No special status.
IUCN Red List of Threatened Species: endangered
In some areas, this shark is considered to be a nuisance because it gets tangled in floating nets while basking on the surface. Occasionally, they have been known to ram small boats, presumably by accident.
This fish was once used for its liver oil and was thus virtually endangered for some time. It is still used in lesser amounts for fish meal and animal feed.
To capture food, this shark swims with its mouth open widely, gillrakers straining plankton from the water. The absence of basking sharks in the winter has led to the belief that they hibernate in deep waters until the following summer and, since they lose their gill rakers in winter, possibly cease to feed during this time.
North and South Atlantic and Pacific Oceans.
Biogeographic Regions: oceanic islands (Native ); atlantic ocean (Native ); pacific ocean (Native )
Basking sharks inhabit subpolar and temperate seas moving southward during the winter. They prefer surface waters of the open sea, straying inland only to breed in the summer.
Aquatic Biomes: coastal
Average lifespan
Status: captivity: 32 years.
The basking shark has a conical snout, enormous gills, dark bristle-like gill rakers, and a crescent-shaped tail. Teeth are small and numerous(about one hundred per row) with a single conical cusp usually curved backwards, and similar in both jaws. Color is grayish brown to black above, often with blotches of a lighter color, and pale with blotches on the belly. Average size of this shark ranges from 7-9 m.
Average mass: 3900 kg.
Other Physical Features: bilateral symmetry
Average mass: 2.2e+06 g.
Basking sharks are believed to be ovoviviperous. Females mature at 4-5m. Embryos supposedly measure between 1.5-1.8m in length.
Average age at sexual or reproductive maturity (male)
Sex: male: 2920 days.
Average age at sexual or reproductive maturity (female)
Sex: female: 4197 days.
El pexe momu, pexe bobu o pexe d'agua mala (Cetorhinus maximus) ye una especie d'elasmobranquiu lamniforme de la familia Cetorhinidae.[2] Ye'l segundu pexe más grande del mundu y algama los 10 metros de llargor y los cuatro tonelaes de pesu.[2] Anque la so figura recuerda a la d'un tiburón cazador, con forma hidrodinámica y focicu agudu, aliméntase peñerando l'agua. Nada cola boca abierta hasta faela redonda y peñera l'agua al traviés d'unes inmenses branquies. Muévese bien adulces.
Acolumbraos de cutiu cerca de les costes, los momos son un oxetivu frecuente de los ecoturistes, pues vense davezu na superficie y amás son bien tolerantes cola presencia del home, polo qu'éstos van al alcuentru d'aquéllos nun curtiu viaxe en bote. Al igual que delles especies de tiburones, los momos, especialmente polos factores enantes citaos, fueron oxetu d'una intensa caza per parte de pescadores. El so enorme tamañu convertíalos, nel pasáu, n'animales altamente rentables pa los barcos de pesca comercial; unu solu d'ellos puede xenerar hasta una tonelada de carne y 400 llitros d'aceite, y el so fégadu, ricu en vitamines, puede representar hasta'l 25% del pesu total del animal. Pol so gran persecución y esplotación nel pasáu, los pexes momos tán agora protexíos por llei na mayoría de los países.
El momu ye un tiburón peláxicu que suel visitar con frecuencia zones costeres, pudiendo atopase a lo llargo de tol mundu, dende les faces polares hasta océanos tropicales, principalmente nes superficies de les plataformes continentales, magar prefier agües fríes, davezu ente los 8 y los 14 °C. Suel acolumbrase en zones próximes a les costes y ye habitual qu'enfusen en bahíes y cais. El pexe momu busca'l so alimentu ente grandes concentraciones de plancton n'agües pocu fondes y suel vese davezu nadar na superficie. Son tiburones de vezos migratorios, que percuerren enormes distancies nel océanu, siguiendo los cambeos estacionales, anque s'ignora con exactitú les estayes que visita nos sos llargos desplazamientos. Pel iviernu pueden pasar llargues temporaes cerca de los fondos marinos, a cientos o miles de metros de fondura, buscando fontes d'alimentu.
El pexe momu ye ún de los mayores pexes conocíos, ocupando'l segundu llugar en tamañu tres el tiburón ballena. El mayor espécime midíu con exactitú atrapóse nuna rede de pesca na bahía de Fundy, Canadá, en 1851. Tenía un llargor total de 12,27 m y pesaba aproximao nueve tonelaes. Existen noticies en Noruega del avistamientu de tres pexes momos en redol a los 12 m de llargor, pero tienen de ser consideraos exemplares dudosos porque na mesma zona nunca se pescaron exemplares de tan gran tamañu. De normal, el pexe momu suel midir un llargor ente 6 y 8 metros, anque hai especímenes que devasen los 10 m o más, pero dempués de décades d'intensa pesca, los avistamientos d'exemplares de mayor tamañu son pocu frecuentes.
Estos tiburones tienen la típica forma de cuerpu en fusu (lamniformes) y suelen confundise de cutiu colos grandes tiburones blancos. Los dos especies pueden estremase fácilmente ente sigo pela gran boca cavernosa del pexe momu (nos mayores exemplares d'un diámetru superior a 1 m), abierta cuasi costantemente mientres naden con lentitú, penerando'l plancton del que s'alimenten. Tienen llargues y más evidentes fisures de les agalles, que cuasi arrodien la cabeza, güeyos pequeños y menor promediu de circunferencia de contorna, anque sí mayor llargor total. Mentanto que los tiburones blancos tienen llargues fileres de dientes serruchaos, los de los tiburones pelegrinos son muncho más pequeños (5-6 mm) y en forma de gabitu, siendo realmente funcionales namái les 3 o 4 files del quexal cimeru y les 6 o 7 fileres de la inferior.
Otra distintiva carauterística del pexe momu inclúi un gran pedúnculu caudal, pelleyu rugosu de fuerte testura y una fina capa de mucosa que segreguen sobre la so piel. Tien un prominente focicu daqué curvu (claramente visible nos especímenes más nuevos), y una gran aleta caudal. Nos grandes individuos, l'aleta dorsal apaez con frecuencia creando un cercu percima de la superficie.
La so coloración puede ser bien variable (y probablemente depende de les condiciones d'observación y del estáu del animal en sí): davezu, presenten dorsalmente un color marrón escuru a negru o negru azuláu, diliéndose ventralmente nun blancu abuxáu. Los momos suelen tener marques nel pelleyu, posiblemente polos sos frecuentes alcuentros con llamprees y otros tiburones. El fégadu del pexe momu constitúi del 20 al 25% del so pesu corporal, estendiéndose a tolo llargo del so cuévanu abdominal y créese que desempeñen un importante papel na flotabilidá y la regulación al llargu plazu del so almacenamientu d'enerxía. Nes femes, namái l'ovariu derechu paez ser totalmente funcional, lo que constitúi una traza única ente los escualos.
El pexe momu ye un animal que s'alimenta pasivamente, peñerando zooplancton, pexes pequeños ya invertebraos a razón 2.000 tonelaes d'agua per hora.
A diferencia del tiburón bocagrande (Megachasma pelagios) y del tiburón ballena (Rhincodon typus), el pexe momu nun paez buscar viviegamente'l so sustentu, pero sí tienen grandes bulbos olfatorios que pueden empobinalu na direición correcta. A diferencia d'otros grandes filtradores de plancton, el so métodu d'alimentación consiste namái n'introducir pasivamente l'agua emburriao al traviés de les branquies cuando nada, mentato'l bocagrande o'l tiburón ballena puede absorber direutamente l'agua al traviés de les sos branquies siguiendo cursos semipredeterminados.
