La sòja es una planta escalaira de la familha de las Fagaceae pròcha de la mongeta, subretot cultivada per sas granas oleaginosas que produson lo segond òli alimentari consomat dins lo monde, aprèp l'òli de palma.[1] La pastèla eissida de las granas de sòja trissada es la principala matèria rica en proteïnas utilizada per l'alimentacion animala.
Lo mot designa tanben las granas, que constituisson un aliment naturals dels mai rics. Conten fòrça proteïnas, glucids, lipids, vitaminas A e B, potassi, calci, magnèsi, zinc e fèrre.
Lo mot deriva d'un mot manchó, passat al neerlandés, el meteis manlevat al japonés shoyu (« salsa sòja »).
La sòja es una planta erbacèa annala coneguda solament a l'estat cultivat. Existisson de nombrosas varietats diferentas segon la portadura: planta de pujar o de rebalar, mai prèpa dels tipes originals. Las formas nanas son las pus cultivadas.
La planta es entièrament (fuèlhas, cambas, gòlças) cobèrta de pels fins grises o bruns. Las cambas son longas de 30 a 130 cm.
Las fuèlhas semblan aquelas de la monja. Longas de 6 a 15 cm e largas de 2 a 7 cm, tomban abans que las gòlças sián maduras.
Las flors, blancas o porpres, fòrça pichonas, gaireben inapercebudas, apareisson jos las fuèlhas, gropadas en tres o cinc. Son ermafroditas e autogamas, mas la pollinizacion crosada es plan possibla.
Los fruches son de gòlças peludas, longas de 3 a 8 cm, de forma drecha o arcada, e contenon 2 a 4 granas.
Las granas, de forma esferica o elliptica, an un diamètre de 5 a 11 mm. Son comestiblas.
La sòja conten en mejana 22 % d'òli e 40 % de proteïnas.
Es la primièra leguminosa que son genòma foguèt entièrament sequenciat, amb la meta de melhorar o de produire d'OGM. Aquel trabalh s'acabèt a la començança de l'an 2010.
Sus 46 430 gèns identificats, 73 % son ortològs d'una o mai sequéncias d'autras angiospèrmas.
La sòja es originària de las regions caudas del sud-èst d'Asia, mas los Estats Units d'America son lo primièr productor mondial amb 38 % de la produccion mondiala. Las zonas de clima subtropical umid van ben per la cultura, mas la cultura s'espandís cap a las zonas de clima continental fins a Quebèc par exemple.
Los Estats Units d'America son lo primièr productor mondial amb 80,5 milions de tonas de sòja en 2008, que 34 milions de tonas exportadas.[2] Amb Brasil e Argentina, fornisson la màger part de las exportacions de sòja. Índia e la China son tanben productors importants. Pasmens, China, granda consomatritz, deu importar de sòja americana e brasilièra.
La cultura de sòja es en desvolopament constant dins lo monde los darrièrs 20 ans. La produccion atenguèt 211 milions de tonas en 2008/2009,[1] sus una superfícia de prèp de 90 milions d'ectaras.[3] Prèp de 70 % de la sòja cultivada es geneticament modificada, o 69,3 milions d'ectaras de sòja transgenica, contra 20,7 milions d'ectaras de sòja non transgenica en 2009.[3]
Lo grope Monsanto comercializa 93 % de las semenças de sòja transgenicas.[4]
Los europèus son los principals clients per la sòja non transgenica, facturat prèp de 10 % mai car.
Aqueles darrièrs ans, la produccion a aumentat fòrça en Argentina e Brasil. Aquel darrièr indica que poiriá encara liberar de superfícias agricòlas importantas se las condicions del mercat o demandavan.
Las ONG coma Greenpeace e CorpWatch acusan los productors de sòja de Brasil de contribuir a la desforestacion de la selva amazoniana dins la region de Mato Grosso.[5] En America Latina, la cultura de la sòja provòca de conflictes entre los pichons expleitants e los grands proprietaris, qu'utilizan de metòdes de cultura fòrça mecanizats e demandant pauc de man d'òbra.
La sòja pòt èsser damatjada per de parasites, coma lo nematòde de la sòja.
Dins l'Union Europèa, Alemanha, los Païses Basses e Espanha son los principals trissaires de sòja.[1] Itàlia es un productor significatiu amb 346 000 tonas. En 2006, França produguèt 123 000 tonas de sòja, a comparar amb 4,5 milions de tonas qu'importèt, subretot de Brasil.[6],[nòta 1]
La màger part de la produccion es destinada per l{'}}alimentacion dels animals d'elevatge, jos la forma de farina e de pastèla.
Segon los estudis de Lester Brown,[7] en 2005, sus los 220 milions de tonas de sòja produit dins lo monde entièr, 15 milions de tonas son consomidas « dirèctament » pels umans sos forma de tofú, de iaort, e de lach de sòja.
Las granas son trissadas e transformadas en:
La sòja dins l'alimentacion umana es utilizada, subretot en China e Japon, jos las formas de:
Sa composicion mejana es:
Son interès dietetic es d'èsser una font de proteïnas non carnadas.
Dins l'industria alimentària, d'ingredients alimentaris amb basa de sòja son emplegats dins fòrça produches corrents:
Existisson tanben de iaorts de basa de sòja.
Lach de sòja
Salsa sòja e wasabi
Edamame
Tofú
Tempeh
Natto
Salsissa vegetariana
« fromatge » vegetal
Sosproduch de la trissada de las granas, la pastèla de sòja, amb un taus en proteïnas brutas de prèp de 45 %, a un interès dins l'alimentacion de las vacas laitièras, subretot aquelas noiridas amb ensilatge de milh (paure en proteïnas). La pastèla de sòja es tanben la principala font de proteïnas de l'alimentacion dels pòrcs e de la polalha. En França, 70 % de las pastèlas consumidas son de sòja.[8] Cal tostar las pastèlas abans la consomacion per suprimir los elements contranutricionals presents naturalament dins las granas.[9]
La grana de sòja es pas gaire utilizada crusa subretot a cause d'elements contranutricionals (acid fitic qu'empresona lo fosfòr, antitripsics que perturban la digestibilitat de las proteïnas dels animals d'un sol estomac coma l'Òme o las lectinas qu'an una activitat emaglutinanta). La sòja conten tanben de proteïnas naturalament allergizantas.
Aquesta seccion es voida, pas pro detalhada o incompleta. Vòstra ajuda es benvenguda !En 1999 l'administracion americana la « FDA » afirmèt que pòt existir un ligam entre la consomacion de proteïnas de sòja e la diminucion del risc de malautiás cardiovascularas.[10] Mas existisson de contestaires scientifics daissant un dobte.[11] Pasmens semblariá que l'efèit de la consomacion de proteïnas de sòja sus la baissa del taus de colesteròl total e del taus de LDL siá demostrat.[12]
Aquesta seccion es voida, pas pro detalhada o incompleta. Vòstra ajuda es benvenguda !La sòja es una planta escalaira de la familha de las Fagaceae pròcha de la mongeta, subretot cultivada per sas granas oleaginosas que produson lo segond òli alimentari consomat dins lo monde, aprèp l'òli de palma. La pastèla eissida de las granas de sòja trissada es la principala matèria rica en proteïnas utilizada per l'alimentacion animala.
Lo mot designa tanben las granas, que constituisson un aliment naturals dels mai rics. Conten fòrça proteïnas, glucids, lipids, vitaminas A e B, potassi, calci, magnèsi, zinc e fèrre.
