 pandemic.[24] There is insufficient research to establish its effectiveness for such uses, or its safety profile.[8] The raw or unripe fruit of S. nigra or its extracts may contain a cyanogenic glycoside that is potentially toxic.[24]
Although practitioners of traditional medicine have used elderberry over centuries,[22] there is little high-quality clinical evidence that such practices provide benefits, though the US National Institutes of Health have stated that "some preliminary research suggests that elderberry may relieve symptoms of flu or other upper respiratory infections."[8]
The flowers of Sambucus nigra are used to produce elderflower cordial. St-Germain, a French liqueur, is made from elderflowers. Hallands Fläder, a Swedish akvavit, is flavoured with elderflowers.
Hollowed elderberry twigs have traditionally been used as spiles to tap maple trees for syrup.[25] Additionally, they have been hollowed out and used as flutes, blowguns, and syringes.[26] In addition, the elderberry twigs and fruit are employed in creating dyes for basketry. These stems are dyed a very deep black by soaking them in a wash made from the berry stems of the elderberry.[22]
The pith of elder has been used by watchmakers for cleaning tools before intricate work.[27]
The fruit of S. callicarpa is eaten by birds and mammals. It is inedible to humans when raw but can be made into wine.[13]
Folklore related to elder trees is extensive and can vary according to region.[28] In some traditions, the elder tree is thought to ward off evil and give protection from witches, while other beliefs say that witches often congregate under the plant, especially when it is full of fruit.[29] If an elder tree was cut down, a spirit known as the Elder Mother would be released and take her revenge.[30] The tree could only safely be cut while chanting a rhyme to the Elder Mother.[31]
Made from the branch of an elder tree, the Elder Wand plays a pivotal role in the final book of the Harry Potter series, which was nearly named Harry Potter and the Elder Wand before author J. K. Rowling decided on Harry Potter and the Deathly Hallows.[32][33]
Elton John's 1973 album Don't Shoot Me I'm Only the Piano Player features a song titled "Elderberry Wine".
In Monty Python and the Holy Grail, John Cleese as the French Taunter tells the knights of Camelot, "Your mother was a hamster, and your father smelt of elderberries."[34]
Sambucus canadensis showing the complex branching of the inflorescence
This article incorporates text from this source, which is in the public domain: National Institutes of Health's National Center for Complementary and Integrative Health entry for European Elder
Sambucus is a genus of flowering plants in the family Adoxaceae. The various species are commonly referred to as elder, elderflower or elderberry. The genus was formerly placed in the honeysuckle family, Caprifoliaceae, but was reclassified as Adoxaceae due to genetic and morphological comparisons to plants in the genus Adoxa.
Flowers of European black elderSambuko (Sambucus el kaprifoliacoj) estas genro el la familio de falfoliaj plantoj (Adoxaceae). Ekzistas multaj specioj da sambuko, el kiuj tri kreskas en Mez-Eŭropo. La plej fama inter ili estas la nigra sambuko.
Estas plurjara arbedo (escepte arbo) kun blankaj aŭ kremkoloraj floroj, formantaj umbelecajn infloreskojn. Ĝi kreskas sur malsekaj grundoj, ofte indikante profundan akvofonton. La branĉoj kaj la tigo havas en la mezo truon kun blanka vateca substanco. En Slovakio oni el la ligno faras popolajn blovinstrumentojn – fujarojn (granda fajfilo).
Sekigitaj sambukaj floroj estas grava kuraca drogo. Oni kolektas en majo-junio freŝajn florojn, fortondas la infloreskojn kaj sekigas ilin en bone ventolita ombra loko. Post la sekiĝo oni forigas la tigojn kaj kribras la mason per maldensa kribrilo.
Sambuka tizano enhavas eteroleojn, flavoniodojn, sakaridojn kaj vitaminojn B kaj C (340 mg en 100g). La teo ŝvitigas, laksigas, havas kontraŭinflamajn efikojn. Taŭga ĉe inflamoj de spirorganoj, malvarmumo, migreno, bronkito, pneŭmonio, tusado, stomakaj kaj intestaj malsanoj, inflamo de renoj kaj urinveziko, kancero kaj alta sangopremo. Gargarado helpas kontraŭ gorĝodoloro. Preparado de tizano: 1-2 supkulerojn verŝu per duonlitro da varmega akvo kaj boligu 10 minutojn. La kvanton dividu al tri tasoj (la taga kvanto). Bv. ne troigi, estas malagrablaj flankaj efikoj (vomado, lakso). Oni povas kombini sambukajn florojn kun mentaj folioj kaj tiliaj floroj. El la beroj oni faras sambukan aceton, siropojn, fortigan marme-ladon,ŝaŭm-trinkaĵojn, limonadojn kaj sanigajn vinojn. Per la tizano oni povas purigi la t.n. malpuran haŭton kun akneoj (lavado). [1]
Sambuko estis sankta por multaj popoloj. Ciganoj tradicie senĉapeliĝis antaŭ sambukarbustoj. En Baltio la indiĝenoj kredis, ke loĝis sub sambukoj malgrandeguloj. Ankaŭ ĝermanoj kaj keltoj kredis, ke malgrandeguloj prefere restadis en la ombro de sambukoj.
Ekzistas inter 30 kaj 40 specioj de sambuko:
Meksikana sambuko (Sambucus mexicana):
Sambuko (Sambucus el kaprifoliacoj) estas genro el la familio de falfoliaj plantoj (Adoxaceae). Ekzistas multaj specioj da sambuko, el kiuj tri kreskas en Mez-Eŭropo. La plej fama inter ili estas la nigra sambuko.
Estas plurjara arbedo (escepte arbo) kun blankaj aŭ kremkoloraj floroj, formantaj umbelecajn infloreskojn. Ĝi kreskas sur malsekaj grundoj, ofte indikante profundan akvofonton. La branĉoj kaj la tigo havas en la mezo truon kun blanka vateca substanco. En Slovakio oni el la ligno faras popolajn blovinstrumentojn – fujarojn (granda fajfilo).
Sambucus, el saúco o sauco,[1][2] es un género de unas cinco a treinta especies perteneciente a la familia de las adoxáceas, originario de las regiones templadas a subtropicales de ambos hemisferios, aunque más extendido en el hemisferio norte, mientras que en el hemisferio sur queda restringido a Oceanía y América del Sur.
Arbustos o árboles pequeños, si bien presenta también al menos dos especies herbáceas. Las hojas son pinnadas con 5-9 folíolos (raramente 3 u 11). Cada hoja tiene 5-30 cm de largo, y los folíolos tienen márgenes serrados. Los grandes grupos de pequeñas flores de color blanco o crema se abren hacia finales de la primavera, y son seguidas por pequeños grupos de bayas de color negro, azul-negruzco o rojo (raramente de color amarillo o blanco).
Sambucus mexicana o "sauco de México", está considerado por la generalidad de los autores como una o dos subespecies de S. nigra, ssp. canadensis[3] y ssp. caerulea.[4]
La especie Sambucus nigra ha sido utilizada con fines medicinales durante cientos de años.[5][6] Contiene aceites esenciales, taninos, ácidos orgánicos, alcaloides, azúcar, abundante vitamina C, y una serie de glucósidos como la rutina y la sambunigrina. Algunos estudios preliminares han demostrado que esta especie puede tener efectos positivos en el tratamiento de la gripe, alergias y alivia el sistema respiratorio en general.[7]
Las bayas maduras y cocinadas de la mayoría de las especies son comestibles. Con ellas se hacen mermeladas, entre otras preparaciones.
La mayoría de las bayas crudas y otras partes de las plantas son venenosas,por ello el fruto siempre debe ser consumido ya maduro y cocido.[8] Las semillas contienen glucósidos cianogénicos (generadores de cianuro) y la corteza así como las hojas y los frutos no maduros contienen el principio de la sambunigrina que, en contacto con una enzima, llamada emulsina, produce también ácido cianhídrico.
La madera del saúco es muy dura. Por ese motivo ha sido muy valorada para la construcción de herramientas agrícolas y en ebanistería.
El nombre «sauco» procede del latín sambucus y este del griego σαμβύκη (sambuke), que designaba un instrumento musical semejante a un arpa conocido como sambuca.
|número-autores=
(ayuda) Sambucus, el saúco o sauco, es un género de unas cinco a treinta especies perteneciente a la familia de las adoxáceas, originario de las regiones templadas a subtropicales de ambos hemisferios, aunque más extendido en el hemisferio norte, mientras que en el hemisferio sur queda restringido a Oceanía y América del Sur.
Leeder (Sambucus L.) on kuslapuuliste sugukonda kuuluv taimeperekond.
Eestis kasvatatakse ilupõõsana kaht liiki, mis on juba 17. sajandist metsistunud ja naturaliseerunud[1]:
Harvem kasvatatakse kanada leedrit (Sambucus canadensis).
Leeder (Sambucus L.) on kuslapuuliste sugukonda kuuluv taimeperekond.
Eestis kasvatatakse ilupõõsana kaht liiki, mis on juba 17. sajandist metsistunud ja naturaliseerunud:
Sambucus racemosa – punane leeder, hajusalt; Sambucus nigra – must leeder, peamiselt Lääne-Eestis.Harvem kasvatatakse kanada leedrit (Sambucus canadensis).
Intsusa edo Sambucus Adoxaceae familiako landare loredunen genero bat da. Zuhaixka hosto-erorkorren, zuhaitz txikien eta landare belarkara hosto-iraunkorren 5-30 bitarte espezie biltzen ditu.
Intsusa edo Sambucus Adoxaceae familiako landare loredunen genero bat da. Zuhaixka hosto-erorkorren, zuhaitz txikien eta landare belarkara hosto-iraunkorren 5-30 bitarte espezie biltzen ditu.
Seljat (Sambucus) on suku tesmayrttikasvien heimossa. Sukuun kuuluu noin kymmenen lajia.
Seljat ovat kesävihantia, yksikotisia ja piikittömiä pensaita. Lehdet kasvavat vastakkain ja lehtilapa on parilehdykkäinen ja päätöparinen. Lehdykät ovat pitkäsuippuisia ja sahalaitaisia. Kukinto on huiskilo ja pienet kukat kaksineuvoisia. Teriö on valkoinen tai vihertävänvalkoinen, ratasmainen ja 5-liuskainen. Hedelmä on 3–5 -siemeninen marja.[1][2]
Siemenet ovat myrkyllisiä. Jos kuitenkin siemenet poistetaan, mustaseljan marjoista voidaan tehdä mehua.[3]
Seljat (Sambucus) on suku tesmayrttikasvien heimossa. Sukuun kuuluu noin kymmenen lajia.