Los estudios realizaos en 2003 desmintieron la idea de que los pexes momos enviernen y demostraron que permanecen más o menos activos mientres tol añu. Pel iviernu, los pexes momos treslládense a agües abisales (fondures d'hasta 900 m o más) y aliméntense de grandes concentraciones de plancton en zones bien fondes. Exemplares marcaos, siguíos per satélite, confirmaron que los tiburones pelegrinos muévense miles de kilómetros mientres los meses d'iviernu, buscando grandes concentraciones de plancton abisal.
Los tiburones pelegrinos aliméntense n'ocasiones cerca de la superficie, calteniendo la boca abierta de par en par, mientres disponen verticalmente abiertes totalmente les sos agalles. Trátase d'un movimientu lentu, non mayor de dos nuedos de velocidá, y nun traten de refugar averase a los barcos (a diferencia de los grandes tiburones blancos que s'amuesen roceanos). Son totalmente inofensivos pa los seres humanos, que naden al so alredor, y nun suelen empresta-yos nenguna atención.
Los pexes momos son animales gregarios y formen segregaciones estremaes por sexu, polo xeneral en pequeños grupos de tres o cuatro individuos, anque n'ocasiones pudieron acolumbrase hasta 100 pexes momos nadando xuntos. Paecen siguir indicaciones visuales, pues anque'l pexe momu tien güeyos bastante pequeños pal so tamañu, éstos tán dafechu desenvueltos y pueden inclusive inspeccionar visualmente barcos, posiblemente porque pueden confundilos colos sos propios conxéneres. Créese que les femes avecen a buscar agües pocu fondes pa dar a lluz les sos críes.
Estos pexes tienen pocos depredadores, pero conozse que les orques y los tiburones tigre pueden alimentase dacuando d'ellos, según les yá mentaes llamprees, magar que ye pocu probable que seyan capaces de travesar la gruesa piel d'estos tiburones.
A pesar de que'l pexe momu ye grande y lentu, informóse d'exemplares saltando fuera de l'agua, anque s'ignora'l por qué d'esti comportamientu. Dellos especialistes argumenten, ensin base probada, que puede ser debíu al intentu del animal por desentemangase de parásitos esternos xuntaos al so pelleyu.
Los pexes momos son ovovivíparos: los embriones desarróllense de güevos que nun salen del interior del abdome de la madre, magar que les femes nun tienen llibradures. Los fetos aliméntense de los óvulos ensin fertilizar nel interior de la madre, un comportamientu conocíu como oofagia. Créese que la xestación toma más d'un añu (puede inclusive qu'hasta 2 o 3), desconociéndose con seguridá'l númberu de fetos que nacen vivos, anque cuando nacen yá tán dafechu desenvueltos, algamáu de 1,5 a 2 m. de llargor. Namái existe constancia de la captura d'una fema embarazada, en que'l so interior fueron descubiertos 6 fetos entá por nacer.
Créese qu'el apareamientu produzse a principios de la estación templada y el partu a finales del branu, dada la observación en dambes feches d'intensu movimientu de femes nes proximidaes d'agües costeres pocu fondes.
Les aparentemente inútiles fileres de dientes nos quexales de los momos pueden desempeñar un importante papel antes de la nacencia, porque'l momu aliméntase d'óvulos ensin fertilizar nel úteru, anque namái se trata d'una especulación por demostrar.
Igualmente, podríen tratase de dientes que tienen una utilidá non funcional n'actividaes amestaes al cortexu y la reproducción.
Históricamente, el pexe momu foi un elementu básicu de la pesca industrial en delles estayes d'agües fríes n'altes llatitúes, por cuenta de la so lenta velocidá de natación, la so naturaleza inofensiva y l'abondosa presencia d'exemplares nel pasáu. Comercialmente, el momu emplegóse pa finalidaes bien distintes: carne pa l'alimentación (hákarl) y farina de pexe, incluyendo distintos usos del pelleyu y de los sos grandes fégados (que tien un altu conteníu n'aceites). Anguaño, pésquense principalmente poles sos aletes (pa cocinar sopa d'aleta de tiburón). Otres partes del animal (por casu, cartílagu de tiburón) tamién s'utilicen na medicina tradicional china y ye consideráu, ensin fundamentu científicu dalgunu, como un afrodisíacu en Xapón.
Como resultáu del rápidu amenorgamientu de los exemplares, el pexe momu tópase parcialmente protexíu y el comerciu de los sos productos ta acutáu o prohibíu en munchos países. Tán protexíos ensembre nel Reinu Xuníu, Malta y EE. UU. según en gran parte de les agües del Océanu Atlánticu y grandes zones del Mediterraneu. La pesca de tiburones pelegrinos ye tamién illegal en Nueva Zelanda.
Nos últimos años, tán prodigándose los safaris fotográficos nos que los nadadores s'averen a ellos con absoluta tranquilidá, dada la naturaleza inofensivu y tolerante de los pexes momos colos buzos y les embarcaciones, lo cual constitúi una importante fonte d'ingresos turísticos n'estayes davezu ablayaes y ensin grandes recursos económicos.
En delles ocasiones nel pasáu sieglu, dellos calabres de grandes pexes momos pelegrinos confundiéronse davezu con grandes culiebres de mar o inclusive con plesiosaurios prehistóricos. Otros exemplares en descomposición identificáronse más tarde como pexes momos, como nel avistamientu de la bisarma de Stronsay y nel casu del Zuiyo Maru.
El pexe momu, pexe bobu o pexe d'agua mala (Cetorhinus maximus) ye una especie d'elasmobranquiu lamniforme de la familia Cetorhinidae. Ye'l segundu pexe más grande del mundu y algama los 10 metros de llargor y los cuatro tonelaes de pesu. Anque la so figura recuerda a la d'un tiburón cazador, con forma hidrodinámica y focicu agudu, aliméntase peñerando l'agua. Nada cola boca abierta hasta faela redonda y peñera l'agua al traviés d'unes inmenses branquies. Muévese bien adulces.
Acolumbraos de cutiu cerca de les costes, los momos son un oxetivu frecuente de los ecoturistes, pues vense davezu na superficie y amás son bien tolerantes cola presencia del home, polo qu'éstos van al alcuentru d'aquéllos nun curtiu viaxe en bote. Al igual que delles especies de tiburones, los momos, especialmente polos factores enantes citaos, fueron oxetu d'una intensa caza per parte de pescadores. El so enorme tamañu convertíalos, nel pasáu, n'animales altamente rentables pa los barcos de pesca comercial; unu solu d'ellos puede xenerar hasta una tonelada de carne y 400 llitros d'aceite, y el so fégadu, ricu en vitamines, puede representar hasta'l 25% del pesu total del animal. Pol so gran persecución y esplotación nel pasáu, los pexes momos tán agora protexíos por llei na mayoría de los países.
El tauró pelegrí (Cetorhinus maximus) és el segon peix més gran del món, després del tauró balena. És una espècie cosmopolita, es troba als mars temperats de tot el món. Té un moviment lent. També se'l coneix amb el nom de escanyabots[1]
De la mateixa manera que els altres taurons de gran mida, els taurons pelegrí es troben en perill d'extinció, ja que presenten una reduïda capacitat de recuperació i són víctimes de la sobrepesca, que es dóna per l'elevada demanda d'aletes, pell i òrgans de taurons.
