A ervellaca[1][2][3] (Vicia sativa) é unha planta da familia Fabaceae (antes Leguminosae).
Ao igual que moitas outras especies da familia, é capaz de fixar nitróxeno da atmosfera mediante unha simbiose, nas súas raíces, con bacterias do xénero Rhizobia.
Medra en zonas de cultivo como má herba, nitrificando os solos sobre os que medra e o aproveitamento principal desta planta radica no seu uso como fertilizante verde ou coma forraxe gandeira aportando aos animais unha cantidade importante de proteínas.
Planta herbácea anual erecta ou rubideira hirsuta ou glabrescente de 30 a 80 cm de altura, con talos ascendentes máis ou menos angulosos. Follas paripinnadas, de 1 a 8 pares de folíolos, pecioladas e con estípulas lanceoladas, as follas finalizan nun gabián ramificado que axuda a rubir á planta. As flores agrúpanse en inflorescencias sentadas cunha ou dúas flores cun pequeno pedicelo de 2 mm; as flores posúen un cáliz actinomorfo formado por 5 sépalos soldados formando un tubo que termina con 5 dentes estreitos e triangulares, máis longos ca o tubo. Posúe unha corola papilionácea, zigomorfa, formada por cinco pétalos ceibos de cor violeta a vermella púrpura. O androceo formado por nove estames unidos na base e un separado, todos eles con anteras oblongas. O xineceo ten un ovario glabro ou seríceo cun guecho de pelos. Os froitos son legumes coas marxes pilosas e cun número variábel de sementes no seu interior (de 4 a 9).[6]
Orixinaria do centro e sur de Europa e da conca mediterránea. Na Península Ibérica aparece espontaneamente en case todo o territorio. O seu cultivo espallouse por todo o planeta. Aparece en Galicia.
Medra en zonas de cultivo e herbeiras, en solos nitrificados dende o nivel do mar ata os 1000 m. de altitude.
Pode establecerse como cultura monófita, mais aconséllase sementar a ervellaca cun cereal (avea, orxo) ou unha gramínea pratense (herba de Vigo) que exercen de arxón. Cultívase de preferencia en secaño, en diferentes épocas do ano. As variedades de outono seméntanse nesa estación e colléitanse a finais da primavera (maio-xuño). As variedades de primavera, axeitadas para áreas de invernos rigurosos, seméntanse a inicios da primavera e completan o seu ciclo no verán. Finalmente, nalgúns regadíos cálidos (val do Ebro) seméntase a ervellaca no verán, logo de apañar o cereal, e ségase cando a masa vexetativa é importante, a inicios do inverno, para dar en verde aos animais.
No seu uso forraxeiro, seméntase densamente, 250 kg/ha (se o cultivo é de secaño a dose de sementeira redúcese polo menos á metade). Pola contra, cando se sementa para semente, necesítase menor cantidade a usar; senón, o culivo ha ser moi vexetativo, e haberá menos flores e menor produción de semente.
Despois de sementar recoméndase pasar lixeiramente un rolo para suavizar a sucada de sementeira, e permitir o correcto paso da colleitadora. Unha vez sementado, cómpre vixiar uns días para disuadir as pombas e outras aves que poden comer a semente.
Forma parte da dieta humana dende a antigüidade por restos carbonizados atopados en sitios no Neolítico, en Siria, Turquía, Bulgaria, Hungría e Eslovaquia. Tamén se atopaba no Antigo Exipto e na Idade de Bronce en Turkmenistán e Eslovaquia. A definitiva evidencia de cultivo atópase só nos tempos da Antiga Roma.[8]
Vicia sativa foi descrita por Carl von Linné e publicado en Species Plantarum, vol. 2: 736 en 1753.[9]
Galego: ervellaca, brenza, herba da fame, nichela, veza[12]. Marcial Valladares Núñez no seu Diccionario gallego-castellano (1884) chámalle hèrba d'a fame ou herbellaca. Outros nomes son: arvellaca, verza, leriquia, liriquia, livica, herba do crego e pan do cuco[13].
A ervellaca (Vicia sativa) é unha planta da familia Fabaceae (antes Leguminosae).
Ao igual que moitas outras especies da familia, é capaz de fixar nitróxeno da atmosfera mediante unha simbiose, nas súas raíces, con bacterias do xénero Rhizobia.
Medra en zonas de cultivo como má herba, nitrificando os solos sobre os que medra e o aproveitamento principal desta planta radica no seu uso como fertilizante verde ou coma forraxe gandeira aportando aos animais unha cantidade importante de proteínas.