Sambucus
Les sureaux Écouter, arbustes et plantes herbacées du genre Sambucus, appartenaient à la famille des Caprifoliacées. Les travaux récents en systématique situent maintenant ce genre dans les Adoxacées. Le sureau est une plante nitrophile ; sa présence indique donc un sol riche en azote. Les sureaux ligneux sont des arbustes à fleurs blanches ou de couleur crème qui se transforment ensuite en petits bouquets de baies rouges, bleues ou noires. Ces fruits sont appréciés des oiseaux, et ces derniers participent à la dispersion des graines (capables de résister à la digestion des oiseaux) par ornithochorie.
Le nom vernaculaire du sureau procède de l'ancien français seu, puis seür[1] peut-être par influence de sur « acide »[2]. Il est dérivé au moyen du suffixe -eau[1], qui donne davantage de corps au monosyllabique.
Il procède du latin sabucus, variante de sambucus[2] qui désigne en latin le « sureau noir », Sambucus nigra. Ce nom latin est sans étymologie connue[2], à moins d'y voir le grec ancien σαμβύκη sambúkē, qui désignait chez les Grecs une flûte ou une harpe, les tiges creuses du sureau permettant de faire de la musique[3] . Les jeunes et longs rameaux sont en effet remplis d'une moelle tendre qui est utilisée depuis des siècles comme chewing-gum naturel sans goût. Une fois évidés, ces rameaux servent à fabriquer des « tuyaux végétaux »[4], petits instruments de musique verte (sifflet, flûte, mirliton…) ou accessoires (sarbacane pour lancer des pois, petit pétard plus ou moins bruyant, soufflet à bouche, hôtel à insectes…)[5]. Il est également utilisé pour fabriquer des flûtes en Slovaquie, la fujara et la koncovka traditionnellement utilisée par les bergers[6]. Le sureau noir peut vivre de 50 à 100 ans[7].
Sambucus est aussi la racine du mot Sambuca, qui, lui, désigne la sambuca, une liqueur italienne[8].
Il existe en Europe trois espèces de sureaux :
Le sureau noir est un arbuste de 2 à 5 m de haut. Les baies comestibles du sureau noir se présentent sous la forme de parapluies suspendus (corymbes à port tombant). Leur goût s'apparente à celui de la mûre et du raisin. Le sureau rouge est un arbuste de 1 à 4 m. Ses baies rouge corail, vomitives lorsqu'elles sont crues, sont rassemblées sur des grappes allongées dressées. L'appareil végétatif (en l'absence de fleurs ou de fruits) ressemble fortement à celui du Sureau noir, le critère différentiel est alors la couleur de la moelle (les rameaux de S. niger, cassants, sont pleins d'une moelle blanche ; moelle orangé à brun pour S. racemosa). Le sureau hièble est une herbacée d'1 m de haut qui disparaît en hiver. Les baies toxiques du sureau hièble, situées au sommet des bouquets de feuilles, sont groupées en calices (corymbes à port dressé)[9].
En Amérique du Nord, on trouve :
Le sureau est associé aux milieux plutôt eutrophes.
Il est attirant pour un grand nombre d'insectes et d'animaux, qui se nourrissent de ses feuilles, fleurs, pollens, fruits, bois et bois mort[12].
Il est notamment la plante-hôte des chenilles des papillons suivants :
Il est également la plante-hôte de plusieurs insectes suceurs, dont:
Certaines espèces de coléoptères sont également associés au sureau. C'est le cas de :
De même, certains hyménoptères y sont associés, notamment :
Certains thysanoptères sont aussi associés au sureau. C'est le cas de :
Le sureau est aussi l'hôte de prédilection de l'oreille de Judas (Auricularia auricula-judae).
La consommation des baies crues n'est pas conseillée, car elles sont légèrement toxiques et peuvent provoquer des vomissements surtout quand elles sont immatures.
La toxicité est détruite pour certaines lors de la cuisson, par exemple pour la préparation de la confiture de sureau.
En revanche, les fruits du sureau noir comme les fleurs peuvent être transformés en vin de sureau qui est une boisson traditionnelle dans les pays nordiques, ou en sirop[13] (sirop de sureau, gelée de sureau, limonade, ou en kéfir de sureau).
Les fruits macérés dans l'alcool peuvent être distillés pour produire de l’eau-de-vie.
Le sirop peut être ajouté à du vin blanc, du pétillant ou encore du cidre ou de la bière. Il peut également être utilisé en cuisine, avec des crêpes, salades de fruit, pour une sauce, une vinaigrette ou bien dans les recettes de pains ou muffins.
Les fruits du sureau entrent, en France, dans la composition du sirop de grenadine.
Elles peuvent être utilisées fraîches, séchées, ou conservées pendant jusqu'à 6 mois en les mixant avec du sucre.
On peut faire du sirop de sureau.
Il y a plusieurs recettes:
La première dite à froid consiste à faire macérer les fleurs dans de l'eau pendant 24h. (Prévoir un peu d'eau en plus pour contrer l'évaporation) Puis filtrer l'eau avec un chinois. Transformer l'eau en sirop en ajoutant du sucre blanc fin dans un récipient et en le mettant sur le feu. Laisser reposer le sirop et embouteiller.
La deuxième, elle, dite à chaud, inverse les étapes. Faire du sirop (sucre fondu avec de l'eau et du sucre) puis lorsque le sirop chaud et prêt à l'emploi ; couper le feu, verser les fleurs, mélanger, laisser reposer 24h, filtrer la mixture, embouteiller. En bouteille le sirop se garde jusqu'à 1 an tant qu'il est fermé et 2 semaines ouvert.
On peut faire du « vinaigre de sureau »[14] en laissant macérer au soleil des fleurs de sureau dans du vinaigre de vin.
Les fleurs sont également utilisées pour fabriquer une limonade, le champagne de sureau[15] ou encore la socată en Roumanie.
On en fait aussi une liqueur qui remplace notamment la liqueur de mélisse dans la fabrication du cocktail Hugo. Cette liqueur sert également à aromatiser la sambuca[16], une liqueur à base d'anis.
Une recette analogue à celle des beignets d'acacia peut être reprise pour faire des beignets de fleurs de sureau.
Enfin, on peut utiliser les fleurs séchées pour faire de la tisane[17].
Le purin de sureau (1 kg de feuilles macérées dans 10 l d'eau mis à fermenter quelques jours) a de nombreuses vertus qui en font un grand allié du jardinier :
Le sureau noir est parmi les arbres les plus visités par la faune. Son feuillage dense et les nombreuses fourches qu’offrent ses branches en font un lieu de choix pour les oiseaux nicheurs. Les abeilles sauvages et les guêpes profitent aisément de ses rameaux creux. Les fleurs attirent, en outre, quantité de butineurs : abeilles, papillons… et les baies font le régal des fauvettes des jardins, des merles noirs, des grives, des rouges-gorges et autres passereaux…
Les feuilles de sureau accélèrent la décomposition du compost.
Les sureaux ont des propriétés médicinales connues depuis l'Antiquité : les hippocratiques les prescrivent pour leurs vertus diurétiques, Dioscoride recommande l'ingestion de ces plantes pour leurs propriétés cholagogues ainsi que pour la fluidification des sécrétions bronchiques. Ils restent en usage tout au long des temps historiques, particulièrement au XVIIe siècle, apogée de la médecine purgative, et çà et là, dans les campagnes, jusqu'à nos jours[20].
Écorce, feuilles, fleurs et fruits ont des emplois médicinaux distincts, au moins en partie. L'écorce interne des rameaux contient de la résine purgative, du tanin, des traces d'huile essentielle, de l'acide valérianique, des alcaloïdes (conicine, sambucine). Elle est diurétique, laxative, analgésique, sédative et employée pour traiter hydropisies, ascite, anasarque, œdèmes, néphrites, rhumatismes. Les feuilles et les jeunes pousses feuillées, fraîches, ont les mêmes emplois en décoction ; en usage externe, elles sont vulnéraires (après broyage), apaisant les morsures de vipères par friction et d'hyménoptères par une décoction, ou employées en cataplasme contre les entorses, les contusions. Les fleurs, diurétiques et laxatives quand elles sont fraîches, sont très sudorifiques après séchage[21].
Les baies peuvent fournir une encre dont la couleur varie du bleu au violet selon sa composition.
Pour faire de l'encre, il faut broyer les baies dans l'eau, puis les laisser macérer pendant une journée afin que les fruits dégorgent.
Pendant la macération, ajouter deux sachets de thé. Le thé est riche en tanin, qui fixe très bien les couleurs.
Filtrer le macérat et le faire réduire en le portant à ébullition. Ajouter de l'alun en poudre et de la gomme arabique finement broyée.
Mélanger et continuer à faire réduire jusqu'à obtention de la concentration appropriée.
Le cœur tendre des branches de sureau peut facilement être évidé, ce qui rend cette plante idéale pour la confection d'instruments à vent simples tels que le mirliton, le fifre ou le sifflet[22].
Mais le sureau peut également servir à fabriquer des flûtes traditionnelles plus complexes; tels que les Fujaras, Koncovkas, Kavals moldaves, Cavals roumains...
Le chroniqueur Grégoire de Tours[23] écrit en 553 à propos du milieu du VIe siècle apr. J.-C. :
« En ce temps, nous vîmes l’arbre que nous appelons sureau porter des raisins, sans aucune accointance avec la vigne ; et les fleurs de cet arbre, qui, comme on sait, produisent une graine noire, donnèrent une graine propre à la vendange ; et l’on vit entrer dans l’orbite de la lune une étoile qui s’avançait à sa rencontre. Je crois que ces signes annonçaient la mort du roi. Celui-ci, en effet, devenu très infirme, ne pouvait remuer de la ceinture en bas : il mourut peu de temps après, la septième année de son règne »
Selon NCBI (29 juil. 2010)[26] :
Sambucus canadensis en fleur.
Baies comestibles du sureau noir.
