'n Muis is 'n knaagdier wat aan een van twee families behoort: die Muridae (vanaf Latyn mus wat muis beteken) en die Cricetidae (vanaf Nieu-Latyn cricetus wat kleiner hamster beteken).
Alhoewel muise vir tot twee jaar lank kan lewe in laboratoriumtoestande, is die gemiddelde lewensduurte in die natuur slegs drie maande lank, omdat hulle so gejag word deur roofdiere. Veral katte, wildehonde, roofvoëls en slange vang hulle.
Muise kan 'n pes wees, deurdat hulle aanplantings kan beskadig en opvreet, en ook omdat hulle siekte kan versprei deur middel van muisparasiete en die bakterieë in hul mis. Die makmaking van die kat duisende jare gelede het waarskynlik juis gebeur om muise en rotte te beheer.
Muise kan nie kleur onderskei nie, en sien slegs in swart-en-witskakering.
Muise is gewoonlik herbivore, maar eet wel vleis: selfs die dooie liggame van ander muise, en in die geval van verhongeringstoestande, hul eie sterte. Graansoorte en vrugte is die stapelvoedsel.
'n Muis is 'n knaagdier wat aan een van twee families behoort: die Muridae (vanaf Latyn mus wat muis beteken) en die Cricetidae (vanaf Nieu-Latyn cricetus wat kleiner hamster beteken).
Alhoewel muise vir tot twee jaar lank kan lewe in laboratoriumtoestande, is die gemiddelde lewensduurte in die natuur slegs drie maande lank, omdat hulle so gejag word deur roofdiere. Veral katte, wildehonde, roofvoëls en slange vang hulle.
Muise kan 'n pes wees, deurdat hulle aanplantings kan beskadig en opvreet, en ook omdat hulle siekte kan versprei deur middel van muisparasiete en die bakterieë in hul mis. Die makmaking van die kat duisende jare gelede het waarskynlik juis gebeur om muise en rotte te beheer.
Muise kan nie kleur onderskei nie, en sien slegs in swart-en-witskakering.
Nómase Mur a delles especies de pequeños royedores del xéneru Mus y otros xéneros rellacionaos de múridos (Muridae, mures del Vieyu Mundiu).
Hai 38 especies distintes del xéneru Mus. La que más abonda ye el mur común (Mus musculus), nomáu cenciellamente "Mur" polos non especialistes.
El mur común pue alcontrase en práuticamente tolos países del mundiu. Parez ser que'l mur caseru ye orixinariu d'Oriente Mediu y Suroeste de Rusia, d'au s'estendió fai alrodiu de 8.000 años, siguiendo les rutes humanes del trigu y de los mercaderes d'oriente, adautándose n'abondos climas.
Esta especie utilízase na investigación de llaboratorios, especialmente, la variedá albina. Tamién ye popular comu mascota. La vida media d'ún mur na natura ye de namái 3 meses, sobro too débese a la depredación de gatos, perros xabazes, curuxes ya xerpes; magar qu'en llaboratoriu algamen davezu la edá de dos años. Puede habitar nes cases y vive en rellación de comensalismu colos homes. Tamién puen ser responsables de gafures enforma dañibles, arruchando colleches y espardiendo malures pola mor de los sos parásitos ya escrementos.
Mus (Mus) ye un subxéneru de royedores miomorfos de la familia Muridae.
Ev sıçanı (lat. Mus musculus) - gəmiricilər dəstəsinin sıçanlar fəsiləsinə aid məməli heyvan cinsi.
Ev sıçanı (lat. Mus musculus) - gəmiricilər dəstəsinin sıçanlar fəsiləsinə aid məməli heyvan cinsi.
Mus és un subgènere del gènere Mus. Les espècies d'aquest grup són oriündes d'Europa, Àsia i el nord d'Àfrica, tot i que el ratolí domèstic (M. musculus) té una distribució global.[1] A diferència de Pyromys, els representants d'aquest subgènere manquen d'arcs superciliars. La regió interorbital mesura menys de 4 mm i els forats incisius són llargs i prims. El pelatge no és espinós. Els ulls són grossos.
Mus és un subgènere del gènere Mus. Les espècies d'aquest grup són oriündes d'Europa, Àsia i el nord d'Àfrica, tot i que el ratolí domèstic (M. musculus) té una distribució global. A diferència de Pyromys, els representants d'aquest subgènere manquen d'arcs superciliars. La regió interorbital mesura menys de 4 mm i els forats incisius són llargs i prims. El pelatge no és espinós. Els ulls són grossos.
Els ratolins (Mus) són un gènere de petits mamífers de l'ordre dels rosegadors. El ratolí comú de casa o rat furet a Catalunya del Nord (Mus musculus) és cosmopolita. Els ratolins també són considerats mascotes i algunes varietats, particularment algunes soques albines i d'altres altament consanguínies, són criats per a la recerca científica en biologia. Malgrat això, els ratolins poden constituir-se en plagues nocives, arruïnant collites i gra emmagatzemat i espargint malalties a través dels seus paràsits i femtes. L'espècie extinta M. denizliensis n'és un dels representants més antics.
El cos del ratolí està cobert de pèls i està separat en tres parts:
El cap està separat del tronc per un coll ben assenyalat. Les finestres nasals externes s'obren a la cara ventral del morro. La boca limitada per dos llavis. Els ulls proveïts de parpelles. Els bigotis que serveixen com òrgans tàctils.
Duu lateralment dos parells de membres, en la base del tronc estan situades les mamelles i els orificis urinari, genital i anal. La mà té quatre dits ben desenvolupats, acabats per urpes i cinc callositats palmars. El peu té cinc dits, ben desenvolupats. La cua és més llarga que el tronc i el cap junts.
El ratolí salvatge és un mamífer que pertany a una de moltes espècies de petits rosegadors del gènere Mus i diversos gèneres relacionats de la família Muridae (ratolins de l'Antic Món) l'espècie de ratolí més coneguda és el ratolí domèstic comú Mus musculus. És present en gairebé tots els països i, en les varietats establertes com a ratolins de laboratori, serveix com a organisme model en estudis de biologia; també és un animal domèstic popular. Col·loquialment sovint s'usa el mot ratolí com a sinònim de (Mus musculus)
Els ratolins són animals molt comuns en experiments de biologia i psicologia principalment. Els avantatges que ofereixen com a organisme model són la gran homologia genètica amb els humans, deguda a una relació filogenètica propera i al fet de poder ésser manipulats de diverses maneres que podrien considerar-se poc ètiques amb els humans. A més a més, la seva cria i manteniment són barats, la seva mida petita que els fan fàcilment manipulables i es poden observar diverses generacions en un període relativament curt de temps. El genoma del ratolí ja ha estat completament seqüenciat cosa que ha permès identificar molts gens que comparteixen homologia amb gens humans. En el projecte Biosatellite 2006, un grup de ratolins foren posats en òrbita terrestre, dins d'una nau espacial per determinar com reaccionaven a una menor gravetat (equivalent a la de Mart).
Es creu que la domesticació dels gats va estar motivada per tal d'eliminar ratolins i rates dels hàbitats humans. Els ratolins generalment subsisteixen amb una dieta herbívora, però en realitat són omnívors, car mengen carn, cadàvers d'altres ratolins i s'ha observat que poden devorar les seves cues en cas de fam. Com a curiositat i per donar una estimació de l'èxit reproductiu de l'espècie, es calcula que un mig milió de ratolins viuen en el metro de Londres.
Els ratolins no poden veure-hi en colors, però poden distingir-los mitjançant la gradació entre negre i blanc que generen[cal citació].
Els ratolins (Mus) són un gènere de petits mamífers de l'ordre dels rosegadors. El ratolí comú de casa o rat furet a Catalunya del Nord (Mus musculus) és cosmopolita. Els ratolins també són considerats mascotes i algunes varietats, particularment algunes soques albines i d'altres altament consanguínies, són criats per a la recerca científica en biologia. Malgrat això, els ratolins poden constituir-se en plagues nocives, arruïnant collites i gra emmagatzemat i espargint malalties a través dels seus paràsits i femtes. L'espècie extinta M. denizliensis n'és un dels representants més antics.
Mamal bychan yw llygoden (enw benywaidd; lluosog: llygod), sy'n perthyn i urdd y cnofilod, ac sy'n hawdd ei hadnabod oherwydd ei chynffon main, di-flew, pwt o drwyn a chlustiau crwm. Y mwyaf cyffredin yw'r Mus musculus a chaiff ei magu fel anifail dof (anifail anwes). Mewn rhai cynefinoedd mae llygoden y maes hefyd yn gyffredin iawn. Mae'n ysglyfaeth i rai adar mawr eu maint megis y cudyll, y dylluan a'r eryr a mamaliaid eraill megis y gath a'r neidr. Ar adegau maent yn dod i fewn i dai pobl a gallant lochesu oddi fewn i hen waliau.
Gallant ar adegau fod yn bla, gan fwyta a difetha cnyda'r amaethwr[1] gan achosi cryn golled a lledaenu afiechydon drwy'r parasitiaid sy'n byw arnynt a thrwy eu hysgarthiad.[2] Yng Ngogledd America, mae anadlu llwch sy'n cynnwys eu hysgarthiad wedi'i gysylltu gyda hantavirus, a all, yn ei dro, achosi Hantavirus Pulmonary Syndrome (HPS).
Anifail nosol ydynt yn bennaf sy'n dibynnu ar eu clyw yn hytrach na'u golwg.[3][4] Mae eu synnwyr arogli hefyd wedi'i fireinio'n arbennig iawn, yn enwedig er mwyn canfod bwyd a lleoli helwyr fel cathod.[5]
”Llygod”
llygoden y coed Apodemus sylvaticus
llygoden gwar melyn Apodemus flavicollis
llygoden y tŷ Mus musculus
llygoden yr ŷd Micromys minutus
”Llygod mawr”
llygoden ffyrnig/Ffrengig/Norwy Rattus norvegicus
llygoden ddu Rattus rattus
Llygod pencrwn
llygoden bengron goch Clethrionomys glareolus
llygoden bengron y gwair Microtus agrestis
llygoden bengron y dŵr Arvicola terrestris’'
llygoden Sgomer Clethrionomys (glareolus) skomeriensis
Llygon (dim wir yn llygod o gwbl)
llyg cyffredin Sorex araneus
(y) llyg lleiaf Sorex minutus
llyg y dŵr Neomys fodiens
Mamal bychan yw llygoden (enw benywaidd; lluosog: llygod), sy'n perthyn i urdd y cnofilod, ac sy'n hawdd ei hadnabod oherwydd ei chynffon main, di-flew, pwt o drwyn a chlustiau crwm. Y mwyaf cyffredin yw'r Mus musculus a chaiff ei magu fel anifail dof (anifail anwes). Mewn rhai cynefinoedd mae llygoden y maes hefyd yn gyffredin iawn. Mae'n ysglyfaeth i rai adar mawr eu maint megis y cudyll, y dylluan a'r eryr a mamaliaid eraill megis y gath a'r neidr. Ar adegau maent yn dod i fewn i dai pobl a gallant lochesu oddi fewn i hen waliau.
Gallant ar adegau fod yn bla, gan fwyta a difetha cnyda'r amaethwr gan achosi cryn golled a lledaenu afiechydon drwy'r parasitiaid sy'n byw arnynt a thrwy eu hysgarthiad. Yng Ngogledd America, mae anadlu llwch sy'n cynnwys eu hysgarthiad wedi'i gysylltu gyda hantavirus, a all, yn ei dro, achosi Hantavirus Pulmonary Syndrome (HPS).
Anifail nosol ydynt yn bennaf sy'n dibynnu ar eu clyw yn hytrach na'u golwg. Mae eu synnwyr arogli hefyd wedi'i fireinio'n arbennig iawn, yn enwedig er mwyn canfod bwyd a lleoli helwyr fel cathod.
Myš je české rodové jméno pro mnoho drobných hlodavců z čeledi myšovitých, ve vědecké nomenklatuře rozřazených do různých rodů.
Nejznámějším je rod myš (Mus). Jeho nejvýznamnějším zástupcem je kosmopolitně rozšířená myš domácí (Mus musculus) - hospodářský škůdce, mnohými nevítaný host v domě i hospodářských budovách, invazní druh (např. v Austrálii) i domácí mazlíček.
Myši rodu Mus jsou zařazeny do podčeledi pravých myší, společně s krysami a potkany. Do podčeledi Muridae se řadí dalších 30 rodů myší. 7 rodů myší patří do podčeledi myší stromových a 2 rody do podčeledi myší lamelozubých.
Obrázky, zvuky či videa k tématu myš ve Wikimedia Commons
Myš je české rodové jméno pro mnoho drobných hlodavců z čeledi myšovitých, ve vědecké nomenklatuře rozřazených do různých rodů.
Nejznámějším je rod myš (Mus). Jeho nejvýznamnějším zástupcem je kosmopolitně rozšířená myš domácí (Mus musculus) - hospodářský škůdce, mnohými nevítaný host v domě i hospodářských budovách, invazní druh (např. v Austrálii) i domácí mazlíček.
Myši rodu Mus jsou zařazeny do podčeledi pravých myší, společně s krysami a potkany. Do podčeledi Muridae se řadí dalších 30 rodů myší. 7 rodů myší patří do podčeledi myší stromových a 2 rody do podčeledi myší lamelozubých.
For alternative betydninger, se Mus (flertydig). (Se også artikler, som begynder med Mus)
Mus (latin:Mus) er en slægt i musefamilien. Slægten omfatter 39 arter. Flere arter er tæt knyttet til mennesket, men der findes også arter som lever i skove.
Kropslængden ligger mellem 4,5 og 12,5 centimeter og dertil kommer halen som oftest er lige så lang. Arternes gennemsnitlige vægt ligger på omkring 30 gram. Individer i fangenskab bliver i visse tilfælde 60 gram. Små arter som Mus minutoides vejer blot 2,5 til 12 gram. Vilde mus er på oversiden grå eller brun og på bugen lysere grå-, brun- eller helt hvidlig. Af tamme mus findes et stort antal forskellige farvevarianter. Halen ser ved første øjekast ud til at være nøgen, men den er dækket med fine hår.[1]
Sandsynligvis fandtes arternes oprindelige udbredelsesområder i Afrika, i Sydeuropa og i de subtropiske og tropiske dele af Asien. Det antages at husmusen kommer fra Indien og at den siden spredte sig over hele jorden ved menneskets hjælp. Deres naturlige levested er skove eller savanner. Hovedparten er kulturfølgere og er specialiserede i at leve i nærheden af menneskets boliger. Udover husmusen er for eksempel afrikansk dværgmus og til en vis grad også Mus cervicolor og Mus caroli kulturfølgere.[1]
Vilde arter af mus er hovedsageligt nataktive, mens kulturfølgere kan være aktive på alle tider af døgnet. Hvilestedet kan være naturlige hulheder som klippesprækker eller underjordiske gange som musen graver selv. Føden udgøres især af plantedele som frø, blade, rødder og stængler. Desuden æder mus insekter og andre hvirvelløse dyr. Mus der har tilpasset sig mennesket samler sædvanligvis forråd.[1]
Ofte kan hunner parre sig flere gange om året. For hvert kuld fødes op til 14 unger. Hos husmusen varer drægtigheden 19 til 21 dage. Ungerne er ved fødslen blinde og nøgne. Pelsen udvikles i løbet af de første 10 dage og cirka 4 dage senere åbner de øjnene. Ungerne dier deres mor cirka tre uger og 5 til 7 uger efter fødslen bliver de kønsmodne.[1]
Mus, der passes af mennesker, kan leve 2 til 3 år og enkelte individer kan blive 6 år gamle.[1]
Arterne i slægten mus inddeles undertiden i fire underslægter:[2]
For alternative betydninger, se Mus (flertydig). (Se også artikler, som begynder med Mus) Mus (latin:Mus) er en slægt i musefamilien. Slægten omfatter 39 arter. Flere arter er tæt knyttet til mennesket, men der findes også arter som lever i skove.
Die Mäuse (Mus) sind eine Nagetiergattung aus der Gruppe der Altweltmäuse (Murinae). Die Gattung umfasst knapp 40 Arten, von denen die Hausmaus die bekannteste und am weitesten verbreitete ist. Die meisten anderen Arten leben in Afrika sowie in Süd- und Südostasien.
Mäuse erreichen eine Kopf-Rumpf-Länge von 4,5 bis 12,5 Zentimetern, hinzu kommt ein 3 bis 11 Zentimeter langer Schwanz. Das Gewicht, soweit bekannt, liegt zwischen 12 und 35 Gramm. Das Fell ist je nach Art weich, rau oder stachelig, seine Färbung reicht an der Oberseite von hellgrau über verschiedene Grau- und Brauntöne bis schwarzbraun, die Unterseite ist heller. Der Schwanz erscheint unbehaart, ist aber mit feinen Haaren bedeckt.
Das ursprüngliche Verbreitungsgebiet umfasste offenbar Afrika, Südeuropa sowie weite Teile des südlichen und südöstlichen Asiens. Die Hausmaus hat im Gefolge des Menschen eine weltweite Verbreitung erlangt und lebt als einzige Art auch in Amerika und Australien. Mäuse kommen in verschiedenen Lebensräumen vor, darunter Wälder, Savannen, Grasländer und felsige Gebiete. Manche Arten haben sich aber derart auf ihre Rolle als Kulturfolger spezialisiert, dass man sie meistens in der Nähe menschlicher Behausungen findet. Neben der Hausmaus gilt dies für die Afrikanische Zwergmaus, in eingeschränktem Maße auch für die Reisfeldmaus und die Falbmaus.
Die wildlebenden Arten sind überwiegend nachtaktiv, die kulturfolgenden Arten hingegen können zu jeder Tages- und Nachtzeit aktiv sein. Sie sind überwiegend Bodenbewohner, können aber gut klettern sowie – zumindest im Fall der Hausmaus – auch schwimmen. Als Ruheplätze dienen ihnen Felsspalten, selbst gegrabene Erdbaue oder menschengemachte Unterschlupfe.
Mäuse ernähren sich von vielerlei pflanzlichen Materialien, etwa Samen, Wurzeln, Blätter und Stängel. Einige Arten fressen auch Insekten und andere Kleintiere, wenn verfügbar. Die kulturfolgenden Arten fressen jedes verfügbare menschliche Nahrungsmittel.
Wilson & Reeder (2005) führen die Mäuse als Namensgeber der Mus-Gattungsgruppe, die daneben noch die Äthiopische Streifenmaus (Muriculus imberbis) umfasst. Nach den genetischen Untersuchungen von Lecompte et al. (2008) bilden die Mäuse eine eigene Tribus, Murini, innerhalb der Altweltmäuse.
Insgesamt sind 39 Arten bekannt, die in 4 Untergattungen unterteilt werden können:
Die Algerische Hausmaus, die Makedonische Hausmaus, die Ährenmaus und die Zypern-Maus wurden lange als Unterarten der Hausmaus angesehen, erst durch jüngere morphologische und biochemische Analysen wurde ihre Eigenständigkeit erwiesen.
Die meisten Mäusearten sind häufig und nicht gefährdet. Einige Arten mit kleinem Verbreitungsgebiet zählen jedoch zu den bedrohten Arten. Die IUCN listet 2021 M. famulus und M. fernandoni als „stark gefährdet“ (endangered) sowie M. mayori als „gefährdet“ (vulnerable). Für M. callewaerti, M. crociduroides, M. goundae, M. neavei und M. oubanguii liegen zu wenig Daten vor und werden als (data deficient) gelistet.
Die Mäuse (Mus) sind eine Nagetiergattung aus der Gruppe der Altweltmäuse (Murinae). Die Gattung umfasst knapp 40 Arten, von denen die Hausmaus die bekannteste und am weitesten verbreitete ist. Die meisten anderen Arten leben in Afrika sowie in Süd- und Südostasien.
Aɣeṛda (Assaɣ ussnan: Mus) d tawsit n iɣersiwen yeṭṭafaren tawacult n tɣeṛdayt deg tfesna n temseɣẓaẓ, Talmest tamezdayt dges s waṭas d aɣeṛda n wexxam.
Iɣeṛdayen s yakk tilmas-is ttmilen ad idiren deg yidgan yudsen (iqerben) ar ifganen
Yettidir uɣeṛds 3 n iseggasen. Maca drus kan iy ttaweṭ ar waddar-a acku yetteɣlay d tagemrawt i yimcac d iṭan d iburaɣ d izerman yakk d tiwukin
Tiddi n uɣeṛda d tin yettilin gar n 12 ar 21 cm, yettazen gar n 7 arc57 g, tafekka tafekka-ynes d tin yemgaraden gar n umellal d uras
Iɣeṛdayen d iɣersiwen ilan anagraw n umyaraw amegzu yettbaddiden mgal n imihiyen id yettmagaren, yezmer ad yarew mi ara ad yaweṭ deg waddar-is 50 n wussan ama i wewtem neɣ i tewtemt, maca tiwetmin tettrent-d uggi s ddaw n waddar-a (25 ar 40 n wussan), tettarew-d seg 40 ar 60 n imumden deg yal akud deg useggas, tkeccem ar unadar i tallit n 4-5 n wussan tettili deg-sen tuddes (tewjed) i wuggi deg 12 n tesragin deg yal tameddit
Iɣeṛdayen tetten imɣan (aladɣa imendiyen d igumma) ayen id tt-yettaǧǧan d yiwen gar n wayen yessettwaɣayen ammaden
Aɣeṛda (Assaɣ ussnan: Mus) d tawsit n iɣersiwen yeṭṭafaren tawacult n tɣeṛdayt deg tfesna n temseɣẓaẓ, Talmest tamezdayt dges s waṭas d aɣeṛda n wexxam.
Iɣeṛdayen s yakk tilmas-is ttmilen ad idiren deg yidgan yudsen (iqerben) ar ifganen
Yettidir uɣeṛds 3 n iseggasen. Maca drus kan iy ttaweṭ ar waddar-a acku yetteɣlay d tagemrawt i yimcac d iṭan d iburaɣ d izerman yakk d tiwukin
Beurit (Basa Indonésia:Tikus) téh nyaéta mamalia nu kaasup salah sahiji spésiés rodénsia dina genus Mus sarta turunan lianna nu kaasup kulawarga Muridæ (Beurit Dunya Buhun, Old World Mice).
Spésiés beurit nu paling dipikawanoh mah nyaéta beurit imah biasa (Mus musculus), nu ilahar kapanggih di sabudeureun urang di sakuliah dunya, ogé beurit nu sok dipaké di laboratorium, salaku modél organisme na biologi; sarta beurit kukutan (pikeun jalma awam mah, istilah beurit téh disaruakeun jeung "Mus musculus"). Beurit suku-bodas Amérika (Peromyscus leucopus) jeung beurit uncal (deer mouse, Peromyscus maniculatus) ogé kadang hirup di paimahan. Spésiés beurit ieu hirup sacara komensalisme jeung manusa.
Beurit téh mangrupa sato percobaan nu ilahar dipaké dina biologi jeung psikologi utamana ku sabab beurit téh mamalia, antukna loba homologina jeung manusa, nu bisa dimanipulasi sakumaha perluna. Kauntungan séjénna nyaéta kanyataan yén beurit téh leutik, kaitung murah, sarta umurna nu pondok antukna gampang katengetkeun. Génom beurit runtuyanana geus ditalungtik, némbongkeun lobana homologi jeung manusa. Taun 2006, dina proyék Biosatellite, beurit rék dikirim ka orbit Bumi dina pesawat nu muter pikeun nangtukeun balukar gravitasi Mars (orbitna dipilih nu kira-kira sarua jeung gravitasi Mars). [1]
Di sagigireun kauntungan-kauntungan di luhur, beurit bisa bahya salaku hama nu ngaruksak pepelakan sarta nyebarkeun kasakit ngaliwatan parasit jeung taina. Pikeun nyegah mahabuna gangguan beurit (ngontrol populasina), nya di antarana ku cara ngukut ucing, ngadatangkeun bueuk, atawa masang sentég.
Beurit sok digolongkeun hérbivora, padahal sabenerna mah omnivora: dahar daging, kaasup bangké beurit séjénna, sarta geus kapanggih nganibal buntutna sorangan nalika kalaparan.
Di London, kira aya satengah juta beurit, nu lolobana hirup di solokan-solokan.
Beurit teu bisa maca warna, tapi ari ngabédakeun mah bisa dina rupa gradasi antara hideung jeung bodas.
Najan bisa hirup nepi ka dua taun di lab, rata-rata umurna di luar mah ukur 3 bulanan, utamana alatan dimangsa.
Genus Mus ngawengku 38 spésiés.
Beurit mangrupa salah sahiji sato nu populér dina alam fiksi (dina wujud kawas manusa, nu sipatna pikalucueun). Misalna Mickey Mouse nu kawentar di sakulian dunya. Lucuna téh, ongkoh dianggap hama ogé nu bisa mawa panyakit, tapi dedegan beurit dina alam fiksi mah justru némbongkeun watek anu simpatik & protagonis.
Beurit (Basa Indonésia:Tikus) téh nyaéta mamalia nu kaasup salah sahiji spésiés rodénsia dina genus Mus sarta turunan lianna nu kaasup kulawarga Muridæ (Beurit Dunya Buhun, Old World Mice).
Ang bubuwit[1] o maliit na daga (Ingles: mouse [isahan], mice [maramihan][1]) ay isang uri ng daga, na isang uri ng mamalya. Malimit na ginagamit ang maliliit na mga hayop na ito para sa mga eksperimentong pang-agham, o minsan bilang alagang hayop. May ilang mga taong iniisip na mga salot o peste ang mga bubuwit na nagdadala at nagsasanhi ng mga karamdaman. May ilan namang mga taong nagtuturing sa mga bubuwit bilang mga walang-malay o inosente, nakakatuwa, at nakakaakit na mga hayop. Dahil kabilang sila sa pangkat na Rodentia, kamag-anakan sila ng mga iskwirel, malaking daga, at kastor. Paminsan-minsang nagagamit ang salitang "daga" para tukuyin ang bubuwit o maliliit na mga daga at malalaking mga daga (mga rat sa Ingles), ngunit mayroon itong kamalian. Kumakain ang mga bubuwit ng mga langgutan, mga buto ng halaman, mga ratiles, at marami pang iba. Sinisila at kinakain ang mga bubuwit ng mga kuwago, soro, pusa, at iba pa.
Pinakapangkaraniwan sa mga bubuwit ang dagang-bahay. Karaniwang silang itinuturing na mga pesteng pumapasok sa mga kotse at mga bahay.
Ang lathalaing ito na tungkol sa Mamalya ay isang usbong. Makatutulong ka sa Wikipedia sa nito.
Ang bubuwit o maliit na daga (Ingles: mouse [isahan], mice [maramihan]) ay isang uri ng daga, na isang uri ng mamalya. Malimit na ginagamit ang maliliit na mga hayop na ito para sa mga eksperimentong pang-agham, o minsan bilang alagang hayop. May ilang mga taong iniisip na mga salot o peste ang mga bubuwit na nagdadala at nagsasanhi ng mga karamdaman. May ilan namang mga taong nagtuturing sa mga bubuwit bilang mga walang-malay o inosente, nakakatuwa, at nakakaakit na mga hayop. Dahil kabilang sila sa pangkat na Rodentia, kamag-anakan sila ng mga iskwirel, malaking daga, at kastor. Paminsan-minsang nagagamit ang salitang "daga" para tukuyin ang bubuwit o maliliit na mga daga at malalaking mga daga (mga rat sa Ingles), ngunit mayroon itong kamalian. Kumakain ang mga bubuwit ng mga langgutan, mga buto ng halaman, mga ratiles, at marami pang iba. Sinisila at kinakain ang mga bubuwit ng mga kuwago, soro, pusa, at iba pa.
Pinakapangkaraniwan sa mga bubuwit ang dagang-bahay. Karaniwang silang itinuturing na mga pesteng pumapasok sa mga kotse at mga bahay.
Tekst üüb Öömrang Echt müsen (Mus) san gnaudiarten, at jaft diar amanbi 40 slacher faan.
– Saamlang faan bilen of filmer
Wikispecies hää en artiikel tu: Echt müsen (Mus) san gnaudiarten, at jaft diar amanbi 40 slacher faan.
De echte mûzen (wittenskiplike namme: Mus) foarmje in skaai fan 'e klasse fan 'e sûchdieren (Mammalia), it skift fan 'e kjifdieren (Rodentia), de famylje fan 'e mûseftigen (Muridae) en de ûnderfamylje fan 'e mûzen en rotten fan de Alde Wrâld (Murinae). Ta dit skaai hearre 41 soarten mûzen, wêrfan't de bekendste en meast fersprate sûnder mis de hûsmûs (Mus musculus) is. In protte soarten kjifdieren dêr't men by it hearren fan it wurd "mûs" ek faak oan tinkt, lykas de fjildmûs, de boskmûs en de dwerchmûs, hearre lykwols net ta dit skaai.
Mûzen binne yn 'e regel lytse bistkes mei in lange keale of hast keale sturt, lytse rûne earen en in spjochtich snútsje. Se wurde faak beskôge as skealik ûngedierte, mei't se lânbougewaaksen en rispingen oanfrette kinne en troch harren parasiten en kjitte sykten ferspriede kinne. Oan 'e oare kant wurde mûzen ek holden as hûsdieren en as proefdieren yn laboratoaria. Behalven troch de hûskat, dêr't se in sprekwurdlik minne relaasje mei hawwe, wurdt der ek in soad op harren jage troch oare kateftigen, party hûneftigen en fierders troch foksen, rôffûgels, slangen en sels guon lidpoatigen. Fanwegen harren opmerklike fermogen ta oanpassing oan hast elts soarte fan biotoop en klimaat, binne mûzen guon fan 'e súksesfolste sûchdieren dy't ea bestien hawwe.
De echte mûzen (wittenskiplike namme: Mus) binne in ûnderskaai fan 'e klasse fan 'e sûchdieren (Mammalia), it skift fan 'e kjifdieren (Rodentia), de famylje fan 'e mûseftigen (Muridae), de ûnderfamylje fan 'e mûzen en rotten fan de Alde Wrâld (Murinae) en it lyknammige skaai fan 'e echte mûzen (Mus). Ta dit ûnderskaai heart û.m. de hûsmûs (Mus musculus).
De echte mûzen (wittenskiplike namme: Mus) binne in ûnderskaai fan 'e klasse fan 'e sûchdieren (Mammalia), it skift fan 'e kjifdieren (Rodentia), de famylje fan 'e mûseftigen (Muridae), de ûnderfamylje fan 'e mûzen en rotten fan de Alde Wrâld (Murinae) en it lyknammige skaai fan 'e echte mûzen (Mus). Ta dit ûnderskaai heart û.m. de hûsmûs (Mus musculus).