El tauró pelegrí és un tauró costaner-pelàgic que es troba arreu del món des de les aigües boreals fins a les temperades al voltant de les plataformes marines continentals, en ambdós hemisferis. Prefereix les aigües que es troben entre els 8 i els 14 °C (46 i 57 °F). Apareix fins a fondàries de 570 metres. Sovint s'observa a prop de terra i pot entrar a badies tancades. El tauró seguirà les concentracions de plàncton en les columnes d'aigua. Són espècies molt migratòries seguint les estacions. S'ha observat amb freqüència durant la primavera i l'estiu a les costes d'Espanya, França i l'oest d'Itàlia.
El tauró pelegrí és un dels taurons més grans coneguts, el segon, únicament superat pel tauró balena. L'exemplar acuradament mesurat més llarg fou capturat a la Badia de Fundy, Canadà l'any 1851. La seva longitud total fou de 12,27 metres, i pesava unes 16 tones. Hi ha constància de tres taurons per sobre de 12 m a Noruega, però es consideren dubtosos. Normalment els taurons pelegrins mesuren entre 6 metres i una mica per sobre dels 8 m. Alguns exemplars sobrepassen els 9 o fins i tot els 10, però després d'anys d'intensa pesca, els exemplars d'aquesta mida han esdevingut extremadament rars.
És un dels taurons més característics de tots. La seva gran massa corporal, les enormes ganyes i l'aleta caudal en forma de mitja lluna ajuden a distingir-lo d'altres espècies. Té el morro de forma cònica i les brànquies llargues, modificades per tal de filtrar el menjar. La desproporcionada boca s'estén més enllà dels seus petits ulls i conté dents ben petites.
La seva superfície dorsal és d'un típic color marró grisenc però pot variar del gris fosc a gairebé negre. La superfície ventral acostuma a ser del mateix color, lleugerament emblanquinada.
Aquests enormes peixos presenten centenars de petites dents. Aquestes, al centre de les mandíbules, són baixes i triangulars mentre que la dels costats són més còniques i lleugerament corbades. Hi ha un ampli espai al centre de la mandíbula superior amb només dents dispersades.
El tauró pelegrí és un filtrador passiu, alimentant-se de zooplancton, petits peixos i invertebrats de l'aigua amb una taxa de més de 2000 tones d'aigua per hora.[2] A diferència del tauró balena, el tauró pelegrí no busca la seva presa, sinó que posseeix uns bulbs olfactoris molt desenvolupats que l'orienten en la direcció correcta per tal de trobar l'aliment.
Tot i que els taurons pelegrins sovint han sigut vistos a prop de terra en badies tancades durant els mesos més calents, són altament migratoris i semblen desaparèixer totalment durant la tardor i l'hivern (quan el plàncton manca a la superfície). Durant tot aquest període romanen en les aigües profundes. Existeix la hipòtesi que potser hivernen i deixen de filtrar aliment.
S'alimenten a la superfície o prop d'ella amb les seves boques àmpliament obertes i les brànquies filtradores erectes. Són taurons de moviment lent i no intenten evadir les embarcacions (a diferència dels taurons blancs).
Els taurons pelegrins són animals socials i formen grups segregats pel sexe, normalment en grups petits (3 a 4 individus) però en consten de fins a 100 individus.
Tot i que es pensa que el tauró pelegrí és gran i lent pot rompre a la superfície i saltar completament fora de l'aigua. Aquest comportament pot ser un intent d'eliminar els paràsits o comensals.
Els taurons pelegrins són ovovivípars: el desenvolupament de l'embrió depèn de l'ou, i no hi ha connexió placental. Es creu que el període de gestació dura entre 12 i 36 mesos, per a un petit nombre de cries que neixen completament desenvolupades, mesurant d'1,5-2 m. L'interval entre llodrigades pot oscil·lar entre dos i quatre anys. Només s'ha pogut capturar una femella embarassada, que portava 6 cries a punt de néixer.
S'estima que els taurons pelegrins arriben a la maduresa entre els 12 i els 16 anys pels mascles i fins als 20 anys per les femelles, amb una longitud entre 4,5 a 6 m.
La longevitat és probable que sigui de fins a 50 anys.
Els taurons pelegrí tenen pocs depredadors, però se sap que les orques i els taurons tigre s'alimenten d'ells. Consten alguns casos de taurons blancs que n'han devorat els cadàvers.
La seva gran mida els fa animals molt rentables pels vaixells de pesca comercial. Un tauró pelegrí pot proporcionar una tona de carn i 400 litres d'oli, el seu fetge, ric en vitamines, pot representar fins al 20% del pes total del tauró.
Aquests peixos són un important reclam per l'ecoturisme.
Com a resultat de la ràpida disminució en el nombre de taurons pelegrins, han sigut protegits i prohibida la comercialització dels seus productes en nombrosos països. Està protegit al Regne Unit, Malta, Florida i l'oceà Atlàntic. A Nova Zelanda pescar taurons pelegrins és il·legal.
Els taurons pelegrins no són considerats perillosos per l'observador passiu i en general són tolerants a la presència de bussos i vaixells. Tot i això, la seva mida i força han d'ésser respectades (consten casos de taurons que atacaren embarcacions després de ser arponejats). A més a més, s'ha d'evitar el contacte amb la seva pell, ja que se sap que els seus llargs denticles dèrmics poden infligir danys als bussos i científics.
Des de l'any 1996 el tauró pelegrí es considera com a vulnerable. En diverses regions aquests animals han vist reduïdes molt ràpidament les seves poblacions com a resultat de breus explotacions pesqueres, seguides per una recuperació molt lenta o inexistent. Actualment els taurons pelegrins estan protegits per la llei en determinades aigües territorials, inclòs el Mar Mediterrani segons es va acordar a la Convenció de Barcelona. L'any 1984 Compagno considerà que aquests taurons són extremadament vulnerables a la pesca dirigida i a la pesca incidental, potser més que la majoria de taurons, per la seva reduïda taxa de creixement, pel temps de gestació i maduració llargs, per la baixa fecunditat i probablement per la mida petita de les poblacions existents.
La captura incidental es registra principalment en xarxes fixes i d'arrossegament i és més habitual en aigües costaneres. Es donen naturalment en una superfície major que la pesca dirigida. Els taurons pelegrins capturats d'aquesta manera durant la pesca d'altres espècies són suficientment resistents com per a poder ésser alliberats, aparentment sense lesions en diverses ocasions, potser fins i tot després d'haver estat tres hores en la coberta del vaixell. Tot i així, per l'elevat valor de les seves aletes al mercat els pescadors no els solen alliberar sinó que els maten.
En nombroses ocasions s'ha pensat que cadàvers "inflats" recuperats per embarcacions o trobats a la costa pertanyien a serps marines o plesiosaures. Més tard s'han identificat com a restes en descomposició de taurons pelegrins, com per exemple la bèstia de Stronsay i el cas de Zuiyo Maru.
Moltes llengües tenen diversos noms comuns per a designar aquests animals, alguns d'aquests són els següents.
anglès: Basking shark o Elephant shark
portuguès: Cação-peregrino-argentino
francès: Éléphant de mer
japonès: Ubazame
El tauró pelegrí (Cetorhinus maximus) és el segon peix més gran del món, després del tauró balena. És una espècie cosmopolita, es troba als mars temperats de tot el món. Té un moviment lent. També se'l coneix amb el nom de escanyabots
De la mateixa manera que els altres taurons de gran mida, els taurons pelegrí es troben en perill d'extinció, ja que presenten una reduïda capacitat de recuperació i són víctimes de la sobrepesca, que es dóna per l'elevada demanda d'aletes, pell i òrgans de taurons.
Pysgodyn mwyaf y byd yn ail i'r morgi morfilaidd yw'r heulforgi (Cetorhinus maximus).
Pysgodyn mwyaf y byd yn ail i'r morgi morfilaidd yw'r heulforgi (Cetorhinus maximus).