Sambucus
Les sureaux Écouter, arbustes et plantes herbacées du genre Sambucus, appartenaient à la famille des Caprifoliacées. Les travaux récents en systématique situent maintenant ce genre dans les Adoxacées. Le sureau est une plante nitrophile ; sa présence indique donc un sol riche en azote. Les sureaux ligneux sont des arbustes à fleurs blanches ou de couleur crème qui se transforment ensuite en petits bouquets de baies rouges, bleues ou noires. Ces fruits sont appréciés des oiseaux, et ces derniers participent à la dispersion des graines (capables de résister à la digestion des oiseaux) par ornithochorie.
Crann nó tor duillsilteach den chineál Sambucus, a fhásann 10 m ar airde. An-fhorleathan. An choirt eitreach, cosuil le corc. Na duilleoga urchomhaireach cleiteach, na duilleoigíní fiaclach. Na bláthanna bánbhuí i gcrobhaingí móra barrleata, 10-20 cm ar leithead. Na caora scothchorcra/dubh ag deireadh an tsamhraidh, agus déantar fíon is glóthach astu. Gach cuid eile den chrann nimhiúil. Sa sean-am is iomaí leigheas a dheantaí as codanna éagsúla de.
Sambucus, os sabugueiros, é un xénero dunhas 5-30 especies pertencente á familia Adoxaceae, orixinario das rexións temperadas a subtropicais de ambos os dous hemisferios, aínda que máis estendido no Hemisferio Norte, mentres que no Hemisferio Sur queda restrinxido a Oceanía e América do Sur. En Galiza atopamos bravas dúas especies: Sambucus nigra (o sabugueiro negro ou bieiteiro, de porte arbustivo e moi común) e Sambucus ebulus (o engo ou sabugueiriño, de porte herbáceo e menos común).
Son arbustos ou arboriñas, se ben presenta tamén polo menos dúas especies herbáceas. As follas son pinnadas con 5-9 folíolos (raramente 3 ou 11). Cada folla ten 5-30 cm de longo, e os folíolos teñen marxes fechadas. Os grandes grupos de pequenas flores de cor branca ou crema ábrense cara finais da primavera, e son seguidas por pequenos grupos de bagas de cor negra, azul-anegrada ou encarnada (raramente de cor amarela ou branca).
Trátase dun xénero moi abundante en toda Europa, especialmente no centro e sur. Tamén se estende por Asia e África do norte. Polas súas propiedades algunhas especies son tamén cultivadas en xardíns e hortos. O sabugueiro medra bravo achegado a zonas habitadas, bosques vizosos, matos e vertedoiros. En Galiza é común a especie Sambucus nigra (sabugueiro negro ou bieiteiro) e en menor medida a herbácea Sambucus ebulus (sabugueiriño).
Algunhas especies coma o sabugueiro negro teñen propiedades medicinais e son utilizadas dende a antigüidade; contén aceites esenciais, taninos, ácidos orgánicos, ácidos animados, azucre, abundante vitamina C, e unha serie de glicósidos como a rutina e a sambunigrina. As flores posúen propiedades diuréticas e emolientes, e os froitos son purgantes. As infusións das flores son boas para gripes e catarros; tamén como laxante suave. En uso externo (lavados, locións ou compresas) aplícase para trata-las dermatoses, feridas, queimaduras e conxuntivite. En Celanova está documentado o seu uso contra a erisipela, e en Lourizán (Pontevedra) contra o xarampón.
Os froitos frescos e maduros empréganse na elaboración de marmeladas, xaropes e viño. A planta ten un particular recendo e é amarga. As sementes conteñen glicósidos cianoxenéticos (xeradores de cianuro) e na casca así como nas follas e os froitos non maduros contén sambunigrina que, en contacto cunha encima, chamada emulsina, produce tamén ácido cianhídrico. Non debe comerse cru, mais si se pode consumir despois de sometelos a cocedura ou maceración. A casca pode resultar tóxica, especialmente a altas doses. O contacto da pel coas follas e bagas pode tamén producir dermatite. Os síntomas que se producen, en caso de intoxicación, son semellantes ao que resultan de inxerir améndoas amargas.
Outra especie semellante presente en Galiza é o Sambucus ebulus (engo ou sabugueiriño), porén o porte desta última é herbáceo e ten un fedor característico. Os seus froitos son moi tóxicos.
A madeira é dura moi resistente á auga, servía para facer estacas. Con ela construíanse ferramentas agrícolas e até foi empregada en ebanistaría. O nome de sabugueiro Sambucus procede do grego sambuké, que significa frauta, a razón é que antigamente baleirabase o miolo das pólas para que ficase un tubo oco co que se facían frautas.
En Galiza o froito utilizábase para lle dar sabor ou escurecer o viño. Os rapaces facían cos talos tiracroios e frautas baleirando o miolo. Cos froitos moi maduros pódese elaborar un xarope laxante. As follas usábanse para escorrentar as moscas dos cabalos polo recendo. Facíase un feixe destas follas e levábase cando se cabalgaba. Por ese mesmo cheiro desagradable das follas, úsase como antídoto para expulsar certos animais considerados daniños, coma sapos, cóbregas, píntegas etc. (Mariño 1985:131).
En Bélxica fan cos sabugos cervexa que recibe o nome de Cervexa Blierke.
Tamén se lle atribuían ao sabugueiro virtudes máxicas, sendo unha planta sagrada no mundo celta. Dende a antigüidade empregábanse as varas co fin de simbolizar o poder sobre o mundo "invisíbel".
En Galiza o sabugueiro úsase na véspera de San Xoán coma herba máxica, especialmente as flores, que reciben o nome de flores de San Xoán.
Tense tamén a crenza de que queimar a madeira do sabugueiro é perigoso. O viño de sabugo disque foi o derradeiro agasallo da Deusa Terra, polo que non debe ser bebido pola xente común, senón por sacerdotes ou meigos, xa que posibelmente produciría alucinación, polo que se empregaba en rituais de adiviñación. Non respectar as normas de conduta e arrincar pólas de sabugueiro ou comer os froitos traía a má sorte; diciánse tamén que a persoa que tallase un sabugueiro podía quedar cega e incluso perder os seus fillos, e no mellor dos casos, ver enfermar o seu gado. Polo que segundo a mitoloxía cómpre tratar esta planta con respecto e antes de apañar follas, froitos ou pólas deberemos pedir permiso e agradecer deixando unha ofrenda dos nosos cabelos, unhas moedas ou algo de mel.
Disque, na antiga Inglaterra, os poderosos meigos de antano utilizaban as varetas de sabugueiro para seren invencíbeis a calquera outro meigo.
Na serie Harry Potter, da escritora británica J.K. Rowling, é co pau desta árbore que está feita a Vareta Letal ou a Vareta do Fado, unha vareta máxica considerada coma a máis poderosa do mundo, que pasou de xeración en xeraración por medio do roubo e o asasinato (cada portador desposuiu ao anterior da vareta e moitos teñen sido asasinados polos ladróns).
Sambucus mexicana ou sabugueiro de México, está considerado pola meirande parte dos autores como unha ou dúas subespecies de S. nigra, ssp. canadensis[1] e ssp. caerulea.[2]
Sambucus, os sabugueiros, é un xénero dunhas 5-30 especies pertencente á familia Adoxaceae, orixinario das rexións temperadas a subtropicais de ambos os dous hemisferios, aínda que máis estendido no Hemisferio Norte, mentres que no Hemisferio Sur queda restrinxido a Oceanía e América do Sur. En Galiza atopamos bravas dúas especies: Sambucus nigra (o sabugueiro negro ou bieiteiro, de porte arbustivo e moi común) e Sambucus ebulus (o engo ou sabugueiriño, de porte herbáceo e menos común).
Bazga (Ostali narodni nazivi: zova, baz, baza, bazgovina, crna bazga, zovika, aptovina, bujad, abda, aptika,[1] zovina[2]; lat. Sambucus) je biljni rod listopadnih grmova ili niskog drveća.
Prije je bazga svrstavana u porodicu kozokrvnica (Caprifoliaceae), a danas se nakon genetskih istraživanja svrstava u porodicu Adoxaceae. Raširena je u umjerenom i suptropskom području sjeverne hemisfere (Europa, Sjeverna Amerika, dijelovi Azije), ali postoji i na južnoj hemisferi. Biljka ima sitne bijele cvjetove grupirane u velike štitaste cvatove. Plodovi su bobičasti. Cvjetovi i plodovi se upotrebljavaju u prehrani i medicini.
Postoji tridesetak vrsta unutar porodice bazgi. Najznačajnije su crna bazga (Sambucus nigra) i crvena bazga (Sambucus racemosa).
Razvijen je i veći broj kultiviranih odlika crne bazge, primjerice u dijelovima Austrije, te Njemačke i Danske bazga se uzgaja kao voćka(sorte"Haschberg","Haideg 17","Sampo","Samdal","Mamut","Korsor").[3]
Od cvjetova se kuha čaj, sirup i sok koji se koriste kao sredstvo za znojenje i izlučivanje mokraće. Od plodova se priprema pekmez, kompot ili voćni sok. Bobice je također moguće peći. Crvena bazga raste divlja, ima crvene bobice od kojih je također moguće raditi pekmez i sirup.
Početak svega je cvijet,od kojega se može pripremati niz delikatesa u narodnoj ili medicinskoj kuhinji. Pohani bazgini cvjetovi su vrhunska delikatesa,laki za organizam, pikantnii vrlo ukusni.Priprema soka sa raznim receptima u količini cvjetova i količini vode i šećera.Često se piše o spremanju octa od bazge-od cvijeta i uvijek se spominje i jabučni ocat koji se dodaje a količina cvjetova je uvijek mala.Spremanje pravog octa od cvjetova bazge je najbolje da se uz dodatak šećera a još bolje biljke stevie,kao prirodnog zaslađivača izazove kratko alkoholno vrenje pa onda stajanjem i octeno. O količini slatkih tvari ovisi i kiselost tog octa.On je u biti stalno aktivan a stajanjem i duži period kvaliteta je sve bolja.Kemijskim procesom se stvaraju vrhunske kisele bakterije korisne organizmu i za vanjsku i unutrašnju uporabu.To je pravi ocat od bazge,bez jabučnog iako i druga verzija ima kakvoću. Smanjuje crvenilo kod uboda kukaca, otekline od ugriza, kod športskih ozljeda i udaraca. Za unutarnju uporabu zadržava sve karakteristike bazge kao vrhunske ljekovite biljke.
U rod bazgi spada i biljka abdovina s crnim otrovnim plodovima.