De echte mûzen (wittenskiplike namme: Mus) foarmje in skaai fan 'e klasse fan 'e sûchdieren (Mammalia), it skift fan 'e kjifdieren (Rodentia), de famylje fan 'e mûseftigen (Muridae) en de ûnderfamylje fan 'e mûzen en rotten fan de Alde Wrâld (Murinae). Ta dit skaai hearre 41 soarten mûzen, wêrfan't de bekendste en meast fersprate sûnder mis de hûsmûs (Mus musculus) is. In protte soarten kjifdieren dêr't men by it hearren fan it wurd "mûs" ek faak oan tinkt, lykas de fjildmûs, de boskmûs en de dwerchmûs, hearre lykwols net ta dit skaai.
Mûzen binne yn 'e regel lytse bistkes mei in lange keale of hast keale sturt, lytse rûne earen en in spjochtich snútsje. Se wurde faak beskôge as skealik ûngedierte, mei't se lânbougewaaksen en rispingen oanfrette kinne en troch harren parasiten en kjitte sykten ferspriede kinne. Oan 'e oare kant wurde mûzen ek holden as hûsdieren en as proefdieren yn laboratoaria. Behalven troch de hûskat, dêr't se in sprekwurdlik minne relaasje mei hawwe, wurdt der ek in soad op harren jage troch oare kateftigen, party hûneftigen en fierders troch foksen, rôffûgels, slangen en sels guon lidpoatigen. Fanwegen harren opmerklike fermogen ta oanpassing oan hast elts soarte fan biotoop en klimaat, binne mûzen guon fan 'e súksesfolste sûchdieren dy't ea bestien hawwe.
Ang ilaga maoy usa ka rodent nga matang sa mananap. Ang labing nailhang ispesiye mao ang komun nga ilaga sa balay (Mus musculus). Usa kini sa labing lisod sugpoon nga peste sa mga panimalay. Popular sab kini nga pet.
Kutoka Wikipedia, ensaiklopidia huru
Kipanya hupatikana katika oda ya wagugunaji (Rodentia). Spishi inayofahamika sana ni kipanya-nyumbani (Mus musculus). Pia ni mfugo maalum. Kwenye maeneo mengine, vipanya huwa maarufu. Wagugunaji hawa huliwa na ndege wakubwa kama vile vipanga na kozi. Wanafahamika kwa kuhamia makazi ya watu kutafuta chakula na makazi yao. Japo wakifugwa vipanya hawa huweza kuishi kwa miaka miwili na nusu, kwa kawaida vipanya huishi kwa wastani wa miezi minne huko porini, kumpakakana na kuwinda mara kwa mara. Jamii za paka, mbwa-mwitu, bweha, ndege mbua, nyoka na hata jamii fulani za artropoda huwawinda sana vipanya. Hata hivyo humpakakana uwezo wao mkubwa wa kuishi mazingira mbalimbali, vipanya huonwa kuwa ndio jamii ya pili kuishi duniani yenye uwezo mkubwa wa kudumu mazingira baada ya binadamu.
Vipanya huweza kuwa waharibifu, kwa kula na kuharibu mazao[1], kusababisha uharifu wa vifaa na kusambaza magonjwa kupitia vijidudu vyao na kinyesi chao[2]. Kimsingi vipanya ni wanyama wa usiku na hufidia uwezo wao wa kuona kidogo kwa uwezo wao maridadi wa kunusa na kusikia vizuri katika kupata chakula na kuwatambua maadui zao. [3] Vipanya na wenzao panya ndio hasa chachu ya kuanza kufugwa kwa paka ambao kusudi lao ni kuwinda panya hao.
Uwezo wao wa kuzaaa huwaza pale wanapokuwa na siku 50, japo kipanya jike huweza kuanza kupata hedhi yao ya kwanza wakiwa na siku 25 hadi 40. Vipanya huzaliana mwaka mzima huku mayai yao yakiwepo muda wote. Siku za mzunguko wa mayai huwa ni 4 mpaka 5 na hedhi hudumu kwa masaaa 12 kuanzia jioni. Harufu za uke wao hutambua kusaidia hatua ya mzungoko wa uzazi alionao jike hivyo kujua muda sahihi wa kujamiiana. Vipanya hupandana usiku na hudhibitishwa/ huwezekana kwa kushikwa shahawa kwenye uke kwa saa 24 kwa ujumla. Uwepo kwa manii kwenye uke pia ni alama mojawapo ya kujamiiana. Vipanya hubeba mimba kwa muda wa siku 20. Huzaa wampakampaka takribani 10 - 12 kwa uwezo wa kawaida wenye uzimpaka wa kilogramu 0.5- 1.5, walio na nywele huku masiiona. Macho yao yakiwa yamefunga wampakampaka huachishwa kunyonya baada ya majuma 3, na baada ya siku 2-5, jike hurudia mzunguko wake wa uzazi.
Vipanya hutumika sana kwenye tafiti za maabara sababu zao ni mamalia na wanamahusiano makubwa sana na binadamu kuliko hata panya wakawaida. Vipanya hutumika sana kama kifani cha binadamu. Sababu nyingine inayowafanya panya hawa watumike maabara ni udogo wao, hawana gharama na ni rahisi kuwatunza huku pia wakizaliana kwa kasi. Vipanya huwa wasikivu sana hasa pale wanapokuzwa na kufuzwa tangu wakiwa wadogo na kama wanapewa sana uangalizi mkubwa wa binadamu, japo baadhi yao wanaonekana kuwa ni wakorofi sana. Panya wa kawaida na vipanya wana kila ogani sawa isipokuwa tu zinampakafautiana kwa ukubwa.
Watu wengi hununua vipanya kama mfugo wa nyumbani. Wanaweza kucheza, kupendwa na kukua huku ukiwamudu. Hatahivyo hawapaswi kuachwa bila maangalizi sababu wana maadui wengi wa asili, tukijumuisha paka, ndege na mbwa n.k. Kipanya dume huwa na harufu kali kuliko jike. Wakiangaliwa vizuri, huweza kuwa mifugo ya ndani ya nyumba nzuri kwelikweli.
Kwa kawaida vipanya ni wala majani (hebivora), wakila aina yeyote ya matunda au nafaka.[4]. Kutokana na hii vipanya wanafahamika sana kwa kufanikiwa kuishi kwenye mazingira ya watu kwa kula kwa wastani mabaki yeyote ya chakula. Wakifunzwa, hulishwa kwa chakula chao maalum. Vipanya hula chakula chenye uzito mpaka wa gramu 15 kwa gramu 100 za uzito wao kwa siku.
[5] Vipanya aina ya "Pinkie" wakiuzwa kama chakula cha reptilian
Vipanya huliwa sana na wanyama wengi wala nyama,tangu hapo zamani na mpaka sasa panyapori wamekuwa wakitumiwa kama kimpakaweo.mashariki mwa Zambia na kaskazini mwa Malawi, kama vile huko asia ingawa kwa sasa hawatumiwi sana na binadamu.walikuwa ni chanzo kizuri sana cha protini. Katika nchi kadhaa vipanya wanatumika kama chakula cha mifugo mingine kama vile nyoka, mijusi, chura, na ndege kadhaa. Baadhi ya nchi kama vile Ujerumani, Uingereza n.k. wamepiga marufuku kitendo hiki kwa kuona kimaadili hakifai kwani hujumuisha ukatili.
Kutoka Wikipedia, ensaiklopidia huru
Kipanya hupatikana katika oda ya wagugunaji (Rodentia). Spishi inayofahamika sana ni kipanya-nyumbani (Mus musculus). Pia ni mfugo maalum. Kwenye maeneo mengine, vipanya huwa maarufu. Wagugunaji hawa huliwa na ndege wakubwa kama vile vipanga na kozi. Wanafahamika kwa kuhamia makazi ya watu kutafuta chakula na makazi yao. Japo wakifugwa vipanya hawa huweza kuishi kwa miaka miwili na nusu, kwa kawaida vipanya huishi kwa wastani wa miezi minne huko porini, kumpakakana na kuwinda mara kwa mara. Jamii za paka, mbwa-mwitu, bweha, ndege mbua, nyoka na hata jamii fulani za artropoda huwawinda sana vipanya. Hata hivyo humpakakana uwezo wao mkubwa wa kuishi mazingira mbalimbali, vipanya huonwa kuwa ndio jamii ya pili kuishi duniani yenye uwezo mkubwa wa kudumu mazingira baada ya binadamu.
Vipanya huweza kuwa waharibifu, kwa kula na kuharibu mazao[1], kusababisha uharifu wa vifaa na kusambaza magonjwa kupitia vijidudu vyao na kinyesi chao[2]. Kimsingi vipanya ni wanyama wa usiku na hufidia uwezo wao wa kuona kidogo kwa uwezo wao maridadi wa kunusa na kusikia vizuri katika kupata chakula na kuwatambua maadui zao. [3] Vipanya na wenzao panya ndio hasa chachu ya kuanza kufugwa kwa paka ambao kusudi lao ni kuwinda panya hao.
'S e seòrsa creimiche a tha sa luch, mamal beag, a tha cumanta mar peata, agus bidh luch fiadhaich a' fuireach sna taighean aig daoine cuideachd.
Ta'n lugh ny heeintagh jeh cooid ny caigneyderyn. She lugh thie cadjin (Mus musculus) y lugh dy mie er fys ayn as t'eh freayllt myr biggin.
Ta'n lugh ny heeintagh jeh cooid ny caigneyderyn. She lugh thie cadjin (Mus musculus) y lugh dy mie er fys ayn as t'eh freayllt myr biggin.
Miu është një gjitar i vogël që i perket rendit të brejtësve. Lloji më i njohur i miut është a i miut të zakonshëm shtëpiak (Mus musculus). Në disa vende, lloje të caktuara të minjeve të fushës janë gjithashtu të zakonshëm. Ky brejtës është ngrënë nga zogj të mëdhenj të tillë si skifterët e shqiponjat. Ata janë të njohur për të pushtuar shtëpitë për ushqim dhe strehim herë pas here.
Edukate fillim është në rreth 50 ditë të moshës në të dy femra dhe meshkuj, edhe pse femrat mund të kenë estrus tyre të parë në 25-40 ditë. Minj janë të raundit polyestrous dhe race vit; ovulacionit është spontan. Kohëzgjatja e ciklit estrous është 4-5 ditë dhe estrus vetë zgjat rreth 12 orë, që ndodhin në mbrëmje. Smears vaginale janë të dobishme në matings kohë për të përcaktuar fazën e ciklit estrous. Çiftëzimit është zakonisht nate dhe mund të konfirmohet nga prania e një plug copulatory në vaginë deri në 24 orë pas ndërzimit. Prania e spermës në një shpifje vaginale është gjithashtu një tregues të besueshëm të çiftëzimit.
Minj Femra vendosur së bashku kanë tendencë për të shkuar në anestrus dhe nuk e ciklit. Në qoftë se të ekspozuar ndaj një mouse mashkull ose feromonet e një mouse mashkull, shumica e femrave do të shkojë në estrus në rreth 72 orë. Ky lloj sinkronizimi të ciklit estrous është i njohur si efekt Whitten. Ekspozimin e një mouse race kohët e fundit në feromonet e një miu të çuditshme mashkull mund të parandalojnë ngulitje (ose pseudopregnancy), një fenomen i njohur si efekt Bruce.
Periudha mesatare shtatzënësi është 20 ditë. Një estrus pjellore ndodh pas lindjes 14-24 orë pas pjellje, dhe prodhimin e qumeshtit të njëkohshme dhe zgjat 3-10 ditë ngjizje shtatzënësi për shkak të transplantim vonuar. Madhësia mesatare e mbeturinave është 10-12 optimal gjatë prodhimit, por është shumë tendosje të varur. Si një rregull i përgjithshëm, i natyrshëm minj kanë tendencë të kenë periudha më të gjata shtatzënësi dhe litra më të vogla se minj outbred dhe hibrid. Të rinjtë janë të thirrur pups dhe peshojnë 0,5-1,5 g (0,018-0,053 ons) në lindje, janë hairless, dhe kanë qepallat mbyllur dhe veshët. Kanibalizëm është e pazakontë, por femrat nuk duhet të jenë të shqetësuar gjatë pjellje dhe për të paktën 2 ditë pas lindjes. Pups janë zvjerdhur në 3 javë të moshës, peshës ia ndau gjinin është 10-12 g (0,35-0,42 ons). Nëse estrus pas lindjes nuk është shfrytëzuar, femër rifillon çiklizmit 2-5 ditë post-ia ndau gjinin.
Minj porsalindur mashkull dallohen nga femrat porsalindur duke u shënuar distancë më të madhe anogenital dhe papilla të mëdha gjenitale në mashkull. Kjo është kryer më së miri duke hequr bishtin e littermates dhe krahasuar perineums.
Minj janë një element kryesor në dietë e mishngrë shumë të vogla. Njerëzit kanë ngrënë minj që nga koha parahistorike dhe ende hani ato si një delikatesë të gjithë Zambia lindore dhe veriore Malawi, [6], ku ata janë një burim sezonale e proteinave. Minjtë nuk janë më të konsumuar në mënyrë rutinore nga njerëzit tjetërkund.
Kryesor Minj jane Nje element ne dietë e mishngrë Shume te vogla. Njerëzit Kane ngrënë minj që Nga Koha parahistorike DHE ATO Ende hani si te gjithe Nje delikatesë Zambia lindore DHE veriore Malawi, [6], ATA mia jane sezonale Nje burim e proteinave. Minjtë Nuk jane me te konsumuar ne mënyrë rutinore Nga tjetërkund njerëzit.
Kushtet e zakonshme të përdorura për t'iu referuar të moshave të ndryshme / madhësive të minj e shitura për ushqim kafshët janë të "pinkies", "fuzzies", "crawlers", "hoppers", dhe "të rriturit". [9] Pinkies janë minj porsalindur që nuk kanë ende rritur lesh; fuzzies kanë disa lesh por nuk janë shumë të lëvizshme, hoppers kanë një shtresë të plotë të flokëve dhe janë plotësisht të lëvizshme, por janë më të vogla se minj të rritur. Minj pa lesh janë më të lehtë për të kafshëve për të konsumuar, por minj me lesh mund të jetë më bindëse si ushqim i kafshëve. Këto terma janë përdorur edhe për t'iu referuar fazat e ndryshme të rritjes së rats (shih rat Dashuroj).
Ky artikull në lidhje me biologjinë është i cunguar. Ndihmoni dhe ju në përmirsimin e tij.
Miš je sisar koji pripada jednoj od mnogih vrsta malih glodara u rodu miševa i porodici Muridae.
Vjerovatno najpoznatija vrsta miševa je kućni miš (Mus musculus), koji se nalazi u skoro svim državama svijeta, gdje živi zajedno s ljudima u njihovim domovima. Ovi miševi se koriste u laboratorijama kao pokusne životinje, ali su veoma popularni i kao kućni ljubimci.
Miš je sisar koji pripada jednoj od mnogih vrsta malih glodara u rodu miševa i porodici Muridae.
Vjerovatno najpoznatija vrsta miševa je kućni miš (Mus musculus), koji se nalazi u skoro svim državama svijeta, gdje živi zajedno s ljudima u njihovim domovima. Ovi miševi se koriste u laboratorijama kao pokusne životinje, ali su veoma popularni i kao kućni ljubimci.
A moose (plural mice) is a rodent, that is a kynd o mammal. Mice is juist wee ainimals an is aften uised in science experiments. Whiles mice is hauden as pets. Some fowk thinks mice is juist clartie beasties that cairies diseases. Ither fowk thinks mice is juist sakeless ainimals (see Rabbie Burns' Tae a Moose Forby). Acause mice is rodents, they are sib tae ferrets, rattans, an beavers.
A moose (plural mice) is a rodent, that is a kynd o mammal. Mice is juist wee ainimals an is aften uised in science experiments. Whiles mice is hauden as pets. Some fowk thinks mice is juist clartie beasties that cairies diseases. Ither fowk thinks mice is juist sakeless ainimals (see Rabbie Burns' Tae a Moose Forby). Acause mice is rodents, they are sib tae ferrets, rattans, an beavers.
The hairst-moose (Micromys minutus), The hill-moose (Apodemus fridariensis) in Shetland The hoose-moose (Mus musculus), St. Kilda hoose-moose (Mus musculus muralis) The laund-moose (Microtus agrestis) is richtly a vole. The yird-moose (Apodemus sylvaticus), St. Kilda yird-moose (Apodemus sylvaticus hirtensis) The vole-moose or cuttock (Microtus arvalis orcadensis) o Orkney is richtly a vole. The thraw-moose, strae-moose, shear-moose or roan-moose is richtly the wicht the yird shrew (Sorex araneus).
Mus sī chi̍t-chióng chhī-leng tōng-bu̍t. Siōng chia̍p khòaⁿ-tio̍h ê sī chhù-lāi ê niáu-chhí (Mus musculus). Chit-chióng niáu-chhí ē-sái kóng chôan sè-kài lóng khòaⁿ ē tio̍h. I mā tiāⁿ-tiāⁿ hō· lâng iōng lâi chò seng-bu̍t-ha̍k ê si̍t-giām.
Un mus es un rodente peti, tipal con un beco puntida, oreas peti e ronda, un codo scamosa de la longia de sua corpo, e un rapida alta de reprodui. La spesie la plu conoseda es la mus comun de casa (Mus musculus). Lo es ance un animal amada popular. En alga locas, alga tipos de muses de campo es comun. Los invade a veses casas per trova comedas e refujia. La muses vendeda per animales amada es tipal plu grande de la mus comun. Esta es la resulta de eleva e nuri. La mus blanca ave cualias plu uniforma, cual es bon per usa en rexerca en laborerias.
Mus es un genre de rosegaires, apelats mirga, de la sosfamilha dels Murins.
Aqueste genre compren las espècias seguentas :
Mus es un genre de rosegaires, apelats mirga, de la sosfamilha dels Murins.
Mus sī chi̍t-chióng chhī-leng tōng-bu̍t. Siōng chia̍p khòaⁿ-tio̍h ê sī chhù-lāi ê niáu-chhí (Mus musculus). Chit-chióng niáu-chhí ē-sái kóng chôan sè-kài lóng khòaⁿ ē tio̍h. I mā tiāⁿ-tiāⁿ hō· lâng iōng lâi chò seng-bu̍t-ha̍k ê si̍t-giām.
Een muus of muze es een klêen knoagdier die overol in de weireld vôornkomt.
Muuzn komn in vuuf oundersôortn verdêeld over de hêeln weireld vôorn. Up vele plekkn zyn ze, juste lik rattn mei ekommn me de mens up bôotn en in loadiengn.
Ze leevn mêestol in d'omgevienge va menschn (in uuzn, angaars,...), mo 't zyn der oek die echt in 't wilde leevn.
Wilde muuzn zyn mêestol grysde of bruun. Ekwikt kunn ze van olles sôortn kleurn en, mo mêestol zyn ze wit of grysde.
't Zyn klêne bêestjes die mo zeldn grodder kommn of 10 cantmeiters (zounder steirt, 'n dien is oungeveer eevn lank lik nunder lyf). Nunder gewicht ligt tusschn de 10 en de 25 gram.
Wilde muuzn (die in en ol leevn) eetn e bitje van olles (groan, fernient,...) en dedie die in uuzn weunn, zyn nog miender zindelik. At er nietnt nemir is, eetn ze zest papier en zêpe. 't Is oek ol gebeurd da bepoald illetriekebucht nemi gienk deur dan muuzn deur de koabels ebeetn an.
Muuzn plantn nunder mêerdere kirs 't joare vôort en ze kwêekn lik de keuns. De joungn zyn oek ol styf zêre were grêed voen te zevve ze kwêekn. 't Kut e echte ploage komn. De mêeste menschn probeern ze te kokkeduunn me vergif of te vangn me troapn. Up ofsteejn oedn ze mêestol vele kattn voe muuzn en oek rattn te pakkn.
't Zyn styf vele bêestn die muuzn eetn. Uuls, stekveugels (lik vookn), vossn en wezels. Anze byn uuzn leevn, zyn ze setoe epakt deur kattn (peis mor an Jerry en Speedy Gonzales).
Buutn geweune muuzn, bestoan der nog muuzn in West-Vloandern. Ier volgn der êentige sôortn
Vleermuuzn en spitsmuuzn (verwant me mols) zyn gin muuzn.
Temme muuzn zyn voen verschillnde diengn ekwikt. Sommigte menschn oedn ze voe compagnie, je kusse stief tem moakn.
Menschn die slangn oedn, geevn oltemets muuzn deran. 't Gebeurn oek vele testn up in laboratoriums.
Een muus of muze es een klêen knoagdier die overol in de weireld vôornkomt.
D Müüs (Mus) si e Nagdiergattig us dr Gruppe vo de Altwältmüüs (Murinae). D Gattig umfasst knapp 40 Arte, von dene isch d Huusmuus die bekanntisti und die wo am wiiteste verbreitet isch. Die meisten anderen Arte läben in Afrika und in Süd- und Südostasie.
Müüs hai e Chopf-Rumpf-Lengi vo 4,5 bis 12,5 Santimeter, drzue chunnt e Schwanz vo 3 bis 11 Santimeter. S Gwicht, sovil mä weiss, ligt zwüsche 12 und 35 Gramm. S Fäll isch je noch Art weich, rau oder stachlig, si Färbig an dr Obersiite goht vo hellgrau über verschiideni Grau- und Bruundön bis zum Schwarzbruune, d Undersiite isch heller. Dr Schwanz gseht us wie wenn er keini Hoor hät, isch aber mit fiine Höörli bedeckt.
D Müüs (Mus) si e Nagdiergattig us dr Gruppe vo de Altwältmüüs (Murinae). D Gattig umfasst knapp 40 Arte, von dene isch d Huusmuus die bekanntisti und die wo am wiiteste verbreitet isch. Die meisten anderen Arte läben in Afrika und in Süd- und Südostasie.
Mús (fleirtal: mýs) eru smá gnagdýr, eyðkend av spíska snútanum, smáu rundu oyrunum, langa roðsluta halanum og høga løgutíttleikanum (hvussu ofta hon leggur). Best kenda músin er heimamúsin (Mus musculus), sum hevur fylgt menniskjanum runt alla jørðina. Hon er eisini eitt vælumtókt kelidjór.
Músin í Føroyum hoyrir til slagið vestanmús (Mus musculus domesticus), ið eisini er í Stórabretlandi, Írlandi, Fraklandi, Grikkalandi, Italia og Spania. Tann føroyska músin má tí vera komin henda vegin við teimum írsku munkunum. Í Føroyum er vestanmúsin ikki nevnd í skivum fyrr enn í 1592, men músin má longu hava verið búfest í Føroyum, tá landnámsmenninir komu til Føroya á veg til Íslands. Føroyska músin er norðasta villa húsmúsin, ið livir frítt úti í náttúruni. Vestanmýs eru vanliga kendar fyri at liva tætt upp at húsum, har fólk búgva. Men í Føroyum uppføra tær seg øðrvísi, tí flestu teirra liva vilt úti í náttúruni alt árið. Í Føroyum heldur hon eisini til í óbygdum, og um summarið legst hon í fuglabjørgini á nøkrum oyggjum, har rottan ikki er.
Mús (fleirtal: mýs) eru smá gnagdýr, eyðkend av spíska snútanum, smáu rundu oyrunum, langa roðsluta halanum og høga løgutíttleikanum (hvussu ofta hon leggur). Best kenda músin er heimamúsin (Mus musculus), sum hevur fylgt menniskjanum runt alla jørðina. Hon er eisini eitt vælumtókt kelidjór.
Pelie, sīkēs da vadėnama žiorkė (luotīnėškā: Mus, onglėškā: House mice, vuokīškā: Mäuse) īr smolkos graužėks, katros prėgol pelėniu gīviu (Muridae) šeimā.
Pelies kūns īr 7-8 cm ėlgoma, 14-32 g sonkoma. Kālioks īr pėlks, švelnos. Snokis īr smālos. Ousis īr ožlėnktas prėikėn ė sėik akis. Pelies oudega īr mažne vėinuoda ėlgoma kāp ėr anas kūns.
Žėimuos čieso gyven truobesiūs, vuo vasara būn laukūs, lėgė 1-2 km nū suodu. Nomūs jied vėsuoki jiedi (douna, sūri, kruopas, sieklas), vuo gomtuo jied grūdos, augalū sieklas. Pelės prėdrėb vėsuokės ėškadas - apkromt baldos, kningas, drabožios. Anas īr gaudamas slastās, tročėjėmas tročās.
Sichqonlar (Mus) — sichqonsimonlar oilasiga mansub kemiruvchilar urugʻi. Gavdasining uz. 12 sm gacha, dumi deyarli gavdasining uz.ga teng . Yer yuzida juda keng tarqalgan, 25 ga yaqin turi bor. Oʻzbekistonda uy sichqoni koʻp uchraydi; uz. 7—11 sm, dumi 4—10 sm. Tanasining orqa tomonida yungi kulrang , mallarang yoki qum rangida; korni ochiqroq tusda. S.ning dastlabki areali Yevrosiyoning jan. va shim. hududlari; hozirgi Yer yuzining barcha qismida uchraydi. Uy Si xonadonlar, bogʻ, poliz, dala va boshqa joylarda tarqal h gan, 30—40 sm chuqurlikda uya qazib yashaydi. Oʻsimlik va hayvon mahsulotlari, xususan, odam isteʼmol qiladigan mahsulotlar, qishloq xoʻjaligi oʻsimliklari donlari va boshqa bilan oziklanadi. Uy Si 2 oyda voyaga yetadi, boʻgʻozlik davri 18—24 kun, 1 yilda 4—7 marta 5—8 tadan bolalaydi. 1,5—3 yil yashaydi. S. odam va hayvonlarning bir qancha xavfli kasalliklari (oʻlat, tulyaremiya va boshqalar)ni tarkatadi.
Lu surci è nu rudituri nicu dâ famigghia dî Muridi (Muridae). Li surci cumprènninu lu gèniri Mus. Hàvinu lu pilu curtu e fultu, speci griggiu, cu na cuda longa cuperta di minùsculi squami e nu musu aguzzu.
N'astrattu di Li Surci di Favuli Morali di Giuvanni Meli[1]:
E di Lu Surci e lu Rizzu
Lu surci è nu rudituri nicu dâ famigghia dî Muridi (Muridae). Li surci cumprènninu lu gèniri Mus. Hàvinu lu pilu curtu e fultu, speci griggiu, cu na cuda longa cuperta di minùsculi squami e nu musu aguzzu.
Ukucha icha Huk'ucha (Buliwyapi: Juk'ucha), waywash rimaykunapi Ukush nisqakunaqa uchuylla khankiq uywakunam, kay rikch'aq ayllukunaman kapuq:
Ukucha icha Huk'ucha (Buliwyapi: Juk'ucha), waywash rimaykunapi Ukush nisqakunaqa uchuylla khankiq uywakunam, kay rikch'aq ayllukunaman kapuq:
Chupasapa ukuchakuna (familia Muridae) Wasi ukucha (Mus musculus) Hatun ukucha (genus Rattus) Chutuchupa ukuchakuna (familia Cricetidae) Awya Yala ukucha (subfamilia Sigmodontinae) Qachu ukucha (genus Akodon) Hawa ukucha (Oecomys bicolor) Palanta ukucha (Oecomys concolor) Ukuchacha (Microryzomys minutus) hukkunapasКутуйах - кутуйахтар семействолара (лат. Muridae) — үүтүнэн иитиллээччи, кирээччилэр этэрээттэригэр киирэр. Түөрт подсемействоҕа арахсар. Онтон биирдэстэрэ - эмиэ кутуйахтар диэн ааттанар. Ол подсемействоҕа 519 кутуйах көрүҥэ киирэр.
Этин уһуна 5 см (малютка-кутуйах) 50 см диэри тиийэр, кутуруга 45 см дылы. Онно манна барытыгар бааллар, көрүҥнэрин үксэ — тропик уонна субтропик ойуурдарыгар баар.
Кутуйах халлаан хараҥарыыта уонна түүн сылдьар. Үүнээйи туораахтарынан, уонна сорохтор кыылынан аһылыктаналлар. Сорох көрүҥнэрэ киһи аттыгар олороллор (синтропнайдар) — дьиэ кутуйаҕа, сорох күтэрдэр. Сыл сылаас кэмигэр ууһууллар, киһи дьиэтигэр олорооччулар төгүрүк сыл ууһууллар.
Киhи таhыгар былыр-былыргыттан олорор кыыл.
Мышь — дробный грызун з родины мышовых, в таксономии задѣленый до розличных родох.
Найпознатѣйшым родом е род мышь, (лат.) Mus. Типовым и найросширенѣйшым видом мыши е Мышь домова (Mus musculus). О тых мышах е знати, же нападають домы, гледаючи собѣ ѣду и бываня.
Мачкы, псы, лишкы, драпежны птахы, гады суть острыма ловцями на мыши. Авшак вдякы своей чудесной приспособливости ку майже всякому окружѣню мышь е найуспѣшнѣйшым ссавцьом на Земли. Мышь способна нараз по горячковой активности перейти в даколькоминутове спаня, при том ей острый слух и пах, осторожность застачать безпечность. Мышь мать слабый зрок. Але то ей наградить прекрасный пыт, органами котрого суть довгы бавуса и блановиты уха. Клиновидне тѣло и курты, силны лабкы дозволяють ей шиковно ся протягти найузшов фугнов. Незранена паде з высоты майже так, як мачка. Нове потомство выносить за три тыжднѣ. Абсолутнѣ всеѣдна. Тото вшитко дозвалять ей выживати в натяжшых обстоянях.[1]
Мышь — дробный грызун з родины мышовых, в таксономии задѣленый до розличных родох.
आपल्याकडे विविध देव देवतांची विशिष्ठ वाहने आहेत. त्यापैकी उंदीर हे गणपतीचे वाहन आहे असे मानले गेले आहे. भाद्रपदातील गणेशोत्सवाच्या काळात गणपतीबरोबरच उंदराचीही पूजा केली जाते.
उंदीर आकाराने लहान असतो, वजन ३०-५० ग्रॅ., लांबी ८-१० सेंमी. आणि शेपूट बारीक व शरीराएवढ्या लांबीचे असते. शरीराचे डोके, मान, धड आणि शेपूट असे चार भाग असतात. कान मोठे व मुस्कट छोटे टोकदार असून त्याच्या दोन्ही बाजूंस दृढरोम असतात. अग्रपाद आणि पश्चपाद सारख्या आकाराचे व आखूड असतात. वृषणकोश छोटे आणि आखूड असतात. त्याच्या लेंड्या लहान आकाराच्या व संख्येने अधिक असतात.
उंदरिणीची गर्भावस्था १९-२० दिवस व दुग्धकाल १३-१४ दिवसांचा असतो. पिले जन्मत: केसहीन असून जन्मल्यानंतर दहाव्या दिवशी त्यांच्या अंगावर पूर्ण केस येतात. एका विणीमध्ये मादी उंदरास ५-१० पिले होतात. पिलांचे डोळे तिसऱ्या दिवशी उघडतात.
