Stonecrop

Narys kwiatowy

Rozchodnik okazały

Rozchodnik karpacki

Rozchodnik oregoński

Rozchodnik (Sedum L.) – rodzaj roślin należący do rodziny gruboszowatych. Według różnych ujęć taksonomicznych należy do niego od ok. 280^[3] do ok. 470 gatunków występujących głównie na półkuli północnej^[4]. Wiele gatunków to rośliny ozdobne, zazwyczaj sukulenty w naturze rosnące w miejscach suchych – na terenach skalistych i piaszczystych, ale należą tu też gatunki leśne i siedlisk bagiennych^[3].

Rozmieszczenie geograficzne

Rodzaj o zasięgu obejmującym wszystkie kontynenty półkuli północnej. Na kontynentach amerykańskich według jednych źródeł zasięg sięga na południe do Meksyku^[3], według innych do Ameryki Południowej^[5]. W Afryce rozchodniki rosną w części północnej i wschodniej kontynentu sięgając do Madagaskaru^[6].

Morfologia

Pokrój

Rośliny jednoroczne, dwuletnie i byliny, rzadko półkrzewy, nagie lub owłosione, osiągające od 2 cm do 0,9 m wysokości^[6]. W większości są to sukulenty liściowe. Łodyga wzniesiona lub podnosząca się, zwykle rozgałęziona, rzadko gruboszowata^[6].

Liście

Ulistnienie skrętoległe, naprzeciwległe lub okółkowe (w okółku po 3–5 liście), liście gruboszowate, płaskie lub wałeczkowate, siedzące lub ogonkowe, czasem u nasady z ostrogą. Osiągają zróżnicowane rozmiary – od 1 mm do 8 cm długości. Blaszka liściowa jest całobrzega, a jej użyłkowanie niemal niewidoczne^[6].

Kwiaty

Małe, białe, żółte lub różowe, zebrane w szczytowe podbaldachy. Zazwyczaj pięciokrotne, czasem 3-, 8-, 12-krotne. Działki kielicha zwykle wyraźne, zielone, czasem z ostrogą u nasady^[6]. Płatki zwykle gwiazdkowato rozpostarte. pręcików jest zwykle dwa razy więcej od płatków, czasem tyle samo i odpowiednio wyrastają w dwóch lub pojedynczym okółku^[5]. Posiadają długie i cienkie nitki. Zalążnie górne^[3]. Powstają z owocolistków zwykle w liczbie odpowiadającej liczbie płatków. Zwieńczone są szyjkami słupków różnej długości^[5].

Owoce

Wielonasienne, gwiazdkowate mieszki, wzniesione lub rozpostarte^[3][5].

Systematyka

Wiele gatunków tradycyjnie zaliczanych do rodzaju Sedum jest w nowszych ujęciach taksonomicznych wyodrębnianych do osobnych rodzajów (np. Hylotelephium, Phedimus i Rhodiola^[7]). Klasyfikacja tego rodzaju wciąż jest przedmiotem badań i dla wielu gatunków i ich grup pozostaje niejasna^[6].

Synonimy^[7]

Aithales Webb & Berthel., Aizopsis Grulich, Amerosedum Á. Löve & D. Löve, Anacampseros Mill., Asterosedum Grulich, Breitungia Á. Löve & D. Löve, Cepaea Fabr., Chetyson Raf., Clausenellia Á. Löve & D. Löve, Cockerellia (R. T. Clausen & N. W. Uhl) Á. Löve & D. Löve, Congdonia Jeps., Corynephyllum Rose, Etiosedum Á. Löve & D. Löve, Gormania Britton, Helladia M. Král, Hjaltalinia Á. Löve & D. Löve, Keratolepis Rose ex Fröd., Lenophyllum Rose, Leucosedum Fourr., Macrosepalum Regel & Schmalh., Mucizonia (DC.) Batt. & Trab., Oreosedum Grulich, Parvisedum R. T. Clausen, Petrosedum Grulich, Poenosedum Holub, Procrassula Griseb., Pseudorosularia Gurgen., Sedastrum Rose, Sedella Fourr., nom. inval., Spathulata (Boriss.) Á. Löve & D. Löve, Telmissa Fenzl, Tetrorum Rose, Triactina Hook. f. & Thomson

Pozycja systematyczna według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG III z 2009)

Rodzaj Sedum należy do podrodziny Sempervivoideae, rodziny gruboszowatych Crassualaceae, do rzędu skalnicowców (Saxifragales) i wraz z nim do okrytonasiennych^[1].

Pozycja według systemu Reveala (1993-1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa różowe (Rosidae Takht.), nadrząd Saxifraganae Reveal, rząd skalnicowce (Saxifragales Dumort.), rodzina gruboszowate (Crassulaceae DC. in Lam. & DC.), podrodzina Sedoideae Endl. ex Walp., plemię Sedeae Fr., podplemię Sedinae Kitt. in A. Rich., rodzaj rozchodnik (Sedum L.)^[8].

Gatunki flory Polski^[9]

• rozchodnik alpejski (Sedum alpestre Vill.)
• rozchodnik biały (Sedum album L.) – antropofit zadomowiony
• rozchodnik czarniawy (Sedum atratum L.)
• rozchodnik karpacki. r. wielki (Sedum telephium L.)
• rozchodnik kaukaski (Sedum spurium M. Bieb.) – antropofit zadomowiony
• rozchodnik ostry (Sedum acre L.)
• rozchodnik owłosiony (Sedum villosum L.)
• rozchodnik ościsty (Sedum rupestre L.)
• rozchodnik sześciorzędowy (Sedum sexangulare L.)
• rozchodnik wielki (Sedum maximum (L.) Suter)

Inne gatunki, głównie uprawiane (wybór)^[4]

• Sedum anglicum Huds. – rozchodnik angielski
• Sedum baileyi Praeger – rozchodnik Bayleya
• Sedum caeruleum – rozchodnik błękitny
• Sedum dasyphyllum L. – rozchodnik gęstolistny
• Sedum dendroideum Moc. & Sessé ex DC.
• Sedum ewersii Ledeb. – rozchodnik Ewersa
• Sedum forsterianum Sm. – rozchodnik Forstera
• Sedum hispanicum L. – rozchodnik siny, r. hiszpański
• Sedum kamtschaticum Fisch. – rozchodnik kamczacki
• Sedum lucidum R.T. Clausen
• Sedum montanum Perr et Song. – rozchodnik skalny
• Sedum morganianum E.Walther – rozchodnik Morgana
• Sedum oregonense (S. Watson) M. Peck – rozchodnik oregoński
• Sedum pachyphyllum Rose
• Sedum rubrotinctum R.T. Clausen
• Sedum sarmentosum Bunge – rozchodnik rozłogowy
• Sedum sieboldii – rozchodnik Siebolda
• Sedum spathulifolium Hook. – rozchodnik łopatkowaty
• Sedum spectabile Boreau – rozchodnik okazały

Nazwy naukowe według The Plant List^[10]

Zastosowanie

Wiele gatunków jest uprawianych jako rośliny ozdobne, czasami dziczeją i występują w siedliskach naturalnych i półnaturalnych jako efemerofity. Są bardzo łatwe w uprawie, nadają się do obsadzania murków i do ogródków skalnych. Niektóre mniej mrozoodporne gatunki są uprawiane w widnych pomieszczeniach jako rośliny pokojowe.

Przypisy