dcsimg

Bez ( Polish )

provided by wikipedia POL
 src= Ten artykuł dotyczy rośliny. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.
 src=
Owoce hebdu

Bez, dziki bez[3], bzowina[4] (Sambucus L.) – rodzaj roślin należący do rodziny piżmaczkowatych (Adoxaceae) według systemu APG III z 2009 r. W dawniejszych ujęciach systematycznych rodzaj Sambucus zaliczany był do przewiertniowatych (Caprifoliaceae) (np. w systemie Cronquista z 1981 r.) lub do monotypowej rodziny bzowatych (w systemie Reveala z lat 1993–1999). Znanych jest około 20[4] gatunków roślin należących do tego rodzaju, występujących na półkuli północnej w klimacie od umiarkowanego do podzwrotnikowego (na południu ich zasięg sięga do Meksyku, północnej Afryki i Jawy[5]. W Polsce rosną dziko trzy gatunki: bez czarny (S. nigra), bez hebd (S. ebulus) i bez koralowy (S. racemosa)[3]. Niektóre gatunki uprawiane są jako ozdobne, bez czarny jest także rośliną jadalną i wykorzystywaną do aromatyzowania napojów[5].

Morfologia

Pokrój
Przeważnie krzewiasty, rzadziej małe drzewa, wyjątkowo rośliny zielne.
Pędy
Grube, z gąbczastym rdzeniem.
Liście
Nieparzystopierzastodzielne, naprzeciwległe, opadające na zimę. Listki długości 5-7 cm, ostro ząbkowane.
Kwiaty
Białe, kremowe do różowawych lub żółtawe, obupłciowe, charakteryzujące się mdłym zapachem. Zebrane w duże baldachowate lub wiechowate kwiatostany.
Owoce
Kuliste, ciemne pestkowce, podobne wyglądem do jagód, zawierające od trzech do sześciu nasion.

Systematyka

Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)[1]

Jeden z pięciu rodzajów w rodzinie piżmaczkowatych (Adoxaceae), stanowiącej klad bazalny w obrębie rzędu szczeciowców (Dipsacales) w grupie euasterids II wchodzącej w skład kladu astrowych (asterids) należącego do dwuliściennych właściwych (eudicots).

Pozycja w systemie Reveala (1993–1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa dereniowe (Cornidae Frohne & U. Jensen ex Reveal), nadrząd Dipsacanae Takht., rząd szczeciowce (Dipsacales Dumort.), rodzina bzowate (Sambucaceae Batsch), podrodzina Sambucoideae Kostel, plemię Sambuceae A. Rich. ex Duby, rodzaj bez (Sambucus L.)[6].

Wykaz gatunków[7]

Nazewnictwo

Łacińska nazwa sambucus znana jest od starożytności. Istnieją przypuszczenia, że ma związek z greckim słowem σαμβύκη oznaczającym sambukę, instrument muzyczny podobny do harfy, który mógł być wytwarzany z bzowego drewna[8]. W potocznym języku polskim nazwa bez stosowana jest również na oznaczenie lilaka[9].

Zobacz też

 src= Zobacz hasło bez w Wikisłowniku  src= Zobacz w Wikicytatach kolekcję cytatów bez

Przypisy

  1. a b Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001–. [dostęp 2010-04-16].
  2. Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-25].
  3. a b Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
  4. a b Jerzy Hrynkiewicz-Sudnik, Bolesław Sękowski, Mieczysław Wilczkiewicz: Rozmnażanie drzew i krzewów liściastych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, s. 579-581. ISBN 83-01-13434-8.
  5. a b Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Volume I. London: Macmillan, 2002, s. 451. ISBN 0-333-73003-8.
  6. Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Sambucus (ang.). The Compleat Botanica. [dostęp 2009-02-25].
  7. Sambucus. W: The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2018-09-06].
  8. Ireneusz R. Moraczewski, Barbara Sudnik-Wójcikowska, Bożena Dubielecka, Lucjan Rutkowski, Kazimierz A. Nowak, Wojciech Borkowski, Halina Galera: Flora ojczysta — gatunki pospolite, chronione, ciekawe... (CD-ROM: Atlas roślin, słownik botaniczny i multimedialne klucze do oznaczania). Warszawa: Wydawnictwo Stigma, 2000. (pol.)
  9. Adam Kapler: Bzy (pol.). W: Życie a klimat [on-line]. Zielnik Wydziału Biologii UW. [dostęp 2016-11-09].
license
cc-by-sa-3.0
copyright
Autorzy i redaktorzy Wikipedii
original
visit source
partner site
wikipedia POL

Bez: Brief Summary ( Polish )

provided by wikipedia POL
 src= Owoce bzu koralowego  src= Owoce hebdu

Bez, dziki bez, bzowina (Sambucus L.) – rodzaj roślin należący do rodziny piżmaczkowatych (Adoxaceae) według systemu APG III z 2009 r. W dawniejszych ujęciach systematycznych rodzaj Sambucus zaliczany był do przewiertniowatych (Caprifoliaceae) (np. w systemie Cronquista z 1981 r.) lub do monotypowej rodziny bzowatych (w systemie Reveala z lat 1993–1999). Znanych jest około 20 gatunków roślin należących do tego rodzaju, występujących na półkuli północnej w klimacie od umiarkowanego do podzwrotnikowego (na południu ich zasięg sięga do Meksyku, północnej Afryki i Jawy. W Polsce rosną dziko trzy gatunki: bez czarny (S. nigra), bez hebd (S. ebulus) i bez koralowy (S. racemosa). Niektóre gatunki uprawiane są jako ozdobne, bez czarny jest także rośliną jadalną i wykorzystywaną do aromatyzowania napojów.

license
cc-by-sa-3.0
copyright
Autorzy i redaktorzy Wikipedii
original
visit source
partner site
wikipedia POL