Cloudberry

Multimedia w Wikimedia Commons Zobacz hasło moroszka w Wikisłowniku

Malina moroszka^[3] (Rubus chamaemorus L.) – gatunek rośliny zielnej z rodziny różowatych (Rosaceae Juss.). Obecnie spotyka się również pod nazwą „maliny nordyckiej”^[4].

Rozmieszczenie geograficzne

Roślina strefy borealno-arktycznej Eurazji i Ameryki Północnej^[5]. W Skandynawii oraz Rosji występuje powszechnie. W Polsce jest bardzo rzadka, jest reliktem epoki lodowej. Ma kilka rozproszonych stanowisk na Pomorzu, Warmii i Mazurach oraz w Sudetach (dwa stanowiska na torfowiskach w Karkonoszach). Na Pomorzu jej zasięg sięga po linię Świnoujście – Tuchola – Morąg – Górowo Iławeckie^[6]. Występuje również bardziej na wschód, w Puszczy Rominckiej^[7]. W 2002 r. znaleziono jedno stanowisko w Kotlinie Orawsko-Nowotarskiej na torfowisku Puścizna Wielka^[8]. Jest to jedyne stanowisko tego gatunku w Karpatach i równocześnie najbardziej na południe wysunięte w całym jego zasięgu^[8].

Morfologia

Pokrój

Tworzy kłącza, z których wyrastają dwuletnie pędy (w pierwszym roku płonne). Mają wys. 10–30 cm i są gołe (bez kolców i szczecinek).

Liście

Na dole łodygi łuskowate, wyżej pojedyncze, sercowatonerkowate, niepodzielne, najczęściej 5-klapowe, brzegiem drobno piłkowane o zanikowych przylistkach.

Kwiaty

Roślina dwupienna o białych lub różowych kwiatach na wyprostowanych szypułkach. Kwiaty żeńskie, mniejsze o kilku słupkach i szczątkowych pręcikach, męskie o wielu pręcikach i nielicznych słupkach.

Owoce

Owoc pozorny złożony z kilku pestkowców, początkowo czerwony, dojrzały pomarańczowy. „Owoce” jadalne, ale nieco cierpkie. W warunkach krajowych rzadko dojrzewają. Dzięki sporej zawartości kwasu benzoesowego – naturalnego konserwantu – owoce moroszki można dość długo przechowywać w stanie świeżym. Niegdyś myśliwi w Arktyce stosowali je jako lekarstwo na szkorbut.

Biologia i ekologia

Nanofanerofit lub zdrewniały chamefit. Rośnie w górach – piętro kosodrzewiny, na niżu – w torfowiska wysokich i borach bagiennych. Kwitnie w czerwcu, w Polsce rzadko owocuje. Kwitną i owocują zazwyczaj okazy rosnące w zacienieniu, pod drzewami i krzewami. Natomiast okazy rosnące na otwartych, dobrze nasłonecznionych terenach zwykle są płonne^[8]. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla All. Oxycocco-Empetrion, Ass. Empetro-Trichophoretum austriaci^[9]. Jest oktoploidem. Liczba chromosomów 2n = 56^[8].

Zagrożenia i ochrona

Roślina objęta jest w Polsce ścisłą ochroną gatunkową. Informacje o stopniu zagrożenia na podstawie:

• Polskiej Czerwonej Księgi Roślin – gatunek zagrożony (kategoria zagrożenia EN)^[10][11].
• Czerwonej listy roślin i grzybów Polski (2006) – gatunek narażony na wymarcie (kategoria zagrożenia V)^[12]; 2016: EN (zagrożony)^[13].

Głównym źródłem zagrożenia jest osuszanie i eksploatacja torfowisk^[6].

Zastosowanie

• Owoce są smaczne i mają duże wartości odżywcze. W Polsce ze względu na rzadkość występowania nie mają znaczenia praktycznego.
• W Skandynawii przetwory (dżemy, wina) z maliny moroszki nazywanej „multe” lub „molte” (Norwegia), „hjortron” (Szwecja), „lakka” (Finlandia) są narodowym przysmakiem.
• W północnych krajach owoce i liście maliny moroszki są używane w medycynie ludowej jako środek przeciwgorączkowy i przeciwbiegunkowy oraz zapobiegający szkorbutowi^[8]. Dodatkowo, roślina ta zawiera diosgeninę – prekursor progesteronu – który znajduje zastosowanie w leczeniu reumatyzmu i artretyzmu.

Przypisy