Žralok veliký (Cetorhinus maximus) je velký kosmopolitní druh žraloků. Je to druhá největší paryba po žraloku obrovském. Jedná se o pomalý druh, výjimečně plavající rychleji než 5 km/h.
Stejně jako ostatní velké druhy žraloků je žralok veliký ohrožen vyhynutím kvůli své nízké odolnosti[zdroj?] a nadměrnému lovu pro jeho ploutve, maso i orgány.
Žralok veliký je pobřežní žralok, který se vyskytuje po celém světě, ve studených i v teplých vodách u pevninských mělčin. Lze se s ním setkat ve všech oceánech mírného pásma. Preferuje teplotu vody od 8 do 14 °C. Je to vysoce stěhovavý druh.[2]
Žralok veliký je jeden z největších známých druhů žraloků. Největší exemplář byl chycen do sítě na sledě v zátoce Fundy v Kanadě v roce 1851. Jeho celková délka činila 12,27 metrů a hmotnost se odhaduje asi na 19 tun.[3] Některé exempláře dnes přesahují 9 nebo dokonce 10 metrů, ale po letech intenzivního rybolovu se staly vzácností.
Tento žralok může žít samotářsky nebo i ve skupinách, které mají obvykle 20 až 30 jedinců.[4]
Dožívá se obvykle věku kolem 50 let.
Potravu přijímá pasivně pomocí žaberních filtrů, jimiž filtruje zooplankton, malé ryby a jiné, bezobratlé živočichy. Za hodinu může přefiltrovat okolo 2000 m3 vody.[5] Kvůli potravě pobývá u hladiny, kde je jí nejvíce. V zimě je ponořen v hloubce až 1 km, kde mu z důvodu nedostatku potravy zakrní filtrační ústrojí. Pro výživu v tomto období používá tuky, které dříve nashromáždil. Na konci zimy se filtrační ústrojí obnoví .[4]
Žralok veliký je vejcoživorodý.[4] Embryo je v prvním stádiu závislé na žloutkovém váčku, ale později se živí neoplodněnými vajíčky produkovanými matkou. Tento jev se nazývá oofagie. Délka březosti není přesně známa, ale předpokládá se doba okolo jednoho roku. V jednom vrhu rodí 1 až 2 mláďata, která měří 1,5 – 2 m.[4] Je znám případ samice, která byla při vylovení březí a nosila 6 nenarozených mláďat.[6]
V tomto článku byly použity překlady textů z článků Basking shark na anglické Wikipedii a Długoszpar na polské Wikipedii.
Obrázky, zvuky či videa k tématu žralok veliký ve Wikimedia Commons
Galerie žralok veliký ve Wikimedia CommonsŽralok veliký (Cetorhinus maximus) je velký kosmopolitní druh žraloků. Je to druhá největší paryba po žraloku obrovském. Jedná se o pomalý druh, výjimečně plavající rychleji než 5 km/h.
Stejně jako ostatní velké druhy žraloků je žralok veliký ohrožen vyhynutím kvůli své nízké odolnosti[zdroj?] a nadměrnému lovu pro jeho ploutve, maso i orgány.
Der er for få eller ingen kildehenvisninger i denne artikel, hvilket er et problem. Du kan hjælpe ved at angive troværdige kilder til de påstande, som fremføres i artiklen.
Brugden (Cetorhinus maximus) er verdens næststørste haj og fisk, kun overgået af hvalhajen. Brugden er ganske harmløs for mennesker, da den lever af plankton. Den kan blive helt op til 10 meter lang. Den optager føde ved at åbne sit enorme gab og suge vand ind, hvorefter føden bliver filtreret fra, og vandet ledes ud gennem gællerne. Brugden kan findes i Danmark i de store farvande.
Mange formodede "søslangekadavere" har vist sig at være brugdekadavere, hvor kun snuden og rygsøjlen er intakt.
Brugden har som voksen normalt en kropslængde fra 6,70 meter til 8,80 meter og kan maksimalt blive op til 10 meter lang. Dens olieholdige lever udgør omkring 25 procent af dens kropvægt, der gør dens opdrift i vandet muligt. Farvingen er næsten ensfarvet mørkegrå, gråbrun til sort, hvorved ryggen er mørkere end undersiden. Ofte har den på ryggen, på kropssiderne og på hovedets underside lyse og mørke pletter, også finnerne er farvet mørkegrå, mens ungdyrene er hvide med en skarp afgrænsning til de overfor mørke områder. Meget sjældent kan der forekomme albinisme.
Brystfinnerne er meget brede. Den har to rygfinner, hvoraf den første er lidt større end den anden.Foruden dem besidder den også er par mavefinner, en analfinne, som cirka har den samme størrelse som den anden rygfinne, og en halvmåne lignende halefinne.
Snuden er konisk-spids og langstrakt og rager langt over munden; også over og underkæbens talrige i flere rækker stående enkeltspidsede tænder er små og buede. Øjnene og sprøjteåbningen er lille. Brugdens mest påfaldende kendetegn er, foruden sin størrelse, de fem par store gællespalter.
Der er for få eller ingen kildehenvisninger i denne artikel, hvilket er et problem. Du kan hjælpe ved at angive troværdige kilder til de påstande, som fremføres i artiklen. Brugden (Cetorhinus maximus) er verdens næststørste haj og fisk, kun overgået af hvalhajen. Brugden er ganske harmløs for mennesker, da den lever af plankton. Den kan blive helt op til 10 meter lang. Den optager føde ved at åbne sit enorme gab og suge vand ind, hvorefter føden bliver filtreret fra, og vandet ledes ud gennem gællerne. Brugden kan findes i Danmark i de store farvande.
Mange formodede "søslangekadavere" har vist sig at være brugdekadavere, hvor kun snuden og rygsøjlen er intakt.
Der Riesenhai (Cetorhinus maximus) ist mit einer Körperlänge bis zu zehn Metern und einem Gewicht bis zu rund vier Tonnen nach dem Walhai der zweitgrößte bekannte Fisch der Erde. Wie der Walhai ernährt sich auch der Riesenhai von Plankton. Im Gegensatz zum Walhai, der das Wasser einsaugt und durch seine Kiemenreusen filtriert, schwimmt der Riesenhai mit geöffnetem Maul und lässt so das Wasser durch die Kiemen strömen. Mit dieser Methode ist er in der Lage, rund 1800 Tonnen Wasser in der Stunde nach Nahrung zu filtern.
Er ist die einzige Art der gleichnamigen Familie innerhalb der Makrelenhaiartigen (Lamniformes), zu denen einige der größten und bekanntesten Arten räuberischer Haie wie etwa der Weiße Hai, die Makohaie und die Heringshaie gehören.
