Gl mir, pl. mela (Malus domestica, Borkh. 1760) è na chianda a frutt ë la famiglia ë lë Rosaceae. È una ë lë chiand da frutt cchiù chëltëvat.
Gl mir è n’álbërë pëccërigl, spëgliuand ë 5–12 m ávëtë, chë na ciuffa fota e spasa e rádëchë chë zë tròvanë ngima ngima.
Lë frunn suó altèrn e sémblëcë, a pággëna ëval, sëcat lep lep, chë na ponda pëzzuta e na bbas attënnata, ë 5–12 cm ë luongh e 3–6 cm ë larië, pëlat a part ngíma e chë na ndicchia ë pëlama a part pë sott. Gl përnucc è luongh 2–5 cm.
Gl sciuor suó ërmafrëdit ë chëlor gghiangh-rësat fòr fòr e gghiangh pëddend, a simmëtría pëndámëra. Tiev na cròlla chëmbòšta da 5 pètalë e suó larië 2,5-3,5 cm e ëvarië ínfërë. Suó rëštritt a nfiurëscènz a curimm, a númmërë ë 3-7. La scërita zë fa a la primavera. La mbëllënazion è fatta da gl nzètt.
Gl frutt (chë zë chiama a la štessa manèra ë la chianda: mir, pl. mela) zë forma pëbbía ë l’abbëttatura ë gl rëcëttáculë scëral anziema a gl ëvarië e pëcciò è në fávësë frutt; è tunn, ruoss da 5 a 9 cm ë diámmëtrë, apprima verd e quann è fatt tè në chëlor chë cagn da lë ggiall-verd a lë rusc. Gl ver frutt, chë në vè da la créscëta ë gl ëvarië, è mmèc gl turz che è cchiù tuošt a par a la carn. Gl prëcarp tè 5 carpèllëra dëspòšt comm a na štella a cingh pond; ogn carpiegl tè da un a tre sëmènd.
Gl mir è accuot da cchiù mmalatíë pë còlpa ë fugn, tra gl qual la Venturia inaequalis, la cénnërë, la monilios, gl cánghr ë lë pumacëë e la nfracëratura ë lë rádëchë.
Tra gl nzètt, gl cchiù famus suó Quadraspidiotus perniciosus, Dysaphis plantaginea e gl lëpidòttërë Cydia pomonella, Orgyia antiqua e Cossus cossus.
Gl mir, pl. mela (Malus domestica, Borkh. 1760) è na chianda a frutt ë la famiglia ë lë Rosaceae. È una ë lë chiand da frutt cchiù chëltëvat.