उंदीर मुळात पाकिस्तानमध्ये असलेल्या गवताळ प्रदेशामध्ये होते. दहा हजार वर्षांपूर्वी मानवाने शेतीस प्रारंभ केल्यानंतर मानवी स्थलांतराबरोबर मस उंदीर जगभर स्थलांतरित झाले.
उंदीर हे धान्य खातातच पण त्यापेक्षा धान्याची नासाडी अधिक करतात. सतत कुरतडण्याच्या सवयीमुळे कागद, कपडे, लाकूड, इमारती यांची हानी होते. विजेच्या आणि अवगुंठित तारा कुरतडल्यामुळेही नुकसान होते. उंदरावर असलेल्या पिसवांमधून एके काळी प्लेगसारखा संसर्गजन्य रोग पसरलेला होता. उंदराच्या मूत्रामधील लेप्टोस्पायरा या जीवाणूमुळे मानवामध्ये लेप्टोस्पायरोसिस आजार होतो.
मूषक या मूष (mouse) एक छोटे आकार का कृंतक होता है जिसके नोकीला थूथन (मुँह), छोटे गोल कान और लगभग शरीर के जितनी लम्बी [[[दुम]] होती है। यह अपनी तेज़ प्रजनन गति के लिए जाना जाता है। मूषक विश्वभर में फैला हुआ है और जहाँ इसे एक ओर अन्न बरबाद करने वाला एक नाशीजीव माना जाता है, वहाँ इसे कुछ संस्कृतियों में पालतू पशु के रूप में भी रखा जाता है।[1] मुख्य रूप से मूषक में निशाचरता देखी जाती है। इनकी दृष्टि कमज़ोर होती है लेकिन सुनने और सूँघने की शक्ति बहुत तीव्र होती है।[2]
यह दोनों कभी-कभी एक ही प्राणी माने जाते हैं हालांकि कुछ सन्दर्भों में मूषक (mouse) आकार का छोटा और चूहा (rat) आकार का ज़रा उस से बड़ा होता है।[3]
भारत में हिंदू संस्कृति में मूषक को गणेश भगवान का वाहन बताया गया है।
मूषक या मूष (mouse) एक छोटे आकार का कृंतक होता है जिसके नोकीला थूथन (मुँह), छोटे गोल कान और लगभग शरीर के जितनी लम्बी [[[दुम]] होती है। यह अपनी तेज़ प्रजनन गति के लिए जाना जाता है। मूषक विश्वभर में फैला हुआ है और जहाँ इसे एक ओर अन्न बरबाद करने वाला एक नाशीजीव माना जाता है, वहाँ इसे कुछ संस्कृतियों में पालतू पशु के रूप में भी रखा जाता है। मुख्य रूप से मूषक में निशाचरता देखी जाती है। इनकी दृष्टि कमज़ोर होती है लेकिन सुनने और सूँघने की शक्ति बहुत तीव्र होती है।
নিগনি এন্দুৰ বৰ্গৰ আতাইতকৈ সৰু সদস্য বুলিব পাৰি।[1] নিগনি ১৫-২০ চেণ্টিমিটাৰ দীঘল আৰু ভৰত ৩০-৬০ গ্ৰাম হ'ব পাৰে। ২ৰ পৰা ৩ বছৰ জীয়াই থকা নিগনিয়ে ২২ কিলোমিটাৰ/ঘণ্টাৰ বেগতো দৌৰাৰ অভিলেখ আছে।[2]
নিগনিৰ পোৱালিক পিংকি(pinky), মতা নিগনিক বাক(buck), আৰু মাইকী নিগনিক দ'(doe) বোলা হয়। ৬-৮ সপ্তাহৰ নিগনিয়ে পিংকি জন্ম দিয়া আৰম্ভ কৰিব পাৰে। নিগনিয়ে একেলগে ৫-১০ৰ গোটত পিংকি জন্ম কৰে।[3]
নিগনিয়ে প্ৰায় শাকাহাৰী খাদ্য খোৱা দেখা যায়, কিন্তু প্ৰকৃততে নিগনি সৰ্বভোজী। নিগনিয়ে মৃত নিগনিৰ শ, ফল, গুটি শস্য, আৰু আকালৰ সময়ত নিজৰ নেজো খোৱা দেখা যায়। মাথো গ্ৰাচহোপাৰ নিগনি হে অকল মাংশাহাৰী।[4]
প্ৰাকৃতিক পৰিৱেশত নিগনিয়ে গাইগুটিয়া 'এলেকা' পাতি বাস কৰে। মতা নিগনিৰ এলেকা প্ৰায় মাইকী নিগনিৰ এলেকাতকৈ ডাঙৰ হয়। প্ৰায়ভাগ মাইকী নিগনিৰ এলেকাবোৰ মতা নিগনিৰ এলেকাৰ ভিতৰতে থাকে। মতা নিগনিয়ে নিজৰ ইচ্ছা মতে মাইকী নিগনিৰ এলেকাত প্ৰবেশ কৰিব পাৰে। এটি মতা নিগনিৰ এলেকাত এজনী বা এজনীতকৈ অধিক মাইকী নিগনিৰ এলেকাও থাকিব পাৰে।[5]
বন্দী অবস্থাত মাইকী নিগনিবোৰক অধিক সামাজিক দেখা যায়। ২-৩ মাইকী নিগনিক একেলগত ৰাখিলে কোনো কাজিয়া কৰা দেখা নাযায়। যদি একতকৈ অধিক মাইকী নিগনিয়ে একেলগে পিংকি জন্ম দিয়ে, কোনো কাজিয়া নকৰি নিগনিবোৰে পিংকিবোৰক একেলগে ডমাই ভৰণ পোষণ কৰাৰ দায়িত্ব লয়। কিছুমান ব্যবহাৰৰ বাহিৰে মতা নিগনিৰ ব্যবহাৰ বনত থকা নিগনিৰ দৰেই।[6]
নিগনি এন্দুৰ বৰ্গৰ আতাইতকৈ সৰু সদস্য বুলিব পাৰি। নিগনি ১৫-২০ চেণ্টিমিটাৰ দীঘল আৰু ভৰত ৩০-৬০ গ্ৰাম হ'ব পাৰে। ২ৰ পৰা ৩ বছৰ জীয়াই থকা নিগনিয়ে ২২ কিলোমিটাৰ/ঘণ্টাৰ বেগতো দৌৰাৰ অভিলেখ আছে।
சுண்டெலி (mouse) கூரான நீள்மூக்கு, சிறிய வட்டமான காதுகள், நீண்ட முடியில்லாத வாலைக் கொண்ட பாலூட்டி வகையைச் சேர்ந்த ஒரு கொறிணியாகும்[1]. சாதரணமாக வீடுகளில் காணப்படும் சுண்டெலி (Mus musculus) நன்கு அறியப்பட்ட இனமாகும். சுண்டெலி ஒரு பிரபலமான வளர்ப்பு விலங்காகும். சில இடங்களில், குறிப்பிட்ட வகையான வயல் சுண்டெலிகளும் (Apodemus) பொதுவாகக் காணப்படுகின்றன. பருந்து, கழுகு முதலிய பெரிய பறவைகள் சுண்டெலிகளை உணவாக உட்கொள்கின்றன. உணவிற்காகவும், சிலவேளைகளில் பாதுகாப்பிற்காகவும் வீடுகளில் இவை புகுந்து விடுகின்றன.
சுண்டெலி (mouse) கூரான நீள்மூக்கு, சிறிய வட்டமான காதுகள், நீண்ட முடியில்லாத வாலைக் கொண்ட பாலூட்டி வகையைச் சேர்ந்த ஒரு கொறிணியாகும். சாதரணமாக வீடுகளில் காணப்படும் சுண்டெலி (Mus musculus) நன்கு அறியப்பட்ட இனமாகும். சுண்டெலி ஒரு பிரபலமான வளர்ப்பு விலங்காகும். சில இடங்களில், குறிப்பிட்ட வகையான வயல் சுண்டெலிகளும் (Apodemus) பொதுவாகக் காணப்படுகின்றன. பருந்து, கழுகு முதலிய பெரிய பறவைகள் சுண்டெலிகளை உணவாக உட்கொள்கின்றன. உணவிற்காகவும், சிலவேளைகளில் பாதுகாப்பிற்காகவும் வீடுகளில் இவை புகுந்து விடுகின்றன.
చుంచు, చూరెలుక లేదా చిట్టెలుక (ఆంగ్లం: Mouse; బహువచనం: Mice) ఒక చిన్న ఎలుక లాంటి జంతువు. ఇవి రోడెన్షియా (Rodentia) తరగతికి చెందినవి; వీనిలో అందరికీ తెలిసిన ఇంటిలోని చిట్టెలుక శాస్త్రీయ నామం మస్ మస్కులస్ (Mus musculus). వీనిని కొంతమంది పెంపుడు జంతువుగా పెంచుకొంటారు.
చిట్టెలుక సుమారు రెండున్నర సంవత్సరాలు జీవిస్తాయి. ఇవి పరభక్షకాలు అయిన పిల్లి, కుక్క, నక్క, గద్దలు, పాములు మొదలైన జీవులచే భక్షించబడతాయి. అయితే వీటికున్న సానుకూలత వలన, మానవులతో ఇవి సాగించే సహజీవనం వలన, ఎలాంటి వాతావరణంలోనైనా జీవించగలుగుతాయి. ఇవి భూమి మీద జీవించే జీవులన్నింటిలోకి మానవుని తర్వాత అత్యంత సాఫల్యత కలిగిన క్షీరదాలు.
చిట్టెలుకలు మనకెంతో హాని కలిగిస్తున్నాయి. ఇవి పంటల్ని తిని నాశనం చేస్తాయి. ఇవి కొన్ని వ్యాధుల్ని వ్యాపింపజేస్తాయి. మనిషి పిల్లుల్ని పెంచుకొవడానికి ముఖ్యమైన కారణం ఈ ఎలుకల బెడత తప్పించుకోవడానికని భావిస్తారు.
చిట్టెలుకలు సామాన్యంగా ప్రయోగశాలలో జీవ పరిశోధనల కోసం విస్తృతంగా ఉపయోగిస్తున్నారు. దీనికి ముఖ్యమైన కారణం ఈ క్షీరదాలు మానవులకు జన్యుపరంగా చాలా పోలికలుండడమే. ఎలుకల కన్నా వీటినే ఎక్కువగా ఉపయోగిస్తారు. మానవులలో చేయలేని ప్రయోగాలను చిట్టెలుకల మీద చేస్తారు. ప్రయోగశాలలో చిట్టెలుకలను పెంచడం సులువు, చౌక, తొందరగా పెరుగుతాయి. కొన్ని తరాల చిట్టెలుకల్ని తక్కువ సమయంలో పరిశోధించవచ్చును.
చుంచు, చూరెలుక లేదా చిట్టెలుక (ఆంగ్లం: Mouse; బహువచనం: Mice) ఒక చిన్న ఎలుక లాంటి జంతువు. ఇవి రోడెన్షియా (Rodentia) తరగతికి చెందినవి; వీనిలో అందరికీ తెలిసిన ఇంటిలోని చిట్టెలుక శాస్త్రీయ నామం మస్ మస్కులస్ (Mus musculus). వీనిని కొంతమంది పెంపుడు జంతువుగా పెంచుకొంటారు.
చిట్టెలుక సుమారు రెండున్నర సంవత్సరాలు జీవిస్తాయి. ఇవి పరభక్షకాలు అయిన పిల్లి, కుక్క, నక్క, గద్దలు, పాములు మొదలైన జీవులచే భక్షించబడతాయి. అయితే వీటికున్న సానుకూలత వలన, మానవులతో ఇవి సాగించే సహజీవనం వలన, ఎలాంటి వాతావరణంలోనైనా జీవించగలుగుతాయి. ఇవి భూమి మీద జీవించే జీవులన్నింటిలోకి మానవుని తర్వాత అత్యంత సాఫల్యత కలిగిన క్షీరదాలు.
చిట్టెలుకలు మనకెంతో హాని కలిగిస్తున్నాయి. ఇవి పంటల్ని తిని నాశనం చేస్తాయి. ఇవి కొన్ని వ్యాధుల్ని వ్యాపింపజేస్తాయి. మనిషి పిల్లుల్ని పెంచుకొవడానికి ముఖ్యమైన కారణం ఈ ఎలుకల బెడత తప్పించుకోవడానికని భావిస్తారు.
ಇಲಿಯು ದಂಶಕಗಳ ಗಣಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ, ವಿಶಿಷ್ಟ ಲಕ್ಷಣವೆಂಬಂತೆ ಚೂಪಾದ ಮೂತಿ, ಸಣ್ಣ ದುಂಡನೆಯ ಕಿವಿಗಳು, ಮತ್ತು ಒಂದು ಉದ್ದ ಬೆತ್ತಲೆ ಅಥವಾ ಬಹುತೇಕ ಬೋಳು ಬಾಲವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಒಂದು ಚಿಕ್ಕ ಸಸ್ತನಿ. ಸಾಮಾನ್ಯವಾದ ಮನೆ ಇಲಿಯು (ಮುಸ್ ಮುಸ್ಕುಲಸ್) ಅತ್ಯಂತ ಪರಿಚಿತವಾಗಿರುವ ಇಲಿ ಪ್ರಜಾತಿ. ಅದು ಒಂದು ಜನಪ್ರಿಯ ಸಾಕುಪ್ರಾಣಿ ಕೂಡ. ಇಲಿಯು ದಂಶಕವರ್ಗದ ಮಧ್ಯಮಗಾತ್ರದ ಉದ್ದಬಾಲದ ಪ್ರಾಣಿ (ರ್ಯಾಟ್). ಇದೇ ಹೆಸರಿನ ಪಂಗಡದ ಇನ್ನೊಂದು ಸದಸ್ಯ ಹೆಗ್ಗಣ. ಒಟ್ಟಾರೆ ಇವನ್ನು ಇಂಗ್ಲಿಷಿನಲ್ಲಿ ಲೇಮಿಂಗ್ಸ್ ಮತ್ತು ಮೋಲ್ಸ್ ಎಂದು ಕರೆದಿದೆ. ಇವುಗಳ ಮುಖ್ಯ ಲಕ್ಷಣಗಳು ಬೋಳಾದ ಹುರುಪೆಗಳು, ಉದ್ದ ಬಾಲ, ದೊಡ್ಡ ಕಣ್ಣುಗಳು ಮತ್ತು ಮೊನಚು ಮುಸುಡು, ಇವು ಬಲು ಚಟುವಟಿಕೆಯವು. ಈ ಜಾತಿಯಲ್ಲಿ ನೂರರಷ್ಟು ಪ್ರಭೇದಗಳಿವೆ. ಇವುಗಳ ವ್ಯಾಪ್ತಿ, ವಿತರಣೆ ಇಡೀ ಪ್ರಪಂಚಕ್ಕೆ ಅನ್ವಯಿಸುತ್ತದೆ. ಮೂಲತಃ ಇಲಿಯ ಉಗಮ ಮಧ್ಯ ಏಷ್ಯದಲ್ಲಿ ಆಗಿರಬಹುದು. ಕಾಲ-ಆಲಿಗೋಸೀನ್ (40 ದಶಲಕ್ಷ ವರ್ಷ ಪ್ರಾಚೀನ) ಕಲ್ಪದಿಂದೀಚೆಗೆ. ಇಲಿಗಳು ನೆಲಜೀವಿಗಳು. ಇವಿರದ ಊರಿಲ್ಲ. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಯಾವ ಆಹಾರವೂ ತ್ಯಾಜ್ಯವಲ್ಲವಾದರೂ ಮನುಷ್ಯ ಮೆಚ್ಚುವ ಕಾಳುಕಡ್ಡಿಗಳು, ದಿನಸುಗಳು, ಅವನು ತಯಾರಿಸುವ ತಿಂಡಿ ತಿನಿಸುಗಳು ಇಲಿಗಳಿಗೆ ಬಲು ಪ್ರಿಯ. ಹೀಗಾಗಿ ಮನುಷ್ಯನ ದೊಡ್ಡ ಪಿಡುಗುಗಳಲ್ಲಿ ಇವೂ ಒಂದು. "ಅಲ್ಲೇನಿಲಿಗಳ ಕಾಟವೆ ಕಾಟ. ಅಲ್ಲಿಯ ಜನಗಳಿಗತಿ ಗೋಳಾಟ" ಎಂಬ ಜನಪ್ರಿಯ ಕವಿನುಡಿಯ ಹಿನ್ನೆಲೆ ಇಲ್ಲಿದೆ. ಆತ್ಮ ರಕ್ಷಣೆಗೋಸ್ಕರ ಇಲಿ ಸದಾ ಜಾಗರೂಕವಾಗಿರಬೇಕು. ಸಹಜವಾಗಿಯೇ ಅದರ ಸ್ವಭಾವ ಬಲು ಚುರುಕು; ನಿವಾಸ ಬಲು ಗುಪ್ತ. ಉಗ್ರಾಣದ ಮೂಲೆಗಳಲ್ಲಿ, ಸಾಮಾನು ಸರಂಜಾಮುಗಳ ಕೈಗೆಟುಕದ ಎಡೆಗಳಲ್ಲಿ, ಮರದ ಪೊಟರೆಗಳಲ್ಲಿ, ಕಲ್ಲ ಸೆರೆಗಳಲ್ಲಿ, ನೆಲದಡಿಯ ಬಿಲಗಳಲ್ಲಿ, ಇಲಿಗಳ ಠಾವು ಸಾಮಾನ್ಯ. ಕಚ್ಚಿ ಮೃದು ಮಾಡಿದ ಉಣ್ಣೆ, ಕಾಗದ ಬಟ್ಟೆ, ಹುಲ್ಲಿನ ತುಣುಕುಗಳು-ಇವನ್ನು ಸೇರಿಸಿ ಗೂಡು ಕಟ್ಟುತ್ತವೆ. ಸಂಚಾರ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ರಾತ್ರಿ ವೇಳೆ. ಆದರೆ ಜನ, ಇತರ ಶತ್ರುಪ್ರಾಣಿ ಸಂಚಾರವಿಲ್ಲವೆಂದು ಖಾತ್ರಿಯಾದಾಗ ಬಲು ಧೈರ್ಯದಿಂದ ಹಗಲು ಹೊತ್ತಿನಲ್ಲೂ ಹೊರಗೆ ಬಂದು ಕಣ್ಣಿಗೆ ಬಿದ್ದ ತಿಂಡಿ ತಿನ್ನುವುದುಂಟು. ಯಾರಾದರೂ ಬಂದೊಡನೆ ಅಥವಾ ಸಂಶಯಕಾರಣವಾದ ಸದ್ದು ಉಂಟಾದೊಡನೆ ಸರಕ್ಕನೆ ಬಿಲಕ್ಕೆ ಜಿಗಿದು ಬಿಡುತ್ತವೆ. ಆಹಾರವನ್ನು ಅಳಿಲಿನಂತೆ ಮುಂಗಾಲುಗಳಲ್ಲಿ ಹಿಡಿದು ಹಿಂಗಾಲುಗಳ ಮೇಲೆ ಕುಳಿತು ತಿನ್ನುವುದು ರೂಢಿ. ಇಲಿ ಬಹಳ ಎತ್ತರವ ಹಾರಲಾರದು. ಆದರೆ ಕಡಿದಾದ ಸ್ಥಳ ಏರಬಲ್ಲುದು. ವೇಗವಾಗಿ ಓಡುವಾಗ ಬೆಕ್ಕಿನಂತೆ ಹಿಂಗಾಲುಗಳಿಂದ ಕುಪ್ಪಳಿಸುತ್ತ ಮುಂಗಾಲುಗಳಿಂದ ಜಿಗಿಯುತ್ತ ಧಾವಿಸುತ್ತದೆ.
ಇಲಿಯ ಗಾತ್ರ ಪ್ರಭೇದಾನುಸಾರ ವ್ಯತ್ಯಾಸವಾಗುತ್ತದೆ. ಬಯೀಮಿಸ್ ಎಂಬವು ಉದ್ದದಲ್ಲಿ 100 ಮಿ. ಮೀ. ಗಿಂತಲೂ ಚಿಕ್ಕವು. ಮುಸ್ಕ್ರಟ್ ಎಂಬುವು 800 ಮಿ. ಮೀ. ಗಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚು ಉದ್ದದವು. ಇಲಿಯ ಕೆಲವು ಮುಖ್ಯ ಪ್ರಭೇದಗಳು ಹೀಗಿವೆ : ಕೌಚ ಇಲಿ, ಪಾಲ್ಲಿಟ್ ಇಲಿ, ರಾಜಾ ಇಲಿ, ಗದ್ದಲ ಇಲಿ, ಹಾರು ಇಲಿ, ಚಿಂಚಿಲ್ಲ ಇಲಿ, ಥೈಲೆಂಡಿನ ಇಲಿ, ಸೂರಿಲಿ, ಸುಂಡಿಲಿ, ಮೂಗಿಲಿ, ಹೊಲದ ಇಲಿ, ಬಿಳಿಕಾಲಿನ ಇಲಿ, ಮರದಿಲಿ, ಹೆಗ್ಗಣ, ಕಾಡಿಲಿ, ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಪ್ರಭೇದಗಳ ವಿವರಗಳನ್ನು ಮುಂದೆ ಕೊಟ್ಟಿದೆ. ಪಟ್ಟಿಯನ್ನು ಹೀಗೆಯೇ ಬೆಳೆಸಿಕೊಂಡು ಹೋಗಬಹುದು; ಎಷ್ಟು ಬೆಳೆಸಿದರೂ ಸದಸ್ಯರ ಹೆಸರು ಮುಗಿಯದು. ಒಂದೊಂದು ಪ್ರಭೇದವೂ ಬೆಳೆಯುವ ವೇಗವನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸಿದರೆ ನಾವಿರುವುದು ಮನುಷ್ಯರ ಪ್ರಪಂಚದಲ್ಲಿಯೋ ಅಥವಾ ಇಲಿಗಳ ಪ್ರಪಂಚದಲ್ಲಿಯೋ ಎಂಬ ಸಂದೇಹ ಮೂಡುವಂತಿದೆ. ಒಂದು ಪ್ರಭೇದದ ಉದಾಹರಣೆ ಪರಿಶೀಲಿಸಬಹುದು. ಸುಗ್ಗಿ ಇಲಿ ಹೆಸರೇ ಸೂಚಿಸುವಂತೆ ಹೊಯ್ಲು ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಸಮೃದ್ಧವಾಗಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತದೆ. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ಎರಡು ಸಲ ಮರಿ ಹಾಕುತ್ತದೆ. ಏಪ್ರಿಲ್ ಮತ್ತು ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ ತಿಂಗಳುಗಳು ಋತುಕಾಲಗಳು; ಆಗ ಗಂಡಿನ ತೀವ್ರ ಧ್ವನಿಯ ಸಿಳ್ಳಿನ ಆಕರ್ಷಣೆ ಪ್ರಾರಂಭ. ಹೆಣ್ಣಿಗೆ ಋತು ಮುಗಿದು ಸುಮಾರು ಇಪ್ಪತ್ತನಾಲ್ಕು ದಿವಸಗಳ ತರುವಾಯ ಮೂರರಿಂದ ಏಳರವರೆಗೆ ಜಡಮರಿಗಳು ಹುಟ್ಟುತ್ತವೆ. ಇವುಗಳ ಭಾರ 1/20 ಔನ್ನಿಗಿಂತಲೂ ಕಡಿಮೆ; ಇವುಗಳಿಗೆ ರೋಮದ ಕವಚವಿಲ್ಲ ; ನೋಡಲು ಕಂಗಳಿಲ್ಲ. ಮುಂದಿನ ಎಂಟು ದಿವಸಗಳಲ್ಲಿ ಕಣ್ಣುಗಳು ತೆರೆಯುತ್ತವೆ; ಮೊದಲ ಹಲ್ಲುಗಳು ಮೊಳೆಯುತ್ತವೆ. ಸುಮಾರು ಎರಡು ವಾರ ಪ್ರಾಯವಾಗುವಾಗ ತಾಯಿ ಇಲಿ ಮೊಲೆಯೂಡಿಸುವುದನ್ನು ನಿಲ್ಲಿಸುತ್ತದೆ; ಮತ್ತೆ ಹತ್ತು ದಿವಸಗಳಲ್ಲಿ ಮರಿ ಇಲಿಗಳು ಸ್ವತಂತ್ರವಾಗುವುವು. ಐದುವಾರಗಳು ಮುಗಿಯುವಾಗ ಹೊಸ ಪೀಳಿಗೆ ಪೂರ್ಣವಿಕಸನಗೊಂಡಿರುತ್ತದೆ. ಇಂಥ ಒಂದೊಂದು ಇಲಿಯ ಭಾರ ಸುಮಾರು 1/3 ಔನ್ಸ್. ಒಂದು ವರ್ಷ ಮುಗಿಯುವಾಗ ಸುಗ್ಗಿ ಇಲಿ ಮುದಿಯಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಈ ಪ್ರಭೇದಕ್ಕಿಂತಲೂ ಅದೆಷ್ಟೋ ತೀವ್ರ ವೇಗದಿಂದ ವೃದ್ಧಿಯಾಗುವ ಇತರ ಪ್ರಭೇದಗಳು ಹಲವಾರು. ಆದರೆ ಇಲಿಗಳಿಗಿರುವ ಶತ್ರುಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ಏನೂ ಕಡಿಮೆಯಿಲ್ಲ. ಹಕ್ಕಿ, ಹಾವು, ಬೆಕ್ಕು, ನಾಯಿ ಮುಂತಾದುವೆಲ್ಲ ಇಲಿಯ ಸಹಜ ಶತ್ರುಗಳು. ಈ ಕಾರಣದಿಂದ ನಿಸರ್ಗದ ಸಮತೋಲ ಉಳಿದಿದೆ. ಬಿಳಿ ಮತ್ತು ಕಂದು ಇಲಿಗಳನ್ನು ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಸಾಕುವುದಿದೆ. ಕೋಗಿಲೆಯಂತೆ ಹಾಡುವ ಇಲಿಗಳು, ವರ್ತುಲಾಕಾರವಾಗಿ ಓಡುವ, ಕುಣಿಯುವ ಇಲಿಗಳು ರೋಗಗ್ರಸ್ತ ಇಲಿಗಳೇ ವಿನಾ ಬೇರೆ ಪ್ರಭೇದಗಳಲ್ಲ. ಉದ್ದ ಬಾಲದ ಕಾಡಿಲಿಗಳು ಮನೆಯ ಇಲಿಗಳಿಗಿಂತ ದೊಡ್ಡವು. ಎಲ್ಲ ಸಸ್ತನಿಗಳಿಗಿಂತ ಇಲಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ಹೆಚ್ಚು.
ಮೈಸೂರು ರಾಜ್ಯದಲ್ಲೂ ಅದರ ಸುತ್ತ ಮುತ್ತಲೂ ಇರತಕ್ಕ ಕೆಲವು ಜಾತಿಯ ಇಲಿಗಳನ್ನೂ ಅವುಗಳ ಪ್ರಭೇದಗಳನ್ನೂ ಕೆಳಗೆ ಸೂಚಿಸಿದೆ.
ಬ್ಯಾಂಡಿಕೋಟ ಎಂಬ ಜಾತಿಗೆ ಸೇರಿದ್ದು ; ಈ ಹೆಸರು ತೆಲುಗಿನ ಪಂದಿಕೋಕು (ಹಂದಿ ಇಲಿ) ಎಂಬ ಹೆಸರಿನ ಅಪಭ್ರಂಶವಿರುವಂತೆ ತೋರುತ್ತದೆ. ಮೈಮೇಲಿನ ತುಪ್ಪಳದ ಅರ್ಧದಷ್ಟು ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಮುಳ್ಳುಗಳಿವೆ. ಹೆಬ್ಬೆರಳನ್ನುಳಿದು ಮಿಕ್ಕ ಬೆರಳುಗಳಿಗೆ ಚೂಪಾದ ನಖಗಳುಂಟು. ಅಂಗಾಲಿನಲ್ಲಿ ಆರು ಮೆತ್ತೆಗಳಿವೆ. ಇದು ಮೂಷಕವರ್ಗದಲ್ಲೇ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಾಣಿ. ತಲೆಯಿಂದ ಬಾಲದಬುಡದವರೆಗೆ 12"-13" ; ಆದರೆ ಬಾಲವೇ 11"-13" ಇರುತ್ತದೆ. ಬಣ್ಣ ಮೇಲ್ಬಾಗದಲ್ಲಿ ಕಪ್ಪು ಮಿಶ್ರಿತ ಕಂದು ; ಪಕ್ಕಗಳಲ್ಲಿ ಬೂದು ಛಾಯೆ; ತಳಭಾಗ ಬೂದು ಮಿಶ್ರಿತ ಕಂದು. ಭಾರತ ಮತ್ತು ಸಿಂಹಳದ ಆದ್ಯಂತ ವ್ಯಾಪಿಸಿದೆ. ಆದರೆ ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳ ಮತ್ತು ಪಂಜಾಬ್ ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ವಿರಳ. ಹಗಲು ಹೊತ್ತು ಬಿಲಗಳಲ್ಲಿ ಮರೆಯಾಗಿದ್ದು ರಾತ್ರಿ ವೇಳೆ ಸಿಕ್ಕಿದೆಡೆಗಳನ್ನೆಲ್ಲ ತೋಡಿ ಮಣ್ಣು ಗುಡ್ಡೆಹಾಕುವುದು ಇದರ ಸ್ವಭಾವ. ಊರು, ಗ್ರಾಮಗಳಲ್ಲೂ ವ್ಯವಸಾಯ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲೂ ಇದರ ಉಪಟಳ ಹೆಚ್ಚು. ಕಾಳು ಕಡ್ಡಿಗಳನ್ನೂ ದವಸಧಾನ್ಯಗಳನ್ನೂ ಹಣ್ಣುಹಂಪಲು ತರಕಾರಿಗಳನ್ನೂ ಕತ್ತರಿಸಿ ತಿಂದು ಹಾಕಿ ನಷ್ಟ ಉಂಟುಮಾಡುತ್ತದೆ. ಹಾಗಿದ್ದರೂ ಇದು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಅಂಜುಬುರುಕ ಪ್ರಾಣಿ : ನಾಯಿಗಳು ಇದನ್ನು ಬೇಟೆಯಾಡಿ ತಿಂದು ಬಿಡುತ್ತವೆ. ಆದರೂ ಒಮ್ಮೊಮ್ಮೆ ಶತ್ರುಗಳನ್ನು ಧೈರ್ಯದಿಂದ ಎರಡು ಕಾಲುಗಳ ಮೇಲೆ ಎದ್ದುನಿಂತು ಎದುರಿಸುವುದುಂಟು. ಈ ಜಾತಿಯ ಬ್ಯಾಂಡಿಕೋಟ ಮಲಬಾರಿಕ ಎಂಬ ಪ್ರಭೇದ ಎಲ್ಲ ಕಡೆಯೂ ಹರಡಿದೆ. ಎದುರಾಳಿಯನ್ನು ಕಂಡರೆ ಹಂದಿಯಂತೆ ಎಗರಿನಿಂತು ಎದುರಿಸುತ್ತದೆ. ಗಾತ್ರ ಸಾಧಾರಣ. ತುಪ್ಪಳ ಒರಟು. ಸ್ತನಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ 16-18.