Medial und umgangssprachlich wird der Begriff Riesenhai oft für andere sehr große Arten und Individuen der Haie verwendet, etwa für den Megalodon.[1]
Der Riesenhai erreicht als erwachsenes Tier normalerweise eine Körperlänge von 6,70 bis 8,80 Metern und kann maximal bis zu 10 Meter,[2] nach anderen Quellen auch 12 Meter[3][4] lang werden. Er ist damit nach dem Walhai (Rhincodon typus) die zweitgrößte Hai- und zugleich Fischart der Erde. Rund 25 Prozent des Körpergewichtes des Riesenhais macht die ölhaltige Leber aus, die den Tieren den Auftrieb im Wasser ermöglicht.[5] Die Färbung ist fast einfarbig dunkelgrau, graubraun bis schwärzlich, wobei der Rücken dunkler als die Unterseite ist. Häufig besitzen die Tiere helle bzw. dunkle Flecken auf dem Rücken und den Körperseiten, außerdem unterhalb des Kopfes.[2] Auch die Flossenunterseiten sind dunkelgrau gefärbt, bei Jungtieren sind sie allerdings weiß mit einer scharfen Abgrenzung gegenüber den dunklen Bereichen. In sehr seltenen Fällen kann Albinismus auftreten.[6]
Die Brustflossen sind sehr breit. Der Riesenhai hat zwei Rückenflossen, von denen die erste die zweite deutlich überragt und hinter dem freien hinteren Ende der Brustflossen ansetzt. Außerdem besitzt er ein Paar Bauchflossen, eine Analflosse, die fast genau so groß ist wie die zweite Rückenflosse, und eine mondsichelartige Schwanzflosse mit breiten Seitenkielen auf dem Schwanzflossenstiel und einem sehr langen oberen Lobus, während der untere etwas kürzer ist (heterozerke Schwanzflosse).[6] Die Flosse ist an der oberen Spitze deutlich eingekerbt.[2]
Die Schnauze ist konisch-spitz und langgezogen und ragt weit über das Maul hinaus; die zahlreichen und mehrreihig stehenden einspitzigen Zähne des Ober- und des Unterkiefers sind sehr klein und gebogen. Sowohl die Augen als auch die Spritzlöcher sind sehr klein. Das auffälligste Merkmal des Riesenhais sind, neben seiner Größe, die fünf Paare riesiger Kiemenspalten, die seinen Körper hinter dem Kopf wie einen Kragen umgeben und sich an der Körperober- und -unterseite fast treffen. An der Innenseite sind die Kiemenbögen mit Reusen aus modifizierten Zähnen in einer Schleimhaut ausgestattet, die der Ernährung dienen.[6]
Riesenhaie kommen in beiden Hemisphären vor. Sie bevorzugen kalte bis mäßig warme Gewässer, wo sie dem jeweiligen Planktonangebot folgen. Auf der Grundlage von Sichtungen, die in der Regel in Küstennähe erfolgten, wurde ihre Verbreitung bisher auf die küstennahen und pelagischen Bereiche des Atlantischen Ozeans (Neufundland bis Florida, südliches Brasilien und Argentinien, Südafrika, Mittelmeer, Nordsee, Norwegen und Island) und des Pazifiks (Japan, Korea, China, die Südküste Australiens, Neuseeland, Tasmanien, Chile, Peru, Ecuador und Golf von Kalifornien bis zum Golf von Alaska) eingeschränkt.[2] Die Haie dringen bei ihrer Nahrungssuche auch in Buchten und Ästuare vor.
Die Lebensweise der Riesenhaie ist bisher nur sehr wenig erforscht, insbesondere über die Fortpflanzung, das Wanderverhalten und die sozialen Strukturen innerhalb der Haischulen liegen nur sehr wenige Beobachtungen vor. Sie sind tagaktiv und ausdauernde, langsame Schwimmer, die mitunter lange Wanderungen unternehmen. Sie kommen einzeln oder auch in Gruppen (Schulen) von bis über 100 Tieren vor. Gelegentlich teilen sich die Gruppen in gleichgeschlechtliche Gruppen mit Individuen etwa gleichen Alters auf.[6]
Der Riesenhai ernährt sich ebenso wie der Walhai von Zooplankton, also kleinen tierischen Organismen, die im freien Wasser treiben (vor allem Kleinkrebse, Flügelschnecken, Fischeier und -larven). Zur Nahrungsaufnahme schwimmt er häufig nahe der Wasseroberfläche und filtriert mit weit geöffnetem Maul und langsam schwimmend das Plankton aus dem Wasser, das sich an den Reusen der Kiemen verfängt und dann abgeschluckt wird. Die Kleinkrebse und anderen Planktonorganismen verfangen sich in den schleimbedeckten Reusenzähnen und werden beim Schließen des Mauls in den Schlund gespült. Mit dieser Methode ist der Riesenhai in der Lage, rund 1800 Tonnen Wasser in der Stunde nach Nahrung zu filtern, wobei ein ausgewachsener Riesenhai bis zu 500 Liter Zooplankton zur Ernährung am Tag braucht.[7]
Die Reusen werden in regelmäßigen Abständen von etwa vier bis fünf Monaten abgeworfen und durch neue ersetzt. Unklar ist, ob dies mit einer Fastenzeit der Haie einhergeht, während der sich die Tiere in tiefere Wasserschichten zurückziehen.[7] Die Vermutung, dass die Tiere eine Art von Winterschlaf in der Phase halten, in der sie ihre Kiemenreusen erneuern, konnte allerdings widerlegt werden.[8]
Eine auf drei Jahre angelegte Studie der Marine Biological Association in Plymouth im Jahr 2002, bei der insgesamt 21 Riesenhaie mit Satellitensendern ausgestattet wurden, zeigte, dass sie bei der Suche nach Nahrung große Strecken auch auf dem offenen Meer zurücklegen und dabei eine Wassertiefe von über 700 Metern erreichen. Gelegentlich überqueren sie bei den bis zu 9000 Kilometer langen Strecken sogar den Äquator und sind während der Wintermonate äußerst aktiv, wie eine Untersuchung der Massachusetts Division Of Marine Fisheries im Jahr 2009 ergab.[8] Während sie im Sommer in Oberflächennähe nach Nahrung suchen, folgen sie den Planktonschwärmen auf der Nordhalbkugel in den Monaten vom November bis zum März in größere Tiefen unterhalb des Kontinentalschelfs, in denen sich zu dieser Zeit große Mengen Zooplankton aufhalten.[3]
Während der Balz folgen die Männchen den Weibchen, um sich mit ihnen zu paaren.[7] Bei der Paarung platziert das Männchen seine Brustflossen über die erste Rückenflosse des Weibchens, während er die Klaspern in die Kloake einführt.[6] Dabei reibt die raue Haut der Partner gegeneinander, was bei beiden Geschlechtern zu Abschürfungen der Hautpartien im Bereich der Kloake führt. Aufgrund der Untersuchung von Narbenbildungen in der Vagina der Weibchen wird angenommen, dass es in einer Paarungssaison zu Mehrfachpaarungen mit verschiedenen Männchen kommt.[7] Die Spermien der Männchen liegen in Paketen, den Spermatophoren, mit einem Durchmesser von etwa drei Zentimeter vor. Bei der Begattung werden etwa 15 Liter Sperma in das Weibchen übertragen.[9] Die Weibchen besitzen zwei Eierstöcke, von denen jedoch nur der rechte ausgebildet ist, in dem dann die reifen Eier produziert werden.[9] Nach der Befruchtung entwickeln sich die befruchteten Eier im Uterus des Weibchens.
