Glandular Plantain

Babka płesznik^[5][3], babka afrykańska^[3] (Plantago afra L.) – gatunek rocznej rośliny z rodziny babkowatych (Plantaginaceae Juss.). Pochodzi z rejonu Morza Śródziemnego, rośnie w w północnej Afryce i zachodniej Azji, rozprzestrzeniona szerzej w uprawie^[5]. W Polsce nie rośnie dziko – bywa zawlekana, dawniej była uprawiana^[4][6].

Morfologia

Łodyga

Prosto wzniesiona, osiąga do 40 cm wysokości^[5]. Jest ona rozgałęziona i w górnej części silnie gruczołkowato owłosiona^[4].

Liście

Małe, równowąskie, całobrzegie, owłosione, naprzeciwległe^[4].

Kwiaty

Drobne, zebrane w liczne, nieduże kłosy^[4], wyrastające z kątów liści. Pręcików cztery, słupek jeden. Roślina obcopylna, zapylana przez wiatr.

Owoce

Elipsoidalna torebka, otwierająca się wieczkiem. Zawiera dwa małe nasiona, owalnołódkowate, błyszczące, ciemnobrązowe – stąd łacińska nazwa Psulla (pchła).

Gatunki podobne

Babka piaskowa P. indica jest słabo ogruczolona i przysadki ma zróżnicowane w obrębie kłosa, z nerwami bocznymi w dolnej jego części (u babki płesznik wszystkie przysadki są podobne)^[4].

Zastosowanie

Roślina lecznicza^[7]

Surowiec zielarski

Nasiona babki płesznika – Semen Psylli o barwie od jasnobrunatnej do bardzo ciemnobrunatnej, ale nigdy czarnej. Gładkie i połyskujące, podłużnie eliptyczne o długości 2-3mm i 0,8-1,0mm szerokości, w jednym końcu szersze niż w drugim. Po stronie brzusznej znajduje się liniowa jasna bruzda, ograniczona zgrubiałymi brzegami^[8]. Głównym składnikiem nasion jest śluz zawarty w łupinie nasiennej (10-15%). Surowiec ponadto zawiera trisacharyd planteozę, białko (15-20%), olej tłusty (5-13%), ślady aukubozydu, alkaloidów monoterpenowych: boszniakiny i indykaniny, sterole i triterpeny.

Działanie

Środek przeciw zaparciom stosowany u niemowląt i małych dzieci. Podany doustnie niestrawiony przechodzi do dalszych odcinków jelita, powodując silne pęcznienie treści i pobudzając perystaltykę. Podaje się do picia całe nasiona w ilości 5–15 g (1–2 łyżeczki w zależności od wieku), namoczone w przegotowanej wodzie, mleku, herbacie lub kompocie. Dla niemowląt przygotowuje się kleik z podanej ilości surowca w naparach z rumianku. Kleik stosuje się rano i wieczorem. Surowiec polecany jest także kobietom w ciąży (w większych dawkach), gdyż skutecznie zastępuje inne, nieraz gwałtownie i silnie działające, środki przeczyszczające^[9]. Działanie następuje po 12-24 godzinach lub nawet później.

Roślina ozdobna

Jest czasami uprawiana jako roślina ozdobna (strefy mrozoodporności 6-10)^[10].

Inne zastosowania

Śluz otrzymywany z nasion służy do apreturowania tkanin i glansowania barwnych papierów, a w przemyśle spożywczym wykorzystywany jest jako zagęstnik w produkcji lodów.

Przypisy

Bibliografia

• Ben-Erik Wyk van, Michael Wink: Rośliny lecznicze świata. Wroclaw: MedPharm Polska, 2008. ISBN 978-83-60466-51-3.