ಇದರಲ್ಲಿ ಎರಡು ಜಾತಿಗಳಿವೆ. ಗುನೋಮಿನ್ ಮತ್ತು ರ್ಯಾಟಸ್, ಮೊದಲಜಾತಿಯ ಪ್ರಾಣಿಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ತನಗಳು 10-12. ಉದರದ ಮೇಲಿನ ಕೂಲದ ಛಾಯೆ ಬಿಳಿ. ಮೇಲ್ಬಾಗದ ತಳಭಾಗದ ಬಣ್ಣಗಳು ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿ ಬೆರೆತಿಲ್ಲ. ತಲೆ ಮೈ ಕೂಡಿ ಉದ್ದ 6"-9". ಇವೆರಡು ಜಾತಿಗಳಿಂದಲೂ ಬೆಳೆಗಳಿಗೆ ಭಾರಿ ಪ್ರಮಾಣದ ನಷ್ಟವುಂಟು. ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಇವುಗಳ ಹಾವಳಿ ಬಲು ಹೆಚ್ಚು. ಬತ್ತ, ರಾಗಿ, ಮರಗೆಣಸು, ತೆಂಗಿನ ಸಸಿ, ತರಕಾರಿ, ಹಣ್ಣಿನ ಗಿಡ ಇವಕ್ಕೆಲ್ಲ ಭಾರಿನಷ್ಟ ಉಂಟುಮಾಡುತ್ತವೆ. ಗದ್ದೆ ಏರಿಗಳಲ್ಲಿ, ಕಾಲುವೆ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿ ಚರಂಡಿ ಸಂದುಗಳಲ್ಲಿ ಇವುಗಳ ವಾಸ. ಬಿಲ 20'-30'ಗಳಷ್ಟು ಆಳ. ಒಂದೊಂದು ಗೂಡಿಗೂ ನಾಲ್ಕೈದು ದ್ವಾರಗಳಿರುವುದುಂಟು. ಮುಖ್ಯ ಸುರಂಗದಿಂದ ನಾಲ್ಕೈದು ಉಪ ಸುರಂಗಗಳು ಕವಲೊಡೆದಿರುತ್ತವೆ. ಒಂದೊಂದು ಬಿಲದಲ್ಲೂ ಒಂದು ಜೊತೆ ಮಾತ್ರ ವಾಸಿಸುತ್ತವೆ. ಹುಲ್ಲು, ಎಲೆ, ಬಟ್ಟೆ ಚಿಂದಿ - ಇವನ್ನೆಲ್ಲ ಹಾಕಿ ಗೂಡಿನಲ್ಲಿ ಹಾಸಿಗೆ ಮಾಡಿ ಮರಿಗಳಿಗೆ ತಾಯಿ ಮೆತ್ತನೆಯ ಸ್ಥಳ ಕಲ್ಪಿಸುತ್ತದೆ. ಒಂದು ಸಲಕ್ಕೆ ಹತ್ತಕ್ಕಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚು ಮರಿ ಹಾಕುತ್ತದೆ. ಬತ್ತ, ರಾಗಿ, ಹುಲ್ಲು-ಇವುಗಳ ತೆನೆಗಳನ್ನು ಸಾಗಿಸಿ ಗೂಡಿನಲ್ಲಿ ಸಂಗ್ರಹಿಸಿಟ್ಟುಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಮಖಮಲ್ ಹೆಗ್ಗಣಗಳು ಅತಿ ಚುರುಕು ; ಅಪಾಯದ ಕುರುಹನ್ನು ಬಲುಬೇಗ ಗ್ರಹಿಸಿ ಅಪಾಯ ಒದಗಿದಾಗ ಬಲು ಜಾಣ್ಮೆಯಿಂದ ಓಡಿಹೋಗಿ ಶತ್ರುಗಳಿಂದ ತಪ್ಪಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ಕಳ್ಳ ಮಾರ್ಗಗಳಿಂದ ಗುಪ್ತ ಸ್ಥಳಕ್ಕೆ ಹೋಗಿ ಸೇರಿ ಬಿಡುತ್ತವೆ. ಕೆಲವೇಳೆ, ನೀರಿನಲ್ಲೂ ಅಡಗಿಕೊಳ್ಳುವುದುಂಟು. ವಿಧಿಯಿಲ್ಲದೆ ಶತ್ರುಗಳಿಗೆ ಸಿಕ್ಕಿದಾಗ ಸುಮ್ಮನೆ ಮಣಿಯುವುದಿಲ್ಲ. ಗುಟುರುಹಾಕಿ ವೀರಾವೇಶದಿಂದ ಕಾದಾಡಿ ಸಾಯುತ್ತವೆ. ಇದರ ಮರಿಗಳು ಹುಟ್ಟಿದ ಮೇಲೆ ಕೆಲವು ದಿವಸಗಳ ತನಕ ಕಣ್ಣು ಬಿಡುವುದಿಲ್ಲ ; ಆ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ತಾಯಿಹೆಗ್ಗಣ ಮರಿಗಳಿಗೆ ಮೊಲೆಯೂಡಿಸಿ ಮಮತೆಯ ರಕ್ಷಣೆಯೀಯುತ್ತದೆ. ಆದರೂ ಕೆಲವು ಪ್ರಭೇದಗಳು ಅಪೂರ್ವವಾಗಿ ತಮ್ಮ ಮರಿಗಳನ್ನೇ ತಿಂದು ಬಿಡುವುವೆಂದು ವರದಿಯಾಗಿದೆ.
ರ್ಯಾಟಸ್ ರೌಟಿನಿ, ರ್ಯಾಟಸ್ ರೂಫಿಸೆಸ್ ಎಂಬೆರೆಡು ಪ್ರಭೇದಗಳನ್ನು ಈ ಹೆಸರಿನಿಂದ ಕರೆಯುವುದುಂಟು. ಇವಕ್ಕೆ ಕಪ್ಪಿಲಿ ಎಂಬ ಹೆಸರೂ ಉಂಟು. ರ್ಯಾ. ರೌಟನಿಗೆ ಉದರದ ಕೂದಲು ಸ್ಲೇಟಿನ ಬಣ್ಣ. ಮೇಲಿನ ಕೆಳಗಿನ ಬಣ್ಣಗಳು ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿ ಬೆರೆತಂತಿವೆ. ಮಾನವನ ನಿವಾಸ ಇವುಗಳಿಗೆ ಬಹು ಪ್ರಿಯವೆನಿಸುವ ವಾಸಸ್ಥಳವಾದ್ದರಿಂದ ಇವಕ್ಕೆ ಈ ಹೆಸರು. ರ್ಯಾ. ರೂಫೆಸೆಸ್ಗೆ ಅಂಗಾಲಿನಲ್ಲಿ ಆರು ಅಥವಾ ಕಮ್ಮಿ ಮೆತ್ತೆಗಳು ಇರುತ್ತವೆ. ಒಟ್ಟು ಸ್ತನಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ 8. ಮನೆ ಇಲಿ ಚಿಕ್ಕವು. ತಲೆ ದೇಹ 5"-8" ಉದ್ದ. ಇವು ಏಷ್ಯದಲ್ಲಿ ಉಗಮಿಸಿ ವಿಶ್ವದ ಇತರ ಖಂಡಗಳಿಗೆ ವಾಣಿಜ್ಯ ಸಾರಿಗೆಗಳ ಮೂಲಕ ಹರಡಿವೆ. ರ್ಯಾಟಸ್ ನಾರ್ವೀಜಿಕಸ ಎಂಬ ಪ್ರಭೇದ ಪ್ರಂಪಚದ ಅನೇಕ ಕಡೆ ಹರಡಿದೆ. ಎಲ್ಲ ಪ್ರಭೇದಗಳೂ ಮಾನವನೊಡನೆಯೂ ಅವನ ಕೃಷಿಕ್ಷೇತ್ರಗಳ್ಲೂ ವಾಸಿಸುತ್ತವೆ. ರ್ಯಾ. ನಾರ್ವೀಜಿಕಸ್ ಪ್ರಭೇದ ತೋಟ ಹೊಲಗಳಲ್ಲೂ ಇರುವುವು. ಇನ್ನು ಕೆಲವು ಪ್ರಭೇದಗಳು ಎತ್ತರದಲ್ಲಿ ಎಂದರೆ ಸೂರು, ಹಂಚಿನ ಸಂದು, ಮೇಲ್ಚಾವಣಿ ಮರಗಳ ಪೊಟರೆ ಇತ್ಯಾದಿ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತವೆ. ಮನೆ ಇಲಿ ನೋಡಲು ಸಣ್ಣ ಪ್ರಾಣಿಯಾದರೂ ಅದರ ಪಿಡುಗು ವಿಪರೀತ. ಸಂಗ್ರಹಿಸಿಟ್ಟ ಕಾಳು ಕಡ್ಡಿ ದವಸಧಾನ್ಯಗಳನ್ನೆಲ್ಲ ಒಳಗೇ ತಿಂದುಹಾಕಿ ಸಿಪ್ಪೆಯನ್ನು ಹಾಗೇ ಉಳಿಸಿ ಹೋಗುತ್ತದೆ. ಇನ್ನು ಕೆಲವು ವೇಳೆ ತಿಂದೂ ಅದಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚುಪಾಲನ್ನು ಹರಡಿ ಹೊಲಸುಮಾಡಿ ಕೆಡಿಸುತ್ತದೆ. ಜೊತೆಗೆ ಇದು ವರ್ಷಕ್ಕೆ 4-5 ಬಾರಿ, ಒಂದೊಂದು ಬಾರಿಗೂ 10-12 ಮರಿ ಹಾಕುವುದರಿಂದ ಇದರ ಸಂತಾನ ಬಹು ತೀವ್ರವೇಗದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚುತ್ತದೆ. ಇದರಿಂದಲೇ ಒಂದೊಂದು ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ಇದ್ದಕ್ಕಿದ್ದ ಹಾಗೆಯೆ ಇವುಗಳ ಪಿಡುಗು ಎದ್ದು ತೋರುವುದು. ಬಿಳಿ ಹೊಟ್ಟೆಯ ರಾಟನಿ ಇಲಿ ತೆಂಗಿನ ಫಸಲಿಗೆ ಕಂಟಕ. ಮರದ ಮೇಲೆ ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಗೂಡುಮಾಡಿಕೊಂಡು ತೆಂಗಿನ ಹೂವನ್ನು ತಿನ್ನುವುದು, ಎಳೆಯ ಕಾಯಿಗಳ ನೀರು ಹೀರಿ ಒಣಗಿಸುವುದು, ಹೀಚುಕಾಯಿಗಳನ್ನು ಕಡಿದೆಸೆಯುವುದು ಇತ್ಯಾದಿ ಕಾರ್ಯಗಳಿಂದ ತೋಟಕ್ಕೆ ತೀರ ನಷ್ಟವುಂಟುಮಾಡುತ್ತದೆ. ರೂಫಿಸೆಸ್ ಇಲಿಯಿಂದ ದವಸಧಾನ್ಯಗಳಿಗೂ ವಾಣಿಜ್ಯ ಪ್ರಮುಖತೆಯ ಸಂಬಾರಾದಿ ವಸ್ತುಗಳಿಗೂ ತೀರ ಅಪಾಯ ಸಂಭವಿಸುವುದುಂಟು. ಮಾನವನ ಆಹಾರ ಸಾಮಗ್ರಿಗಳ ನಾಶದಲ್ಲಿ ಈ ಇಲಿಗಳು ಮುಖ್ಯ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸುತ್ತದೆ.
ಮಿಲ್ಲರ್ಡಿಯ ಎಂಬ ಜಾತಿಯವನ್ನೂ ಮೂಸ್ ಎಂಬ ಜಾತಿಯವನ್ನೂ ಒಟ್ಟಿಗೆ ಜನಸಾಮಾನ್ಯದಲ್ಲಿ ಈ ಹೆಸರಿನಿಂದ ಕರೆಯುವುದುಂಟು. ಮಿಲ್ಲಾರ್ಡಿಯ ವಿಲ್ಟಾಡ ಎಂಬ ಪ್ರಭೇದವೇ ಮನೆಯ ಸುಂಡಿಲಿ. ಇದರ ಮೂತಿ ಕಿರಿದು, ಮೊನಚು. ಮೂಸ್ ಜಾತಿಯ ಇಲಿಗಳ ಉದರ ನೀಲಿಮಿಶ್ರಿತ ಬೂದುಬಣ್ಣವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಇವು ತೀರ ಸಣ್ಣ ಜಾತಿಗಳು. ತೆಲೆ, ಮೈ ಉದ್ದ 5". ಕೂದಲು ಬಲು ನುಣುಪು. ಕುಷ್ಕಿ ಜಮೀನಿನ ಪೊದೆಗಳಲ್ಲೊ ಅವುಗಳ ಹತ್ತಿರದ ಬಿಲಗಳಲ್ಲೊ ವಾಸಿಸುತ್ತವೆ. ಕಲ್ಲುಗುಡ್ಡೆಗಳಲ್ಲೂ ಮಣ್ಣಿನ ಬಿರುಕುಗಳಲ್ಲೂ ಇತರ ಜಾತಿ ಇಲಿಗಳ ಬಿಲದಲ್ಲೂ ವಾಸಿಸುವುದುಂಟು. ಬಿಲ ಕೊರೆಯುವ ಶಕ್ತಿ ಅಷ್ಟಾಗಿ ಇದಕ್ಕೆ ಇಲ್ಲ. ಒಂದೇ ಗೂಡಿನಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಇಲಿಗಳು ವಾಸಿಸುವುದುಂಟು. ಬತ್ತ, ಹತ್ತಿ ಮುಂತಾದ ಬೆಳೆಗಳಿಗೆ ಇವುಗಳಿಂದ ತುಂಬ ಹಾನಿಯುಂಟು. ಇವು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಇಳಿಯಲಾರವು. ಅನೇಕ ವೇಳೆ ಮಳೆಯನೀರಿನ ಪ್ರವಾಹ ಬಿಲಕ್ಕೆ ನುಗ್ಗಿ ಇವುಗಳ ಸಾವಿಗೆ ಕಾರಣವಾಗುತ್ತದೆ.
ಮೂಸ್ ಮಸ್ಕ್ಯುಲಿಸ್, ಮೂಸ್ ಡೂಬಿಯಸ್ ಮತ್ತು ಲೆಗ್ಗದ ಜಾತಿಯ ಕೆಲವು; ಪ್ರಭೇದಗಳ ಒಟ್ಟು ಹೆಸರು. ಮೂಸ್ ಮಸ್ಕುಲ್ಸ ಪ್ರಭೇದದ ಉದರ ಹೊಸಲು ಕಂಡು ಛಾಯೆಯ ಹಳದಿ. ಮೂಸ್ ಡೂಬಿಯಸ್ ಪ್ರಭೇದ ಕಡು ಇಲಿ; ಇದರ ಮೂತಿ ಬಲು ಉದ್ದ. ಲೆಗ್ಗಡ ಜಾತಿಯ ಪ್ರಭೇದಗಳು ಸಣ್ಣ ಗಾತ್ರದವು. ಮೊದಲಿಗೆ ಯೂರೋಪು ಉತ್ತರ ಆಫ್ರಿಕಗಳ ನಿವಾಸಿಗಳಾದ ಮೂಸ್ ಪ್ರಭೇದಗಳು ಕಾಲಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಭಾರತ ಮುಂತಾದ ದೇಶಗಳಿಗೂ ಹರಡಿದಂತೆ ತೋರುತ್ತದೆ. ಇವು ಗಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಬಲುಸಣ್ಣ. ತೆಲ-ಮೈ ಉದ್ದ 2 1/2 "-3". ಬಾಲದ ಉದ್ದ 2 1/2" — 3 1/2". ಬಾಲದಲ್ಲಿ ಕೂದಲು ಕಡಿಮೆ. ವಾಸ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಮನೆಗಳಲ್ಲಿ; ವಿರಳವಾಗಿ ತೋಟ ಹೊಲಗಳಲ್ಲಿ ತುಂಬ ಚಟುವಟಿಕೆಯಿಂದ ಕಂಬ, ಮರ, ಒರಟು, ಗೋಡೆ ಇವನ್ನು ಸರಾಗವಾಗಿ ಹತ್ತುತ್ತವೆ. ದೂರಕ್ಕೆ ಚಿಮ್ಮಿ ನಗೆಯುವುದೂ ಉಂಟು. ದವಸ ಧಾನ್ಯಗಳನ್ನು ತಿಂದುಹಾಕಿ ಮಾನವನಿಗೆ ನಷ್ಟವುಂಟುಮಾಡುತ್ತವೆ. ಒಂದೊಂದು ಸಲಕ್ಕೂ 7-8 ಮರಿಗಳಂತೆ ವರ್ಷಕ್ಕೆ ಮೂರು ನಾಲ್ಕು ಬಾರಿ ಈಯುತ್ತವೆ.
ವ್ಯಾಂಡಲೂರಿಯ ಜಾತಿಯ ಪ್ರಭೇದಗಳನ್ನು ಈ ಹೆಸರಿನಿಂದ ಕರೆಯುವುದುಂಟು. ಗಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಇವು ಚಿಕ್ಕವು. ಮುಖದ ಮೇಲೆ ಕಪ್ಪು ಗುರುತುಗಳಿಲ್ಲ. ಮೈಬಣ್ಣ ಕಂದು. ಪಾದಗಳು ಬಿಳಿ. ತಲೆ-ಮೈ ಉದ್ದ 2 ಳಿ"- 3"; ಬಾಲದ ಉದ್ದವೂ ಅಷ್ಟೇ. ಹೊಲಗಳಲ್ಲಿ ಆಳವಾದ ಆದರೆ ತೀರ ಉದ್ದವಿಲ್ಲದ ಬಿಲಗಳಲ್ಲೂ ಕಲ್ಲು ರಾಶಿಗಳಲ್ಲೂ ವಾಸಿಸುತ್ತವೆ. ರಾಗಿ, ಹತ್ತಿ ಮುಂತಾದ ಬೆಳೆಗಳಿಗೆ ಸ್ವಲ್ಪ ಮಟ್ಟಿಗೆ ನಷ್ಟವುಂಟುಮಾಡುತ್ತವೆ.
ವ್ಯಾಂಡಲೂರಿಯ ಓಲಿರೋನಿಯ ಎಂಬ ಪ್ರಭೇದ ಮರಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುವುದು ಹೆಚ್ಚು. ಆದ್ದರಿಂದ ಈ ಹೆಸರು. ಇದರ ತುಪ್ಪಟ ಒರಟು. ಬಣ್ಣಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ 6. ತಲೆ-ಮೈ ಉದ್ದ 2"-3", ಬಾಲದ ಉದ್ದ 3 1/2"-4 1/2". ಸ್ತನ ನಸುಗೆಂಪು, ತಳದಲ್ಲಿ ಬಿಳುಪು. ಮರಗಳಲ್ಲಿ ಎಲೆ ಹುಲ್ಲುಗಳಿಂದ ಗೂಡು ಕಟ್ಟುತ್ತದೆ. ತೆಂಗಿನ ಮರಗಳಲ್ಲೂ ಬಿದಿರು ಮೆಳೆಗಳಲ್ಲೂ ಗುಡಿಸಲ ಸೂರುಗಳಲ್ಲೂ ವಾಸಿಸುವುದುಂಟು.
ಗೋಲುಂಡ ಎಲಿಯಟಿ ಎಂಬ ಪ್ರಭೇದಕ್ಕೆ ಈ ಹೆಸರುಂಟು. ಗುಗ್ಹಂದಿಯೆಂದೂ ಇದನ್ನು ಕರೆಯುವುದುಂಟು. ತುಪ್ಪಳ ಒರಟು. ಮುಳ್ಳುಗಳಿಲ್ಲ. ಮೇಲಿನ ಬಣ್ಣ ಹಳದಿ ಮಿಶ್ರಿತ ಕಂದು ; ಕಪ್ಪು ನಸುಗೆಂಪು ಚುಕ್ಕೆಗಳುಂಟು; ಕೆಳಗೆ ಕಂದು ಮಿಶ್ರಿತ ಬಿಳಿ ಅಥವಾ ಬೂಲದು. ತೆಲೆ-ಮೈ ಉದ್ದ 4 ಳಿ" ಬಾಲದ ಉದ್ದ 4". ದಟ್ಟವಾದ ಪೊದೆಗಳಲ್ಲಿ ನಾರು ಕಡ್ಡಿಗಳನ್ನು ಹೆಣೆದು ಅಗಲವಾದ ಗೂಡು ಕಟ್ಟುತ್ತದೆ. ಇತರ ಜಾತಿಯ ಇಲಿಗಳಂತೆ ಚುರುಕಾಗಿಲ್ಲ. ನೆಗೆಯುವ ಸಾಮಥ್ರ್ಯವನ್ನೂ ಹೊಂದಿಲ್ಲ. ಕಂದ ಮೂಲಿಕೆಗಳು ಇದರ ಆಹಾರ. ಒಂಟೊಂಟಿಯಾಗಿ ವಾಸಿಸುವುದುಂಟು. ಸಿಲೋನಿನಲ್ಲಿ ಇವು ಕಾಫಿ ತೋಟದ ಬಳಿ ವಾಸಿಸುತ್ತ ಗಿಡದ ಎಲೆ, ಹೂ ಮೊಗ್ಗುಗಳನ್ನು ತಿಂದು ಹಾಕುತ್ತವೆ.
ಟ್ಯಾಟೀರಾ ಕುವಿಯೇರಿ ಎಂಬ ಪ್ರಭೇದವನ್ನು ಬಿಳಿ ಇಲಿ ಎನ್ನುವರು. ತಲೆ-ಮೈ ಉದ್ದ 6 1/2"-8". ಹಿಂದಿನ ಪದದ ಉದ್ದ 1 1/2". ಕಣ್ಣು, ಕಿವಿ ಕಿರಿದು, ಮೊಂಡಾದ ಮುಸುಡಿ. ಸಣ್ಣ ಬಾಲ. ದೇಹದ ಮೇಲ್ಗಡೆ ಮಾಸಲು ಕಂದು ತಳದಲ್ಲಿ ಬೂದಿಮಿಶ್ರಿತ ಬಿಳುಪು. ಇವು ಉತ್ತ ಹೊಲಗಳ ಮಣ್ಣಿನಲ್ಲಿ ಬಿಲಮಾಡಿಕೊಂಡು ವಾಸಿಸುತ್ತವೆ. ಹೊರಗೆ ಬರಲೂ ಒಳಕ್ಕೆ ಹೋಗಲೂ ಹಲವಾರು ದ್ವಾರಗಳನ್ನು ಮಾಡಿಕೊಂಡಿರುತ್ತವೆ. ಸಂಶಯ ಹುಟ್ಟಿದೊಡನೆ ಅಪಾಯ ಕಂಡು ಬಂದ ಮಾರ್ಗವನ್ನುಳಿದು ಮಿಕ್ಕ ಯಾವುದಾದರೂ ದ್ವಾರದ ಮೂಲಕ ಜಾಣ್ಮೆಯಿಂದ ನುಸುಳಿ ತಪ್ಪಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುವು. ಮರಿಗಳಿಗೆ ಗರಿಕೆ ಹುಲ್ಲಿನಿಂದ ಮೆತ್ತನೆಯ ಗೂಡನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸುತ್ತವೆ. ಬಿಳಿಯ ಇಲಿ ರಾಗಿ, ಜೋಳ, ನವಣೆ, ಅವರೆ, ತೊಗರಿ, ಉದ್ದು, ಹೆಸರು, ಅಲಸಂದಿ, ಹುಚ್ಚೆಳ್ಳು, ಕಡಲೆಕಾಯಿ, ಹರಳು ಮಂತಾದವನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತದೆ. ಹುಲ್ಲು ಗೆಡ್ಡೆಗಳನ್ನೂ ತಿನ್ನುವುದುಂಟು. ಕೊಡತಿ ಹುಳುಗಳನ್ನು ತಿನ್ನುವುದನ್ನು ನೋಡಲಾಗಿದೆ. ವ್ಯವಸಾಯಕ್ಕೆ ತೊಂದರೆಯೊಡ್ಡುವ ಹುಲ್ಲುಗೆಡ್ಡೆಗಳನ್ನೂ ಕೊಡತಿ ಹುಳುಗಳನ್ನೂ ತಿನ್ನುವುದರಿಂದ ರೈತನಿಗೆ ಸ್ವಲ್ಪಮಟ್ಟಿಗಾದರೂ ಬಿಳಿಯ ಇಲಿ ಸಹಾಯಕ; ಆದರೆ ಅದು ದವಸಧಾನ್ಯಗಳಿಗೆ ಮಾಡುವ ನಷ್ಟದ ಪ್ರಮಾಣವನ್ನು ಪರಿಗಣಿಸಿದರೆ ಈ ಸಹಾಯ ಅಷ್ಟು ದೊಡ್ಡದೆನಿಸದು.
ಇವು ಇಲಿಗಳಂತಿರುವ ಕೀಟಭಕ್ಷಕಗಳು. ಇನ್ಸೆಕ್ಟಿವೋರ ಎಂಬ ವರ್ಗಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ಸೋರಿಕೊ ಇಡಿಯಾ ಪಂಗಡಕ್ಕೆ ಸೇರಿವೆ. ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ನೆಲ ಜೀವಿಗಳು. ಉಳಿದವು ಜಲವಾಸಿಗಳು. ದಕ್ಷಿಣ ಅಮೆರಿಕದ ಉಷ್ಣವಲಯ ಮತ್ತು ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಗಳಲ್ಲಿ ಹೊರತು ಪ್ರಪಂಚದ ಮಿಕ್ಕೆಲ್ಲ ಭಾಗಗಳಲ್ಲೂ ಇವು ನೆಲೆಸಿವೆ. ದಕ್ಷಿಣ ಅಮೆರಿಕದಲ್ಲಿ ಕೂಡ ಇವು ಉತ್ತರಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಗೋಚರಿಸುತ್ತವೆ. ಗಾತ್ರದಲ್ಲೂ ರೂಪದಲ್ಲೂ ಮೂಗಿಲಿಗಳು ಸಣ್ಣಿಲಿಗಳಂತೆ. ಆದರೆ ಇವಕ್ಕೆ ಉದ್ದವಾಗಿಯೂ ಮೊನಚಾಗಿಯೂ ಇರುವ ಮೂತಿಯುಂಟು. ಕಣ್ಣು ಚಿಕ್ಕದು, ಮೈಯನ್ನು ಮುಚ್ಚಿರುವ ತುಪ್ಪಳ ವೃದುವಾಗಿಯೂ ರೇಷ್ಮೆಯಂತೆಯೂ ಇದೆ. ಪುನುಗಿನಂಥ ವಾಸನೆಯನ್ನು ಹರಡುತ್ತವೆ. ಹುಳು, ಗೊಂಡಿಹುಳು, ಕೀಟ, ಕೀಟಗಳ ತತ್ತಿ ಮುಂತಾದವು ಇವಕ್ಕೆ ಆಹಾರ ಮರದ ದಿಮ್ಮಿಗಳ ಕೆಳಗೊ ಮರದ ಪೊಟರೆಗಳಲ್ಲೊ ಅಥವಾ ನೆಲದಲ್ಲೊ ಇವು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಗೂಡುಗಳನ್ನು ಕಟ್ಟುತ್ತವೆ. ಆಕಾರ ಬಟ್ಟಲಿನಂತೆ ಒಣಹುಲ್ಲೇ ಕಟ್ಟುವ ಸಾಧನ. ಗೂಡಿಗೆ ಬಿಗಿಯಿಲ್ಲದ ಮುಚ್ಚಳಗಳಿರುತ್ತವೆ. ವರ್ಷಕ್ಕೆರಡು ಸಲ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಸಲವೂ 5-7 ಮರಿಗಳು ಹುಟ್ಟುತ್ತವೆ. ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಬೆಳೆಯುವವರೆಗೂ ಅವು ತಮ್ಮ ಹೆತ್ತವರೊಂದಿಗೆ ಗೂಡಿನಲ್ಲೇ ಇರುತ್ತವೆ. ಅವು ಬಾಳುವ ಕಾಲ ತುಂಬ ಕಿರಿದು. ಸುಮಾರು ಹದಿನೆಂಟು ತಿಂಗಳುಗಳಷ್ಟು ಮಾತ್ರ. ಲೋಕದಲ್ಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಕಂಡುಬರುವ ಮೂಗಿಲಿಗಳು ಯಾವುವೆಂದರೆ ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕದ ಮೋಟುಬಾಲದ ಮೂಗಿಲಿ-ಬ್ಲಾರಿನ ಬ್ರೆವಿಕಾವುಡ, ಯೂರೋಪು, ಆಫ್ರಿಕ ಮತ್ತು ಯೂರೋಪಿನ ಎರಡು ಬಣ್ಣಗಳ ಬಿಳಿ ಹಲ್ಲಿನ ಮೂಗಿಲಿಗಳು-ಕ್ರೊಸಿಡ್ಯೂರ ಲ್ಯೂಕೋಡಾನ್, ಯೂರೋಪಿನ ನೀರು ಮೂಗಿಲಿ-ನಿಯೋಮಿಸ್ ಫೋಡಿಯನ್ಸ್ ಮತ್ತು ಯೂರೋಷಿಯ ಮತ್ತು ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಗಳ ಸಾಮಾನ್ಯ ಮೂಗಿಲಿ-ಸೋರೆಕ್ಸ್ ಆರಾನಿಯಸ್. ಇಂಡಿಯದ ಸಾಮಾನ್ಯ ಮೂಗಿಲಿ-ಸೆನ್ ಕಸ್ ಕೊ ಇರೂಲಿಯಸ್ ಎಂಬುದು ಕೀಟಗಳನ್ನು ಹುಡುಕುತ್ತ ರಾತ್ರಿಯಲ್ಲಿ ಮನೆಯೊಳಕ್ಕೂ ಬರುತ್ತದೆ. ಅದರ ಕಂಕುಳಲ್ಲಿರುವ ಗ್ರಂಥಿಗಳಿಂದ ದ್ರವಿಸುವ ದ್ರವಕ್ಕೆ ಪುನುಗಿನ ವಾಸನೆ ಇದೆ. ಯೂರೋಪಿನ ನೀರು ಮೂಗಿಲಿಗಳಿಗೆ ಹೊಳೆಯುವ ತುಪ್ಪಳ ಇದೆ. ಇದು ಸುಲಭವಾಗಿ ನೀರಿನಲ್ಲಿ ನೆನೆಯುವುದಿಲ್ಲ. ಈ ಪ್ರಾಣಿಗಳು ತಮ್ಮ ಕಾಲದ ಅಧಿಕ ಅಂಶವನ್ನು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಕಳೆಯುತ್ತವೆ. ಮತ್ತು ಮುಂದಿನ ಕಾಲುಗಳನ್ನು ಚುಕ್ಕಾಣಿಯಂತೆ ಮಾತ್ರ ಉಪಯೋಗಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತ ಮೀನುಗಳಂತೆ ತಮ್ಮ ಮೈಯನ್ನು ಅಲುಗಾಡಿಸಿ ಈಜುತ್ತವೆ. ಉಸಿರಾಡುವುದಕ್ಕೆ ಪದೇ ಪದೇ ಮೇಲಕ್ಕೆ ಬರುತ್ತವೆ. ಇವು ನೀರಿನೊಳಗಿರುವ ಕಲ್ಲುಗಳನ್ನು ತಿರುವಿಹಾಕಿ ಮೀನಿನ ತತ್ತಿಗಳನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತವೆ. ಒಮ್ಮೊಮ್ಮೆ ಇವು ಆಹಾರವನ್ನು ಹುಡುಕುತ್ತ ನೆಲದ ಮೇಲಕ್ಕೂ ಬರುವುದುಂಟು. ಹೊಳೆಯ ದಡಗಳಲ್ಲಿ ಇವು ಹುಲ್ಲು, ಬೇರು ಮತ್ತು ಎಲೆಗಳಿಂದ ಗೂಡುಗಳನ್ನು ಕಟ್ಟುತ್ತವೆ. (ನೋಡಿ- ದಂಶಕಗಳು) (ಪಿ.ಎಸ್.ಆರ್.)