Bazga ima otrovno lišće, a bobice su otrovne ako se troše u većoj količini dok su sirove. Neškodljive su prerađevine od bobica bazge.[4]
Bazga (Ostali narodni nazivi: zova, baz, baza, bazgovina, crna bazga, zovika, aptovina, bujad, abda, aptika, zovina; lat. Sambucus) je biljni rod listopadnih grmova ili niskog drveća.
Bozanka[1][2] (Sambucus) je ród ze swójby pižmonkowych rostlinow (Adoxaceae).
Pozicija roda Sambucus w rostlinskim systemje je wot dołhim času zwadny. Botanikarjo Angiosperm Phylogeny Group su ród dźensnišo do swójby pižmonkowych rostlinow (Adoxaceae) zarjadowali. Před tym je za dołhi čas k swójbje kozylistowych rostlinow (Caprifoliaceae) słušała, wot kotrejž wone so pak w mnoholičbnych kajkosćach jasnje rozeznawali. Pospyt noweho skupowanje je wokoło lěta 1900 samo k tomu wjedło, zo je so swójska swójba Sambucaceae stworić měła.
Eksistuje 20 hač 40 Sambucus-družinow (wuběrk):
Jeli sy jedyn z mjenowanych njedostatkow skorigował(a), wotstroń prošu potrjecheny parameter předłohi {{Předźěłuj}}
. Podrobnosće namakaš w dokumentaciji.
Bozanka (Sambucus) je ród ze swójby pižmonkowych rostlinow (Adoxaceae).
Sambucus adalah sebuah genus tumbuhan berbunga dalam keluarga Adoxaceae. Genus tersebut awalnya ditempatkan dalam keluarga honeysuckle, Caprifoliaceae, tetapi diklasifikasikan ulang karena evidensi genetik. Genus tersebut terdiri antara 5 dan 30 spesies perdu tumbuhan peluruh, pohon kecil dan tumbuhan menahun terna.
Genus tersebut dapat tumbuh di wilayah panas atau subtropis di dunia. Lebih menyebar di Hemisfer Utara, Hemisfer Selatan-nya beada di bagian-bagian Australasia dan Amerika Selatan. Beberapa spesies ditanam untuk diambil daunnya, bunganya dan buahnya.[2]
Dedaunan-nya berbentuk seperti bulu (pinnate) dengan 5–9 daun (biasanya 3 atau 11). Masing-masing daun memiliki panjang seukuran 5–30 cm (2,0–11,8 in)
|access-date=
membutuhkan |url=
(bantuan)
Sambucus adalah sebuah genus tumbuhan berbunga dalam keluarga Adoxaceae. Genus tersebut awalnya ditempatkan dalam keluarga honeysuckle, Caprifoliaceae, tetapi diklasifikasikan ulang karena evidensi genetik. Genus tersebut terdiri antara 5 dan 30 spesies perdu tumbuhan peluruh, pohon kecil dan tumbuhan menahun terna.
Genus tersebut dapat tumbuh di wilayah panas atau subtropis di dunia. Lebih menyebar di Hemisfer Utara, Hemisfer Selatan-nya beada di bagian-bagian Australasia dan Amerika Selatan. Beberapa spesies ditanam untuk diambil daunnya, bunganya dan buahnya.
Dedaunan-nya berbentuk seperti bulu (pinnate) dengan 5–9 daun (biasanya 3 atau 11). Masing-masing daun memiliki panjang seukuran 5–30 cm (2,0–11,8 in)
Yllir (fræðiheiti: Sambucus) er ættkvísl með á fjórða tug tegunda marggreindra lauffellandi runna eða trjáa innan geitblaðsættar.
Finnst villtur um allan heim, að Suðurskautslandinu undanskildu. Á norðlægum slóðum, aðalega Norður-Evrópu, er algengastur Rauðyllir (Sambucus racemosa) og tegundaafbrigði af honum sem verður oft 4 - 6 metra hár runni. Sunnar í Evrópu og Norður-Ameríku er algengastur Svartyllir (Sambucus nigra) og tegundaafbrigði af honum, en hann getur mest orðið um 15 metra hátt tré.
Laufblöðin gagnstæð, stakfjöðruð og sagtennt. Blómin eru lítil og hvít í stórum endastæðum klösum. Hann blómstrar snemma og verða berin rauð eða svört. Hraðvaxta, skuggþolin og þrífst best í rökum jarðvegi. Yllir er víða ræktaður og úr blómunum er unnir drykkir en berjunum sulta og lyf.
Gömul lækningajurt sem þótti góð gegn kvefi en eitruð í miklu magni. Rauðberjayllir er talinn eitraðastur af tegundahópunum, þó ekki meir en svo að valda aðallega magapínu[1]. Í þjóðtrú er yllir annaðhvort notaður til að fæla burt nornir eða að þær söfnuðust við yllinn þegar ber hans voru fullþroskuð. Ekki þótti gott að smíða vöggu úr ylli því þá áttu álfar og nornir að ásækja barnið sem í henni lág. Einnig þótti ógæfulegt að fella ylli vegna þess að þá myndi yllimóðirin hefna sín grimmilega.
Svartberjayllir er ýmist flokkaður sem ein tegund Sambucus nigra sem finnast í hlýrri hlutum Evrópu og Norður Ameríku með nokkrum svæðisbundnum stofnum eða undirtegundum, eða sem hópur af nokkrum svipuðum tegundum.
Rauðberjayllir er ýmist meðhöndlaður sem ein tegund, Sambucus racemosa sem finnst á kaldari slóðum á norðurhveli jarðar, með nokkrum svæðisbundnum stofnum, eða undirtegund, eða sem hópur af nokkrum svipuðum tegundum.
Önnur afbrigði:
Yllir (fræðiheiti: Sambucus) er ættkvísl með á fjórða tug tegunda marggreindra lauffellandi runna eða trjáa innan geitblaðsættar.
Finnst villtur um allan heim, að Suðurskautslandinu undanskildu. Á norðlægum slóðum, aðalega Norður-Evrópu, er algengastur Rauðyllir (Sambucus racemosa) og tegundaafbrigði af honum sem verður oft 4 - 6 metra hár runni. Sunnar í Evrópu og Norður-Ameríku er algengastur Svartyllir (Sambucus nigra) og tegundaafbrigði af honum, en hann getur mest orðið um 15 metra hátt tré.
Sambucus L. è un genere di piante ascritto alla famiglia delle Caprifoliacee. Comprende specie arbustive di medio-grandi dimensioni, talvolta in forma di piccolo albero con altezza di 5-10 metri, comunissimo lungo le siepi campestri, nei boschi planiziali e submontani e presso i casolari di campagna, nonché alla periferia delle città, dove rappresenta un relitto della vegetazione spontanea. Secondo la classificazione APG IV la specie è collocata nella famiglia delle Adoxaceae (o Viburnaceae nom. cons).[1]
La pianta presenta rami con midollo molto grosso, bianco, leggerissimo e compatto, che viene raccolto ed usato per includere e poi sezionare parti vegetali da osservare al microscopio. Inoltre questo tipo di legno viene utilizzato per costruire le palline formanti un pendolo di Canton; oppure viene impiegato per costruire giochi popolari di origine contadina come la cerbottana e lo "scioparolo" (in Veneto) "schioppo/fucile" o "schioccapalle" (in Toscana), in cui tagliandone un ramo di diametro 4–5 cm e di lunghezza 20–25 cm viene tolto il midollo ed inserito al posto di esso un ramo poco più lungo e di pari diametro del midollo appena tolto.
Facendo scorrere velocemente al suo interno il rametto fa partire una pallina di canapa arrotolata precedentemente inserita e posta estremità dello "scioparolo". Era un gioco povero e antico di cui oramai si sono quasi perse le tracce. Viene scelto questo tipo di legno per la sua estrema leggerezza. La corteccia dei rami stessi presenta rade e grosse lenticelle.
Le foglie sono opposte, imparipennate, di solito con 5 foglioline ovato-lanceolate ed appuntite, seghettate ai margini.
I fiori sbocciano in primavera-estate, sono piccoli, odorosi, biancastri, a 5 lobi petaliformi, riuniti numerosissimi in infiorescenze ombrelliformi molto ampie. I frutti sono piccole bacche globose nero-violacee (S. nigra) o rosse (S. racemosa) che contengono un succo di colore viola-porporino scuro che viene impiegato per colorare vini e come esca per la pesca dei cavedani. La maturazione delle bacche va da inizio agosto a metà settembre.
Comprende le seguenti specie:[2]
Attenzione a non confondere le specie più comuni, cioè il S. nigra, con il S. ebulus, altrettanto diffuso e con areale simile al S. nigra, ma le cui parti sono tutte notevolmente più tossiche se ingerite in quantità anche modeste.
Tutte le parti della pianta sono tossiche per la presenza di cianuro e vari alcaloidi. Fanno eccezione i fiori e le bacche mature, ma non i semi al loro interno. Nella preparazione di confetture la cottura o la macerazione delle bacche sono sufficienti a far sì che i composti cianogenetici si volatilizzino completamente. Nel caso di un'ingestione accidentale i sintomi dell'intossicazione sono gli stessi dati dall'ingestione delle mandorle amare che egualmente contengono composti cianogenetici. Questa tossicità non ha ''effetto'' su alcuni pesci, come i cavedani. Infatti le bacche di sambuco vengono usate anche come esca per questa specie di pesce.[3]
Sambucus L. è un genere di piante ascritto alla famiglia delle Caprifoliacee. Comprende specie arbustive di medio-grandi dimensioni, talvolta in forma di piccolo albero con altezza di 5-10 metri, comunissimo lungo le siepi campestri, nei boschi planiziali e submontani e presso i casolari di campagna, nonché alla periferia delle città, dove rappresenta un relitto della vegetazione spontanea. Secondo la classificazione APG IV la specie è collocata nella famiglia delle Adoxaceae (o Viburnaceae nom. cons).
Sambucus est genus plantarum familiae Adoxacearum. Genus toto in orbe terrarum plus quam decem species habet, quarum tres in Europa Media indigenae sunt, inter quas Sambucus nigra, S. ebulus, S. racemosa.
Sambucus est genus plantarum familiae Adoxacearum. Genus toto in orbe terrarum plus quam decem species habet, quarum tres in Europa Media indigenae sunt, inter quas Sambucus nigra, S. ebulus, S. racemosa.
