Village Weaver

Wikłacz zmienny^[4], wikłacz żółtopręgowy, wikłacz czarnopręgi, wikłacz pospolity^[5] (Ploceus cucullatus) – gatunek ptaka z rodziny wikłaczowatych (Ploceidae). Występuje także pod nazwą tkacz towarzyski - tak liczne nazwy są wynikiem znacznego zasięgu i zależnej od terytorium znacznej zmienności ubarwienia. Jest najpospolitszym i najbardziej znanym wikłaczem Afryki. Zamieszkuje Afrykę subsaharyjską (od Sudanu i Etiopii na południe po Angolę i RPA). Jego obecności pozbawione są południowo-zachodnie części Afryki i zupełnie suche regiony Somalii. Przewieziony został na Antyle i na niektórych z tych wysp uznawany jest za największego szkodnika.

Ploceus cucullatus

Przedstawiciel podgatunku P. cucullatus cucullatus

Przedstawiciel podgatunku P. cucullatus spilonotus

Gniazda wikłaczy

Systematyka

Wyróżniono dziesięć podgatunków P. cucullatus^[6][4]:

• wikłacz zmienny (P. cucullatus cucullatus) – Mauretania, Senegal i Gambia do południowego Czadu, Kamerun oraz Bioko.
• P. cucullatus abyssinicus – północny Sudan, Erytrea i Etiopia.
• P. cucullatus bohndorffi – południowy Sudan, północna Demokratyczna Republika Konga, Uganda,zachodnia Kenia i północno-zachodnia Tanzania.
• P. cucullatus frobenii – południowa i południowo-wschodnia Demokratyczna Republika Konga.
• wikłacz kapturowy (P. cucullatus collaris) – Gabon, zachodnia Demokratyczna Republika Konga i Angola.
• P. cucullatus graueri – wschodnia Demokratyczna Republika Konga, Rwanda i zachodnia Tanzania.
• P. cucullatus paroptus – południowa Somalia i wschodnia Kenia przez wschodnią i południową Tanzanię do południowo-wschodniej Demokratycznej Republiki Konga, wschodnia Zambia i środkowy Mozambik.
• wikłacz czarnoplamy (P. cucullatus nigriceps) – południowa Angola i północno-wschodnia Namibia do zachodniego Zimbabwe.
• P. cucullatus dilutescens– południowo-wschodnia Botswana, północno-wschodnie RPA i południowy Mozambik.
• wikłacz plamogrzbiety (P. cucullatus spilonotus) – wschodnie RPA.

Morfologia

Cechy gatunku

U samców w okresie godowym większość upierzenia jest żółta, a skrzydła i ogon czarne z żółtymi plamami. Głowa czarnobrązowa z czerwonymi oczyma, podgardle kasztanowate. U podgatunku P. cucullatus spilonotus wierzch głowy żółty i brak brązowej barwy na podgardlu. Poza sezonem lęgowym samce upodabniają się do samic i są bardziej zielonkawe i prążkowane, z szarym wierzchem i bladożółtym spodem. Skrzydła pozostają żółto-czarne. Mają czarny, mocny, stożkowy dziób typowy dla ziarnojadów. Nogi są bladoróżowe.

Wikłacz jest ptakiem towarzyskim, mało płochliwym a wręcz nawet agresywnym. Zazwyczaj przebywa w dużych koloniach lęgowych, gdzie ptaki podkradają sobie wzajemnie gniazdowy materiał budulcowy i hałaśliwie załatwiają swoje porachunki. Często cała kolonia wzbija się w powietrze bez widocznej przyczyny.

Wymiary średnie

należy do większych spośród gatunków wikłaczy.

• Długość ciała 15–18 cm.
• Długość skrzydła 8–10 cm.

Tryb życia

Biotop

Spotkać go można w różnych środowiskach, w niektórych jest stałym mieszkańcem, w innych tylko ptakiem wędrownym. Bywa na zalesionych sawannach, na trawiastych równinach, na polach uprawnych i w ogrodach. W pobliżu siedzib ludzkich chętnie korzysta także z wysypisk śmieci. Unika terenów powyżej 2 tysięcy metrów nad poziomem morza oraz gęstych lasów monsunowych. Szczególnie chętnie kolonizuje miejsca ze stałym dostępem do wody dlatego na suchych obszarach pojawia się tylko podczas letniej pory deszczowej.

Gniazdo

Początek okresu lęgowego zależy od regionu. Na wilgotniejszych obszarach okołorównikowych pora lęgowa może trwać cały rok. W innych miejscach jest wyraźnie ograniczona czasowo. Każdy samiec buduje jedno, lub więcej gniazd i często zawiesza je na końcu zwisającej nad wodą gałęzi. Najpierw buduje konstrukcję z długich traw lub pasków z liści palmy, następnie gęsto je splata tworząc koszykowe gniazdo w kształcie kuli lub nerki. Liście palmowe zdobywa wydziobując najpierw otwór w wachlarzu liści, a następnie chwytając w dziób mały kawałek liścia ze skraju wydziobanego otworu i przemieszczając się odrywa z liścia długi pasek. Wejście do gniazda najczęściej skierowane jest ku dołowi lub na bok. Na jednym dużym drzewie może znajdować się nawet 300 takich gniazd. W razie zagrożenia ich mieszkańcy tworzą jedną wielką społeczność, solidarnie odpędzając wroga trzepocąc nad nim skrzydłami i dziobiąc. W czasie budowy gniazda samce odzywają się głośnym "czak-czak". W razie zagrożenia ptaki wydają ostry dźwięk "sipp".

Po zbudowaniu większej części gniazda samce przystępują do wabienia samiczki. Zwieszają się pod gniazdem i wisząc głową w dół, trzepocą skrzydłami i śpiewają. Dopiero po zwabieniu samiczki samiec wykańcza gniazdo wyścielając jego wnętrze delikatnymi roślinami i innym miękkim materiałem. Gdy gniazdo jest gotowe a samiczka zapłodniona, samiec odlatuje, nawet daleko i bardzo często rozpoczyna budowę następnego gniazda, do którego stara się zwabić kolejną partnerkę. Dlatego w kolonii żyje zazwyczaj dużo więcej samiczek niż samców. Samczyk w ciągu sezonu ma nawet 5 partnerek, samiczka zaś maksymalnie trzech.

Jaja

Samiczka znosi 2–3 wielobarwne jajeczka.

Wysiadywanie

trwa ok. 2 tygodnie, prowadzone jest wyłącznie przez samicę.

Pożywienie

Żywią się przede wszystkim nasionami, ale zwłaszcza w okresie lęgowym, zjadają także owady. Ich stada często stają się postrachem rolników, powodują bowiem wielkie szkody w zbiorach. Mogą też korzystać z nektaru kwiatowego. Pożywienie wyszukują zarówno na ziemi jak i wśród gałęzi drzew.

Przypisy

Bibliografia

1. "Encyklopedia zwierząt od A do Z" Warszawa 1999