Water Starwort

Rzęśl (Callitriche L.) – rodzaj roślin należących do rodziny babkowatych (w dawniejszych systemach zwykle zaliczany do drobnej rodziny rzęślowatych Callitrichaceae). Należy do niego ok. 30^[3] lub 75^[4] gatunków występujących niemal na całej Ziemi^[3], głównie na obszarach o klimacie umiarkowanym^[5]. W Europie rośnie 11 gatunków^[3], z czego 6 w Polsce: rzęśl długoszyjkowa (C. cophocarpa), hakowata (C. hamulata), jesienna (C. hermaphroditica, syn. C. autumnalis), wielkoowockowa (C. stagnalis), wiosenna (C. palustris, syn. C. verna)^[6] i płaskoowockowa (C. platycarpa), a być może także C. brutia^[7].

Są to rośliny wodne, rosnące w wodach stojących lub wolnopłynących. Po wyschnięciu zbiorników zwykle rosną nadal w mule dennym^[5]. Szczególną cechą roślin z tego rodzaju jest zdolność do zapylenia zarówno przez wiatr (anemogamia), jak i przez wodę (hydrogamia)^[3]. Niektóre gatunki bywają uprawiane w akwariach (np. rzęśl wielkoowockowa). Rośliny te bywają też wykorzystywane do oceny zanieczyszczenia środowiska ze względu na wrażliwość i specyficzne reagowanie na niektóre z zanieczyszczeń^[3].

Morfologia i biologia

Rzęśl wielkoowockowa

Rzęśl hakowata

Pokrój

Rośliny o cienkich łodygach, korzeniące się węzłach w przypadku rozwoju na powierzchni ziemi lub zakorzenione u nasady pędu i unoszące się w wodzie^[4].

Liście

Ulistnienie naprzeciwległe, liście delikatne. Zwykle zagęszczające się na szczycie pędu, a w przypadku jego unoszenia się na powierzchni wody – tworzące w takiej sytuacji rozetę liściową. Często nasady liści połączone są w węzłach linią. Blaszka liściowa równowąska do łopatkowatej, często wycięta na szczycie, zwykle całobrzega, rzadko ząbkowana. Wyraźna żyłka centralna^[4].

Kwiaty

Drobne, niepozorne^[5] i jednopłciowe. Kwiaty męskie i żeńskie występują pojedynczo w kątach liści lub razem w różnych układach. Okwiat zredukowany i nieobecny. Zalążnia powstaje z dwóch owocolistków, z dwoma szyjkami słupka wyprostowanymi lub wygiętymi. Kwiaty męskie z pręcikiem na nitce długiej lub krótkiej, z pylnikiem otwierającym się podłużnymi pęknięciami^[4].

Owoce

Rozłupnie rozpadające się na cztery rozłupki^[4] przenoszone przez wodę (hydrochoria)^[5].

Systematyka

Rodzaj albo pojedynczo wyodrębniany był w monotypową rodzinę rzęślowatych Callitrichaceae, albo łączony był w niej z siostrzanym rodzajem – przęstką (Hippuris)^[8]. Na przełomie XX i XXI wieku po uwzględnieniu odkryć o relacjach filogenetycznych opartych na badaniach molekularnych połączono te dwa rodzaje w plemię Callitricheae w obrębie rodziny babkowatych Plantaginaceae sensu lato^[1][8][3].

Wykaz gatunków^[9]

Przypisy