Šeivamedis (lot. Sambucus) – magnolijūnų (Magnoliophyta) augalų gentis, kurios priklausomybė šeimai yra diskutuojama. Tradiciškai šeivamedis priskirta prie sausmedinių, tačiau naujesnė klasifikacija laiko ją ūksmininių augalų gentimi.
Gentyje yra 25 rūšys. Dauguma vasaržaliai krūmai, tik dvi rūšys – žolės. Lapai plunksniškai suskaldyti. Žiedai balti ar gelsvi, į skėtį panašiose kekėse. Auga mišriuose bei lapuočių miškuose ir parkuose, šlaituose, upelių krantuose, kelkraščiuose. Žydi balandžio – birželio mėn. Dauguma rūšių – vaistingi augalai, kartais ir vartojami mitybai.
Lietuvoje auga:
Literatūroje jie laikomi introdukuotais Lietuvoje, tačiau žiedadulkių analizės rodė, kad bent viena šeivamedžio rūšis – vietinė.
Plūškoki (Sambucus), arī pliederi, ir bezslavīšu dzimtas (Adoxaceae) ģints. Agrāk plūškoki bija kaprifoliju dzimtas (Caprifoliaceae) ģints, bet tad tika izdalīta atsevišķa bezslavīšu dzimta, kurai pievienoja arī plūškokus. Pēc dažādu autoru domām sugu skaits ģintī ir no piecām līdz pat 30 sugām.
Latvijā ir sastopamas divas plūškoku sugas — melnais plūškoks (S. nigra) un sarkanais plūškoks (S. racemosa).[1] Abas sugas tiek audzētas kā dekoratīvie augi.
Plūškoki (Sambucus), arī pliederi, ir bezslavīšu dzimtas (Adoxaceae) ģints. Agrāk plūškoki bija kaprifoliju dzimtas (Caprifoliaceae) ģints, bet tad tika izdalīta atsevišķa bezslavīšu dzimta, kurai pievienoja arī plūškokus. Pēc dažādu autoru domām sugu skaits ģintī ir no piecām līdz pat 30 sugām.
Latvijā ir sastopamas divas plūškoku sugas — melnais plūškoks (S. nigra) un sarkanais plūškoks (S. racemosa). Abas sugas tiek audzētas kā dekoratīvie augi.
Vlier (Sambucus) is een geslacht van snelgroeiende heesters of kleine bomen. In de lente dragen ze tuilen van witte of crèmekleurige bloemen, gevolgd door kleine rode, blauwachtige of zwarte vruchten. Ook komt er een vlier met paars blad en roze bloemen voor.
De bessen zijn een belangrijke bron van voedsel voor veel vogels. De vlier is de favoriete gastheer van het judasoor. De vlier is waardplant voor de schemerbladroller, gewone coronamot en grijze kruidenmot, dat zijn microvlinders.
Het geslacht kent wereldwijd 25 soorten. De meest voorkomende soorten in Centraal-Europa zijn:
Dit zijn ook de soorten die in Nederland en België voorkomen.
Beluister
(info)Vlier (Sambucus) is een geslacht van snelgroeiende heesters of kleine bomen. In de lente dragen ze tuilen van witte of crèmekleurige bloemen, gevolgd door kleine rode, blauwachtige of zwarte vruchten. Ook komt er een vlier met paars blad en roze bloemen voor.
De bessen zijn een belangrijke bron van voedsel voor veel vogels. De vlier is de favoriete gastheer van het judasoor. De vlier is waardplant voor de schemerbladroller, gewone coronamot en grijze kruidenmot, dat zijn microvlinders.
Hylleslekta (Sambucus) er ei planteslekt i moskusurtfamilien med 5-30 artar avhengig av korleis dei blir delt inn. Dei høyrer heime i Nord- og Sør-Amerika, Asia og Europa. Slekta inneheld små tre, buskar og fleirårige plantar. Artene er kjenneteikna med motsette eller spreidde blad som er ulikefinna og består av 3-9 elliptiske småblad som oftast har sagtakka rand. Blomstrane er regelmessige, 5-talige og oftast kvite. Frukta er bæraktige steinfrukter, som inneheld 1-5 kjernar. Barken inneheld kalsiumoksalat.
Blad, kvistar, greiner, frø og røter inneheld eit cyanid-induserande glykosid (eit glykosid som dannar cyanid etterkvart som metabolismen omdannar det). Inntak av kva for ein av desse plantedelane i tilstrekkelege mengder kan føre til ei giftig opphoping av cyanid i kroppen.
På grunn av at det er mogleg å bli cyanid-forgifta, bør barn bli frårådde frå å lage fløyter og leiker frå hylletre. I tillegg bør ein vere forsiktig med urtete laga med blada frå hyll. På den raude hylla er alle delane giftige. Mogne bær utan kjernar frå svarthyll kan kokast og nyttast i matrettar.[1]
Ein kan fordele dei ulike artane i hylleslekta inn i ulike grupper. Berre to artar har offisielle norske namn, svarthyll og raudhyll. Engelske namn er gitt i tillegg. Latinske namn i feit skrift er godtatte namn i følge KEW.[2]
Gruppa med svartbæra hyll er kompleks og ein finn ho i dei varmare delane av Europa og Nord-Amerika. Nokre gonger blir ho handsama som ein art Sambucus nigra med fleire regionale variantar eller underartar, eller ein kan sjå på henne som ei gruppe av fleire liknande artar. Blomstrane sit i ein flat skjermklase (corymb) og bæra er svarte til gråaktig (glaucous) blå. Dei er større busker som kan bli 3-8 meter høge, nokre gonger opptil 15 meter høge med ein stammediameter på 30-60 cm.
Gruppa med raudbæra hyll er kompleks og ein finn ho på den nordlege halvkula. Nokre gonger blir ho handsama som ein art Sambucus racemosa med fleire regionale variantar eller underartar, eller ein kan sjå på henne som ei gruppe av fleire liknande artar. Blomstrane dannar ein rundaktig klase (panicle), og bæra er skarpt raude. Dei er små busker som sjeldan blir høgare enn 3-4 meter.
Den australske hyllegruppa omfattar to artar frå Australasia. Blomstrane dannar ein rundaktig klase, og bæra er kvite eller gule. Dei er busker som kan bli 3 meter høge.
Dverghyll er i motsetnad til dei andre artane, urtaktige plantar som dannar nye stenglar kvart år frå eit fleirårig rotsystem. Dei kan bli 1.5 -2 meter høge. Kvar stengel ender i ein stor, flat skjerm som mognar til ein tett klase med glatte bær.
Andre artar:
Hylleslekta (Sambucus) er ei planteslekt i moskusurtfamilien med 5-30 artar avhengig av korleis dei blir delt inn. Dei høyrer heime i Nord- og Sør-Amerika, Asia og Europa. Slekta inneheld små tre, buskar og fleirårige plantar. Artene er kjenneteikna med motsette eller spreidde blad som er ulikefinna og består av 3-9 elliptiske småblad som oftast har sagtakka rand. Blomstrane er regelmessige, 5-talige og oftast kvite. Frukta er bæraktige steinfrukter, som inneheld 1-5 kjernar. Barken inneheld kalsiumoksalat.
Hyll er en samlebetegnelse for flere ulike stauder, busker og små trær av slekten Sambucus.
Hyllebærsaft kan lages av både blomsten og bærene. Saft av hylleblomst er lys, mens saften av bærene blir mørk rød. Saften fra hyllebær kan gjøres om til vin, og den kan også brukes som basis for hyllebærsuppe.
Bærene og blomstene fra svarthyll (Sambucus nigra) er spiselige og er kjent for å ha helsebringende egenskaper. Barken, røttene og bladene er derimot giftig. Rå hyllebær fra rødhyll (S. racemosa) er giftige og kan forårsake oppkast, men giften nøytraliseres ved koking.
Hyll er eneste slekt i hyllfamilien. Hyllfamilien ble tidligere regnet som en del av kaprifoliumfamilien, men ble skilt ut som egen familie etter DNA-analyser. Nyere genetiske analyser viser at moskusurtfamilien også bør innlemmes i hyllfamilien.
De mest kjente i Skandinavia er:
Hyll er en samlebetegnelse for flere ulike stauder, busker og små trær av slekten Sambucus.
Bez, dziki bez[3], bzowina[4] (Sambucus L.) – rodzaj roślin należący do rodziny piżmaczkowatych (Adoxaceae) według systemu APG III z 2009 r. W dawniejszych ujęciach systematycznych rodzaj Sambucus zaliczany był do przewiertniowatych (Caprifoliaceae) (np. w systemie Cronquista z 1981 r.) lub do monotypowej rodziny bzowatych (w systemie Reveala z lat 1993–1999). Znanych jest około 20[4] gatunków roślin należących do tego rodzaju, występujących na półkuli północnej w klimacie od umiarkowanego do podzwrotnikowego (na południu ich zasięg sięga do Meksyku, północnej Afryki i Jawy[5]. W Polsce rosną dziko trzy gatunki: bez czarny (S. nigra), bez hebd (S. ebulus) i bez koralowy (S. racemosa)[3]. Niektóre gatunki uprawiane są jako ozdobne, bez czarny jest także rośliną jadalną i wykorzystywaną do aromatyzowania napojów[5].
Jeden z pięciu rodzajów w rodzinie piżmaczkowatych (Adoxaceae), stanowiącej klad bazalny w obrębie rzędu szczeciowców (Dipsacales) w grupie euasterids II wchodzącej w skład kladu astrowych (asterids) należącego do dwuliściennych właściwych (eudicots).
Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa dereniowe (Cornidae Frohne & U. Jensen ex Reveal), nadrząd Dipsacanae Takht., rząd szczeciowce (Dipsacales Dumort.), rodzina bzowate (Sambucaceae Batsch), podrodzina Sambucoideae Kostel, plemię Sambuceae A. Rich. ex Duby, rodzaj bez (Sambucus L.)[6].
Łacińska nazwa sambucus znana jest od starożytności. Istnieją przypuszczenia, że ma związek z greckim słowem σαμβύκη oznaczającym sambukę, instrument muzyczny podobny do harfy, który mógł być wytwarzany z bzowego drewna[8]. W potocznym języku polskim nazwa bez stosowana jest również na oznaczenie lilaka[9].