ಕೀಟಕವರ್ಗದ ಅನಂತರ ಮಾನವ ವರ್ಗಕ್ಕೆ ಅತ್ಯಂತ ಹೆಚ್ಚಿನ ಅಪಾಯಕಾರಿಯೆನಿಸಿರುವ ಪ್ರಾಣಿ ಮೂಷಕವರ್ಗ. ಈ ವರ್ಗದ ಪ್ರಾಣಿಗಳು ಮನುಷ್ಯ ಬೆಳೆಸುವ ಆಹಾರದಲ್ಲಿ ಗಣನೀಯ ಪ್ರಮಾಣವನ್ನು ತಿಂದು ಹಾಕುತ್ತವೆ; ಅದಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಚೆಲ್ಲಿ ಹೊಲಸುಗೊಳಿಸಿ ಹಾಳು ಮಾಡುತ್ತವೆ ; ಅವನ ಬಳಕೆಯ ಸಾಮಾನುಗಳಾದ ಮರಗಳು, ಚರ್ಮದ ಸಾಮಾನುಗಳು, ಬಟ್ಟೆಗಳು, ಸಾಬೂನುಗಳು, ನಯನಾಜೂಕಿನ ಸಾಮಾನುಗಳು- ಇವನ್ನೆಲ್ಲ ಕಡಿದು ಹಾಳು ಮಾಡುತ್ತವೆ. ಅಲ್ಲದೆ, ಮಾನವನ ಸಾಮೂಹಿಕ ಹನನಕ್ಕೆ ಕಾರಣವೆನಿಸುವ ಸಾಂಕ್ರಾಮಿಕ ರೋಗಗಳನ್ನೂ ಹರಡುತ್ತವೆ. ಇನ್ನು ಅವುಗಳಿಂದ ಮಾನವನಿಗಾಗುತ್ತಿರುವ ಉಪಯೋಗ ಅಷ್ಟೇನು ಹೇಳಿಕೊಳ್ಳುವಂಥ ಸ್ಥಿತಿಯದಲ್ಲ. ಆದ್ದರಿಂದ ಮಾನವನ ಹಿತದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಮೂಷಕವರ್ಗದ ಹತೋಟಿ ಅನಿವಾರ್ಯವೆನಿಸುತ್ತದೆ. ತನ್ನ ಅಸ್ತಿತ್ತ್ವಕ್ಕೆ ಕುಠಾರಪ್ರಾಯವೆನಿಸುತ್ತಿರುವ ಇಲಿ ಹೆಗ್ಗಣಗಳನ್ನು ಪೂರ್ಣವಾಗಿ ನಾಶಮಾಡುವುದಂತೂ ಸಾಧ್ಯವೇ ಆಗದ ಕೆಲಸ. ಸಹಸ್ರಾರು ವರ್ಷಗಳಿಂದಲೂ ಮಾನವ ಅವುಗಳ ಕೋಟಲೆಯಂದ ತಪ್ಪಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುತ್ತಿದ್ದರೂ ಅವು ಉಳಿದುಕೊಂಡೇ ಬಂದಿವೆ. ಈ ಕಾರ್ಯದಲ್ಲಿ ಸದಾ ಬೆಳೆಯುವ ಅವುಗಳು ಬಾಚಿಹಲ್ಲು, ಚಿಕ್ಕಮೈ, ಎಲ್ಲ ರೀತಿಯ ಆಹಾರವನ್ನೂ ತಿಂದು ಅರಗಿಸುವ ಬಲಯುತವಾದ ಜೀರ್ಣಾಂಗ. ದೂರಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಹರಡಿ ಹಬ್ಬುವ ಅವುಗಳ ಸಾಹಸ. ಇಂಥ ಸನ್ನವೇಶಗಳಿಗೂ ಹೊಂದಿಕೊಳ್ಳುವ ಅನುಸರಣಾ ಸಾಮಥ್ರ್ಯ. ಎಡರುತೊಡರುಗಳಿಂದ ಕಡೆಹಾಯುವ ಚಾಕಚಕ್ಯ. ಮೇಲಾಗಿ ತೀವ್ರಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಸಮತಾನವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಅದ್ಭುತ ಶಕ್ತಿ-ಇವೆಲ್ಲ ಅವಕ್ಕೆ ನೇರವಾಗುತ್ತಿವೆ. ಆದರೂ ಮಾನವ ಅವುಗಳ ಹತೋಟಿಗಾದರೂ ಯತ್ನಿಸಬೇಕು. ಇದೊಂದು ಧರ್ಮಯುದ್ದವೆಂದು ಭಾವಿಸಿ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕವಾಗಿ ಹತೋಟಿಕಾರ್ಯವನ್ನು ಆರಂಭಿಸಬೇಕು. ಮಾನವನ ಭವಿಷ್ಯದ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಇದು ತೀರ ಅಗತ್ಯ.
ಇಲ್ಲಿ ಹೆಗ್ಗಣಗಳ ಹತೋಟಿಗೆ ಬಳಸುವ ಕಾರ್ಯವಿಧಾನ ಎಲ್ಲ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲೂ ಒಂದೇ ಆಗಿರಬಾರದು. ಮೊದಲನೆಯದಾಗಿ ಆಯಾ ಸನ್ನಿವೇಶಕ್ಕೆ ತಕ್ಕಂತೆ ಹತೋಟಿ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ ಇರಬೇಕಾದುದು ಅಗತ್ಯ. ಹೊಲ ಗದ್ದೆ ಬಯಲುಕಾಡುಗಳಲ್ಲಿ ಕೈಗೊಳ್ಳುವ ಹತೋಟಿ ಕ್ರಮ ಮನೆಗಳಲ್ಲಿ ಸಾಧ್ಯವಾಗದು. ಎರಡನೆಯದಾಗಿ, ಶತ್ರುವಿನ ವಾಸದ ಸ್ಥಳ, ಅದರ ಆಹಾರವೆಂಥದು, ಈಯುವ ಕಾಲ ಯಾವುದು ಇತ್ಯಾದಿ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಗಮಿನಿಸಬೇಕು. ಮೂರನೆಯದಾಗಿ, ಅನುಸರಿಸುವ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ ಮನುಷ್ಯನಿಗೆ ಅಥವಾ ಅವನ ಸನ್ನಿವೇಶಗಳಿಗೆ ಮಾರಕವಾಗಬಾರದು. ಎಂದರೆ ಅವನ ಮಕ್ಕಳು ಮರಿಗಳಿಗೆ ಅಪಾಯಕಾರಿಯಾಗಬಾರದು. ಪರಿಸರ ಕಲುಷಿತವಾಗಬಾರದು; ಆಹಾರ ಮತ್ತು ಬಳಸುವ ಇತರ ಪದಾರ್ಥಗಳು ಕಲುಷಿತಗೊಳ್ಳಬಾರದು; ವಾಸದ ಕಟ್ಟಡಕ್ಕೆ ಅಪಾಯವಾಗಬಾರದು. ನಾಲ್ಕನೆಯದಾಗಿ, ಅದಕ್ಕೆ ತಗಲುವ ವೆಚ್ಚ, ವಹಿಸಬೇಕಾದ ಶ್ರಮ- ಇವೆಲ್ಲ ಅತಿಯಾಗಬಾರದು. ಕೊನೆಯದಾಗಿ, ಆ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ಸಾರ್ವತ್ರಿಕವಾಗಿ ಅನುಸರಿಸುವಾಗ ಉಪಕರಣಗಳು, ವಸ್ತುಗಳು, ಜನಸಹಾಯ, ಧನಸಹಾಯ, ತಾಂತ್ರಿಕ ನೆರವು ಇತ್ಯಾದಿಗಳನ್ನೆಲ್ಲ ಸಿದ್ಧಪಡಿಸಿಕೊಂಡೇ ಕಾರ್ಯ ಆರಂಭಮಾಡಬೇಕು.
ಇಲಿ ಹೆಗ್ಗಣಗಳ ಉಪಟಳವು ಸಾಮಾಜಿಕ ಸಮಸ್ಯೆಯೆಂಬುದು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿದ್ದರೂ ಅವುಗಳ ನಿಯಂತ್ರಣಕ್ಕೆ ನಿರ್ದಿಷ್ಟವೂ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕವೂ ಆದ ಯೋಜನೆಗಳು ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾಗಿ ಏರ್ಪಟ್ಟಿಲ್ಲ. ಕಟ್ಟಡಗಳ ನಿರ್ಮಾಣ ನಗರಗಳ ನೈರ್ಮಲ್ಯ, ಉಗ್ರಾಣಗಳ ನಿರ್ಮಾಣ ಇತ್ಯಾದಿಯಾದ ಕೆಲವು ಅನ್ಯಕಾರ್ಯ ಕ್ರಮಗಳ ಫಲವಾಗಿ ಸ್ವಲ್ಪಮಟ್ಟಿಗೆ ಅವುಗಳ ನಿಯಂತ್ರಣ ಕಾರ್ಯ ನಡೆಯುತ್ತಿದೆ. ಅವುಗಳ ಉಪಟಳವನ್ನು ತಡೆಯಲಾರದೆ ಪ್ರತಿ ಕುಟುಂಬವೂ ಅವನ್ನು ನಿಗ್ರಹಿಸಲು ಯತ್ನಿಸುತ್ತಲೇ ಇದೆ. ಆ ಕಾರ್ಯದಲ್ಲಿ ಅನುಸರಿಸುತ್ತಿರುವ ಹಲವಾರು ವಿಧಾನಗಳಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯವಾದ ಕೆಲವನ್ನು ಕೆಳಗೆ ಸೂಚಿಸಿದೆ.
ನಮ್ಮ ವಾಸದ ಮನೆ, ಉಗ್ರಾಣ, ಅಂಗಡಿ, ಕಾರ್ಖಾನೆ ಇತ್ಯಾದಿಗಳನ್ನು ಕಟ್ಟುವಾಗಲೆ ಕಲ್ಲು ಸಿಮೆಂಟುಗಳ ತಳಪಾಯ ಹಾಕಿ ಕಟ್ಟುವುದರಿಂದಲೂ ಬಚ್ಚಲು ಗವಾಕ್ಷಿಗಳಿಗೆ ಲೋಹದ ಬಲೆ ಜೋಡಿಸುವುದರಿಂದಲೂ ಅವು ಒಳಕ್ಕೆ ಪ್ರವೇಶಿಸದಂತಾಗುತ್ತದೆ. ಕಾಲಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಅದು ಶಿಥಿಲವಾಗಿ ಅವು ಕೊರೆದುಕೊಂಡು ಒಳನುಗ್ಗಬಹುದು. ಆದ್ದರಿಂದ ಕಟ್ಟಡ ಕಟ್ಟಿದ ಮೇಲೂ ಎಚ್ಚರಿಕೆಯಿಂದ ಅಂದಂದಿಗೆ ದುರಸ್ತು ಕಾರ್ಯ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿರಬೇಕು.
ಇದು ಮೂಷಕನಿಗ್ರಹಕ್ಕೆ ಬಳಸುತ್ತಿರುವ ಮುಖ್ಯ ಉಪಾಯ. ರಾಸಾಯನಿಕ ಅಥವಾ ಸಸ್ಯಜನ್ಯ ಪಾಷಾಣಗಳನ್ನು ಆಹಾರದೊಡನೆ ಸೇರಿಸಿ ಇಲಿ ಹೆಗ್ಗಣಗಳು ಅದನ್ನು ತಿನ್ನುವಂತೆ ಮಾಡಿ ಅವನ್ನು ಕೊಲ್ಲುವುದೇ ಈ ಉಪಾಯದ ಮುಖ್ಯೋದ್ದೇಶ. ಆದರೆ ಮನೆಗಳಲ್ಲಿ ಈ ವಿಧಾನವನ್ನು ಅನುಸರಿಸುವಾಗ ಎಚ್ಚರಿಕೆ ಅಗತ್ಯ. ಇಲಿಗೆ ಎಂದಿಟ್ಟ ಪಾಷಾಣ ಮಿಶ್ರಿತ ಆಹಾರವನ್ನು ಅಜಾಗರೂಕತೆಯಿಂದ ಮಕ್ಕಳು ಮರಿಗಳಾಗಲಿ ಇತರ ಪಶುಪ್ರಾಣಿಗಳಾಗಲಿ ಸೇವಿಸಿದರೆ ಅಪಾಯ. ಹತೋಟಿ ಕಾರ್ಯದಲ್ಲಿ ಬಳಸುವ ಪಾಷಾಣಗಳು ಅನೇಕ. ನಂಜಿನ ಕೊರಡು ಸಸ್ಯದಿಂದ ದೊರಕುವ ಸ್ಟ್ರಕ್ನೀನ್ ಎಂಬ ವಿಷವಸ್ತು ತೀಕ್ಷ್ಣವಾದ ಪಾಷಾಣ. ಮೆಡಿಟರೇನಿಯನ್ ಸಮುದ್ರ ತೀರದಲ್ಲಿ ಬೆಳೆಯುವ ಬೆಳ್ಳುಳ್ಳಿಯಂಥ ರೆಡ್ಸ್ಕಿಲ್ ಎಂಬ ಸಸ್ಯದ ಕೆಂಪು ಗೆಡ್ಡೆಯೂ ಅಷ್ಟೇ ಶಕ್ತಿಯುತವಾದ ಪಾಷಾಣವೆಂಬುದು ವ್ಯಕ್ತಪಟ್ಟಿದೆ. ಇವು ಸಸ್ಯಜನ್ಯಪಾಷಾಣಗಳು. ಖನಿಜ ಜನ್ಯ ಪಾಷಾಣಗಳಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಬಗೆಯವು ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿವೆ. ಆರ್ಸೀನಿಯಸ್ ಆಕ್ಸೈಡನ್ನು (ಗೌರಿ ಪಾಷಾಣ) 17ನೆಯ ಶತಮಾನದಿಂದಲೂ ಈ ಕಾರ್ಯಕ್ಕಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ. 19ನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ರಂಜಕ ಮತ್ತು ಬೇರಿಯಂ ಕಾರ್ಬೋನೇಟುಗಳು; ಬಳಕೆಗೆ ಬಂದಿವೆ. ಆದರೆ ಆಧುನಿಕ ಬಾಕ್ಸೈಡ್ ಆ ಕಾರ್ಯಕ್ಕೆ ಹೆಚ್ಚು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿದ್ದು ಅಮೆರಿಕದಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಫಾಲಿಯಂ ಸಲ್ಫೇಟ್ ಎಂಬ ವಸ್ತುವನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಇಲ್ಲಿ ಫಾಸ್ಪೇರ್ಡ್ ಥಯೋಬೋರಿಯ, ಸೋಡಿಯಂ, ಪ್ಲೋರೊ ಇವು ಬಳಕೆಕಾರಿಯೆಂದೆನಿಸುವ ಇಲಿ ಪಾಷಾಣಗಳು. ಮೇಲಿನ ಪಾಷಾಣಗಳನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿದಂತೆ ಸಸ್ಯಪಾಷಾಣಗಳ ಬಳಕೆ ನಿಂತು ಹೋಗುತ್ತದೆ. ಇಲಿ ಹೆಗ್ಗಣಗಳ ಹತೋಟಿಗೆ ಪಾಷಾಣವನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಳ್ಳುವಾಗ ತೀಕ್ಷ್ಣತೆ, ಸರಬರಾಜು, ಬೆಲೆ- ಈ ನಾಲ್ಕು ಅಂಶಗಳ ಕಡೆಗೆ ಗಮನಕೊಡಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಅದನ್ನು ಪ್ರಯೋಗಿಸುವಾಗ ಕಾಳುಕಡ್ಡಿಗಳೊಡನೆ, ಬಿಸ್ಕತ್ತು ಅಥವಾ ರೊಟ್ಟಿ ಚೂರುಗಳಲ್ಲಿ ಸೇರಿಸಿಡಬೇಕು. ಬಳಸುವ ಯಾವುದೇ ಪಾಷಾಣವಾಗಲಿ ಅದರ ಇತರ ಅಂಶಗಳೊಡನೆ ಮಿಶ್ರಿವಾಗಿರಬಾರದು; ಅದರ ಮಾರಕ ಶಕ್ತಿ ಬಹುಬೇಗ ಕುಂದಿಹೋಗುವಂತಿರಬೇಕು; ಅವು ಇಲಿ ಹೆಗ್ಗಣದ ಅನ್ನನಾಳದ ರಸಗಳಲ್ಲಿ ಕರಗುವಂತಿರಬೇಕು; ಜೊತೆಗೆ ಅದರ ಮಾರಕಶಕ್ತಿ ತೀಕ್ಷ್ಣ ಸ್ವರೂಪವಾಗಿರಬೇಕು. ಪ್ರಯೋಗಿಸುವಾಗ ಅದನ್ನು ಮುಟ್ಟುವುದರಿಂದಲೋ ಆಹಾರ ನೀರುಗಳಿಗೆ ಸೋಂಕುವುದರಿಂದಲೊ ಇತರ ಬಿಸಿರಕ್ತ ಪ್ರಾಣಿಗಳಿಗೂ ಅಪಾಯ ತಟ್ಟುವುದುಂಟು. ಆದ್ದರಿಂದ ಅದನ್ನು ಪ್ರಯೋಗಿಸುವವರು ಆ ಅಂಶಗಳನ್ನೆಲ್ಲ ತಿಳಿದು ಎಚ್ಚರಿಕೆ ಚೀಟಿ ಅಂಟಿಸಿ ಭದ್ರವಾದ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿಟ್ಟು ಬೀಗಹಾಕಬೇಕು. ಆಕಸ್ಮಿಕವಾಗಿ ಇದನ್ನೇನಾದರೂ ಸೇವಿಸಿಬಿಟ್ಟರೆ ಬೆಕ್ಕು, ನಾಯಿ ಮುಂತಾದ ಸಾಕು ಪ್ರಾಣಿಗಳು ವಾಂತಿಮಾಡಲಾರವು. ಅಂಥ ಸಂಧರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಬಳಸಿದ ಪಾಷಾಣದ ವಿವರವನ್ನು ವೈದ್ಯರಿಗೆ ನೀಡಿ ಚಿಕಿತ್ಸೆ ಮಾಡಿಸುವುದು ಅಗತ್ಯ.
ಇದು ಇಲಿ ಹೆಗ್ಗಣಗಳ ಹತೋಟಿಗೆ ನಗರಗಳಲ್ಲಿ ಬಳಸುವ ಸಾಮಾನ್ಯ ವಿಧಾನ. ಇದನ್ನು ಎರಡು ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಬಳಸುವುದುಂಟು. ಪೀಪಾಯಿಗಳಲ್ಲಿ ಅನಿಲ ಅಥವಾ ದ್ರವರೂಪದಲ್ಲಿ ಅದುಮಿಟ್ಟಿರುವ ವಿಷವಸ್ತುವನ್ನು ಇಲಿಗಳು ವಾಸಿಸುವ ಕಟ್ಟಡ ಬಿಲ ಮುಂತಾದುವುಗಳ ಬಳಕೆ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡುವುದು ಒಂದು ವಿಧಾನ. ವಿಷವಸ್ತುವನ್ನು ಪುಡಿಯ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಉದುರಿಸಿದಾಗ ಅದರಿಂದ ಗಾಳಿಯ ಸಂಪರ್ಕದಿಂದ ಹೈಡ್ರೂಸಯನಿಕ್ ಆಮ್ಲದ ಅನಿಲವನ್ನು ಉತ್ಪತ್ತಿಯಾಗಿಸುವುದು ಇನ್ನೊಂದು ವಿಧಾನ. ಆಗ ವಿಷವಾಯು ಆವರಣವನ್ನೆಲ್ಲ ಆಕ್ರಮಿಸಿ ಕಂಟಕಪ್ರಾಯವಾಗುವುದು. ಎರಡನೆಯ ವಿಧಾನಕ್ಕೆ ಸಯನೈಡ್ ಲವಣವನ್ನು ಬಳಸುವುದರಿಂದ ಅದನ್ನು ಸಯನೈಡ್ ಧೂಳು ಉದುರಿಸುವುದು (ಸಯನೈಡ್ ಡಸ್ಟಿಂಗ್) ಎನ್ನುವರು. ಈ ಲವಣಕ್ಕೆ ಸಯನೊಗ್ಯಾಸ್ ಎಂಬ ಹೆಸರೂ ಉಂಟು. ಸಯನೈಡ್ ವಾಯುವನ್ನು ಹೊರಗಡೆಯ ಬಿಲಗಳಿಗೆ ಹಾಯಿಸಿ ಇಲಿ ಹೆಗ್ಗಣಗಳನ್ನು ಹತೋಟಿಗೆ ತರುವುದು ಸುಲಭ. ಮನೆಯ ಬಿಲಗಳಿಗೆ ಹಾಯಿಸಿ ಇಲಿ ಹಾಯಿಸುವಾಗ ಎಲ್ಲ ರೀತಿಯ ಎಚ್ಚರಿಕೆಗಳನ್ನೂ ವಹಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಪುಡಿಯನ್ನು ಬಳಸುವಾಗ ಬಿಲದ ಆಳದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಚಮಚದ ಮೂಲಕ ಪುಡಿಯನ್ನು ಇರಿಸಿ ಬಿಲದ ಬಾಯಿಗೆ ಹಸಿಮಣ್ಣು ಮೆತ್ತಿ ಮುಚ್ಚಬೇಕು. ಅದರಿಂದ ಉತ್ಪತ್ತಿಯಾಗುವ ಎಷ್.ಸಿ.ಎನ್. ಅನಿಲ ಬಿಲದೊಳಗೆ ತುಂಬಿಕೊಂಡು ಅಲ್ಲಿರುವ ಪ್ರಾಣಿಗಳು ಸಾಯುತ್ತವೆ. ಹೀಗೆಯೇ ಅವುಗಳಿರುವ ಬಿಲಗಳಿಗೆಲ್ಲ ವಿಷಪ್ರಯೋಗಿಸಬೇಕು. ವಿಷವಾಯುವನ್ನು ಪ್ರಯೋಗಿಸಲು ಸಯನೊಗ್ಯಸ್ ಪುಟ್ ಪಂಪ್ ಎಂಬ ರೇಚಕಯಂತ್ರವೊಂದನ್ನು ಬಳಸುವುದುಂಟು. ಪಂಪಿನ ಹೊರಕೊಳವೆಯ ಹೊರತುದಿಯ ಕೆಳಗೆ ಒಂದು ಪುಡಿ ತುಂಬುವ ಪಾತ್ರೆಯಿದೆ. ಅದರ ಹೊರ ತುದಿಯಿಂದ ಹೊರಟ ರಬ್ಬರ್ ಕೊಳವೆಯನ್ನು ಬಿಲದೊಳಕ್ಕೆ ಹಾಯಿಸಿ ರೇಚಕವನ್ನು ಒತ್ತುವುದರಿಂದ ಪುಡಿ ತೆಳ್ಳನೆ ದೂಳಿನಂತೆ ಬಿಲದೊಳಕ್ಕೆ ಸಾಗುತ್ತದೆ. ಸಾಕಷ್ಟು ಧೂಳು ಒಳಹೊಕ್ಕ ಅನಂತರ ರಬ್ಬರ್ ಕೊಳವೆಯನ್ನು ತೆಗೆದು ಬಿಲದ ಬಾಯನ್ನು ಮಣ್ಣಿನಿಂದ ಮುಚ್ಚಬೇಕು. ಹೀಗೆಯೇ ಇತರ ಬಿಲಗಳಿಗೂ ವಾಯುವನ್ನು ತುಂಬಿ ಮುಚ್ಚಬೇಕು. ವಿಷವಾಯು ಪ್ರಯೋಗಿಸುವವರು ಕೆಲವು ಎಚ್ಚರಿಕೆ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಬೇಕು. ಪುಡಿಯ ಮುಚ್ಚಳವನ್ನು ತೆರೆಯುವಾಗ ಮುಖ ಅದರೆಡೆಗೆ ತಿರುಗಿಸಬಾರದು; ಪುಡಿ ತೆಗೆದುಕೊಂಡೊಡನೆ ಡಬ್ಬಕ್ಕೆ ಮುಚ್ಚಳ ಹಾಕಿ ಮುಚ್ಚಬೇಕು. ಹುಡಿಯನ್ನು ಬಟ್ಟೆಯಮೇಲೆ ಚೆಲ್ಲಿಕೊಳ್ಳಬಾರದು. ಉಪಯೋಗಿಸಿದ ತರುವಾಯ ಡಬ್ಬವನ್ನು ಮುಚ್ಚಿ ತೇವವಿರದ ರಕ್ಷಿತ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ಇಟ್ಟಿರಬೇಕು; ಕೈಗಳನ್ನು ಚೆನ್ನಾಗಿ ತೊಳೆದುಕೊಳ್ಳಬೇಕು.
ಹಿಂದಿನಿಂದಲೂ ಇಲಿ ಹೆಗ್ಗಣಗಳ ಹತೋಟಿಗೆ ಕೆಲವು ಯಂತ್ರಗಳನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಿರುವರು. ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಎರಡು ಮುಖ್ಯ ವಿಧಗಳುಂಟು. ಒಂದು ಪೆಟ್ಟಿಯ ಆಕಾರದಲ್ಲಿದ್ದು ಅದರ ತೆರೆದಿರುವ ಬಾಗಿಲಿಗೆ ಜೋಡಿಸಿರುವ ಸುರುಳಿಗೂ ಆಹಾರ ನೇತುಹಾಕಿರುವ ಕೊಕ್ಕೆಗೂ ಸಂಬಂಧವಿರುತ್ತದೆ. ಇಲಿ ಆಹಾರ ತಿನ್ನಲು ಒಳಕ್ಕೆ ಬಂದು ಆಹಾರವನ್ನು ಮುಟ್ಟಿದೊಡನೆ ಬಾಗಿಲು ಧಡೀರೆಂದು ಮುಚ್ಚಿಕೊಳ್ಳುವುದು. ಇನ್ನೊಂದು ಕತ್ತರಿಯ ವಿಧಾನ. ಹಲ್ಲಿನ ಅಂಚಿನ ತೆರದ ದವಡೆಯ ಕತ್ತರಿಯ ನಡುವೆ ಆಹಾರ ಇರುತ್ತದೆ. ಇಲಿ ಆಹಾರ ಇರುವ ಹಲಗೆಯಮೇಲೆ ಕಾಲಿಟ್ಟೊಡನೆ ಕತ್ತರಿಯ ದವಡೆಗಳು ಚಂಗನೆ ಒಟ್ಟುಗೂಡಿ ಇಲಿಯ ಬೆನ್ನುಮೂಳೆಯನ್ನು ಇರುಕಿಸಿ ಕತ್ತರಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ವಿಧಾನಗಳಿಂದ ಇಲಿ ಹೆಗ್ಗಣಗಳ ಹತೋಟಿ ಅಷ್ಟಾಗಿ ಸಾಗಲಾರದು. ಅಲ್ಲದೆ ಆಕಸ್ಮಿಕವಾಗಿ ಒಮ್ಮೆ ಯಂತ್ರಗಳಿಂದ ತಪ್ಪಿಸಿಕೊಂಡ ಇಲಿ ಮತ್ತೆ ಅವುಗಳ ಬದಿಗೇ ಸುಳಿಯಲೊಲ್ಲದು.
ಹಾವುಗಳಿಗೆ ಇಲಿ ಬಹು ಮುಖ್ಯ ಆಹಾರವಾದ್ದರಿಂದ ಹಾವುಗಳು ಇಲಿಗಳ ಹತೋಟಿಗೆ ನೆರವಾಗುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಇಲಿಗಳ ಹಾವಳಿಗಿಂತ ಹಾವಿನ ಭೀತಿ ಮಾನವನಿಗೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಉಪಟಳವಾಗಬಹುದು. ಮೇಲಾಗಿ ಹಾವುಗಳನ್ನು ಮನೆಗಳಲ್ಲಿ ಅದಕ್ಕಾಗಿ ಬರಗೊಡುವುದು ಸಾಧ್ಯವಾಗದ ಕೆಲಸ. ಆದರೆ ಬೆಕ್ಕುಗಳಂಥ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಸಾಕುವುದರಿಂದ ಅವು ಇಲಿಗಳನ್ನು ಕೊಂದುತಿಂದು ಬಲುಮಟ್ಟಿಗೆ ಹತೋಟಿಗೆ ತರುತ್ತವೆ. ನಾಯಿಗಳೂ ಈ ಕಾರ್ಯದಲ್ಲಿ ನೆರವಾಗಬಲ್ಲುವು. ಈಚೆಗೆ ಇಲಿಗಳಿಗೆ ಮಾರಕವಾಗಿರುವ ಕೆಲವು ರೋಗಕ್ರಿಮಿಗಳನ್ನು ಅವುಗಳ ಮೇಲೆ ಬಳಸುವುದು ನಡೆದಿದೆ. ಆದರೆ ಅವು ಮಾನವನಿಗೂ ಹರಡುವ ಸಂಭವವಿರುವುದರಿಂದ ಅದರ ಪ್ರಚಾರ ಅಷ್ಟಾಗಿ ಆಗಿಲ್ಲ.