Die trächtigen Weibchen sondern sich von den Haigruppen ab und entfernen sich von den Küstengewässern. Angenommen wird eine Tragzeit von mehr als einem Jahr.[7] In der Regel werden noch nicht geschlechtsreife und nicht trächtige Weibchen deutlich häufiger gefangen und gesichtet als trächtige Weibchen, und auch das Verhältnis zwischen Männchen und Weibchen ist deutlich in Richtung der Weibchen verschoben.[2]
Riesenhaie gebären lebende Junge, die aus Eiern schlüpfen, die im Mutterleib bebrütet worden sind und sich bereits vor der Geburt öffnen; sie sind somit ovovivipar. Vor der Geburt ernähren sich die Jungtiere wahrscheinlich oophag, also durch unbefruchtete Eier der Mutter. Ob es beim Riesenhai zu der von verwandten Haiarten bekannten Adelphophagie kommt, ist nicht bekannt. Der Wurf besteht aus wenigen Jungtieren, allerdings ist bislang nur ein Wurf mit 6 Jungtieren tatsächlich dokumentiert. Neugeborene Riesenhaie haben wahrscheinlich eine Körperlänge von 1,5 bis 1,8 Metern.[2][3]
Die Geschlechtsreife erreichen die sehr langsam wachsenden Tiere wahrscheinlich bei einer Körperlänge von 5,70 Metern bei den Männchen und 8 Metern bei den Weibchen.[2][3]
Als Fressfeind der Riesenhaie ist nur der Schwertwal bekannt.[10] Es wird davon ausgegangen, dass nur sehr wenige Räuber Riesenhaie jagen und erbeuten. Von Weißen Haien wurde berichtet, dass sie das Aas der Haie fressen.[3]
Unter den Parasiten sind bislang vor allem die Ektoparasiten erforscht, also diejenigen, die an der Außenhaut der Haie parasitieren. Dabei spielen vor allem Meerneunaugen (Petromyzon marinus) eine wichtige Rolle, die sich in der Haut der Haie verbeißen, ohne diese allerdings zu durchdringen. Auch der Zigarrenhai (Isistius brasiliensis), der dafür bekannt ist, dass er mit Hilfe seines Gebisses aus Großfischen und Meeressäugern Fleischstücke herausbeißt, attackiert den Riesenhai.[3]
Fossilreste von Riesenhaien sind relativ häufig, in der Regel bestehen sie aufgrund der anatomischen Beschaffenheit der Tiere aus den charakteristischen Kiemenbögen, den Zähnen oder einzelnen Wirbeln. Die ältesten eindeutigen Funde von Riesenhaien stammen aus dem Mittleren Eozän. Beispielsweise wurde ein Fund aus der La-Meseta-Formation auf der Seymour-Insel im antarktischen Weddell-Meer aus dieser Zeit dokumentiert.[11] Weitere Reste kamen aus der Tavda-Formation bei Malyshkina im westlichen Sibirien und aus Oregon zu Tage, sie datieren vom Eozän bis zum Oligozän. Ursprünglich der ausgestorbenen Art C. parvus zugeschrieben,[12] werden sie heute zur basalen Gattung Kaesius gestellt.[13] Auch aus den jüngeren Zeitaltern wie dem Miozän liegen Fossilfunde vor,[14] die sich auf Nordamerika und Eurasien verteilen. Sie gelten zumeist der Gattung Cetorhinus zugehörig. Innerhalb dieser wurden mehrere fossile Arten ausgewiesen, deren Eigenständigkeit aber umstritten ist. Als einzige anerkannte Art neben C. maximus ist C. huddlestoni im Jahr 2014 anhand von mittelmiozänen Funden aus dem Sharktooth Hill Bonebed in Kalifornien beschrieben worden. Dessen Zähne zeigen mit rund 4 mm Höhe eine vergleichbare Größe zu denen der heutigen Riesenhaie.[15] Andere Funde von ausgestorbenen Riesenhaien verweisen auf etwas kleinere Tiere. So wird anhand von assoziierten Wirbeln und Kiemenbögen aus den obermiozänen Abschnitten der Empire-Formation in Oregon eine Länge des Tieres von 4,5 bis 5,8 Metern rekonstruiert.[16] Während die Funde des Paläogens und des Neogens als sicher den Riesenhaien zugeordnet werden können, sind obertriassische Reste von Pseudocetorhinus, etwa im westlichen Europa aufgedeckt, problematisch in ihrer systematischen Beziehung zu den späteren Formen.[13]
Fuchshaie (Alopias)
Riesenhai (Cetorhinus maximus)
Heringshaie (Lamna)
Makohaie (Isurus)
Weißer Hai (Carcharodon carcharias)
Die wissenschaftliche Erstbeschreibung des Riesenhais erfolgte durch den norwegischen Bischof und Naturforscher Johan Ernst Gunnerus im Jahr 1765 unter dem Namen Squalus maximus anhand eines Exemplars vor der norwegischen Küste. Es folgten eine Reihe weiterer Beschreibungen unter unterschiedlichen Namen durch verschiedene Naturforscher, die heute als taxonomische Synonyme betrachtet werden. Henri Marie Ducrotay de Blainville ordnete den Hai 1816 einer eigenen Gattung zu, die er Cetorhinos nannte, abgeleitet von dem griechischen ketos, das „Meeresungetier“ oder „Wal“ bedeutet, sowie rhinos für „Nase“, die Artbezeichnung maximus kommt aus dem Lateinischen und bedeutet „größter“. Die Einordnung in die eigene Familie Cetorhinidae erfolgte 1862 durch Theodore Nicholas Gill.
Der Riesenhai stellt die gegenwärtig einzige Art der damit monotypischen Gattung Cetorhinus sowie ebenfalls den einzigen Vertreter der Familie der Cetorhinidae dar. Dies ergibt sich durch seine sehr abgeleiteten Merkmale und die innerhalb seiner Verwandtschaft, den Makrelenhaiartigen, einzigartige Lebensweise mit entsprechenden Anpassungen. Andere Gattungen und Arten der Makrelenhaiartigen sind durchweg fleischfressende Jäger und gehören zu den größten und bekanntesten fleischfressenden Haien, darunter der Weiße Hai (Carcharodon carcharias), die Fuchshaie (Gattung Alopias), die Makohaie (Gattung Isurus) und die Heringshaie (Gattung Lamna).
Auf der Basis von morphologischen Merkmalen wurde der Riesenhai als Schwesterart eines aus den Gattungen Isurus, Carcharodon und Lamna gebildeten Taxons betrachtet.[17] Diese Verwandtschaftsbeziehungen wurden auch durch molekularbiologische Untersuchungen bestätigt, wobei die anatomischen Ähnlichkeiten mit dem Riesenmaulhai (Megachasma pelagios) als konvergente Anpassungen an eine vergleichbare Lebensweise identifiziert wurden.[18]
Riesenhaie stellen als Planktonfresser trotz ihrer Größe keine Gefahr für Menschen dar. Sie sind nicht aggressiv und greifen Taucher und Boote nicht an. Aufgrund ihrer Größe besitzen sie allerdings eine enorme Kraft, und von harpunierten Riesenhaien wurde berichtet, dass sie Boote angreifen können. Taucher können sich an der durch die Hautzähne sehr rauen, sandpapierartigen Haut verletzen.
International hat die Bejagung vor allem historische Bedeutung. Die Haie wurden wegen ihres Fleisches, ihres Öls sowie der vitamin- und squalenreichen Leber gejagt. Heute wird der Riesenhai vor allem im Nordostatlantik und im Ostpazifik von Booten aus mit Harpunen bejagt, wobei diese Form des Fischfangs vor China und Japan noch weit verbreitet ist. Dabei dient die Leber des Fisches der Ölgewinnung, aber auch die Flossen, das Fleisch und die Haut werden verwertet. Die Flossen bilden – gemeinsam mit denen anderer Haiarten – die Basis für die Haifischflossensuppe, die in China beliebt ist. Ein Paar frischer Flossen hat auf dem Fischmarkt einen Wert von etwa 1000 US-Dollar, getrocknet sind sie etwa 350 US-Dollar pro Pfund wert. Die Leber wird in Japan als Aphrodisiakum und Heilmittel verkauft und das Öl dient als Bestandteil für Kosmetikartikel. Ein großer Riesenhai mit etwa acht Metern Länge liefert etwa eine Tonne Fleisch und etwa 380 Liter Öl.[3]
Eine moderne wirtschaftliche „Nutzung“ wird heute beispielsweise auf der Isle of Man in der Irischen See im Rahmen des Ökotourismus betrieben. Ähnlich wie beim Whale Watching werden Touristengruppen zu den Riesenhaien gefahren.