Bez, dziki bez, bzowina (Sambucus L.) – rodzaj roślin należący do rodziny piżmaczkowatych (Adoxaceae) według systemu APG III z 2009 r. W dawniejszych ujęciach systematycznych rodzaj Sambucus zaliczany był do przewiertniowatych (Caprifoliaceae) (np. w systemie Cronquista z 1981 r.) lub do monotypowej rodziny bzowatych (w systemie Reveala z lat 1993–1999). Znanych jest około 20 gatunków roślin należących do tego rodzaju, występujących na półkuli północnej w klimacie od umiarkowanego do podzwrotnikowego (na południu ich zasięg sięga do Meksyku, północnej Afryki i Jawy. W Polsce rosną dziko trzy gatunki: bez czarny (S. nigra), bez hebd (S. ebulus) i bez koralowy (S. racemosa). Niektóre gatunki uprawiane są jako ozdobne, bez czarny jest także rośliną jadalną i wykorzystywaną do aromatyzowania napojów.
Sambucus é um género botânico, classificado pelo cientista Linnaeus, pertencente à família Adoxaceae (anteriormente ao Sistema APG integrava a família Caprifoliaceae) que agrupa as árvores e arbustos conhecidos pelo nome comum de sabugueiros. O género é originário das regiões temperadas e subtropicais de ambos hemisférios, embora tenha mais expressão no Hemisfério Norte. Inclui diversos complexos específicos, razão pela qual varia entre 5 e 30 o número de espécies aceites. Algumas espécies têm interesse como plantas ornamentais e como produtoras de flores e bagas utilizadas na confecção de bebidas e doces. Algumas espécies são consideradas plantas medicinais.
O género Sambucus integra arbustos e pequenas árvores, embora inclua também pelo menos duas espécies de pequenos arbustos com características essencialmente herbáceas. As folhas, com 5-30 cm de comprimento, são pinadas, com 5-9 folíolos (raramente 3 ou 11) de margens serradas.
Os grandes grupos de pequenas flores, de coloração branca ou creme, florescem nos finais da primavera, e são seguidas por pequenos grupos de bagas que quando amadurecem adquirem coloração negra, negro-azulada ou vermelha (raramente de coloração amarela ou branca).
O descobrimento por parte do ser humano data da Antiguidade, com diversos usos[carece de fontes?]. É nativa da Europa e do norte da África e disseminou-se facilmente pelo mundo todo, sendo inclusive objeto de muitas lendas, folclore e superstição[carece de fontes?]. Dizia a lenda que, de sua madeira foi feita a cruz onde Cristo morreu. Isso porque ao espremer o fruto do sabugueiro escorre um suco de cor vermelho-sangue. Dizia-se dar azar cortar um sabugueiro[carece de fontes?]. A folha do sabugueiro é boa para gripes, resfriados, tosse, sarampo e caxumba[carece de fontes?].
Planta arbustiva, de 2 a 4 metros. Flores pequenas, muito brancas. Exalam perfume agradável.
As folhas, galhos, ramos, sementes e raízes contêm um glicosídeo de cianeto de indução (a glicosídeo que dá origem a cianeto como o metabolismo processa-lo). Ingerir qualquer destas peças em quantidade suficiente podem causar uma acumulação tóxica de cianeto no corpo.
Devido à possibilidade de intoxicação por cianeto, as crianças devem ser desencorajados a fazer apitos, estilingues ou outros brinquedos de sabugueiro de madeira. Além disso, "chás de ervas" feito com folhas de sabugueiro (que contêm glicosídeos cianogênicos) devem ser tratados com muita cautela. No entanto, frutos maduros (polpa e pele) são seguros para comer.
As variedades ornamentais de sabugueiro são cultivadas em jardins por serem flores vistosas, frutas e folhas rendadas.
Espécies nativas de sabugueiro são frequentemente plantadas por pessoas que desejem apoiar a borboleta nativa e espécies de aves.
Sambucus é um género botânico, classificado pelo cientista Linnaeus, pertencente à família Adoxaceae (anteriormente ao Sistema APG integrava a família Caprifoliaceae) que agrupa as árvores e arbustos conhecidos pelo nome comum de sabugueiros. O género é originário das regiões temperadas e subtropicais de ambos hemisférios, embora tenha mais expressão no Hemisfério Norte. Inclui diversos complexos específicos, razão pela qual varia entre 5 e 30 o número de espécies aceites. Algumas espécies têm interesse como plantas ornamentais e como produtoras de flores e bagas utilizadas na confecção de bebidas e doces. Algumas espécies são consideradas plantas medicinais.
Socul (Sambucus L.) este un gen de plante din grupa arbuștilor, cu 20-30 de specii. Genul face parte din familia Adoxaceae. Cea mai cunoscută specie este socul negru (Sambucus nigra).
Acest arbust, cu ramurile adesea curbate, are o înălțime de la 1 la 10 metri. Scoarța acestuia are culoarea verde-gri și este fisurată. Frunzele, și cu precădere cele dintâi, apărute primăvara, reprezintă o atracție pentru numeroase insecte, și dintre acestea mai ales pentru fluturii de noapte.
Florile hermafrodite, ce apar la începutul verii, sunt parfumate, pe când frunzele au un miros neplăcut atunci când sunt frecate în mâini. Florile au câte cinci stamine și cinci petale de culoare albă.
Fructele se prezintă sub forma unor bobițe negru-violacee de 6–8 mm, dispuse în ciorchine. Fructele necoapte au un anumit grad de toxicitate, intoxicațiile manifestându-se prin vomă și diaree.
Socul se multiplică prin semințe.
Carte · Categorie · Portal · WikiProiect
Socul (Sambucus L.) este un gen de plante din grupa arbuștilor, cu 20-30 de specii. Genul face parte din familia Adoxaceae. Cea mai cunoscută specie este socul negru (Sambucus nigra).
Baza (Sambucus) je rod vyšších dvojklíčnolistových rastlín patriaci do čeľade pižmovkovité (Adoxaceae). Zahŕňa asi 40 druhov drevín a bylín, rozšírených najmä v miernom pásme a subtrópoch. U nás rastú tri druhy. Niektoré druhy a kultivary bazy sú pestované ako okrasné dreviny.
Bazy sú opadavé kríky, stromy alebo aj trváce byliny so sperenými listami. Koreňový systém je bohato rozvetvený a plytký. Listy sú na okraji pílkovité, s palistmi alebo s nektáriami vzniknutými premenou palistov. Vetvy sú hrubé, s nápadnými lenticelami a hrubou dreňou. Kvetenstvá sú koncové metliny alebo ploché vrcholíky. Kvety sú pravidelné, drobné, väčšinou päťpočetné, biele, zelenkavé alebo žltkasté. Listene aj korunné lístky sú zrastené. Tyčiniek je päť, sú naakumulované pri báze koruny a vyčnievajú von. Semenník obsahuje 3 až 5 komôrok, v každej je jedno vajíčko. Plodom je dužinatá, najčastejšie čierna alebo červená kôstkovica pripomínajúca bobuľu a obsahujúce 3 až 5 semien.[1][2][3]
Rod zahŕňa asi 40 druhov rozšírených v miernom a subtropickom pásme oboch pologulí a v niektorých horských oblastiach trópov. Nie je zastúpený v subsaharskej Afrike. Na Slovensku je zastúpený troma pôvodnými druhmi: baza čierna (Sambucus nigra), baza chabzdová (S. ebulus) a baza červená (S. racemosa).[2] Okrem týchto troch druhov rastie v Európe ešte baza sibírska (S. sibirica), rozšírená v strednom a východnom Rusku.[4]
Ako baza sa niekedy ľudovo označuje aj orgován obyčajný (Syringa vulgaris), ktorý však s bazou nie je nijaký príbuzný (patrí do radu hluchavkotvarých).
Detail kvetov bazy čiernej
Kvitnúca baza chabzdová
Dozreté plody bazy červenej
Zimná vetvička bazy červenej
Ako okrasné dreviny sú u nás najčastejšie pestované rôzne kultivary bazy čiernej, líšiace sa predovšetkým tvarom a sfarbením listov a celkovým nárastom.[5]
Baza čierna je využívaná v ľudovom liečiteľstve a plody sú rôznym spôsobom spracovávané na šťavy, džemy a pod.[2]
Tento článok je čiastočný alebo úplný preklad článku Bez na českej Wikipédii.
Baza (Sambucus) je rod vyšších dvojklíčnolistových rastlín patriaci do čeľade pižmovkovité (Adoxaceae). Zahŕňa asi 40 druhov drevín a bylín, rozšírených najmä v miernom pásme a subtrópoch. U nás rastú tri druhy. Niektoré druhy a kultivary bazy sú pestované ako okrasné dreviny.
Glej besedilo.
Bezèg, tudi bèzeg (znanstveno ime Sambucus) je rod grmovnic ali nizkih dreves, ki vsebuje med 5 do 30 različnih vrst.
Ima nasprotno, neparno pernate liste in petštevne cvetove v kobulastih grozdih ali latih. Plod je jagodast, koščičast s 3 do 5 semeni[1].
Rod uspeva v zmernih do subtropskih regijah na severni in južni polobli. Bolj je razširjen na severni polobli, saj se na južni pojavlja v delih Avstralazije in Južne Amerike.
Bezèg, tudi bèzeg (znanstveno ime Sambucus) je rod grmovnic ali nizkih dreves, ki vsebuje med 5 do 30 različnih vrst.
Ima nasprotno, neparno pernate liste in petštevne cvetove v kobulastih grozdih ali latih. Plod je jagodast, koščičast s 3 do 5 semeni.
Flädersläktet (Sambucus) är ett växtsläkte i familjen desmeknoppsväxter med ett 30-tal arter. Tidigare ingick flädersläktet i kaprifolväxter, men genetiska tester har gett en ny placering i desmeknoppsväxternas familj.
Flädersläktet (Sambucus) är ett växtsläkte i familjen desmeknoppsväxter med ett 30-tal arter. Tidigare ingick flädersläktet i kaprifolväxter, men genetiska tester har gett en ny placering i desmeknoppsväxternas familj.
Flider (łać.: Sambucus L.) – zorta źelinůw ze familiji Adoxaceae (uod 2009), dowńij rachowano ku familiji Caprifoliaceae lebo do bzowatych.
Znůmych je 20 gatůnkůw uůnej zorty. Wszyjske żywobyjům na půłnocnyj půłkugle, uod umjarkowanyj do podzwrotńikowyj klimy.
