Hasło w Wikisłowniku Mniszek (Taraxacum F.H. Wigg.) – rodzaj bylin z rodziny astrowatych (Asteraceae). Liczy ponad 2000 gatunków na całej kuli ziemskiej. W Polsce występuje ok. 380 drobnych gatunków[3], rozpoznawanych tylko przez specjalistów. Gatunki te zebrane są w sekcje, które w popularnych opracowaniach opisane są jako gatunki zbiorowe[4]. Ze względu na pewne podobieństwo morfologiczne bywa mylony z mleczem.
Rodzaj ma zasięg kosmopolityczny – występuje na całym świecie. Największe zróżnicowanie gatunkowe występuje w strefie klimatu umiarkowanego oraz w górach[5].
Przeważnie są roślinami apomiktycznymi. Podstawowa liczba chromosomów x=8. Bardzo częste są triploidy. Zawierają sok mleczny.
Za kolebkę rodzaju Taraxacum uważany jest rejon Centralnej Azji, zaś na temat czasu powstania tego rodzaju istnieją dwie hipotezy, mówiące, że rodzaj wyewoluował w pierwszej połowie miocenu lub w kredzie[6].
Niezależnie od czasu i miejsca powstania, w dalszym różnicowaniu ważną rolę odegrały procesy hybrydyzacji i poliploidyzacji, których wynikiem było pojawienie się diplosporii z partenogenetycznym rozwojem zarodka i autonomicznym powstaniem bielma. Z kolei powstała apomiksja pomogła utrwalić liczne mieszańce i mutacje[6].
Taki obraz ewolucji jest dodatkowo zaciemniany przez to, że:
W efekcie wyciąganie wniosków na podstawie badań molekularnych jest bardzo trudne, zaś opieranie się na morfologii czy cytologii także może łatwo prowadzić do błędnych wniosków. Drugie założenie opiera się na założeniu, że najstarsze filogenetycznie są sekcje rozmnażające się wyłącznie w sposób płciowy i jednocześnie mające takie cechy prymitywne jak[6]:
W obrębie rodzaju wprowadzono podział na:
Pomiędzy plejstocenem a holocenem doszło do powstania mieszańców, które dały początek większości współczesnych sekcji. Przypuszcza się, że niektóre grupy apomiktyczne mogły powstać bez jakiegokolwiek udziału procesów płciowych, wyłącznie na drodze mutacji i apomiksji (np. Hamata)[6].
Polskie nazwy nawiązujące do głowy mnicha lub popa są kalką językową nazwy caput monachi, którą nadał Otto Brunfels w 1530. Bierze się ona z wyglądu dna koszyczka po zdmuchnięciu owoców – białego i nagiego, otoczonego wieńcem zeschłych listków okrywy, co przypomina tonsurę[7].
Rodzajowa nazwa naukowa Taraxacum pojawia się w piśmiennictwie średniowiecznym i pochodzi prawdopodobnie z arabskiego tharakchakon, co oznacza roślinę o gorzkim smaku. Innym możliwym źródłosłowem jest grecka nazwa zapalenia oczu – taraksis, na które miał być stosowany[7].
Hedypnois Scopoli
Taraxacum Zinn = Leontodon L.
Angiosperm Phylogeny Website adoptuje podział na podrodziny astrowatych (Asteraceae) opracowany przez Panero i Funk w 2002[8], z późniejszymi uzupełnieniami[9]. Zgodnie z tym ujęciem rodzaj Taraxacum należy do plemienia Cichorieae Lam. & DC., podrodziny Cichorioideae (Juss.) Chev. W systemie APG III astrowate są jedną z kilkunastu rodzin rzędu astrowców (Asterales), wchodzącego w skład kladu astrowych w obrębie dwuliściennych właściwych[1].
Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa astrowe (Asteridae Takht.), nadrząd astropodobne (Asteranae Takht.), rząd astrowce (Asterales Lindl.), rodzina astrowate (Asteraceae Dumort.), plemię Taraxaceae D. Don., rodzaj mniszek (Taraxacum F.H. Wigg.)[10].
W zależności od ujęcia taksonomicznego dotychczas wyróżniono 12 lub 13 sekcji:
MarcinM. Nowicki MarcinM. i inni, Taraxacum kok-saghyz (rubber dandelion) genomic microsatellite loci reveal modest genetic diversity and cross-amplify broadly to related species, „Scientific Reports”, 9 (1), 2019, DOI: 10.1038/s41598-019-38532-8, ISSN 2045-2322, PMID: 30760810, PMCID: PMC6374447 [dostęp 2019-02-26] (ang.). Mniszek (Taraxacum F.H. Wigg.) – rodzaj bylin z rodziny astrowatych (Asteraceae). Liczy ponad 2000 gatunków na całej kuli ziemskiej. W Polsce występuje ok. 380 drobnych gatunków, rozpoznawanych tylko przez specjalistów. Gatunki te zebrane są w sekcje, które w popularnych opracowaniach opisane są jako gatunki zbiorowe. Ze względu na pewne podobieństwo morfologiczne bywa mylony z mleczem.