ಇಲಿಗಳ ಬಿಲಗಳಿಗೆ ನೀರು ತುಂಬುವುದು, ಬೆಂಕಿ ಇಡುವುದು. ಕಡ್ಡಿ ಕಸ ತುರುಕುವುದು ಇತ್ಯಾದಿಯಾಗಿ ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿ ಅವು ಹೊರಗೆ ಬರುವಂತೆ ಮಾಡಿ ಹೊಡೆದು ಹಾಕುವುದು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಪ್ರಪಂಚದ ಎಲ್ಲ ಕಡೆಯೂ ದಿನ ಬೆಳಗಾದರೆ ನಡೆಯುತ್ತಲೆ ಇರುತ್ತದೆ. ಇದು ವ್ಯಾಪ್ತಿಯ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಇಲಿ ಹೆಗ್ಗಣಗಳ ನಿಯಂತ್ರಣಕ್ಕೆ ಸತತವಾಗಿ ನೆರವಾಗುತ್ತಿದೆ.
ಇಲಿಯು ದಂಶಕಗಳ ಗಣಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ, ವಿಶಿಷ್ಟ ಲಕ್ಷಣವೆಂಬಂತೆ ಚೂಪಾದ ಮೂತಿ, ಸಣ್ಣ ದುಂಡನೆಯ ಕಿವಿಗಳು, ಮತ್ತು ಒಂದು ಉದ್ದ ಬೆತ್ತಲೆ ಅಥವಾ ಬಹುತೇಕ ಬೋಳು ಬಾಲವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಒಂದು ಚಿಕ್ಕ ಸಸ್ತನಿ. ಸಾಮಾನ್ಯವಾದ ಮನೆ ಇಲಿಯು (ಮುಸ್ ಮುಸ್ಕುಲಸ್) ಅತ್ಯಂತ ಪರಿಚಿತವಾಗಿರುವ ಇಲಿ ಪ್ರಜಾತಿ. ಅದು ಒಂದು ಜನಪ್ರಿಯ ಸಾಕುಪ್ರಾಣಿ ಕೂಡ. ಇಲಿಯು ದಂಶಕವರ್ಗದ ಮಧ್ಯಮಗಾತ್ರದ ಉದ್ದಬಾಲದ ಪ್ರಾಣಿ (ರ್ಯಾಟ್). ಇದೇ ಹೆಸರಿನ ಪಂಗಡದ ಇನ್ನೊಂದು ಸದಸ್ಯ ಹೆಗ್ಗಣ. ಒಟ್ಟಾರೆ ಇವನ್ನು ಇಂಗ್ಲಿಷಿನಲ್ಲಿ ಲೇಮಿಂಗ್ಸ್ ಮತ್ತು ಮೋಲ್ಸ್ ಎಂದು ಕರೆದಿದೆ. ಇವುಗಳ ಮುಖ್ಯ ಲಕ್ಷಣಗಳು ಬೋಳಾದ ಹುರುಪೆಗಳು, ಉದ್ದ ಬಾಲ, ದೊಡ್ಡ ಕಣ್ಣುಗಳು ಮತ್ತು ಮೊನಚು ಮುಸುಡು, ಇವು ಬಲು ಚಟುವಟಿಕೆಯವು. ಈ ಜಾತಿಯಲ್ಲಿ ನೂರರಷ್ಟು ಪ್ರಭೇದಗಳಿವೆ. ಇವುಗಳ ವ್ಯಾಪ್ತಿ, ವಿತರಣೆ ಇಡೀ ಪ್ರಪಂಚಕ್ಕೆ ಅನ್ವಯಿಸುತ್ತದೆ. ಮೂಲತಃ ಇಲಿಯ ಉಗಮ ಮಧ್ಯ ಏಷ್ಯದಲ್ಲಿ ಆಗಿರಬಹುದು. ಕಾಲ-ಆಲಿಗೋಸೀನ್ (40 ದಶಲಕ್ಷ ವರ್ಷ ಪ್ರಾಚೀನ) ಕಲ್ಪದಿಂದೀಚೆಗೆ. ಇಲಿಗಳು ನೆಲಜೀವಿಗಳು. ಇವಿರದ ಊರಿಲ್ಲ. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಯಾವ ಆಹಾರವೂ ತ್ಯಾಜ್ಯವಲ್ಲವಾದರೂ ಮನುಷ್ಯ ಮೆಚ್ಚುವ ಕಾಳುಕಡ್ಡಿಗಳು, ದಿನಸುಗಳು, ಅವನು ತಯಾರಿಸುವ ತಿಂಡಿ ತಿನಿಸುಗಳು ಇಲಿಗಳಿಗೆ ಬಲು ಪ್ರಿಯ. ಹೀಗಾಗಿ ಮನುಷ್ಯನ ದೊಡ್ಡ ಪಿಡುಗುಗಳಲ್ಲಿ ಇವೂ ಒಂದು. "ಅಲ್ಲೇನಿಲಿಗಳ ಕಾಟವೆ ಕಾಟ. ಅಲ್ಲಿಯ ಜನಗಳಿಗತಿ ಗೋಳಾಟ" ಎಂಬ ಜನಪ್ರಿಯ ಕವಿನುಡಿಯ ಹಿನ್ನೆಲೆ ಇಲ್ಲಿದೆ. ಆತ್ಮ ರಕ್ಷಣೆಗೋಸ್ಕರ ಇಲಿ ಸದಾ ಜಾಗರೂಕವಾಗಿರಬೇಕು. ಸಹಜವಾಗಿಯೇ ಅದರ ಸ್ವಭಾವ ಬಲು ಚುರುಕು; ನಿವಾಸ ಬಲು ಗುಪ್ತ. ಉಗ್ರಾಣದ ಮೂಲೆಗಳಲ್ಲಿ, ಸಾಮಾನು ಸರಂಜಾಮುಗಳ ಕೈಗೆಟುಕದ ಎಡೆಗಳಲ್ಲಿ, ಮರದ ಪೊಟರೆಗಳಲ್ಲಿ, ಕಲ್ಲ ಸೆರೆಗಳಲ್ಲಿ, ನೆಲದಡಿಯ ಬಿಲಗಳಲ್ಲಿ, ಇಲಿಗಳ ಠಾವು ಸಾಮಾನ್ಯ. ಕಚ್ಚಿ ಮೃದು ಮಾಡಿದ ಉಣ್ಣೆ, ಕಾಗದ ಬಟ್ಟೆ, ಹುಲ್ಲಿನ ತುಣುಕುಗಳು-ಇವನ್ನು ಸೇರಿಸಿ ಗೂಡು ಕಟ್ಟುತ್ತವೆ. ಸಂಚಾರ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ರಾತ್ರಿ ವೇಳೆ. ಆದರೆ ಜನ, ಇತರ ಶತ್ರುಪ್ರಾಣಿ ಸಂಚಾರವಿಲ್ಲವೆಂದು ಖಾತ್ರಿಯಾದಾಗ ಬಲು ಧೈರ್ಯದಿಂದ ಹಗಲು ಹೊತ್ತಿನಲ್ಲೂ ಹೊರಗೆ ಬಂದು ಕಣ್ಣಿಗೆ ಬಿದ್ದ ತಿಂಡಿ ತಿನ್ನುವುದುಂಟು. ಯಾರಾದರೂ ಬಂದೊಡನೆ ಅಥವಾ ಸಂಶಯಕಾರಣವಾದ ಸದ್ದು ಉಂಟಾದೊಡನೆ ಸರಕ್ಕನೆ ಬಿಲಕ್ಕೆ ಜಿಗಿದು ಬಿಡುತ್ತವೆ. ಆಹಾರವನ್ನು ಅಳಿಲಿನಂತೆ ಮುಂಗಾಲುಗಳಲ್ಲಿ ಹಿಡಿದು ಹಿಂಗಾಲುಗಳ ಮೇಲೆ ಕುಳಿತು ತಿನ್ನುವುದು ರೂಢಿ. ಇಲಿ ಬಹಳ ಎತ್ತರವ ಹಾರಲಾರದು. ಆದರೆ ಕಡಿದಾದ ಸ್ಥಳ ಏರಬಲ್ಲುದು. ವೇಗವಾಗಿ ಓಡುವಾಗ ಬೆಕ್ಕಿನಂತೆ ಹಿಂಗಾಲುಗಳಿಂದ ಕುಪ್ಪಳಿಸುತ್ತ ಮುಂಗಾಲುಗಳಿಂದ ಜಿಗಿಯುತ್ತ ಧಾವಿಸುತ್ತದೆ.
ಇಲಿಯ ಗಾತ್ರ ಪ್ರಭೇದಾನುಸಾರ ವ್ಯತ್ಯಾಸವಾಗುತ್ತದೆ. ಬಯೀಮಿಸ್ ಎಂಬವು ಉದ್ದದಲ್ಲಿ 100 ಮಿ. ಮೀ. ಗಿಂತಲೂ ಚಿಕ್ಕವು. ಮುಸ್ಕ್ರಟ್ ಎಂಬುವು 800 ಮಿ. ಮೀ. ಗಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚು ಉದ್ದದವು. ಇಲಿಯ ಕೆಲವು ಮುಖ್ಯ ಪ್ರಭೇದಗಳು ಹೀಗಿವೆ : ಕೌಚ ಇಲಿ, ಪಾಲ್ಲಿಟ್ ಇಲಿ, ರಾಜಾ ಇಲಿ, ಗದ್ದಲ ಇಲಿ, ಹಾರು ಇಲಿ, ಚಿಂಚಿಲ್ಲ ಇಲಿ, ಥೈಲೆಂಡಿನ ಇಲಿ, ಸೂರಿಲಿ, ಸುಂಡಿಲಿ, ಮೂಗಿಲಿ, ಹೊಲದ ಇಲಿ, ಬಿಳಿಕಾಲಿನ ಇಲಿ, ಮರದಿಲಿ, ಹೆಗ್ಗಣ, ಕಾಡಿಲಿ, ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಪ್ರಭೇದಗಳ ವಿವರಗಳನ್ನು ಮುಂದೆ ಕೊಟ್ಟಿದೆ. ಪಟ್ಟಿಯನ್ನು ಹೀಗೆಯೇ ಬೆಳೆಸಿಕೊಂಡು ಹೋಗಬಹುದು; ಎಷ್ಟು ಬೆಳೆಸಿದರೂ ಸದಸ್ಯರ ಹೆಸರು ಮುಗಿಯದು. ಒಂದೊಂದು ಪ್ರಭೇದವೂ ಬೆಳೆಯುವ ವೇಗವನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸಿದರೆ ನಾವಿರುವುದು ಮನುಷ್ಯರ ಪ್ರಪಂಚದಲ್ಲಿಯೋ ಅಥವಾ ಇಲಿಗಳ ಪ್ರಪಂಚದಲ್ಲಿಯೋ ಎಂಬ ಸಂದೇಹ ಮೂಡುವಂತಿದೆ. ಒಂದು ಪ್ರಭೇದದ ಉದಾಹರಣೆ ಪರಿಶೀಲಿಸಬಹುದು. ಸುಗ್ಗಿ ಇಲಿ ಹೆಸರೇ ಸೂಚಿಸುವಂತೆ ಹೊಯ್ಲು ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಸಮೃದ್ಧವಾಗಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತದೆ. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ಎರಡು ಸಲ ಮರಿ ಹಾಕುತ್ತದೆ. ಏಪ್ರಿಲ್ ಮತ್ತು ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ ತಿಂಗಳುಗಳು ಋತುಕಾಲಗಳು; ಆಗ ಗಂಡಿನ ತೀವ್ರ ಧ್ವನಿಯ ಸಿಳ್ಳಿನ ಆಕರ್ಷಣೆ ಪ್ರಾರಂಭ. ಹೆಣ್ಣಿಗೆ ಋತು ಮುಗಿದು ಸುಮಾರು ಇಪ್ಪತ್ತನಾಲ್ಕು ದಿವಸಗಳ ತರುವಾಯ ಮೂರರಿಂದ ಏಳರವರೆಗೆ ಜಡಮರಿಗಳು ಹುಟ್ಟುತ್ತವೆ. ಇವುಗಳ ಭಾರ 1/20 ಔನ್ನಿಗಿಂತಲೂ ಕಡಿಮೆ; ಇವುಗಳಿಗೆ ರೋಮದ ಕವಚವಿಲ್ಲ ; ನೋಡಲು ಕಂಗಳಿಲ್ಲ. ಮುಂದಿನ ಎಂಟು ದಿವಸಗಳಲ್ಲಿ ಕಣ್ಣುಗಳು ತೆರೆಯುತ್ತವೆ; ಮೊದಲ ಹಲ್ಲುಗಳು ಮೊಳೆಯುತ್ತವೆ. ಸುಮಾರು ಎರಡು ವಾರ ಪ್ರಾಯವಾಗುವಾಗ ತಾಯಿ ಇಲಿ ಮೊಲೆಯೂಡಿಸುವುದನ್ನು ನಿಲ್ಲಿಸುತ್ತದೆ; ಮತ್ತೆ ಹತ್ತು ದಿವಸಗಳಲ್ಲಿ ಮರಿ ಇಲಿಗಳು ಸ್ವತಂತ್ರವಾಗುವುವು. ಐದುವಾರಗಳು ಮುಗಿಯುವಾಗ ಹೊಸ ಪೀಳಿಗೆ ಪೂರ್ಣವಿಕಸನಗೊಂಡಿರುತ್ತದೆ. ಇಂಥ ಒಂದೊಂದು ಇಲಿಯ ಭಾರ ಸುಮಾರು 1/3 ಔನ್ಸ್. ಒಂದು ವರ್ಷ ಮುಗಿಯುವಾಗ ಸುಗ್ಗಿ ಇಲಿ ಮುದಿಯಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಈ ಪ್ರಭೇದಕ್ಕಿಂತಲೂ ಅದೆಷ್ಟೋ ತೀವ್ರ ವೇಗದಿಂದ ವೃದ್ಧಿಯಾಗುವ ಇತರ ಪ್ರಭೇದಗಳು ಹಲವಾರು. ಆದರೆ ಇಲಿಗಳಿಗಿರುವ ಶತ್ರುಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ಏನೂ ಕಡಿಮೆಯಿಲ್ಲ. ಹಕ್ಕಿ, ಹಾವು, ಬೆಕ್ಕು, ನಾಯಿ ಮುಂತಾದುವೆಲ್ಲ ಇಲಿಯ ಸಹಜ ಶತ್ರುಗಳು. ಈ ಕಾರಣದಿಂದ ನಿಸರ್ಗದ ಸಮತೋಲ ಉಳಿದಿದೆ. ಬಿಳಿ ಮತ್ತು ಕಂದು ಇಲಿಗಳನ್ನು ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಸಾಕುವುದಿದೆ. ಕೋಗಿಲೆಯಂತೆ ಹಾಡುವ ಇಲಿಗಳು, ವರ್ತುಲಾಕಾರವಾಗಿ ಓಡುವ, ಕುಣಿಯುವ ಇಲಿಗಳು ರೋಗಗ್ರಸ್ತ ಇಲಿಗಳೇ ವಿನಾ ಬೇರೆ ಪ್ರಭೇದಗಳಲ್ಲ. ಉದ್ದ ಬಾಲದ ಕಾಡಿಲಿಗಳು ಮನೆಯ ಇಲಿಗಳಿಗಿಂತ ದೊಡ್ಡವು. ಎಲ್ಲ ಸಸ್ತನಿಗಳಿಗಿಂತ ಇಲಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ಹೆಚ್ಚು.
Achaku (kastilla aru: Ratón), ñuñuri kasta, jisk'a sallqa uywa, uqi samiri t'awrani, khuturi, taqi kunsa manq'iri, jaqina yänakapsa t'uruntiriwa.
Mbeva kamhuka kadiki kanenge gonzo kanowanikwa Pasirose. Mbeva inosiyana negonzo pakuti inogara mumwena musango asi gonzo rinogara mumba. Kune mamwe matunhu mbeva inodyiwa nyama. Kune mhando dzembeva dzaka siyana dzinenge matedze, banya kana dapi, shana, madingo, mhana-mhana.
Kune zvinamato netsika zvinodzivisa kudya mbeva. Izvi zvinosanganisira vanoera mutupo wembeva VaRemba or VaMwenyi, vanotevedza Tsamba Tsaru yeBhaibheri, Mapositori, vanamati vechiMuslim nevamwewo.
Mbudyo (Escape hole in mouse run) kureva mbudo inobuda nembeva kana yasvika njodzi.
Mbeva kamhuka kadiki kanenge gonzo kanowanikwa Pasirose. Mbeva inosiyana negonzo pakuti inogara mumwena musango asi gonzo rinogara mumba. Kune mamwe matunhu mbeva inodyiwa nyama. Kune mhando dzembeva dzaka siyana dzinenge matedze, banya kana dapi, shana, madingo, mhana-mhana.
Mwana wembeva anonzi manditeya. Joro (Conical trap for mice) apa kureva munheva or riva. Jeta kana kucheta (Cut through with teeth - especially rodents) kana kucheza. Madingo imhando yembeva. Iyi mbeva ino gara dzaka wanda mumwena mumwe chete kusika kana makumi mashanu mumwena mumwe cheteMpóko, mpúku tǒ mpô ezalí nyama ya mabɛ́lɛ ya mokɛ́ eye ezalí na nkunza moyíndo tǒ mpɛ́mbɛ́ mpé evándaka pɛnɛ tǒ o káti ya ndáko ya bato, mpé o zámba, o bilanga tǒ o bingúmba.
Mūs (mid þǣm maniȝfealdan gesceape mȳs) is lytel sycedēor þe lōcaþ þǣm hāde gnagena. Þæt ȝecūðoste gecynd mūsa sind þā hūsmȳs. Hūsmȳs sind ēac folclīc hūsdēor. On sumum stedum sind feldmȳs ēac sƿīðe ȝemǣna. Mȳs sind ȝeeten fram ȝrēatum fugolum sƿilce hafocas, earnas, and ūlan. Hīe sind ȝecūða for þȳ þe hīe cumaþ in hūs tō etenne ǣt and hƿīlum tō ƿunienne.
The genus Mus or typical mice refers to a specific genus of muroid rodents, all typically called mice (the adjective "muroid" comes from the word "Muroidea", which is a large superfamily of rodents, including mice, rats, voles, hamsters, gerbils, and many other relatives), though the term can be used for other rodents. They are the only members of the tribe Murini.[3] However, the term mouse can also be applied to species outside of this genus.
The following is a list of Mus subgenera, species, and subspecies:[4]
Mice are part of human experimentation. Many of the tests are related to new products that are launched on the market, but they are also required to try new medicines for the cure of chronic and deadly human diseases.
After the outbreak of H5N1 influenza in China in 2006, US scientists discovered that under training, mice could detect carrier birds with this virus, so they would prevent a massive contagion or threat of an epidemic.[7]
_llygoden_y_coed_a_llygoden_bengron_goch.jpg)
{{cite journal}}: CS1 maint: uses authors parameter (link) The genus Mus or typical mice refers to a specific genus of muroid rodents, all typically called mice (the adjective "muroid" comes from the word "Muroidea", which is a large superfamily of rodents, including mice, rats, voles, hamsters, gerbils, and many other relatives), though the term can be used for other rodents. They are the only members of the tribe Murini. However, the term mouse can also be applied to species outside of this genus.
Por samtitola artikolo vidu la paĝon Muso (apartigilo). Muso (Mus) estas genro el familio de musedoj. La plej konata estas la hejma muso (Mus musculus), tre malgranda ronĝulo kiu vivas kutime en domoj. Tiu ĉi ronĝulo estas ofte manĝata de rabobirdoj, ekzemple agloj kaj akcipitroj.
Ili invadas domojn por nutraĵo kaj porokaze por ŝirmo. La peromisko blankpieda (Peromyscus leucopus) kaj la peromisko longvosta (Peromyscus maniculatus), kiel kelkaj aliaj oftaj specioj de musecaj ronĝuloj tra la tuta mondo, faras nestojn interne de domoj, sed ili apartenas al aliaj genroj. Katoj, sovaĝaj hundoj, vulpoj, rabobirdoj, serpentoj, kaj eĉ kelkaj artropodoj predas multe musojn. Tamen, la muso estas unu el la plej sukcesaj genroj mamulaj sur la tero nuntempa.
Musoj estas porokaze malutilaj ronĝuloj: ili difektas kaj manĝas rikoltojn, kaŭzas strukturan damaĝon, kaj disvastigas morbojn per siaj parazitoj kaj feko. En Nordameriko, la spirado de polvo kiu kontaktis musan fekon povas kaŭzi HPS (hantavirusan pulmosindromon), mortigan malsanon.
Unuavice noktaj bestoj, musoj kompensas sian malbonan vidsenson per aŭdsenso vigla, kaj fidas al la flarsenso por trovi nutraĵon kaj eviti predantojn.
Musoj kaj ratoj estas la plej uzitaj bestoj por laboratoriaj eksperimentoj.
Ĉiuj anoj de la genro estas musoj. Tamen, la vorto muso ankaŭ estas uzata por specioj ekstere de tiu genro.
Musoj estas ordinaraj eksperimentbestoj en biologio kaj psikologio, ĉefe ĉar ili estas mamuloj kiuj similas homojn je homologio, kaj ĉar ili estas malgrandaj, ĉipaj, facile konservitaj, kaj povas reprodukti rapide. Oni povas observi plurajn generaciojn de musoj en mallonga tempodaŭro.
Reproduktado komencas je aĝo de proksimume 50 tagoj, ĉe kaj femaloj kaj maskloj, kvankam inoj povas havi sian unuan oestron je 25-40 tagoj. Musoj estas poliestrozaj kaj bredas tutjare; la ovulado estas spontanea. La oestra ciklo daŭras 4-5 tagojn; la oestro mem daŭras proksimume 12 horojn, kaj okazas vespere. Vaginaj ŝmirtestoj utilas, rilate kronometritajn sekskunigojn, por determini la etapon de la ciklo. La sekskuniĝo estas kutime nokta kaj povas esti konfirmita per la ĉeesto de kopulacia ŝtopilo en la vagino ĝis 24 horoj poste. La ĉeesto de spermo en vagina ŝmiro ankaŭ estas fidinda indikilo de sekspariĝo.
Musinoj enkaĝigitaj sen maskloj tendencas eniri ne-oestran staton. Post la malŝirmo je maskla muso aŭ la feromonoj de maskla muso, la plejparto de la inoj eniros oestron en la daŭro de proksimume 72 horoj. Tiu sinkroniĝado de la oestra ciklo estas konata kiel la Whitten-efiko. La malŝirmo de ĵus bredita musino je la feromonoj de fremda maskla muso povas malhelpi enplanton (aŭ pseŭdogravedeco), fenomeno konata kiel la Bruce-efiko.
La meza gravedecperiodo estas 20 tagoj. Fekunda oestro rekomencas 14-24 horojn post naskon, kaj samtempa laktado plilongigas la gravedecon 3-10 tagojn, pro malfrua enplanto. La meznombra idaro enhavas 10-12 idojn dum plejbona produktivo. La idoj pezas 0,5-1,5 g ĉe naskiĝo, kaj estas senharaj, kun fermaj palpebroj kaj oreloj. Kanibalismo ne ordinaras, sed oni devas eviti ĝeni la inojn dum nasko aŭ almenaŭ 2 tagoj poste. Musidoj demamas je aĝo de 3 semajnoj, kun pezo de 10-12 g. Se la postnaska oestro ne uziĝis, la musino rekomencas sian ciklon 2-5 tagojn post la demamigo.
Muso (Mus) estas genro el familio de musedoj. La plej konata estas la hejma muso (Mus musculus), tre malgranda ronĝulo kiu vivas kutime en domoj. Tiu ĉi ronĝulo estas ofte manĝata de rabobirdoj, ekzemple agloj kaj akcipitroj.
Ili invadas domojn por nutraĵo kaj porokaze por ŝirmo. La peromisko blankpieda (Peromyscus leucopus) kaj la peromisko longvosta (Peromyscus maniculatus), kiel kelkaj aliaj oftaj specioj de musecaj ronĝuloj tra la tuta mondo, faras nestojn interne de domoj, sed ili apartenas al aliaj genroj. Katoj, sovaĝaj hundoj, vulpoj, rabobirdoj, serpentoj, kaj eĉ kelkaj artropodoj predas multe musojn. Tamen, la muso estas unu el la plej sukcesaj genroj mamulaj sur la tero nuntempa.
Musoj estas porokaze malutilaj ronĝuloj: ili difektas kaj manĝas rikoltojn, kaŭzas strukturan damaĝon, kaj disvastigas morbojn per siaj parazitoj kaj feko. En Nordameriko, la spirado de polvo kiu kontaktis musan fekon povas kaŭzi HPS (hantavirusan pulmosindromon), mortigan malsanon.
Unuavice noktaj bestoj, musoj kompensas sian malbonan vidsenson per aŭdsenso vigla, kaj fidas al la flarsenso por trovi nutraĵon kaj eviti predantojn.
Musoj kaj ratoj estas la plej uzitaj bestoj por laboratoriaj eksperimentoj.
Mus es un género de roedores miomorfos de la familia Muridae que incluye la mayoría de los roedores llamados comúnmente ratones, si bien el nombre de ratón se usa para varias especies más pertenecientes a otros géneros.
Los fósiles más antiguos atribuidos a este género datan del Mioceno superior de Asia y África.[1]
El cuerpo de los ratones está cubierto de pelos, y separado en tres partes:
La cabeza se encuentra separada del tronco por un cuello señalado. Las ventanas nasales externas se abren a la cara ventral del morro; un poco más arriba, se encuentran los bigotes, que sirven como órganos táctiles. Los ojos del ratón están provistos de párpados; la boca, limitada por dos labios.
El tronco lleva lateralmente los dos pares de miembros; en su base están ubicadas las ubres y los orificios urinario, genital y anal. La pata superior posee cuatro dedos bien desarrollados, terminados por garras, y cinco callosidades palmares. La pata inferior posee cinco dedos bien desarrollados.
El más común y conocido es el ratón de casa (Mus musculus), que es el segundo mamífero más extendido del planeta tras el ser humano. Aunque varias especies de ratones habitan en el ámbito doméstico, tanto como comensales de los humanos, como mascotas y animales de laboratorio, otras son de hábitat rural. Puesto que son capaces de consumir las cosechas o las reservas de alimento humanas, se han desarrollado desde antiguo numerosos medios para combatir su presencia, incluyendo la domesticación de depredadores como el gato, el hurón, la jineta y varias mangostas. En la naturaleza son presa de varios mamíferos carnívoros, aves de presa diurnas y nocturnas, lagartos, serpientes, sapos, grandes invertebrados depredadores y otros roedores.
Todo esto ocasiona que la vida de un ratón rara vez exceda los tres meses de duración, aunque en cautividad pueden llegar a los dos años. El ratón casero o doméstico puede ser una buena mascota, aunque su principal interés para los humanos radica en sus virtudes como animal de laboratorio: es fácil de alimentar, ocupa poco sitio, se reproduce con rapidez y es un mamífero, por lo que muchos de los resultados que tienen los experimentos sobre ellos coinciden muchas veces con los que tendrán luego sobre los humanos. El ratón doméstico es, además una de las primeras especies en las que se ha secuenciado su genoma de forma completa, así como una de las pocas que ha viajado al espacio exterior. En 2006 un grupo de ratones orbitó alrededor de la Tierra sometidos a una fuerza de gravedad como la de Marte.[2]
Los ratones diferencian los tonos claros y oscuros, pero no pueden distinguir colores. Para ellos, el mundo está pintado en diversas tonalidades de gris.[cita requerida]
En la naturaleza, la mayoría de las especies de Mus son herbívoras, consumen todo tipo de frutas o granos de las plantas. Debido a esto, los ratones se adaptan bien a las zonas urbanas y son conocidos por comer todo tipo de restos de comida. En cautividad, los ratones son alimentados con dieta comercial pildorada para ratones, pero son capaces de consumir toda clase de alimentos tanto en naturaleza como cautividad. La ingesta de alimentos es de aproximadamente 15 g por 100 gramos de peso corporal por día, la de agua es de aproximadamente 15 ml por cada 100 g de peso corporal por día. La carne que devoran procede fundamentalmente de la carroña, en ocasiones perteneciente a otros individuos de su misma especie. Este canibalismo es frecuente en épocas de hambruna (ocasionadas muchas veces por las propias plagas de ratones cuando devoran todos los recursos del medio) y a veces se ha llegado a observar a algunos individuos en situación límite que se comían su propia cola.
Existen 39 especies del género Mus en cuatro subgéneros:
Una proliferación excesiva en la población de ratones puede significar una plaga. Esta situación, por ejemplo en los campos, lleva a la devastación de cultivos. Los ratones que habitan estas zonas pueden roer la corteza de árboles y arbustos, acabar con frutos almacenados, y devorar tallos o arbustos jóvenes.
Al igual que las ratas, las plagas de ratones pueden ser especialmente dañinas tanto para las cosechas humanas como para el medio ambiente, si se liberan en algún lugar donde carecen de depredadores. Esto ha ocurrido a lo largo de la historia en varias islas oceánicas, donde se convirtieron en una plaga que arrasó con varias plantas y las nidadas de aves endémicas, y llevaron a algunas especies hasta la extinción. Las malas condiciones de higiene en que se desarrollan en las ciudades convierte a los ratones, también, en importantes transmisores de diversos parásitos y enfermedades que pueden afectar al ser humano.
Por esta razón, se ha extendido el uso de trampas y venenos para combatirlos, a veces con dramáticos daños colaterales en las poblaciones de otras especies animales.
A la fecha, existen medidas de control químicas y comportamentales; las trampas pegajosas son más eficaces que las ratoneras clásicas, dada la capacidad del ratón de esquivar estas últimas; los sistemas de ultrasonido suelen ser otra alternativa, aunque se corre el riesgo de que el ratón se adapte a ellos; por último, los cebos anticoagulantes que matan por ingestión, pero que actúan después de varios días, para así evitar que el resto de ratones del grupo asocien su ingesta con la muerte.[cita requerida]
Los ratones son parte de la experimentación humana. Muchas de las pruebas tienen relación con nuevos productos que se lanzan al mercado, pero también son requeridos para probar nuevos medicamentos destinados a la cura de enfermedades humanas crónicas y mortales.
Después del brote de influenza H5N1 en China en 2006, científicos estadounidenses descubrieron que bajo entrenamiento, los ratones podían detectar a aves portadoras con este virus, de manera que evitarían un contagio masivo o amenaza de epidemia.[3]
Mus es un género de roedores miomorfos de la familia Muridae que incluye la mayoría de los roedores llamados comúnmente ratones, si bien el nombre de ratón se usa para varias especies más pertenecientes a otros géneros.
