Eugenia uniflora, conocida como ñangapiry, capulí, pitanga, brusel o cereza de Cayena ye un árbol pequeñu o parrotal neotropical de la familia de les mirtacees, atopar de forma montesa nes selves de galería tropicales dende les Guyanes pasando por: Arxentina, Brasil, Paraguái, Bolivia y Uruguái. De la mesma, tamién puede atopase, como cultivu, en delles rexones tropicales d'Asia, aprovechándose la so fruta. Nel Paraguái y l'este de Bolivia y nordés arxentín conocer como ñangapiry, y el nome ye d'orixe tupi-guaraní. Na Provincia de Misiones (Arxentina), n'Uruguái y en Brasil conocer como pitanga En Perú conózse-y como guinda.
Ye un parrotal o árbol de pequeñu porte, hasta 7,5 m d'altor, con ramasca delgada y tropezosu. La corteza ye escura, de relieve llisu, persistente. La xamasca ye perenne nel so hábitat natural, anque se porta como caducifoliu en zones más templaes. Les fueyes son peciolaes, simples, opuestes, ovoides a elíptiques, col marxe íntegru, glabres, col ápiz mucronáu, les estípules efímeres y glándules oleoses arumoses bien visibles, ente 4 y 6,5 cm de llargu. Son de color verde intensu brillosu cuando madures, amosando reflexos cobrizos o broncíneos al brotar y una tonalidá acoloratada pel hibiernu.
Floria en primavera, y en rexones tropicales nuevamente a mediaos de branu. Les flores son típiques de les mirtacees; de color blancu, apaecen solitaries o en grupos d'hasta cuatro nes axiles foliares. Presenten cuatro sépalos llibres, y cuatro pétalos inxeríos; los estames lleguen a la cincuentena, de color blancu, llibres na base, con anteres marielles, pequeñes, versátiles, con dehiscencia llonxitudinal, y ensertar opuestos a los pétalos en fascículos. L'ovariu ye ínfero, octolocular, col estilu simple, allargáu, l'estigma capitáu o peltáu.
El frutu apaez y maurez rápido, hasta tres selmanes dempués del floriamientu. Ye una baga oblada, cola mota persistente, d'hasta 4 cm de diámetru, con ocho costilles bien visibles, que vira del verde al naranxa y el púrpura profonduo a midida que madura. El pulgu ye delgada y llixeramente aceda, protexendo una magaya colorada, bien jugosa, dulce a subácida según el grau de maduración, con una grana esférica o dos o trés apandaes.
El ñangapiry ye una planta tropical y subtropical. Orixinaria probablemente del centro-sur brasileñu y esti bolivianu, güei estiéndese dende les Guyanes , creciendo tamién en Bolivia, Arxentina, Paraguái y Uruguái. Presumir que mercaderes portugueses introducir nel Alloñáu Oriente, xuntu cola castaña de Cajú, onde s'afixo na India, les Filipines, Samoa, Sri Lanka y la China, anque'l so usu nesta rexón ye más usualmente ornamental. N'América introducióse tamién na mariña del Pacíficu, en Colombia, y na mariña Caribe d'América Central, según en delles islles del Mar Caribe y na islla de La Palma (Islles Canaries) ónde ye frecuente atopalo en montes dedicaos al cultivu del plátanu.
El ñangapiry o pitanga rique enforma sol, y aguanta mal les xelaes; temperatures per debaxo de los -3 °C causen daños que pueden ser fatales pa plantes nueves. Crez ente'l nivel del mar y los 1750 m d'altitú, en suelos de cualquier tipu salvu salinos; aguanta bien les seques y los hinchentes de curtia duración. Llántase xeneralmente de grana, que grana nel plazu d'un mes, anque la viabilidá de les mesmes mengua espectacularmente a partir de les 4 selmanes de recueya. Les fraes y los ensiertos son tamién vidables, anque tiende a presentar chupones na zona del ensiertu.
Anque'l requerimientu n'agua y nutrientes ye baxu, la fruta aumenta en tamañu, calidá y cantidá con bonu mugor y fertilización con fósforu. La cantidá de fruta ye mayor nos exemplares ensin podar. La recueya tien de faese namái cuando'l frutu cai na mano col simple tactu, pa evitar l'intensu sabor resinoso del frutu a mediu maurecer.
Reportóse primera-pitanga-colorada/ sabor resinoso en frutes coloraes o anaranxaes, ente que les que maurecen en color escuru (marrón, púrpura o primera-nangapiri-o-pitanga-eugenia-uniflora/ negru) nun presenten esi sabor.
Tamañu de porción Enerxía 49 kcal 204 kJCarbohidratos 7.93-12.5 gGrases 0.4-0.88 gProteínes 0.84-1.01 gAgua 85.4-90.7 gRetinol (vit. A) 12-20 μg (10%)Tiamina (vit. B1) 0.03 mg (2%)Riboflavina (vit. B2) 0.04 mg (3%)Niacina (vit. B3) 0.03 mg (0%)Vitamina C 3 mg (5%)Calciu 9 mg (1%)Fierro 0.2 mg (2%)Fósforu 11 mg (2%) % de la cantidá diaria encamentada p'adultos. Fonte: Ñangapiry na base de datos de nutrientes del USDA.[editar datos en Wikidata]La fruta cómese fresca, direutamente entera o partida y alborada con daqué d'azucre pa morigerar el so arume a resina. Pueden preparar conserves, auries, mermelaes o zusmios con ella. Ye ricu en vitamina A, fósforu, calciu y fierro. Na provincia de Corrientes produz caña de ñangapirí, infusionando los frutos n'aguardiente; del zusmiu tamién puede producise vinu o vinagre.
Tamién-y la cultiva como planta ornamental en parques y xardinos, podándose como parrotal baxu pa cercos vistosos. Les fueyes pueden usase espardíes nel suelu de zones onde abonden les mosques, yá que al machucase lliberen una resina que les estorna.
Coles fueyes puede preparar una fervinchu de propiedaes diurétiques, dixestives y antidiarreicas; el decocto de la corteza en gárgares emplegar pa les anxines y otres afecciones del gargüelu.
Eugenia uniflora describióse por Carlos Linneo y espublizóse en Species Plantarum 1: 470–471. 1753.[2]
Eugenia : nome xenéricu que foi nomáu n'honor del príncipe Eugenio de Saboya.[3]
uniflora: epítetu llatín que significa "con una flor".[4]
Esta páxina forma parte del wikiproyeutu Botánica, un esfuerciu collaborativu col fin d'ameyorar y organizar tolos conteníos rellacionaos con esti tema. Visita la páxina d'alderique del proyeutu pa collaborar y facer entrugues o suxerencies. Eugenia uniflora, conocida como ñangapiry, capulí, pitanga, brusel o cereza de Cayena ye un árbol pequeñu o parrotal neotropical de la familia de les mirtacees, atopar de forma montesa nes selves de galería tropicales dende les Guyanes pasando por: Arxentina, Brasil, Paraguái, Bolivia y Uruguái. De la mesma, tamién puede atopase, como cultivu, en delles rexones tropicales d'Asia, aprovechándose la so fruta. Nel Paraguái y l'este de Bolivia y nordés arxentín conocer como ñangapiry, y el nome ye d'orixe tupi-guaraní. Na Provincia de Misiones (Arxentina), n'Uruguái y en Brasil conocer como pitanga En Perú conózse-y como guinda.
.JPG)