Durch die Harpunenjagd und auch durch die Fischerei mit Netzen, in denen sich die Tiere verfangen, nehmen die Bestände der Riesenhaie rasch ab. Durch sein langsames Wachstum, die lange Tragzeit, eine geringe Nachwuchsrate und die späte Geschlechtsreife ist der Riesenhai nicht in der Lage, die Verluste aufzufangen. Er gilt unter Wissenschaftlern als gefährdete Art. Aus diesem Grund wurde von der SSG (Shark Specialist Group) der IUCN (International Union for Conservation of Nature and Natural Resources) ein Antrag bei der CITES erwogen, die Art in die Rote Liste der gefährdeten Tierarten aufzunehmen. Dort ist der Riesenhai seit 2005 gelistet und ist aktuell als „gefährdet“ („vulnerable“) eingestuft.[19]
In der EU ist der Fang quotiert, es dürfen nicht mehr als 400 Tonnen Lebendgewicht pro Jahr erzielt werden. In Norwegen, einem Nicht-EU-Mitglied, wird unabhängig von dieser Quote Jagd auf die Tiere gemacht. Rund um die Isle of Man steht der Riesenhai ganzjährig unter Schutz. Da allerdings zu wenig über die Lebensgewohnheiten der Art bekannt ist, wurde in Großbritannien ein Antrag gestellt, den Fang in den gesamten Hoheitsgewässern zu untersagen.
Riesenhaie schwimmen in teilweise größeren Verbänden an der Wasseroberfläche, wobei die hohen und nicht starren Rückenflossen der Körper sichtbar sind. Dabei schwimmen häufig mehrere Tiere hintereinander, so dass diese Verbände in der Vergangenheit gelegentlich als Seeschlangen oder andere Seeungeheuer interpretiert wurden.[7]
Auch die Kadaver der Tiere im Zustand der Verwesung können schnell den Eindruck seltsamer Tiere erwecken, da sich auf Grund ihrer Anatomie die Kiemen, der Unterkiefer und der untere Teil der Schwanzflosse relativ schnell vom Körper lösen. Verschiedene Untersuchungen, unter anderem der DNA, zeigen beispielsweise, dass es sich bei dem als „New Nessie“ bekannt gewordenen Kadaver, den der japanische Trawler Zuiyo Maru 1977 vor der neuseeländischen Küste auffand, allen anderslautenden Berichten zum Trotz um einen Riesenhai gehandelt hat.[20]
Viele auch in der jüngsten Vergangenheit angespülte Kadaver von vermeintlich unidentifizierbaren Seeungeheuern haben sich bei näherer Betrachtung ebenfalls als die Kadaver von Riesenhaien herausgestellt, eben weil sich die nur lose mit dem restlichen Körper verbundenen Kiefer und Kiemen nach dem Tod sehr schnell lösen und der kleine, fest an der Wirbelsäule verbundene Hirnschädel den Eindruck eines kleinen Kopfes an einem langen Hals erweckt. Dadurch entsteht eine gewisse Ähnlichkeit mit den ausgestorbenen Plesiosauriern.[20]
Der Riesenhai (Cetorhinus maximus) ist mit einer Körperlänge bis zu zehn Metern und einem Gewicht bis zu rund vier Tonnen nach dem Walhai der zweitgrößte bekannte Fisch der Erde. Wie der Walhai ernährt sich auch der Riesenhai von Plankton. Im Gegensatz zum Walhai, der das Wasser einsaugt und durch seine Kiemenreusen filtriert, schwimmt der Riesenhai mit geöffnetem Maul und lässt so das Wasser durch die Kiemen strömen. Mit dieser Methode ist er in der Lage, rund 1800 Tonnen Wasser in der Stunde nach Nahrung zu filtern.
Er ist die einzige Art der gleichnamigen Familie innerhalb der Makrelenhaiartigen (Lamniformes), zu denen einige der größten und bekanntesten Arten räuberischer Haie wie etwa der Weiße Hai, die Makohaie und die Heringshaie gehören.
Medial und umgangssprachlich wird der Begriff Riesenhai oft für andere sehr große Arten und Individuen der Haie verwendet, etwa für den Megalodon.
Brugda (latín Cetorhinus maximus) er størsti fiskur í føroyskum sjógvi og heimsins næststørsti fiskur. Brugda er vanliga um 6-10 metrar til longdar. Hon verður tó í mesta lagi 12 m, møguliga 15 m. Brugda er grábrún og svørt á bakinum, ljósari undir búkinum. Hon hevur ljósar blettir undir øsinum og undir búkinum. Brugda er bæði botnfiskur og uppsjóvarfiskur. Hon er úr vatnskorpuni niður á 600 metra dýpi. Hon er tjúkkast um miðjuna, smalkar báðar vegir. Hon er trivalig í útsjónd. Brugda hevur tvær ryggfjaðrar, tann fremra er tríhyrnt og stór, hin aftara er lítil. Gotfjøðurin er til støddar sum aftara ryggfjøður og situr undir henni, heldur aftari. Hesar tríggjar fjarðarnar eru spískar aftureftir. Brugda hevur fimm stórar táknarivur ovast av nakkanum og heilt inn undir øsið. Kjalir eru báðumegin á klingruni. Hon hevur stóran kjaft og smáar tenn. Brugdan livir av at síla æti.
Vaksin brugda kennist kanska best á støddini. Tær longu táknarivurnar eru góð ábending um brugdu. Sæst ofta í vatnskorpuni um summarið, og tá sæst, umframt ryggfjøðurina, ofta eisini ovari stertaendi stinga upp úr sjónum. Brugda hevur stóra livur við nógvum lýsi. Hon hevur tí verið rættiliga nógv veidd. Hon kemur onkuntíð í trol og gørn og ger tá skaða á seg sjálva og á reiðskapin.
Brugda er úr Barentshavinum fram við strondum Vesturevropa til Suðurevropa og inn í Miðjarðarhavið. Undir Íslandi til Bretsku Oyggjarnar. Sæst onkuntíð við Grønland. Er eisini við eysturstrond Norðuramerika og við Vesturafrika, Suðurafrika og í Kyrrahavinum. Vanlig undir Føroyum, bæði inni við land og á víðum havi.
Ο καρχαρίας προσκυνητής (επιστημονική ονομασία Cetorhinus maximus - Κητόρινος ο μέγιστος), γνωστός και ως παπάς ή σαπουνάς,[2][3] είναι το δεύτερο μεγαλύτερο ζωντανό ψάρι, μετά τον φαλαινοκαρχαρία, με μήκος μέχρι 12 μέτρα και βάρος 19 τόνους,[4] αν και σπάνια ξεπερνά τα 8 μέτρα μήκος και τους 5 τόνους βάρος.[4] Βρίσκεται σε όλες τις εύκρατες θάλασσες του κόσμου και είναι μεταναστευτικό είδος.[5] Κινείται αργά και γενικά φιλτράρει το νερό και έχει ανατομικές προσαρμογές για να τρέφεται φιλτράροντας, όπως ένα πολύ διευρυμένο στόμα και πολύ ανεπτυγμένες βραγχιακές άκανθες. Το σχήμα του ρύγχους του είναι κωνικό και οι σχισμές των βραγχίων επεκτείνονται γύρω από την κορυφή και το κάτω μέρος του κεφαλιού του. Οι βραγχιακές άκανθες είναι σκοτεινές και μοιάζουν τριχωτές και χρησιμοποιούνται για να πιάσουν πλαγκτόν καθώς το νερό φιλτράρεται μέσα από το στόμα και πάνω από τα βράγχια. Ο καρχαρίας προσκυνητής έχει συνήθως γκρίζο-καφέ χρώμα και συχνά φαίνεται να φέρει στίγματα. Το ουραίο πτερύγιο έχει ισχυρή πλευρική καρίνα και σχήμα ημισελήνου. Τα δόντια του καρχαρία είναι πολύ μικρά και πολυάριθμα και συχνά εμφανίζονται εκατό στη σειρά. Τα δόντια τους έχουν μονή κωνική ακίδα, κυρτή προς τα πίσω και είναι τα ίδια και στις δύο πλευρές της γνάθου, άνω και κάτω.