Los fósiles más antiguos atribuidos a este género datan del Mioceno superior de Asia y África.
See artikkel räägib näriliste seltsi kuuluvast perekonnast; sugukonna kohta vaata artiklit Hiirlased; arvuti osutusseadme kohta vaata artiklit Arvutihiir; ansambli kohta vaata artiklit Hiir (ansambel). Mus on ka Mustjala kihelkonna nime lühend. Hiir (Mus) on näriliste seltsi hiirlaste sugukonda kuuluv loomade perekond.
Perekonda kuulub 39 liiki. Neist levinuim on koduhiir (Mus musculus), kes on ka ainus selle perekonna Eestis elav liik.
Hiir (Mus) on näriliste seltsi hiirlaste sugukonda kuuluv loomade perekond.
Perekonda kuulub 39 liiki. Neist levinuim on koduhiir (Mus musculus), kes on ka ainus selle perekonna Eestis elav liik.
Sagu Muridae familiako karraskari-taldea da, Mus generoa osatzen dutenak[1]. Generoren espezierik ezagun eta hedatuena sagu arrunta da (Mus musculus).
Genero honek 38 espezie ditu, lau azpigenerotan banatuak:
Artikulu hau biologiari buruzko zirriborroa da. Wikipedia lagun dezakezu edukia osatuz. Sagu Muridae familiako karraskari-taldea da, Mus generoa osatzen dutenak. Generoren espezierik ezagun eta hedatuena sagu arrunta da (Mus musculus).
Kotihiiret (Mus) on varsinaisten hiirten ja rottien alaheimoon kuuluva jyrsijäsuku, johon kuuluu noin 40 lajia.
Tunnistettavana piirteenä kotihiirillä on kallon muoto ja selkeä hampaiden rakenne. Sekä ylä- että alaleuassa on kaksi kaarevaa ja talttamaista etuhammasta. Hampaiden etureuna on hyvin kestävää hammaskiillettä ja takareuna pehmeämpää hammasluuta. Hiiren hampaat kasvavat koko sen elinajan, koska jyrsiminen kuluttaa hampaita kärjestä. Koska kasvisravinto sulaa vaikeasti suolistossa, hiirillä on iso umpisuoli, jossa bakteerit hajottavat ruokaa edistäen näin sulamista.
Kotihiiret käyttävät ravinnokseen erilaisia jyviä, juuria, marjoja, ihmisen elintarvikkeita, toukkia sekä pieniä hyönteisiä. Jyrsijälajeille selkeä, yhteinen piirre on suuri lisääntymiskyky ja kannanvaihtelujen suuri vaihtelu eri vuosina. Kannanvaihteluiden suuri merkitys vaikuttaa myös jyrsijöitä pääravintonaan käyttäviin petolajeihin, kuten pöllöihin, kettuihin ja kissoihin. Vaikutus näkyy myös hiirten aiheuttamien vahinkojen määrässä maataloudessa. Hiiren elinikä on lyhyt, kuten lähes kaikilla muillakin nopeasti lisääntyvillä pikkujyrsijöillä.
Kotihiiret (Mus) on varsinaisten hiirten ja rottien alaheimoon kuuluva jyrsijäsuku, johon kuuluu noin 40 lajia.
Mus est un genre de rongeurs de la sous-famille des Murinés, le plus souvent appelés souris. Certains auteurs[1] répartissent les espèces en différents sous-genres.
Selon Mammal Species of the World (version 3, 2005) (6 février 2011)[1]
Selon Mammal Species of the World (version 3, 2005) (6 février 2011)[1] :
Les zoologistes différencient aussi d'autres espèces comme Mus lepidoides Fry, 1931, une souris birmane, distincte de l'espèce indienne Mus booduga, au sein du sous-genre Mus (Mus)[2].
Selon ITIS (6 février 2011)[3] :
Mus est un genre de rongeurs de la sous-famille des Murinés, le plus souvent appelés souris. Certains auteurs répartissent les espèces en différents sous-genres.
Is mamach beag í luch agus baint aici le hord na gcreimirí. Is an luch thí (Mus musculus) an speiceas is mó iomrá, agus tá an luch mhóinéir (Apodemus) líonmhar in áiteanna éigin, cé go ndéanann iolair, seabhaic agus a leithéidí creach uirthi.
Tá roinnt creimirí ann atá dealraitheach le lucha agus atá le fáil i dtithe uaireanta. Orthu sin tá Peromyscus leucopus (an luch chosbhán) agus Peromyscus maniculatus.
Is iomaí ainmhí agus éan a itheann lucha - nathracha, madraí rua agus eile. Mar sin féin, tá an luch ar cheann de na géinis mhamacha is rathúla toisc gur féidir léi maireachtáil san oiread sin áiteanna.
Is féidir le lucha dochar a dhéanamh, go háirithe nuair a itheann siad barra. [1] Is féidir leo díobháil a dhéanamh do thithe agus galracha a spré trí chac agus trí sheadáin. [2]
Istoíche is mó a bhíonn lucha sa siúl. Níl radharc na súl go han-mhaith acu agus téann siad i muinín a gcluasa géara agus ina gcumas bolaíochta chun teacht ar bhia. [3]
Is mamach beag í luch agus baint aici le hord na gcreimirí. Is an luch thí (Mus musculus) an speiceas is mó iomrá, agus tá an luch mhóinéir (Apodemus) líonmhar in áiteanna éigin, cé go ndéanann iolair, seabhaic agus a leithéidí creach uirthi.
Tá roinnt creimirí ann atá dealraitheach le lucha agus atá le fáil i dtithe uaireanta. Orthu sin tá Peromyscus leucopus (an luch chosbhán) agus Peromyscus maniculatus.
Is iomaí ainmhí agus éan a itheann lucha - nathracha, madraí rua agus eile. Mar sin féin, tá an luch ar cheann de na géinis mhamacha is rathúla toisc gur féidir léi maireachtáil san oiread sin áiteanna.
Is féidir le lucha dochar a dhéanamh, go háirithe nuair a itheann siad barra. Is féidir leo díobháil a dhéanamh do thithe agus galracha a spré trí chac agus trí sheadáin.
Istoíche is mó a bhíonn lucha sa siúl. Níl radharc na súl go han-mhaith acu agus téann siad i muinín a gcluasa géara agus ina gcumas bolaíochta chun teacht ar bhia.
Mus é un xénero de roedores miomorfos da familia Muridae que inclúe a maioría dos roedores chamados comunmente ratos, aínda que o nome rato ten un significado máis amplo e utilízase tamén para especies que pertencen a outros xéneros (como Apodemus). En Galicia viven dúas especies deste xénero: o rato doméstico (Mus misculus) e o rato mouro (Mus spretus).
Os fósiles máis antigos atribuídos a este xénero datan do Mioceno superior de Asia e África.[1]
A especie máis común e coñecida é o rato doméstico ou caseiro (Mus musculus), o segundo mamífero máis estendido do planeta tralo ser humano. Vive normalmente como comensal nas casas humanas. O rato de laboratorio é unha variedade desta especie, que é un organismo modelo moi utilizado, xa que é fácil de alimentar, ocupa pouco sitio, reprodúcese con rapidez e é un mamífero, polo que moitos dos resultados dos experimentos feitos con el son extrapolables aos humanos. O rato doméstico foi unha das primeiras especies ás que se secuenciou o xenoma e unha ds poucas que viaxou ao espazo exterior.[2]. Na natureza as especies deste xénero son presa de varios mamíferos carnívoros, aves de presa diúrnas e nocturnas, lagartos, serpes, e outros animais, e o home utiliza trampas, velenos e animais como os gatos para controlalos. Todo isto fai que a vida dun rato caseiro rara vez exceda os tres meses de duración, aínda que en catividade poden chegar aos dous anos.
Na natureza, a maioría das especies de Mus son herbívoras, consomen todo tipo de froitas ou grans das plantas. Debido a isto, os ratos adáptanse ben ás zonas urbanas e poden comer todo tipo de restos de comida. En catividade, os ratos son alimentados con dieta comercial en pílulas para ratos. Os ratos poden ser pragas para as colleitas.
Existen 38 especies do xénero Mus en catro subxéneros:[3]
Mus é un xénero de roedores miomorfos da familia Muridae que inclúe a maioría dos roedores chamados comunmente ratos, aínda que o nome rato ten un significado máis amplo e utilízase tamén para especies que pertencen a outros xéneros (como Apodemus). En Galicia viven dúas especies deste xénero: o rato doméstico (Mus misculus) e o rato mouro (Mus spretus).
Os fósiles máis antigos atribuídos a este xénero datan do Mioceno superior de Asia e África.
Miševi (Mus) su rod glodavaca iz potporodice pravih miševa. Najpoznatija vrsta iz ovog roda je domaći miš. Osim njih, ovaj rod obuhvaća još 38 vrsta od kojih su neki, kao domaći miševi, hemerofili, dok su drugi životinje koje žive daleko od ljudi, povučeno, u šumama.
Kao i većina glodavaca miševi su noćne životinje ili su aktivniji u sumrak, ali ih se, naravno, može sresti i po danu, osobito ako ih brojčano ima više na nekom području. Miševi žive svugdje - nema ih jedino na Antarktici i nekim manjim otocima, kao niti u moru. Miševi u danu pojedu oko 10% svoje ukupne težine, tako da npr. miš od 20 do 25 grama u danu pojede 2-2,5 grama hrane.
Tijelo im je dužine između 4,5 i 12,5 cm, a rep je obično jednako dug kao i tijelo. Prosječno su teški oko 30 grama. Neki miševi su u ljudskom uzgoju dosegli i 60 grama. Divlji miševi imaju siva ili smeđa leđa, a na trbušnoj strani svjetlije sivo ili smeđe, nerijetko i bijelo krzno. U uzgoju su u međuvremenu postignute nebrojene varijacije boja. Rep je pokriven vrlo finom dlakom, tako da se na prvi pogled čini gol. Hemoragijska groznica s bubrežnim sindromom (lat. febris haemorrhagica cum syndroma renale), poznata i kao "mišja groznica", akutna je virusna bolest koja se manifestira vrućicom, krvarenjima i oštećenjem rada bubrega, a nerijetko zahtijeva i bolničko liječenje. Slična je bolest s različitim kliničkim manifestacijama opisana širom svijeta, pa se prema preporuci Svjetske zdravstvene organizacije od 1982. godine naziva jedinstvenim imenom. Radi se o akutnoj zoonozi endemskoj u Europi i Aziji od koje godišnje u svijetu oboli između 150 i 200 tisuća ljudi, s izraženom tendencijom porasta novooboljelih.
Zahvaljujući činjenici da čovjek i miš dijele čak 99% gena [1], kao i onima o sličnosti razvoja embrija, simptomima mnogih bolesti i zajedničkih oblika poremećaja i ponašanja, nije čudno da miš kao jedan od glavnih modelnih organizama dobiva još važniju ulogu. Miševi postaju bitni sudionici u otkrivanju tajni ljudskog genoma. Miševi su mali glodavci koji imaju potrebu stalno uzimati hranu.
Miševi su ljudima poznati iz davnina. Odavno su prepoznati kao velike štetočine i prava napast gdje god se nasele.
Miševi kao hrana u prirodi služe mnogim životinjskim vrstama. Tako se danas kod uzgoja upotrebljavaju kao hrana za kućne zmije i ostale životinje.
Prednosti miševa kao kućnih ljubimaca su:
Mane miševa kao kućnih ljubimaca su:
Tablica s 39 vrsta miševa (rod Mus);
Rod Miš Podrod Pyromys Podrod Coelomys Podrod Mus Podrod NannomysAlžirski domaći miš, makedonski domaći miš i Mus spicilegus su ranije smatrani podvrstama domaćeg miša. Tek novija morfološka i biokemijska istraživanja dokazala su da je riječ o zasebnim vrstama.
Miševi (Mus) su rod glodavaca iz potporodice pravih miševa. Najpoznatija vrsta iz ovog roda je domaći miš. Osim njih, ovaj rod obuhvaća još 38 vrsta od kojih su neki, kao domaći miševi, hemerofili, dok su drugi životinje koje žive daleko od ljudi, povučeno, u šumama.
Kao i većina glodavaca miševi su noćne životinje ili su aktivniji u sumrak, ali ih se, naravno, može sresti i po danu, osobito ako ih brojčano ima više na nekom području. Miševi žive svugdje - nema ih jedino na Antarktici i nekim manjim otocima, kao niti u moru. Miševi u danu pojedu oko 10% svoje ukupne težine, tako da npr. miš od 20 do 25 grama u danu pojede 2-2,5 grama hrane.
Myše (Mus) su ród hrymzakow ze skupiny staroswětowych myšow. Do roda słušeja něhdźe 40 družinow, wot kotrychž je domjaca myš (mus musculus) najznaćiša a najbóle rozšěrjena. Wjetšina druhich družinow je w Africe a w južnej a juhowuchodnej Aziji žiwa.
Myše su wot hłowy do tyłowa mjez 4,5 a 12,5 cm dołhe, k tomu maja mjez 3 a 11 cm dołhi wopuš. Waža wot 12 do 35 gramow.
Prěnjotny žiwjenski rum wobjimuje Afriku, južnu Europu a južnu kaž tež juhowuchodnu Aziju. Jako jenička družina je so domjaca myš, čłowjekej slědujo, tež do Ameriki a Awstralije rozšěrjała.
Dotal su 39 družinow znate, kotrež so do štyrjoch podrodow rozdźěluja:
Myše (Mus) su ród hrymzakow ze skupiny staroswětowych myšow. Do roda słušeja něhdźe 40 družinow, wot kotrychž je domjaca myš (mus musculus) najznaćiša a najbóle rozšěrjena. Wjetšina druhich družinow je w Africe a w južnej a juhowuchodnej Aziji žiwa.
Myše su wot hłowy do tyłowa mjez 4,5 a 12,5 cm dołhe, k tomu maja mjez 3 a 11 cm dołhi wopuš. Waža wot 12 do 35 gramow.
Prěnjotny žiwjenski rum wobjimuje Afriku, južnu Europu a južnu kaž tež juhowuchodnu Aziju. Jako jenička družina je so domjaca myš, čłowjekej slědujo, tež do Ameriki a Awstralije rozšěrjała.
Mús er heiti á ýmsum tegundum lítilla nagdýra af músaætt. Þekktasta músategundin er húsamús (Mus musculus) sem býr í sambýli við menn um allan heim. Mýs eru yfirleitt taldar meindýr, þótt þær séu einnig vinsæl gæludýr og mikið notaðar sem tilraunadýr við vísindarannsóknir.
Mús er heiti á ýmsum tegundum lítilla nagdýra af músaætt. Þekktasta músategundin er húsamús (Mus musculus) sem býr í sambýli við menn um allan heim. Mýs eru yfirleitt taldar meindýr, þótt þær séu einnig vinsæl gæludýr og mikið notaðar sem tilraunadýr við vísindarannsóknir.
Mus Linnaeus, 1758 è un genere di roditori della famiglia dei Muridi.
Al genere Mus appartengono roditori di piccole dimensioni, con lunghezza della testa e del corpo tra 45 e 125 mm, la lunghezza della coda tra 30 e 103 mm e un peso fino a 32 g.[1]
Il cranio è delicato, solitamente piatto, con delle creste sopra-orbitali in alcune specie mancanti e il rostro spesso corto. I fori palatali anteriori sono lunghi e si estendono ben oltre i primi molari. La bolla timpanica è di normali proporzioni. Gli incisivi superiori sono ortodonti, ovvero con le punte rivolte verso il basso, oppure leggermente proodonti, ovvero con le punte rivolte in avanti ed hanno la caratteristica unica di possedere un solco sulla superficie interna. Il terzo molare è fortemente ridotto.
Sono caratterizzati dalla seguente formula dentaria:
3 0 0 1 1 0 0 3 3 0 0 1 1 0 0 3 Totale: 16 1.Incisivi; 2.Canini; 3.Premolari; 4.Molari;Il corpo è snello. La pelliccia è solitamente soffice o ruvida e più o meno spinosa. La coda varia notevolmente in lunghezza anche tra individui della stessa specie. I piedi sono solitamente sottili, con le dita esterne più corte, ma sempre più lunghe dell'alluce. Le femmine hanno un paio di mammelle pettorali, due paia post-ascellari e due paia inguinali. Alcune specie hanno un paio di mammelle post-ascellari in più.
Originariamente diffuso in tutta l'Ecozona paleartica, successivamente alcune specie sono divenute commensali dell'Uomo e sono ora cosmopolite.
Il genere comprende 39 specie.[2]
Titulus in primo exordio typis crassioribus repetitus
Comprehensio (200 vel plurium litterarum) quae rem apte describat
Nexus extra-Vicipaedianus (sive et fons bibliographicus) qui et titulum et rem ipsam satis corroboret
Nexus interni caerulei ex hac pagina et in hanc paginam ducentes; categoriae caeruleae (quibus absentibus formula {{Dubcat}} ponatur); pagina annexa apud Wikidata (aut formula {{Nexus absunt}})
Cetera hac encyclopaedia digna, velut descriptio (explicationes, historica, exempla); imago necnon titulus suffixus; ceteri nexus externi siqui utiles sint; bibliographia.
Mus est genus mammalium ordinis Rodentiarum.
Mus est genus mammalium ordinis Rodentiarum.
Naminės pelės (lot. Mus, angl. House mice, vok. Mäuse) – pelinių (Muridae) šeimos graužikų gentis.
Gentyje yra 38 rūšys:
ir kt. Vikiteka
Peles, peļu ģints (Mus) ir mazi grauzēju kārtas (Rodentia) dzīvnieki, kas pieder peļu dzimtas (Muridae) Vecās pasaules peļu apakšdzimtai (Murinae). Daudzas peļu sugas dzīvo kopā ar cilvēkiem vai nu kā kaitēkļi, vai reizēm kā mājdzīvnieki. Vislabāk zināmā suga ir parastā mājas pele (Mus musculus), kas ir arī populārs mājdzīvnieks. Peles ir visizplatītākais dzīvnieks, ko lieto laboratorijās dažādiem eksperimentiem, jo tās ir zīdītāji, tām ir daudzas kopīgas īpašības ar cilvēkiem, tās ir mazas, lētas un ātri vairojas. Ir ģenētiski izveidotas speciālas laboratorijas peles.
Visas peļu sugas ir cēlušās Eirāzijā vai Āfrikā, apdzīvojot gan līdzenumus, gan kalnainos apvidus. Latvijā sastopama viena peļu ģints suga — mājas pele (Mus musculus). Pārējās četras Latvijā sastopamās peļu sugas pārstāv klaidoņpeļu ģinti (Apodemus).[1]
Visas peles ir sīki grauzēji ar slaidu ķermeni, smailu purnu, lielām acīm un ausīm, garu asti. To ķermeņa garums ir 45—125 milimetrus.[1] Kaut arī peles parasti pārtiek no augiem, sēklām un graudiem, tās ir visēdājas un ēd arī gaļu.[2] Bada apstākļos novērojams kanibālisms.
Nebrīvē pele var nodzīvot 2,5 gadus, savvaļā tā dzīvo apmēram 4 mēnešus, jo tiek intensīvi izmedītas. Peli medī kaķi, suņi, lapsas, putni, čūskas, daži kukaiņi un daudzi citi dzīvnieki. Tomēr pateicoties spējai dzīvot jebkādos apstākļos un dzīvot blakus cilvēkam, pele ir nākamais zīdītājs aiz cilvēka, kura ir ieņēmusi dzīves telpu visā pasaulē. Peles medī un ēd ne tikai dzīvnieki, Āfrikā un dažās vietās Āzijā peles lieto pārtikā arī cilvēki.[3] Pele kā kaitēklis var būt ļoti nepatīkams, tā sabojā un apēd cilvēku savāktos graudus, tās izplata dažādas slimības un parazītus. Pele kļuva par galveno iemeslu, kādēļ cilvēks pieradināja kaķi.
Abu dzimumu peles dzimumbriedumu sasniedz 50 dienu vecumā, lai gan reizēm mātītes nobriest arī ātrāk. Peles vairojas visu gadu. Grūsnības periods ilgst 20 dienas. Parasti piedzimst 10—12 pelēni. Ja peles pārojas iekšēji (tuvradniecīgi), tad mazuļu metiens ir mazāks un grūsnības periods ilgāks. Ja sapārojas peles no dažādām saimēm vai dažādām sugām, tad metiens ir lielāks un grūsnības periods īsāks. Tikko dzimis pelēns sver 0,5—1,0 gramus. Tas ir kails, nevarīgs, acis un ausis ir ciet. Lai arī kanibālisms netiek novērots bieži, tomēr, ja peļu mātīte tiek iztraucēta pirmajās 2 dienās, tā var pelēnus nokost. Māte mazuļus zīda ar pienu pirmās 3 nedēļas, kad tie sasniedz apmēram 10—12 g. Beidzot zīdīt mazuļus, mātīte pēc 2—5 dienām atkal sapārojas.[4]
Peles, peļu ģints (Mus) ir mazi grauzēju kārtas (Rodentia) dzīvnieki, kas pieder peļu dzimtas (Muridae) Vecās pasaules peļu apakšdzimtai (Murinae). Daudzas peļu sugas dzīvo kopā ar cilvēkiem vai nu kā kaitēkļi, vai reizēm kā mājdzīvnieki. Vislabāk zināmā suga ir parastā mājas pele (Mus musculus), kas ir arī populārs mājdzīvnieks. Peles ir visizplatītākais dzīvnieks, ko lieto laboratorijās dažādiem eksperimentiem, jo tās ir zīdītāji, tām ir daudzas kopīgas īpašības ar cilvēkiem, tās ir mazas, lētas un ātri vairojas. Ir ģenētiski izveidotas speciālas laboratorijas peles.
Visas peļu sugas ir cēlušās Eirāzijā vai Āfrikā, apdzīvojot gan līdzenumus, gan kalnainos apvidus. Latvijā sastopama viena peļu ģints suga — mājas pele (Mus musculus). Pārējās četras Latvijā sastopamās peļu sugas pārstāv klaidoņpeļu ģinti (Apodemus).
Mencit ialah genus bagi rodensia yang lebih kecil daripada tikus yang tergolong dalam salah satu spesies mamalia kecil. Spesies mencit yang paling dikenali ialah mencit rumah (Mus musculus) yang didapati di seluruh dunia sebagai mencit ujian makmal yang berfungsi sebagai organisma contoh penting dalam biologi, di samping menjadi haiwan peliharaan yang laris.
Mencit ialah genus bagi rodensia yang lebih kecil daripada tikus yang tergolong dalam salah satu spesies mamalia kecil. Spesies mencit yang paling dikenali ialah mencit rumah (Mus musculus) yang didapati di seluruh dunia sebagai mencit ujian makmal yang berfungsi sebagai organisma contoh penting dalam biologi, di samping menjadi haiwan peliharaan yang laris.
Mus is een geslacht van knaagdieren uit de familie muizen en ratten van de Oude Wereld. De wetenschappelijke naam van het geslacht werd in 1758 gepubliceerd door Carl Linnaeus.[1] Vertegenwoordigers van dit geslacht komen voor in Afrika, Europa en Azië. De huismuis (Mus musculus) is over de hele wereld ingevoerd.
Oorspronkelijk kwamen van dit geslacht alleen soorten voor in Zuid-Europa, Afrika en tropisch Azië, maar de huismuis heeft zich uitgebreid over veel grotere gebieden, zodat het geslacht nu over de hele wereld vertegenwoordigd wordt. Hoewel de dieren oorspronkelijk in bossen en savannes leefden, hebben ook soorten als Mus caroli, Mus cervicolor en de Afrikaanse dwergmuis (Mus minutoides) zich ontwikkeld tot cultuurvolgers.
Mus is waarschijnlijk in het Laat-Mioceen ontstaan uit Progonomys of een gelijkende vorm. De oudste soort is Mus auctor uit Pakistan. Andere fossiele soorten zijn bijvoorbeeld Mus linnaeus (de waarschijnlijke voorouder van de huismuis) en Mus indicus. Op Kreta zijn fossielen van twee soorten uit het Pleistoceen gevonden, Mus bateae en Mus minotaurus, die daar het endemische geslacht Kritimys vervingen.
Het geslacht omvat zowel vlees- als plantenetende soorten. Ze worden 4,5 tot 12,5 cm lang, met een staart van 3,5 tot 12 cm. Ze wegen 2,5 tot 18 gram. Alle soorten lijken wel wat op de gewone huismuis: de vacht is meestal van boven grijs of bruin, van onderen grijs, bruin of wit. De staart is met fijne, nauwelijks zichtbare haartjes bedekt.
Er worden ongeveer 40 soorten in het geslacht geplaatst, verdeeld over vier ondergeslachten:
Mus is een geslacht van knaagdieren uit de familie muizen en ratten van de Oude Wereld. De wetenschappelijke naam van het geslacht werd in 1758 gepubliceerd door Carl Linnaeus. Vertegenwoordigers van dit geslacht komen voor in Afrika, Europa en Azië. De huismuis (Mus musculus) is over de hele wereld ingevoerd.
Oorspronkelijk kwamen van dit geslacht alleen soorten voor in Zuid-Europa, Afrika en tropisch Azië, maar de huismuis heeft zich uitgebreid over veel grotere gebieden, zodat het geslacht nu over de hele wereld vertegenwoordigd wordt. Hoewel de dieren oorspronkelijk in bossen en savannes leefden, hebben ook soorten als Mus caroli, Mus cervicolor en de Afrikaanse dwergmuis (Mus minutoides) zich ontwikkeld tot cultuurvolgers.
Mus is waarschijnlijk in het Laat-Mioceen ontstaan uit Progonomys of een gelijkende vorm. De oudste soort is Mus auctor uit Pakistan. Andere fossiele soorten zijn bijvoorbeeld Mus linnaeus (de waarschijnlijke voorouder van de huismuis) en Mus indicus. Op Kreta zijn fossielen van twee soorten uit het Pleistoceen gevonden, Mus bateae en Mus minotaurus, die daar het endemische geslacht Kritimys vervingen.
Het geslacht omvat zowel vlees- als plantenetende soorten. Ze worden 4,5 tot 12,5 cm lang, met een staart van 3,5 tot 12 cm. Ze wegen 2,5 tot 18 gram. Alle soorten lijken wel wat op de gewone huismuis: de vacht is meestal van boven grijs of bruin, van onderen grijs, bruin of wit. De staart is met fijne, nauwelijks zichtbare haartjes bedekt.
Mus is een ondergeslacht van het geslacht Mus dat inheems is in Europa, Azië en Noord-Afrika. De huismuis (Mus (Mus) musculus), een soort uit deze groep, is over de hele wereld verspreid.
Bij de leden van dit ondergeslacht ontbreekt, anders dan bij Pyromys, de supraorbitale rug. Het interorbitum is smaller dan 4 mm en de foramina incisiva zijn lang en smal. De vacht is niet stekelig. De ogen zijn groot. Vrouwtjes hebben 3+2=10 mammae.[1] De leden van dit ondergeslacht leven in Azië in graslanden; veel soorten hebben zich tot cultuurvolgers ontwikkeld.
Dit ondergeslacht omvat de volgende soorten:
Mus is een ondergeslacht van het geslacht Mus dat inheems is in Europa, Azië en Noord-Afrika. De huismuis (Mus (Mus) musculus), een soort uit deze groep, is over de hele wereld verspreid.
Bij de leden van dit ondergeslacht ontbreekt, anders dan bij Pyromys, de supraorbitale rug. Het interorbitum is smaller dan 4 mm en de foramina incisiva zijn lang en smal. De vacht is niet stekelig. De ogen zijn groot. Vrouwtjes hebben 3+2=10 mammae. De leden van dit ondergeslacht leven in Azië in graslanden; veel soorten hebben zich tot cultuurvolgers ontwikkeld.
Dit ondergeslacht omvat de volgende soorten:
Mus booduga (Pakistan, India, Sri Lanka, Bangladesh, Zuid-Nepal, Midden-Myanmar) Mus caroli (Ryukyu-eilanden, Taiwan en Zuid-China tot Thailand; geïntroduceerd in Maleisië en West-Indonesië) Mus cervicolor (Noord-India tot Vietnam; geïntroduceerd op Sumatra en Java) Mus cookii (Zuid- en Noordoost-India en Nepal tot Vietnam) Mus cypriacus (Cyprus) Mus famulus (Zuidwest-India) Mus fragilicauda (Thailand en Laos) Macedonische huismuis (Mus macedonicus) (Balkan tot Israël en Iran) Huismuis (Mus musculus) (wereldwijd geïntroduceerd) Mus nitidulus (Midden-Myanmar) Steppemuis (Mus spicilegus) (Oostenrijk tot Zuid-Oekraïne en Griekenland) Algerijnse muis (Mus spretus) (Zuid-Frankrijk, Iberisch Schiereiland, Balearen, Marokko tot Tunesië) Mus terricolor (India, Nepal, Bangladesh, Pakistan; geïntroduceerd op Sumatra)Mus er ei slekt av små gnagarar i musefamilien. I Noreg finst artane stor skogmus, lita skogmus, husmus og dvergmus.
Mus er et vitenskapelig navn på en gruppe gnagere i musefamilien. Husmus er et av de mest kjente medlemmene.
I norsk dagligtale brukes ordet «mus» også om andre medlemmer av musefamilien, eller smågnagere generelt, men denne artikkelen handler utelukkende om slekten Mus og dens medlemmer. (Noen eksempler på andre grupper som har «mus» i navnet er hasselmus, hoppemus, spissmus og springmus. Arter med «mus» i navnet, uten at de tilhører slekten Mus, er bl.a. bergmus, brannmus, dvergmus, småskogmus, skogmus og storskogmus.)
Artene i slekten Mus blir fra 11 til 21 cm lange.
Som de aller fleste gnagere er museslekten nattaktive. De kompenserer for sitt dårlige syn med en god hørsel og luktesans. Den vanligste dødsårsaken er predasjon. Katter, villhunder, rever, fugler, slanger, til og med enkelte leddyr jakter på Mus.
Mus brukes ofte i forskning, og da ofte som modellorganisme. Laboratoriemus (husmus) kan bli opptil to og et halvt år i laboratoriet. En vanlig Mus i naturen lever derimot bare omkring fire måneder. Mus holdes også som kjæledyr. Mus regnes noen ganger som skadedyr, da de kan gjøre skade på avlinger og bygninger og spre sykdommer gjennom parasitter og avføring.
Mus er et vitenskapelig navn på en gruppe gnagere i musefamilien. Husmus er et av de mest kjente medlemmene.
Multimedia w Wikimedia Commons Mysz[13] (Mus) – rodzaj ssaka z podrodziny myszy (Murinae) w rodzinie myszowatych (Muridae). Zwierzęta znane jako: mysz leśna, mysz zaroślowa, czy mysz polna[14] traktowane jako jedne z gatunków „myszy”, w rzeczywistości zaliczane są do odrębnego rodzaju gryzoni: myszarka (Apodemus) jako: myszarka leśna, myszarka zaroślowa, czy myszarka polna[13].
