El estafiate o Artemisia ludoviciana, ye una especie de planta perenne perteneciente a la familia Asteraceae.[1]
El estafiate ye una yerba erecta qu'algama un tamañu d'hasta de 1 m d'altor. Tien les sos cañes de color gris o ablancazaes y les sos fueyes estremaes en trés, con forma de llistones allargaos, pol viesu son peludas y ablancazaes y verdes nel anversu. Les flores son amarellentaes acomodaes en cabezueles numberoses que al estrumise despiden un golor carauterístico.
Ye orixinaria d'Estaos Xuníos d'América, Méxicu y Guatemala. Alcuéntrase en climes templaos, semicálidos, semisecos y templaos, dende'l nivel del mar a los 3900 metros. Cultivada en güertos familiares, crez a veres de caminos, en terrenes de cultivu abandonaos y ye común en vexetación alteriada de montes tropicales caducifolios, subperennifolio y perennifolios, monte espinosu, carba xerófilu, monte mesófilu de monte, montes d'encino, de pinu, mistu de pinu-encino y de junípero.
El Iztauhyatl en voz náhuatl, ye una planta a la que los antiguos mexicanos dieron un calter divín. El so nome significa, según dellos autores, ”agua de la deidá del sal”, d'ende la rellación coles fiestes relixoses realizaes n'honor a los dioses de l'agua, nel mes Etzalcualiztli y n'honor de Huixtocíhuatl diosa del sal nel mes tecuilhuitontli. Les danzantes vieyes y moces llevaben na cabeza guirlandes de iztauhyatl y les mesmes yerbas portaben na mano los devotos espectadores. Sicasí, pa dellos autores ésti nome podría significar etimológicamente: ”salada, amargosa, la so agua”.[2]
Na actualidá, ente los múltiples usos melecinales del estafiate, ye encamentáu a nivel nacional como eficaz pal tratamientu del dolor d'estómagu, llámense retortijones, cólicos estomacales o intestinales, jibas, dolor ya inflamación na boca del estómagu, etc. Xeneralmente utilícense les cañes preparaes en cocimientu, que se toma cuando hai dolor. Delles vegaes acompañar d'otres plantes como axatada (Ruta chalepensis), epazote de zorrillio (Chenopodium graveolens), manzanilla (Matricaria recutita) y hierbabuena (Mentha piperita).[2] Tamién forma parte de la composición del bíter, dándo-y el so sabor carauterístico.
Artemisia ludoviciana describióse por Thomas Nuttall y espublizóse en The Xenera of North American Plants 2: 143. 1818.[3]
Hai dos teoríes na etimoloxía de Artemisia: según la primera, debe'l so nome a Artumisa, hermana ximielga d'Apolo y diosa griega de la caza y de les virtúes curatibles, especialmente de los embaranzos y los partos . según la segunda teoría, el xéneru foi dau n'honor a Artemisia II, hermana y muyer de Mausolo, rei de la Caria, 353-352 e.C., que reinó dempués de la muerte del soberanu. N'el so homenaxe alzóse'l Mausoléu de Halicarnaso, una de les siete maravíes del mundu. Yera esperta en botánica y en medicina.[4]
ludoviciana: nome llatín de Luisiana.
Axenxu, axenxu del país, altamiza, altaniza, artemisia, azumate de Puebla, cola de zorrillo, ensencio de matu verde, epazote de castilla, estomiate, yerba maestro, yerba maistra, inciensu, inciensu verde, istafiate.[2]
.
Esta páxina forma parte del wikiproyeutu Botánica, un esfuerciu collaborativu col fin d'ameyorar y organizar tolos conteníos rellacionaos con esti tema. Visita la páxina d'alderique del proyeutu pa collaborar y facer entrugues o suxerencies. El estafiate o Artemisia ludoviciana, ye una especie de planta perenne perteneciente a la familia Asteraceae.