Uobyczńe sům to krzoki, roz za kedy strůmy, ńyuobyczńe idźe trefić tyż bylina.
Mürver ya da yivdin (Sambucus), Adoxaceae familyasından 5 ile 30 arasında türü bulunan çalı ve ağaççıkları oluşturan cins. Önceleri hanımeligiller (Caprifoliaceae) familyası içerisinde değerlendirilmekle birlikte son yıllarda Adoxaceae familyasıyla kesin genetik akrabalığı ortaya çıkmıştır. Dünya üzerindeki dağılımı astorpikal bölgelerde yoğunlaşmıştır. Hem kuzey hem de Güney yarımkürede yetişmesine karşın Kuzey'de daha yaygındır. Güney yarımkürede çoğunlukla Avustralya ve Güney Amerika ülkelerinde görülür.
Mürver ya da yivdin (Sambucus), Adoxaceae familyasından 5 ile 30 arasında türü bulunan çalı ve ağaççıkları oluşturan cins. Önceleri hanımeligiller (Caprifoliaceae) familyası içerisinde değerlendirilmekle birlikte son yıllarda Adoxaceae familyasıyla kesin genetik akrabalığı ortaya çıkmıştır. Dünya üzerindeki dağılımı astorpikal bölgelerde yoğunlaşmıştır. Hem kuzey hem de Güney yarımkürede yetişmesine karşın Kuzey'de daha yaygındır. Güney yarımkürede çoğunlukla Avustralya ve Güney Amerika ülkelerinde görülür.
Українське слово «бузина» («боз») походить від прасл. *bъzъ < *buzъ (від нього також походить слово «бузок»). Аналогічно звучать назви цієї рослини в інших слов'янських мовах: біл. бузіна, рос. бузина, боз, чеськ. і пол. bez, словац. baza, болг. бъз, серб. базга/bazga, хорв. bazga, словен. bezeg. Слово *bъzъ/*buzъ, за найпоширенішою версією, походить від праіндоєвропейської назви бука — *bʰeh₂ǵos[1][2]. Причиною перенесення його назви на бузину та бузок вважають відсутність бука на слов'янській прабатьківщині, але чому його назва була перенесена на такі несхожі на нього рослини, неясне. Інша версія пов'язує праслов'янське *bъzъ/*buzъ з коренем *bъz- («бриніти») — через те, що стебла цих рослин уживалися для вироблення дудок та сопілок[1].
Латинська назва бузини sambucus утворена від слова sambūca — назви стародавнього струнного музичного інструмента азійського походження. Воно запозичене з грецької мови (σαμβύκη), де, у свою чергу, походить від арамейського ܣܐܒܒܥܚܐ, «саббеха». Іноді (рідко) латинську назву самбу́к[3] уживають як українську.
Рослини цього роду — кущі або дерева, рідше — багаторічні трави (бузина трав'яниста).
(Шаблон недосконалий, прошу допомогти його виправити: не вмію програмувати)
Ще 44 порядки
Ще 6 родин
Ще 3 роди
25 видів
Chi Cơm cháy (danh pháp khoa học: Sambucus) là một chi thực vật có hoa trong họ Adoxaceae. Các loài khác nhau được gọi chung trong tiếng Việt là cơm cháy hay sóc dịch hoặc mậu ma. Chi này trước đây xếp trong họ Kim ngân (Caprifoliaceae), nhưng đã được phân loại lại trong họ Adoxaceae do các so sánh di truyền và hình thái với các loài trong chi Adoxa.
Các lá mọc đối là lá lông chim với 5–9 lá chét (hiếm khi 3 hay 11).Mỗi lá dài 5–30 cm (2,0–11,8 in), và các lá chét có mép răng cưa. Chúng mang các cụm lớn bao gồm nhiều hoa nhỏ màu trắng hay màu kem vào cuối mùa xuân; sau đó sẽ là các chùm quả mọng nhỏ màu đen, lam đen hay đỏ (hiếm khi vàng hay trắng).
Chi này sinh sống chủ yếu trong khu vực ôn đới tới cận nhiệt đới. Phổ biến hơn tại Bắc bán cầu, còn tại Nam bán cầu thì các loài sinh sống hạn chế tại Australasia và Nam Mỹ. Nhiều loài được gieo trồng rộng khắp để làm cây cảnh và lá, hoa và quả của chúng.[3]
Các loài được công nhận trong chi này là:[4][5]
Các chủng cây cảnh của Sambucus được trồng trong vườn vì hoa và quả đẹp cũng như tán lá như ren thêu của chúng.
Quả và hoa cơm cháy được sử dụng làm thực phẩm chức năng đối với một số bệnh tật nhỏ như cúm, cảm lạnh, táo bón và một vài bệnh khác, thường được phục vụ ở dạng trà, nước chiết hay viên nang.[7] Chưa có đủ nghiên cứu để biết hiệu quả của nó cho việc sử dụng như vậy hay cho tính an toàn của nó – tuy nhiên, chưa có thông báo nào về bệnh do hoa cơm cháy gây ra.[7]
Lõi xốp ruột cây cơm cháy từng được những người thợ làm/sửa chữa đồng hồ sử dụng làm dụng cụ làm vệ sinh trước khi tiến hành những công việc tỉ mỉ.[8]
Quả cơm cháy tươi chứa 80% nước, 18% cacbohydrat và dưới 1% protein và chất béo (xem bảng). 100 gam quả cơm cháy cung cấp 73 calo và là nguồn giàu vitamin C, cung cấp tới 43% Giá trị Hàng ngày (DV). Cơm cháy cũng chứa một lượng vừa phải vitamin B6 (18% DV) và sắt (12% DV).
Người Pháp, Austria và Trung Âu làm xi rô hoa cơm cháy, nói chung từ dịch chiết từ hoa cơm cháy, mà tại Trung Âu người ta thêm nó vào đồ độn bánh palatschinke thay cho việt quất xanh. Người dân từ Trung Âu, Đông Âu tới Đông Nam Âu sử dụng cùng một phương pháp tương tự để làm xi rô để sau đó pha loãng với nước và sử dụng làm đồ uống hay làm chất tạo hương vị trong một vài loại thực phẩm. Bánh nướng hay đồ gia vị quả được làm từ các quả mọng. Người Romania làm một loại đồ uống có ga trong tháng 5 và tháng 6 gọi là "socată" hay "suc de soc". Nó được làm bằng cách tẩm ướt hoa bằng nước, men bia và chanh trong 2–3 ngày. Giai đoạn lên men cuối cùng được thực hiện trong chai có nắp kín để làm đồ uống sủi bọt. Loại đồ uống này đã truyền cảm hứng cho Coca-Cola sản xuất loại đồ uống từ hoa cơm cháy gọi là Fanta Shokata.[9]
Hoa Sambucus nigra được sử dụng để làm nước hoa cơm cháy ngâm đường. St-Germain, một loại rượu mùi của Pháp, được làm từ hoa cơm cháy. Hallands Fläder, một loại rượu akvavit của Thụy Điển, được tạo hương vị bằng hoa cơm cháy. Mặc dù có tên gọi gần giống là sambuca, nhưng loại rượu mùi của Italia này chủ yếu được làm từ tinh dầu đại hồi và tiểu hồi hương chiết bằng chưng cất cách thủy. Nó cũng chứa dịch chiết hoa cơm cháy để tạo hương vị và bổ sung mùi hoa để làm nhẹ và cân đối hương vị đậm của cam thảo.
Các cành con rỗng của cơm cháy từng được sử dụng làm ống máng để hút nhựa phong làm xi rô phong.[10]
Mặc dù vỏ và thịt của quả chín hay quả đã nấu chín của phần lớn các loài cơm cháy là ăn được,[7][11][12] nhưng quả chưa nấu chín và các bộ phận khác của cây là có độc.[13] Lá, cành con, cành, hạt, rễ, hoa và quả mọng của Sambucus sản sinh ra một số chất cyanidin glycoside và ancaloit có độc.[7][12] Việc tiêu thụ một lượng lớn cyanidin glycoside và ancaloit từ nước quả, trà hoa hay đồ uống làm từ lá tươi, cành và quả có thể gây ra một số tác động nghiêm trọng, như buồn nôn, nôn mửa, tiêu chảy.[7][12][13][14] Tháng 8 năm 1983, một nhóm 25 người ở quận Monterey, California đột ngột đổ bệnh sau khi uống nước ép cơm cháy từ quả, lá và thân còn tươi và không nấu chín của Sambucus mexicana.[14] Mật độ flavonoit (gồm cả cyanidin glycoside) là cao hơn ở trà làm từ hoa so với làm từ quả,[15] và mật độ tổng thể của cyanidin glycoside là thấp hơn ở hoa và quả thu hái từ các cây trồng/mọc ở độ cao nhỏ khi so với các cây mọc ở độ cao lớn.[13]
Cơm cháy chứa nhiều loại anthocyanidin[16] kết hợp với nhau để làm cho nước ép cơm cháy có màu lam-tía đậm và chuyển thành hơi đỏ khi hòa loãng bằng nước.[17] Các sắc tố này được sử dụng làm chất tạo màu trong một số sản phẩm,[16] và "màu nước ép cơm cháy" được FDA Hoa Kỳ liệt kê như là cho phép trong các loại thực phẩm hữu cơ được cấp chứng nhận.[16] Tại Nhật Bản, nước ép cơm cháy được liệt kê là "phụ gia màu tự nhiên" được phê chuẩn theo Luật Thực phẩm và Vệ sinh.[18] Các loại sợi cũng có thể nhuộm bằng nước ép cơm cháy (sử dụng phèn làm chất cẩn màu)[19] để tạo ra màu "cơm cháy" nhạt.
Mặc dù những người hành nghề y học cổ truyền đã sử dụng cơm cháy trong nhiều trăm năm,[20] bao gồm cả rượu với mục đích điều trị thấp khớp và đau đớn do chấn thương,[21] nhưng vẫn không có chứng cứ khoa học cho thấy việc sử dụng như vậy là có lợi.[7] Bên cạnh đó, cơm cháy đen cũng từng được sử dụng để điều trị các triệu chứng cúm.[7] Trong khi một số nghiên cứu sơ bộ chỉ ra rằng cơm cháy có thể giảm nhẹ các triệu chứng cúm nhưng chứng cứ là không đủ mạnh để hỗ trợ việc sử dụng nó cho mục đích này.[7]
Cơm cháy được trồng phổ biến gần các trang trại và nhà cửa vườn tược. Nó là loại cây phụ thuộc nitơ và vì thế nói chung được tìm thấy gần những nơi có chất thải hữu cơ. Tại Anh người ta trồng cơm cháy làm hàng rào do chúng dễ sống, dễ uốn tạo hình và phát triển nhanh. Nói chung nó thích hợp với nhiều loại đất, miễn là có đủ ánh sáng.
