Vertigo O. F. Müller 1773

Vertigo of Korfslakken is een gastropodengeslacht uit de landslakkenfamilie van de Vertiginidae. De typesoort van het geslacht is Vertigo pusilla O.F. Müller, 1774.

Kenmerken

Vertigo-soorten zijn kleine dieren met een schelp die hoger is dan breed, en een hoogte tussen ongeveer anderhalf en drie millimeter. De schelp is meestal rechtsgewonden maar er is ook een aantal soorten die linksgewonden zijn. Er is een stompe top en een grote laatste winding.

Zie Apertura (mollusken) voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Vlak voor de mondrand is de winding bij veel soorten parallel aan de mondrand ingesnoerd. Voor, en parallel aan deze insnoering is de winding juist opgezwollen. Insnoering en bolling worden nekgroef en nekzwelling genoemd (Zie afbeelding). De meeste soorten vertonen een mondbewapening: in de mondopening is een aantal tanden en lijsten aanwezig. Er is een nauwe of gesloten navel. Het schelpoppervlak is meestal alleen voorzien van een radiale sculptuur die vaak alleen uit striae bestaat maar die zich ook tot ribjes ontwikkeld kan hebben. Windingsrichting, mondbewapening, aan- of afwezigheid van een nekgroef en een nekzwelling en sculptuur zijn belangrijke taxonomische kenmerken die voor determinatie kunnen dienen.

Verspreiding en leefgebied

Vertigo komt voor in Europa, Noord- en Oost-Azië, Japan, Midden- en Noord-Amerika, West Indië en de Bermuda-eilanden. Het geslacht is bekend sinds het Paleoceen^[1]

In West-Europa komt een zestiental soorten voor, inclusief enkele die alleen lokaal uit pleistocene afzettingen bekend zijn en een uitgestorven soort. Daarnaast zijn er uit dit gebied veel uitgestorven neogene en paleogene soorten bekend. Van de soorten die uit de levende fauna en uit de kwartaire afzettingen van Nederland en België bekend zijn, zijn de kenmerken samengevat in onderstaande tabel.

Soorten

• Vertigo angustior Jeffreys, 1830
• Vertigo hebardi Vanatta, 1912
• Vertigo marciae Nekola & Rosenberg, 2013
• Vertigo ovata (Say, 1822)
• Vertigo pusilla O. F. Müller, 1774
• Vertigo pygmaea (Draparnaud, 1801)

Determinatietabel Korfslakken

angustior pusilla alpestris antivertigo genesii geyeri moulinsiana pygmaea substriata Schelp Windingsrichting links links rechts rechts rechts rechts rechts rechts rechts Grootste hoogte 1,9 2,1 2,0 2,2 2,1 1,9 2,7 2,2 2,0 Grootste breedte 1,0 1,2 1,2 1,4 1,2 1,2 1,5 1,2 1,2 Aantal windingen 4,5-5 5-5,5 4,75-5 4,5-5 5 4,75-5 4,25-5 4,25-5 4-4,5 radiale sculptuur ribjes striae fijne striae fijne striae;
bijna glad glad striae striae striae;
bijna glad ribjes schelpkleur levende exx roodbruin tot
bruinachtig geelbuin tot
hoornbruin bleek gelig bruin kastanjebruin tot
roodbruin bleek
roodachtig
bruin bleek
roodachtig
bruin lichtbruin tot
donkerbruin lichtbruin tot
donkerbruin bleek gelig, geelbruin tot
hoornbruin schelpkleur dode exx lichtbruin lichtbruin wit tot bruin kastanjebruin licht kastanjebruin lichtbruin bruin lichtbruin wit tot gelig glans van de schelp mat-
zijdeglanzend sterk mat-
zijdeglanzend sterk sterk sterk sterk mat zijdeglanzend Mondopening nekgroef&richel ja ja nee ja nee nee ja ja ja mondrand palataal ingedeukt sterk sterk niet sterk niet niet sterk zwak bijna niet mondrand verdikt zwak zwak duidelijk zwak nauwelijks nauwelijks zwak zwak zwak mondrand omgeslagen sterk zwak zwak zwak zeer zwak zeer zwak zwak zwak zeer zwak callus sterk sterk sterk sterk zwak zwak sterk; wit zwak sterk mondbewapening aantal tanden 4-5 6-9 3-4 6-11 1 4 4-5 4-7 6 pariëtale tanden 2 2 1 2-4 1 1 1 1 2 columellaire tanden 1 (lamelvormig) 2-3 1 2 - 1 1 2-4 2 palatale tanden 1-2 2-3 1-2 2-5 - 2 2 1-2 2 basale tanden - 1 - - - - soms 1 - - Verspreiding en habitat Levende fauna B&N B&N - B&N - - B&N B&N B&N fossiel bekend B&N B&N B&N B&N B&N B&N B&N B&N B&N I/G I I I I G I&G I I&G I habitat vooral permanent drassig grasland in bossen en
bosachtig terrein parklandschap vochtig en
moerassig
terrein moerassen, ook in bronbos moerassen
met constant
waterniveau moerassig terrein;
bronbos eurytoop vrij vochtig bos Afbeeldingen afbeelding

Gebruikte afkortingen:

• B = België
• N = Nederland
• G = glaciaal
• I = interglaciaal
• exx = exemplaren

Bronnen, noten en/of referenties

(De handboeken en determinatiewerken die zijn gebruikt bij het samenstellen van de tabel met Nederlandse en Belgische soorten zijn aangeduid met 'tabel').

• Adam, W., 1960. Mollusques terrestres et fluviatiles. Faune de Belgique. Bruxelles, 402 pp. tabel
• Benthem Jutting, W.S.S. van, 1933. Mollusca (I) A. Gastropoda Prosobranchia et Pulmonata. Fauna van Nederland, 7: 1-387. tabel
• Ehrmann, P., 1956. Mollusca. In: Tierwelt Mitteleuropas, Bd II(1), 264 pp. (ongewijzigde herdruk; 1e druk: 1933). tabel
• Ellis, A.E., 1969. British Snails. The Non-marine Gastropoda of Great Britain and Ireland Pleistocene to Recent. Oxford, Clarendon Press, 298 p. (Extended and improved reprint from first edition of 1926). tabel
• Evans, J.G., 1972. Landsnails in archaeology. Seminar Press, London & New York, 436 pp. ISBN 0 12 829550 3. tabel
• Frank, Chr., 2006. Plio-pleistozäne und holozäne Mollusken Österreichs. Mitteilungen der Prähistorischen Kommission, 62, Part 1: I-XV, 1-395, Part 2: I-XI, 396-860. tabel
• Gittenberger, E., Backhys, W., Ripken, Th.E.J., 1984. De landslakken van Nederland. KNNV, Hoogwoud, 184 pp. [2e druk] tabel
• Kerney, M.P., Cameron, R.A.D., 1980. Elseviers slakkengids. Elsevier, Amsterdam/Brussel, 310 pp. ISBN 90 10 03273 6. tabel
• Ložek, V., 1964. Quartärmollusken der Tschechoslowakei. Rozpravi Ústredního ústavu geologického, 31: 374 pp. tabel