Rodzaj obejmuje gatunki występujące głównie w Afryce, Azji i Europie. Mysz domowa jest jedynym gatunkiem tego rodzaju, który zamieszkuje obie Ameryki i Australię[15][13].
Do rodzaju należą podrodzaje z następującymi gatunkami[13][15]:
Mysz (Mus) – rodzaj ssaka z podrodziny myszy (Murinae) w rodzinie myszowatych (Muridae). Zwierzęta znane jako: mysz leśna, mysz zaroślowa, czy mysz polna traktowane jako jedne z gatunków „myszy”, w rzeczywistości zaliczane są do odrębnego rodzaju gryzoni: myszarka (Apodemus) jako: myszarka leśna, myszarka zaroślowa, czy myszarka polna.
Mus é um género de mamíferos roedores da família Muridae. Inclui espécies que normalmente são chamadas de camundongos ou ratos, embora este último termo seja genérico e possa ser usado para se referir a outras espécies de roedores das famílias Muridae, Cricetidae, Heteromyidae, Diatomyidae e Bathyergidae.
Wilson & Reeder (2005) descrevem 38 espécies divididas em 4 subgêneros.[1] Atualmente o número chega a 40, com a inclusão de uma espécie descrita em 2006 por Cucchi e colaboradores[2] e outra espécie redescoberta em 2007.[3]
Subgênero Coelomys Thomas, 1915
Subgênero Mus Linnaeus, 1758
Subgênero Nannomys Peters, 1976
Subgênero Pyromys Thomas, 1911
Mus é um género de mamíferos roedores da família Muridae. Inclui espécies que normalmente são chamadas de camundongos ou ratos, embora este último termo seja genérico e possa ser usado para se referir a outras espécies de roedores das famílias Muridae, Cricetidae, Heteromyidae, Diatomyidae e Bathyergidae.
Șoarecii sunt animale rozătoare din familia Muridae, din care fac parte circa 37 de specii dintre care unele trăiesc în pădure iar altele, ca șoarecele de casă, trăiesc în apropierea omului.
Șoarecii sunt animale de talie mică ( 4,5 - 12,5 cm) la care coada are aceeași lungime ca și corpul. Animalele ating o greutate de 30 grame, cazuri excepție fiind 60 de grame. Șoarecii au culoarea cenușie brună, pe partea inferioară a corpului sunt de culoare albă, coada este acoperită cu perișori fini. Specii de șoareci în captivitate pot fi de culoare albă.
Animalele au trăit probabil ințial în Africa, Europa de Sud ca și regiunile tropicale și subtropicale din Asia. Șoarecele de casă se presupune că provine din India și s-a răspândit în lume prin comerțul cu mărfuri, adaptându-se la obiceiurile diferitelor popoare. Este un animal prolific, lucru explicat prin numărul mare de dușmani pe care îi au rozătoarele.
În Roma antică, pulberea din creier de șoarece era folosită ca înălbitor pentru dinți.[1][2]
Șoarecii sunt animale rozătoare din familia Muridae, din care fac parte circa 37 de specii dintre care unele trăiesc în pădure iar altele, ca șoarecele de casă, trăiesc în apropierea omului.
Mus, po slovensky myš, je rod z čeľade myšovité (Muridae), podčeľade myši (Murinae).
Jeho najvýznamnejším zástupcom je celosvetovo rozšírená myš domová (Mus musculus) - hospodársky škodca, nežiaduci tak v domoch, ako aj hospodárskych budovách, a nepríjemný invázny druh (napr. v Austrálii).
Commons ponúka multimediálne súbory na tému Mus (rod)
Wikidruhy ponúkajú informácie na tému Mus (rod)
Tento článok týkajúci sa živočíchov je zatiaľ „výhonok“. Pomôž Wikipédii tým, že ho doplníš a rozšíriš. Mus, po slovensky myš, je rod z čeľade myšovité (Muridae), podčeľade myši (Murinae).
Jeho najvýznamnejším zástupcom je celosvetovo rozšírená myš domová (Mus musculus) - hospodársky škodca, nežiaduci tak v domoch, ako aj hospodárskych budovách, a nepríjemný invázny druh (napr. v Austrálii).
Miš (znanstveno ime Mus) je majhen, pogosto škodljiv glodavec, z dolgim, golim repom, ki se hrani z živili, poljskimi pridelki.
Izraz "miš" v splošni uporabi se v grobem ujema s taksonomskim izrazom Mus, medtem ko je hišna miš enako Mus musculus. V običajni rabi izraza "miš" se izraz pogosto nepravilno nanaša na Mus musculus. Kakorkoli, tu je naštetih 38 vrst miši (rod Mus); glej razpredelnico spodaj.
Rod Mus Podrod Pyromys Podrod Coelomys Podrod Mus Podrod Nannomys
Miš (znanstveno ime Mus) je majhen, pogosto škodljiv glodavec, z dolgim, golim repom, ki se hrani z živili, poljskimi pridelki.
Möss (Mus) är ett släkte i underfamiljen Murinae som i sin tur tillhör familjen råttdjur. Släktet omfattar 39 arter. Mössens habitat är främst skog eller savann men några arter är kulturföljare och lever istället i människans närhet.
Arterna inom släktet är 4,5 till 12,5 centimeter långa, exklusive svansen som oftast är lika lång. De väger genomsnittligen 30 gram men individer i fångenskap kan i vissa fall väga upp emot 60 gram. Små arter som Mus minutoides väger bara 2,5 till 12 gram. Möss är på ovansidan grå eller bruna och på buken ljusare grå-, brun- eller helt vitaktiga. Tammöss har dock odlats fram i ett stort antal olika färgvarianter. Svansen verkar vid första ögonkastet vara naken, men är täckt med fina hår.[1]
Troligen låg släktets ursprungliga utbredningsområde i Afrika, Sydeuropa och subtropiska och tropiska delar av Asien. Det antas att husmusen kommer från Indien och att den sedan spred sig över jorden med människans hjälp. Mössens naturliga habitat är skog eller savann. Ett flertal är kulturföljare och är specialiserade på att vistas i närheten av människan. Bredvid husmusen är till exempel afrikansk pygmémus och i viss mån även Mus cervicolor och Mus caroli kulturföljare.[1]
Möss är främst nattaktiva men kulturföljare kan vara aktiva under alla dygnets timmar. Viloplatsen kan vara naturliga håligheter som bergssprickor eller underjordiska bon som musen gräver själv. Födan utgörs främst av växtdelar som frön, blad, rötter och stjälkar. Dessutom äter möss några insekter och andra ryggradslösa djur. Möss som anpassat sig till människan samlar vanligen förråd.[1]
Ofta kan honor para sig flera gånger per år. Per kull föds upp till 14 ungar. Hos husmusen varar dräktigheten 19 till 21 dagar. Ungarna är vid födelsen blinda och nakna. Pälsen utvecklas under de första tio dagarna och cirka 4 dagar senare öppnar de ögonen. Ungarna diar sin mor under cirka tre veckor, och de blir könsmogna fem till sju veckor efter födelsen.[1]
Med människans vård lever möss två till tre år, men enskilda individer kan bli sex år gamla.[1]
Arterna i släktet delas vanligen in i fyra undersläkten:[2]
Möss (Mus) är ett släkte i underfamiljen Murinae som i sin tur tillhör familjen råttdjur. Släktet omfattar 39 arter. Mössens habitat är främst skog eller savann men några arter är kulturföljare och lever istället i människans närhet.
Fare, kemiriciler (Rodentia) takımının Myomorpha alt takımından, başta ev faresi (Mus musculus) olmak üzere çok sayıda küçük memelinin ortak adı.
Belirli bir taksonomik gruba karşılık gelmeyen "fare" adı, bilimsel adlandırmada özellikle Muridae familyasının üyeleri ile Cricetidae familyasının Hespromyini oymağı (Yeni Dünya fareleri) için kullanılır. Bununla birlikte Muridae familyasının Rattus cinsini oluşturan ve halk arasında lağım faresi ya da keme olarak da bilinen kemiricilere sıçan denilir. Cricetidae familyasının Microtus cinsini oluşturan ve tarla faresi olarak da bilinen kemiriciler ise fare türü değildir.
Çok hızlı kaçabilen ve çok hızlı üreyen hayvanlardır, yeryüzünün bütün karalarına dağılmışlardır.
Yanaklarından omuzlarına kadar inen küçük astarlı iki dış çene keseleri vardır. Fareler bu keselerde yiyecek taşırlar, temizlemek gerektiğinde de içini dışına çıkararak çevirip temizlerler. Avurdu keseli fare yuva yaparken toprağı güçlü ön pençeleriyle kazar. Kıvrık kesici dişlerini sert toprak ve taşları yerinden oynatmak için kullanır. Kesici dişleri sürekli olarak büyüdüğü için aşınan yüzeyler hemen yenilenir.
Tahıl, kök, meyve, ot, böcek gibi çok çeşitli yiyeceklerle beslenirler.
Ayrıca, farelerin genetik yapısı ile insan genetik yapısının ileri düzeydeki benzerliği ve üreme hızları dolayısıyla, kobay olarak yaygınca kullanılırlar.
Tarlalara, ambarlara ve evlere dadanarak insanın besin kaynaklarına ortak olurlar. İnsan eliyle yapılmış korunaklı yapılarda yaşamayı yeğleyen birçok tür, depolanmış yiyecekleri tüketen, her çeşit gereci kemiren, hatta hantavirüs,tifüs, veba gibi salgın hastalıkları taşıyabilen önemli zararlılardır. Doğada yaşayan ve kalabalık sürüler halinde bulunduklarında zaman zaman tarım ürünlerine büyük zararlar verebilir. Birçok yabanıl hayvanın en önemli besinlerinden biri olan fareler bu yönleriyle doğal dengeyi koruyan hayvanlar olarak da kabul edilir. Fare hayvanlar âleminin birer üyesi olup kemirgenler içinde incelenen memeli bir hayvandır. Fareler diğer haşerelerden farklı bir yapıya sahiptirler. Dünyanın her yerinde yaşayan ve hepçil hayvanlardır. Yapıları türlerine bağlı olarak değişmektedir fakat vücut biyolojileri aynıdır. Fare iskelet sistemine sahiptir. Bu bakımdan vücut yapısı gelişmiş bir haldedir.
Farelerin bedeninde toplamda 4 ayağı vardır ve ayaklarının ucunda parmakları vardır ve her parmağının uç kısmında tırnakları bulunur bu sayede çok yüksek yerlere tırmanırlar ve çok hızlı koşarlar. Bazı fare türlerinde ön ayaklar kısa halde arka ayaklar ise çok uzun olmaktadır. Tıpkı kanguru faresinde olduğu gibi ön ayaklar çok kısa arka ayaklar ise çok uzundur.
Farenin bedeninin bitiminde uzunca kuyrukları bulunur bazı türlerinde bu kuyruk bedenin 2 katı kadar olabilmektedir. Fare kuyruğunu genellikle tutunma aracı olarak kullanır. Farelerin baş kısmında ağız yapıları bulunur ve ağzının içinde sıralı halde dişleri vardır. Farenin dişlerinin özelliği çok sert cisimleri dahi kemirebilirler.
Bazen mermer gibi sert cisimleri dahi kemirirler. Bu kemirilme aşamasında farenin dişleri körelir fakat farenin dişlerinin özelliği dişlerin kendisini yenilenmesidir. Farelerin tükürük salgısı da narkoz etkisinde insan ve hayvanları pasif durumda yakaladıkları zaman, özellikle geceleri bu canlıların kulak, burun, dudak ve parmaklarını kemirerek yerler.
Tükürüğünün özelliğinden dolayı canlılar bunu fark etmezler. Fareler'de burun başın ön kısmındadır ve çok güçlü koku alma hissine sahiptirler. Fareler birçok hayvanı kokusundan tanır. Ve yiyeceklerin kokusunu da çok uzaktan algılarlar. Farelerde ağız ile burun arasında bıyıklar vardır.
Farenin başının önünde bulunan 2 adet göz ve 2 adet dış kulak yapıları vardır. Kulaklar bazı farelerde çok büyük bazılarında ise çok küçüktür. Fareler beslenmek için yaşadığı yere göre farklı maddeleri seçerler. Bazı fareler tarlalarda ve ekinler arasında yaşarlar ve bitkilerle beslenirler.
Bazıları lağımda. Bazıları sularda bazıları da tamamen doğada yaşarlar ve yaşadığı çevreden beslenirler. Bunun yanında fareler besin olarak böcekleri, ölü hayvan leşlerini ve atık olan her şeyi yerler. Fareler çeşidine ve türüne göre faklı sayıda çoğalırlar. Bazı fare türleri yılda 4 bazıları ise 6 defa yavrularlar. Fareler diğer haşerelerden farklı olarak üremede canlı yavru doğururlar. Yani fareler herhangi bir yere yumurta bırakmazlar. Evinizde fare olup olmadığını anlamak için temizlik yaptığınızda eğer evde fare pisliği var ise mutlaka evinizde fare var demektir. Fare pisliği pirinç tanesi büyüklüğünde ve siyah renktedir.
Farelerin genetik yapısı tıpkı insanlara benzer bu bakımdan insanlara çok faydası vardır. Gelişen ilaç sanayisi ve tıp fareleri insan yerine kobay olarak kullanmaktadır. Bu da bilim açısından çok önemli bir güzelliktir. Fareler yaşadığı yere göre farklı isimler alırlar. Tarlada yaşayan fareler tarla faresi, lağımda yaşayanlar lağım faresi veya evlerde yaşayan küçük farelere ev faresi denir.
Fare, kemiriciler (Rodentia) takımının Myomorpha alt takımından, başta ev faresi (Mus musculus) olmak üzere çok sayıda küçük memelinin ortak adı.
Belirli bir taksonomik gruba karşılık gelmeyen "fare" adı, bilimsel adlandırmada özellikle Muridae familyasının üyeleri ile Cricetidae familyasının Hespromyini oymağı (Yeni Dünya fareleri) için kullanılır. Bununla birlikte Muridae familyasının Rattus cinsini oluşturan ve halk arasında lağım faresi ya da keme olarak da bilinen kemiricilere sıçan denilir. Cricetidae familyasının Microtus cinsini oluşturan ve tarla faresi olarak da bilinen kemiriciler ise fare türü değildir.
Ми́ша (Mus, Linnaeus, 1758) — рід ссавців родини Мишових з ряду Гризунів, що включає близько 38-40 сучасних видів, у тому числі низку видів-двійників і форм неясного таксономічного рангу. Рід Mus є типовим для родини Мишових і, відповідно, надродини Мишуватих (Muroidea) та підряду Мишовидих. Типовий вид роду — миша звичайна, або хатня — всесвітньо поширений (разом з людиною) вид ссавців.
Mus — походить від гр. назви тварини μῦς[1]. Миша — походить від псл. мишь, обидві назви мають спільні, іє. корені[2].
Довжина тіла дорослих мишей коливається від 4,5 до 12,5 см, хатньої миші — до 18 см (разом із хвостом). Хвіст відносно довгий (70-110% довжини тіла), його товщина становить 0,3-0,5 см. Голова складає приблизно третину всього тіла. Очі найчастіше чорного забарвлення. Вуха переважно круглої форми, рідше загострені. Вібриси завдовжки від 0,5 см. Шерсть середньої густоти, від сірого до яскраво-рудого кольорів.
Миші поширені на всіх материках, крім Антарктиди. Хатня миша пристосувалась до життя з людьми, харчуючись зерном і різними іншими харчовими запасами людей. Завдяки цьому цей вид поширений по всій планеті, разом із людиною.
На теренах України поширені два представники роду: миша хатня та миша курганцева. Найбільша різниця між видами відчутна у способах життя: хатня мешкає переважно у штучно створених людиною умовах або на прилеглих до будівель і садиб ділянках, а курганцева завжди уникає людей. Відмінності між цими двома видами украй незначні і їх відносять до категорії «види-двійники». Крім цього, курганцева миша не має мускусного запаху і здатна будувати курганці із запасами їжі на зимовий час.
Найбільш шкідливий вид роду — хатня миша. Вона живиться залишеними без уваги харчовими припасами в людських помешканнях, прогризає мішки з зерном, риє нори у стінах будинків і для людей є джерелом таких інфекційних хвороб, як лептоспіроз, ендемічний висипний тиф, везикульозний рикетсіоз тощо.
Миші зазнають винищення через вчинені збитки на продуктових підприємствах та у сільських, деколи навіть у міських, оселях. Для винищення мишей приручали котів, змій та навіть їжаків. Для вбивання мишей придумали мишоловки та отруту (тріло).
Коли приручували диких тварин, котів приручили не тільки як домашню тварину, а й як хижака, що винищує мишей. Для вилову мишей, всі породи котів придатні. На території України зокрема, для знищення мишей поселяли вужів, що в полюванні було дуже ефективними. У сільській місцевості люди часто приручали їжаків, що харчуються щурами та мишами.
Мишоловки люди створили для вбивства мишей. Принцип мишоловки полягає у знищенні гризуна шляхом перебивання йому хребта або розтрощення черепа ударом металевої дуги. Для цього мишей приваблюють до пастки принадою (хліб, сало, поролон, змочений у запашній олії тощо). Прилад спрацьовує тоді, коли миша торкається приманки.
Отрута є одним з найефективнішим та найновіших способів знищення мишей. В отруту додають небезпечні хімічні речовини, що припиняють роботу життєво важливих органів. Найефективнішою отрутою вважається та, яка діє на печінку, тому, що припиняє її роботу поступово.
У часи Ліннея до цього роду відносили більшість видів підряду Мишовиді у сучасному розумінні його обсягу. Надалі і до середини 20 століття до цього роду відносили всіх представників родини Muridae або принаймні триби Murini, зокрема, пацюків, мишаків тощо.
Ми́ша (Mus, Linnaeus, 1758) — рід ссавців родини Мишових з ряду Гризунів, що включає близько 38-40 сучасних видів, у тому числі низку видів-двійників і форм неясного таксономічного рангу. Рід Mus є типовим для родини Мишових і, відповідно, надродини Мишуватих (Muroidea) та підряду Мишовидих. Типовий вид роду — миша звичайна, або хатня — всесвітньо поширений (разом з людиною) вид ссавців.
Chuột nhắt tên khoa học Mus, là chi gặm nhấm thuộc động vật có vú nhỏ. Chúng thường được làm vật thí nghiệm trong các phòng thí nghiệm sinh vật cùng vài loài khác. Chuột là loài phá hoại lương thực, tài sản. Mèo nhà có khả năng bắt chuột dù trời tối. Máy đuổi chuột thường dùng sóng siêu âm, sóng điện từ, sóng âm thanh.
Chuột nhắt tên khoa học Mus, là chi gặm nhấm thuộc động vật có vú nhỏ. Chúng thường được làm vật thí nghiệm trong các phòng thí nghiệm sinh vật cùng vài loài khác. Chuột là loài phá hoại lương thực, tài sản. Mèo nhà có khả năng bắt chuột dù trời tối. Máy đuổi chuột thường dùng sóng siêu âm, sóng điện từ, sóng âm thanh.
小鼠屬（学名：Mus）也稱鼠屬、鼷鼠属，是啮齿目鼠科的一属，当中最常見的是小家鼠（Mus musculus）。牠幾乎在所有的國家都能找到，例如在生物學研究中作為模式生物(Model organism)的實驗鼠。也是受人們喜愛的寵物之一。
除本属外，一些小型鼠类如仓鼠科的美國白足鼠（Peromyscus leucopus) 和鹿鼠（Peromyscus maniculatus）有時會棲息於房屋中，這些鼠通常和人們一起生活。
小鼠屬共有30種，列表如下[1]：
本條目介紹的是名为小鼠属的属。關於名为小鼠（Mus musculus）的物种，請見“小家鼠”。關於动物实验用小鼠，請見“实验小鼠”。 小鼠屬（学名：Mus）也稱鼠屬、鼷鼠属，是啮齿目鼠科的一属，当中最常見的是小家鼠（Mus musculus）。牠幾乎在所有的國家都能找到，例如在生物學研究中作為模式生物(Model organism)的實驗鼠。也是受人們喜愛的寵物之一。
除本属外，一些小型鼠类如仓鼠科的美國白足鼠（Peromyscus leucopus) 和鹿鼠（Peromyscus maniculatus）有時會棲息於房屋中，這些鼠通常和人們一起生活。
分類 界 : 動物界 Animalia 門 : 脊索動物門 Chordata 亜門 : 脊椎動物亜門 Vertebrata 綱 : 哺乳綱 Mammalia 目 : 齧歯類（ネズミ目）Rodent 上科 : ネズミ上科 Muroidea 科 : ネズミ科 Muridae 亜科 : ネズミ亜科 Murinae 属 : ハツカネズミ属 Mus 学名 Musハツカネズミ属（Mus）は、ネズミ目（齧歯目）に属する小型哺乳類。ハツカネズミに代表される。ペットとしても人気がある。本項目では、この属のネズミの総称として、以下「マウス」と表記する。
いくつかの地域では野鼠としても一般的。これらの種は、タカやワシなどの多くの鳥に捕食される。これらは人家や小屋に入り込んで食物に被害を与えることがある。
シロアシネズミ(en)やシカシロアシネズミ(en)なども屋内に棲むことがあるが、これは別属のシロアシネズミ属(en)に分類される種である。
マウスは、2年半ほどは生きる能力はあるが、野生では平均して約4ヶ月ほどしか寿命がない[要出典]。これは捕食者が多いためである。猫、野生犬、狐、鳥、蛇、あるいは節足動物のある種のものまでも、高頻度でマウスを餌にする。だが、多様な環境（ニッチ）への高度の適応能力と、人間との共生（片利共生）の能力によって、きわめて成功している哺乳類の属の一つである。
マウスはしばしば害獣となる。作物を食害したり[1]、構造物を損傷したり、寄生虫や糞便などによって伝染病をまき散らす[2]。北アメリカでは、マウスの糞便からハンタウイルスが空気中に飛散することがあり、ハンタウイルス肺症候群の原因になりうる。猫を家畜化した最初の目的は、マウスや、ラット（ドブネズミ類）の捕食であると考えられている[要出典]。
マウスは基本的に夜行性の動物なので視力が貧弱であるが、そのかわり聴覚が発達している。また、嗅覚も特に発達しており、食物の場所や捕食者の感知に使っている[3]。
雄雌ともに繁殖は生後50日（7-8週齢）ほどから可能である。雌の最初の発情は生後25-40日頃に起こる。雌の排卵は自然発生的で、性周期（発情する期間）は4-5日間である。マウスは多発情性であり、一年を通じ、四季を問わず繁殖できる。発情は概ね、夕方に始まって12時間ほどで終わるので、夜間に交尾することが多い。交尾の時刻を調整する目的で性周期のステージを検査するには、膣垢検査法（en:Vaginal wet mount）が有効である。交尾したかどうか、交配後に雌の膣口に付く膣栓（または交尾栓）の有無で判定できる。膣栓は、乳白色で固い樹脂様の固形物であり、交配後、数時間が経つと膣口から自然と脱落してしまう。また、時に膣口の少し奥に埋まっていることもあるので、膣栓の有無を確認する時は膣口を広げて見ると良い。そして膣垢中の精子の有無も、交配済の確実な指標である[4]。
複数の雌マウスを同棲で飼育すると発情が休止することがあり、性周期も止まってしまう傾向がある。雄のマウスに直に接触したり、雄マウスのフェロモン曝露されたりすると、大概の雌マウスは、その後、約72時間で発情が始まる。この、性周期の同期化はホイットン効果（en:Whitten effect）として知られている。交配直後の雌マウスを、交配相手ではない、別の個体の雄のフェロモンに暴露させると、着床を妨げることがある。これはブルース効果として知られる[4]。
妊娠期間の平均は20日間である。出産後わずか14-24時間に、妊娠可能な発情が起こる（分娩後発情）。授乳（哺育）と妊娠が同一時期に重なるならば、着床を遅らせると3-10日間ほど妊娠期間が延びる。1回の分娩に於ける産仔数の平均は8-12匹だが、血統、交配・妊娠・分娩の時季や環境、母マウスの体型や月齢（週齢）などに依存する。一般的な傾向として、同系交配のマウスは、異系交配や雑種マウスよりも妊娠期間が長く、産仔数も少ない。出生時の仔マウスは体重が0.5-1.5gであり、体毛は無く、瞼と耳が閉じている。母マウスによる産仔の食殺（共食い）は起こりにくいが（低率だが起こる）、分娩時から出産後2日〜1週間ほどは、母マウスを刺激せず（触らない）安静を保つことが望ましい。産仔は生後3週間ほどで離乳を迎え、その時の体重は10-12gである。母マウスが分娩後発情で妊娠していなければ、離乳後2-5日で性周期を再開する[4]。
出生直後の産仔の雌雄を判別するには、会陰部を見る。雄マウスは雌マウスよりも、生殖器と肛門との2点間の距離が長く、生殖乳頭（genital papilla）が大きい。同腹仔の雌雄で見比べると判別しやすい。
生物学や心理学の分野で、マウスはもっとも一般的な実験動物である。これは、マウスが哺乳類であり、また多くの点で人間と相同の部分を持っているためである。哺乳類のモデル生物としては、ラットよりマウスの方がより利用される。マウスの全遺伝子は解読されていて、ほとんどすべての遺伝子がヒトとホモログ（相同）である。人間に対しては非人道的になるような処理でも、マウスには可能である（ただし「動物の権利」も参照）。ノックアウトマウスは、遺伝子ノックアウトの技法によって一つ以上の遺伝子が無効化された、遺伝子組換えマウスである。
研究にマウスを使用するのには他の理由もある。マウスは小型であり、安価で、世話が容易で、短期間で増殖する。比較的短い期間でマウスの複数世代を観察することができる。誕生時から飼育して、人間と接触の機会が十分に与えられれば、通常はマウスはかなり従順である。しかしながら、いくつかの系統は、獰猛なことで知られている。マウスとラットは、体の同じ場所に同じ器官がある。大きさが違うだけである。
マウスをペットとして飼う人は多い。マウスは楽しく、愛らしく、人になれさせることができる。鳥・猫・犬など、天敵が多いので、ペットのマウスは監視なしで外に離してはならない。雄マウスは雌マウスよりにおいが強い傾向がある。よく世話をすれば、マウスはすばらしいペットになる。マウス飼育用の用具には以下のようなものがある。
ペットとしてのマウスの利点は、
欠点としては、
自然状態においては、マウスは草食動物であり、たいていの果実や穀類を食べる[5]。都市生活にもよく適応し、残飯を何でも食べる。飼育する場合は、ペレット状の飼料を与えるのが一般的である。この場合、他に野菜類を必要とする。食物摂取量は、マウスの体重100gにつき、1日約15g。水の摂取量は、同様に100gにつき、1日約15ml[4]。
多くの肉食動物にとって、マウスは主要な餌である。人間は、先史時代にはマウスを食べていたし、現在でも賞味する地区がある。たとえば東部ザンビア、北部マラウイ[6]、また東アジアの一部の地域[要出典]など。季節によっては、貴重なタンパク質の供給源になる。しかしながら、その他の地域では、日常食にはなっていない。
多くの国で、マウスは、ヘビ、トカゲ、カエル、タランチュラ、鳥などのペットの飼料になっている[7]。それらのペットショップではその目的でマウスを扱う。ドイツやイギリスなどの国では、倫理上の観点から、捕食・被食の関係にあるとされるものを同時に取り扱うことは禁止されている[8]。
飼料用のマウスは、年齢やサイズによっていろいろな呼び方がある。「ピンキー（ピンクマウス）」、「ファジー」、「クローラー」、「ホッパー」、「アダルト」など[9]。「ピンキー」は誕生直後のマウスで、まだ毛が生えていないもの。「ファジー」はいくらか毛が生えているが、あまり歩き回らないもの。「ホッパー」は、毛も生えそろっていて、大人と同様に動くが、体がまだ小さいもの。毛の生えていないマウスの方が動物が食べやすいのだが、餌としては毛の生えているマウスの方が普通である。成長段階を表すこれらの用語は、ラットでも使われる。
一般的な固定観念としては、マウスは小さく、臆病な動物で、家の壁の裏に隠れ、食品庫のスイスチーズ（またはゴルゴンゾーラチーズ）を盗むものとされる[要出典]。
생쥐속(Mus)은 뾰족한 주둥이와 작고 둥근 귀, 몸길이 정도의 비늘꼬리를 가진 작은 설치류이다.[1] 번식률이 높다. 가장 흔하게 알려진 종은 생쥐이다. 애완동물로 인기를 끌기도 한다. 먹이나 둥지를 찾기 위해 가정집에 침입하는 것으로 알려져 있다.
다음은 2008년 레콤프테 등(Lecompte et al.)[2]과 2016년 로우 등(Rowe et al.)[3]의 연구에 기초한 계통 분류이다.
쥐아과 큰구름쥐족털꼬리쥐속, 루손쥐속, 붓꼬리구름쥐속, 바나하우나무쥐속, 큰구름쥐속
시궁쥐족[3] 멧밭쥐군연필꼬리나무쥐속, 라니쥐속, 마모셋쥐속, 멧밭쥐속,
긴꼬리나무타기쥐속, 붉은나무타기쥐속
술라웨시가시쥐속, 가는뿌리쥐속, 술라웨시돼지코쥐속, 작은술라웨시땃쥐쥐속,
돼지코땃쥐쥐속, 서머술라웨시쥐속, 큰술라웨시땃쥐쥐속, 마마사물쥐속
민도로나무타기쥐속, 페아나무쥐속, 밀러드쥐속, 긴꼬리자이언트쥐속,
흰배쥐속, 폴린석회암쥐속, 오히야쥐속, 다오반티엔석회암쥐속
루손넓은이빨쥐속, 반디쿠트쥐속, 흰이빨쥐속, 필리핀쥐속,
언덕쥐속, 류큐긴꼬리자이언트쥐속, 할마헤라쥐속, 소디나무쥐속,
코모도쥐속, 민다나오산악쥐속, 짧은꼬리반디쿠트쥐속, 스람쥐속,
팔라완부드러운털산악쥐속, 플로레스자이언트쥐속, 술라웨시자이언트쥐속,
플로레스긴코쥐속, 시궁쥐속, 자이언트순다쥐속, 셀레베스쥐속,
긴발쥐속, 루손짧은코쥐속
아프리카검은쥐속, 아프리카숲쥐속,
다유방쥐속, 베록스쥐속, 프라오미스속, 에티오피아좁은머리쥐속
아프리카플라이쥐족(아프리카카루쥐속, 아프리카플라이쥐속, 휘파람쥐속)
들쥐.
생후 9일 된 쥐.
실험용 흰쥐.
Wikimedia Commons har media som rör 
Wiktionary har ett uppslag om 
![[5]](https://en.wikipedia.org/wiki/File:Feeder_mice.jpg){kind=link}