Truyền thuyết dân gian liên quan tới cơm cháy có ở nhiều nơi và cũng thay đổi tùy theo từng khu vực.[22] Trong một số truyền thuyết tại Anh hay Scandinavia thì cây cơm cháy được coi là có khả năng phòng tránh được những điều tội lỗi và bảo vệ người ta khỏi phù thủy, trong khi một số niềm tin khác lại cho rằng phù thủy thường tụ tập dưới cây cơm cháy, đặc biệt là khi nó có nhiều quả.[23] Nếu người ta đốn hạ cây cơm cháy thì vị thần cây được biết đến như là Mẹ Cơm cháy sẽ thoát ra và sẽ tìm cách trả thù người đốn hạ cây. Chỉ có thể an toàn bằng cách cầu khấn Mẹ Cơm cháy trong khi đốn hạ cây cơm cháy.[24]
Làm từ một cành cây cơm nguội, Đũa phép Cơm nguội có một vai trò quan trọng trong cuốn sách cuối cùng của bộ tiểu thuyết Harry Potter, gần như đã được đặt tên là Harry Potter and the Elder Wand (Harry Potter và Đũa phép Cơm nguội) trước khi tác giả J. K. Rowling quyết định đặt tên nó là Harry Potter and the Deathly Hallows (Harry Potter và Bảo bối Tử thần).[25][26]
Cấu trúc của anthocyanin, sắc tố màu lam trong quả cơm cháy.[27]
Hoa của cơm cháy đen (Sambucus nigra).
Hoa của Sambucus canadensis.
|pmc=
(trợ giúp). PMID 28084608. doi:10.1007/s11130-016-0594-x. |tựa đề=
trống hay bị thiếu (trợ giúp)
Chi Cơm cháy (danh pháp khoa học: Sambucus) là một chi thực vật có hoa trong họ Adoxaceae. Các loài khác nhau được gọi chung trong tiếng Việt là cơm cháy hay sóc dịch hoặc mậu ma. Chi này trước đây xếp trong họ Kim ngân (Caprifoliaceae), nhưng đã được phân loại lại trong họ Adoxaceae do các so sánh di truyền và hình thái với các loài trong chi Adoxa.
Sambucus L. (1753)
Бузина́ (лат. Sambucus[2]) — род цветковых растений семейства Адоксовые (Adoxaceae); ранее род включали в семейство Жимолостные (Caprifoliaceae)[3][4][5] или выделяли в отдельное семейство Бузиновые. Включает около двадцати пяти видов.
Некоторые виды используются как лекарственные растения[6]; бузина (особенно красная и чёрная) в пчеловодстве используется как источник пыльцы и нектара, а также как средство для борьбы с мышами. Некоторые виды культивируют как декоративные растения.
Ареал рода охватывает значительную часть Северного полушария (в основном зоны с умеренным и субтропическим климатом), а также Австралию.
Большинство представителей рода — кустарники или небольшие деревья, гораздо реже — многолетние травы (например, бузина травянистая)[3].
Тычинок пять (например, у бузины красной), у некоторых видов — три[7]. Плод — ягодовидная костянка[3].
Ранее род включали в семейство Жимолостные (Caprifoliaceae) или выделяли в отдельное семейство Бузиновые (Sambucaceae Batsch ex Borkh., 1797), но после исследований, проведённых группой APG, его таксономическое положение было изменено: согласно системе классификации APG II (2003) род входит в семейство Адоксовые порядка Ворсянкоцветные.
отдел Цветковые порядок Ворсянкоцветные ещё 58 порядков цветковых растений (APG III, 2009) семейство Жимолостные, включая Валериановые, Ворсянковые, Линнеевые и Мориновые (APG III) семейство Адоксовые род Бузина роды Адокса, Калина, Синадокса бузина красная,Род включает около двадцати пяти видов, из них наиболее известны три: Бузина травянистая, Бузина чёрная и Бузина красная[3].
По данным сайта Germplasm Resources Information Network (GRIN) род состоит из следующих видов[8] (с указанием ареала для некоторых из них):
Бузиновый шарик (шарик, выпиленный из сердцевины ствола бузины) широко используется в демонстрационных опытах по электростатике, так как он очень лёгкий: клетки сердцевины бузины мертвы, пусты и сухи. Поэтому относительно небольшого электрического заряда на шарике достаточно для того, чтобы показывать электрическое притяжение или отталкивание.
Бузина́ (лат. Sambucus) — род цветковых растений семейства Адоксовые (Adoxaceae); ранее род включали в семейство Жимолостные (Caprifoliaceae) или выделяли в отдельное семейство Бузиновые. Включает около двадцати пяти видов.
Некоторые виды используются как лекарственные растения; бузина (особенно красная и чёрная) в пчеловодстве используется как источник пыльцы и нектара, а также как средство для борьбы с мышами. Некоторые виды культивируют как декоративные растения.
Ареал рода охватывает значительную часть Северного полушария (в основном зоны с умеренным и субтропическим климатом), а также Австралию.
参见正文
接骨木属(学名:Sambucus)约20余种,广泛分布在全球南北的温带和亚热带地区,在北半球种类最多,在南半球仅限于南美洲和澳洲部分地区。以前的分类方法将其列入忍冬科,但最新的根据基因分类的APG 分类法将其列入五福花科。
接骨木属植物一般为灌木或小乔木,只有两种为多年生草本,落叶对生,为奇数羽状复叶,5-30厘米长,小叶有锯齿;花小,聚合成圆锥状聚伞花序,白色或黄白色,春季末开花;果实为浆果,为红色、蓝色或黑色,也有少数为黄色或白色。
接骨木的浆果可以食用,花和浆果也可以酿酒,花可以做茶,浆果可以做果酱,但接骨木绿色部分和未成熟的果实有毒,花色浆果的种子也有毒,食用时一定要小心。
接骨木也可以作为观赏树,其枝条可以入药,可祛风湿,行血通络,治疗跌打损伤。
接骨木属(学名:Sambucus)约20余种,广泛分布在全球南北的温带和亚热带地区,在北半球种类最多,在南半球仅限于南美洲和澳洲部分地区。以前的分类方法将其列入忍冬科,但最新的根据基因分类的APG 分类法将其列入五福花科。
接骨木属植物一般为灌木或小乔木,只有两种为多年生草本,落叶对生,为奇数羽状复叶,5-30厘米长,小叶有锯齿;花小,聚合成圆锥状聚伞花序,白色或黄白色,春季末开花;果实为浆果,为红色、蓝色或黑色,也有少数为黄色或白色。
ニワトコ属(ニワトコぞく、学名:Sambucus、和名漢字表記:庭常属、接骨木属)はニワトコなどを含む属の一つ。クロンキスト体系までスイカズラ科に属していたが、新しい分類体系であるAPG植物分類体系ではレンプクソウ科に移されている[1]。
落葉の小高木、低木または多年草。茎に皮目があり、中に太い髄がある。葉は対生し、奇数羽状複葉で小葉の縁に鋸歯がある。花は両性で小型、放射相称、枝先に集散状散房花序か円錐花序に多数つく。花冠は車状に(3-)5深裂する。雄蘂は(3-)5個。子房は半下位で3-5室。果実は液果状の核果となる。
世界に約25種が知られる。その多くが北半球の温帯から熱帯にかけて分布し、オーストラリア、タスマニア、南アメリカにも分布が及ぶ。日本には2種が生育する。
セイヨウアカミニワトコ(英語版)の実
欧米では果実が赤いセイヨウアカミニワトコ(European red elder)、果実が黒いアメリカニワトコ(American elder)、セイヨウニワトコ(Black elder)などを利用し、果実を果実酒やジャムにしたり、花序を解熱・鎮痛等の薬用にしたりする。花序とショ糖、柑橘類などで煮詰めて作ったコーディアルは、イギリスやオーストラリアでエルダーフラワーコーディアル(Elderflower cordial)と呼ばれ、カルピスのように、水で薄めて飲用される。また、カルピスウォーターのように薄めずに飲めるエルダーフラワー(Elderflower)と呼ばれているレモネードタイプもある。またオーストリア、ドイツなどではホルンダーブルューテン(Holunderblüten)と呼ばれ、水や炭酸水で割って一般に広く飲用されている。
窒素に富んだ土壌を好み、古代の人間の居住区跡や、ウサギの群生地からニワトコの残骸が出土することが多い。このため、古代の人々は、ウサギはニワトコを日よけ代わりに利用していて、それゆえニワトコの生えている場所を好むと推量していた。
人々の生活と密接な関係があるニワトコには、多くの伝説が生まれた。ユダはニワトコの木(セイヨウハナズオウであるとも言う)で首を吊ったと言われる。ニワトコの木の根元に生えるキノコは、首を吊ったユダの呪いが具現化したものだと畏怖され、「ユダの耳茸」と呼ばれた。また、ニワトコを素材に作ったゆりかごで赤ん坊を寝かせると、ニワトコに生気を吸い取られる、ニワトコの枝で子供を叩くと成長が止まってしまう、ニワトコの木で家を建てると、怪奇現象に見舞われるなど、ニワトコにまつわる不吉な風聞は、枚挙に暇が無い。
1997年の刊行と同時に世界的なベストセラーとなったファンタジー小説「ハリー・ポッターシリーズ」の作中では、死の秘宝のひとつである最強の杖の材料として選ばれている。
ニワトコ属(ニワトコぞく、学名:Sambucus、和名漢字表記:庭常属、接骨木属)はニワトコなどを含む属の一つ。クロンキスト体系までスイカズラ科に属していたが、新しい分類体系であるAPG植物分類体系ではレンプクソウ科に移されている。
딱총나무속(-銃--屬, 학명: Sambucus 삼부쿠스[*])은 연복초과의 속이다. 여러 종이 영어로 엘더(elder)라 불리며, 열매는 엘더베리(elderberry)라 불린다.