Οι καρχαρίες προσκυνητές είναι ένα μεταναστευτικό είδος και πιστεύεται ότι διαχειμάζουν σε βαθιά νερά. Μπορεί να εμφανιστούν είτε σε μικρά κοπάδια, φυλετικά διαχωρισμένα, ή μόνοι τους.[5] Οι καρχαρίες προσκυνητές δεν είναι επιθετικοί και γενικά είναι αβλαβείς για τους ανθρώπους. Είναι ωοζωοτόκοι, με τα μικρά μέσα στο σώμα της μητέρας τους να τρέφονται με μη γονιμοποιημένα αυγά, μια πρακτική γνωστή ως ωοφαγία.[6]
Εδώ και καιρό είναι εμπορικά σημαντικό ψάρι, ως πηγή τροφής, λαδιού από το συκώτι, πτερυγίων καρχαρία και ζωοτροφής.[5] Η υπερεκμετάλλευση έχει μειώσει τους πληθυσμούς του σε σημείο που ορισμένοι να έχουν προφανώς εξαφανιστεί και άλλοι να χρειάζονται προστασία.
Ο καρχαρίας προσκυνητής (επιστημονική ονομασία Cetorhinus maximus - Κητόρινος ο μέγιστος), γνωστός και ως παπάς ή σαπουνάς, είναι το δεύτερο μεγαλύτερο ζωντανό ψάρι, μετά τον φαλαινοκαρχαρία, με μήκος μέχρι 12 μέτρα και βάρος 19 τόνους, αν και σπάνια ξεπερνά τα 8 μέτρα μήκος και τους 5 τόνους βάρος. Βρίσκεται σε όλες τις εύκρατες θάλασσες του κόσμου και είναι μεταναστευτικό είδος. Κινείται αργά και γενικά φιλτράρει το νερό και έχει ανατομικές προσαρμογές για να τρέφεται φιλτράροντας, όπως ένα πολύ διευρυμένο στόμα και πολύ ανεπτυγμένες βραγχιακές άκανθες. Το σχήμα του ρύγχους του είναι κωνικό και οι σχισμές των βραγχίων επεκτείνονται γύρω από την κορυφή και το κάτω μέρος του κεφαλιού του. Οι βραγχιακές άκανθες είναι σκοτεινές και μοιάζουν τριχωτές και χρησιμοποιούνται για να πιάσουν πλαγκτόν καθώς το νερό φιλτράρεται μέσα από το στόμα και πάνω από τα βράγχια. Ο καρχαρίας προσκυνητής έχει συνήθως γκρίζο-καφέ χρώμα και συχνά φαίνεται να φέρει στίγματα. Το ουραίο πτερύγιο έχει ισχυρή πλευρική καρίνα και σχήμα ημισελήνου. Τα δόντια του καρχαρία είναι πολύ μικρά και πολυάριθμα και συχνά εμφανίζονται εκατό στη σειρά. Τα δόντια τους έχουν μονή κωνική ακίδα, κυρτή προς τα πίσω και είναι τα ίδια και στις δύο πλευρές της γνάθου, άνω και κάτω.
Οι καρχαρίες προσκυνητές είναι ένα μεταναστευτικό είδος και πιστεύεται ότι διαχειμάζουν σε βαθιά νερά. Μπορεί να εμφανιστούν είτε σε μικρά κοπάδια, φυλετικά διαχωρισμένα, ή μόνοι τους. Οι καρχαρίες προσκυνητές δεν είναι επιθετικοί και γενικά είναι αβλαβείς για τους ανθρώπους. Είναι ωοζωοτόκοι, με τα μικρά μέσα στο σώμα της μητέρας τους να τρέφονται με μη γονιμοποιημένα αυγά, μια πρακτική γνωστή ως ωοφαγία.
Εδώ και καιρό είναι εμπορικά σημαντικό ψάρι, ως πηγή τροφής, λαδιού από το συκώτι, πτερυγίων καρχαρία και ζωοτροφής. Η υπερεκμετάλλευση έχει μειώσει τους πληθυσμούς του σε σημείο που ορισμένοι να έχουν προφανώς εξαφανιστεί και άλλοι να χρειάζονται προστασία.
The basking shark (Cetorhinus maximus) is the second-largest living shark and fish,[4] after the whale shark, and one of three plankton-eating shark species, along with the whale shark and megamouth shark. Adults typically reach 7.9 m (26 ft) in length. It is usually greyish-brown, with mottled skin, with the inside of the mouth being white in color. The caudal fin has a strong lateral keel and a crescent shape. Other common names include bone shark, elephant shark, sail-fish, and sun-fish. In Orkney it is called hoe-mother (contracted homer), meaning "the mother of the picked dog-fish".[5]
The basking shark is a cosmopolitan migratory species, found in all the world's temperate oceans. A slow-moving filter feeder, its common name derives from its habit of feeding at the surface, appearing to be basking in the warmer water there. It has anatomical adaptations for filter-feeding, such as a greatly enlarged mouth and highly developed gill rakers. Its snout is conical and the gill slits extend around the top and bottom of its head. The gill rakers, dark and bristle-like, are used to catch plankton as water filters through the mouth and over the gills. The teeth are numerous and very small, and often number 100 per row. The teeth have a single conical cusp, are curved backwards and are the same on both the upper and lower jaws. This species has the smallest weight-for-weight brain size of any shark, reflecting its relatively passive lifestyle.[6]
Basking sharks have been shown from satellite tracking to overwinter in both continental shelf (less than 200 m or 660 ft) and deeper waters.[7] They may be found in either small shoals or alone. Despite their large size and threatening appearance, basking sharks are not aggressive and are harmless to humans.
The basking shark has long been a commercially important fish as a source of food, shark fin, animal feed, and shark liver oil. Overexploitation has reduced its populations to the point where some have disappeared and others need protection.[8]
The basking shark is the only extant member of the family Cetorhinidae, part of the mackerel shark order Lamniformes. Johan Ernst Gunnerus first described the species as Cetorhinus maximus, from a specimen found in Norway, naming it. The genus name Cetorhinus comes from the Greek ketos, meaning "marine monster" or "whale", and rhinos, meaning "nose". The species name maximus is from Latin and means "greatest". Following its initial description, more attempts at naming included: Squalus isodus, in 1819 by Italian Zoologist Saverio Macri (1754–1848); Squalus elephas, by Charles Alexandre Lesueur in 1822; Squalus rashleighanus, by Jonathan Couch in 1838; Squalus cetaceus, by Laurens Theodorus Gronovius in 1854; Cetorhinus blainvillei by the Portuguese biologist Felix Antonio de Brito Capello (1828–1879) in 1869; Selachus pennantii, by Charles John Cornish in 1885; Cetorhinus maximus infanuncula, by the Dutch Zoologists Antonius Boudewijn Deinse (1885–1965) and Marcus Jan Adriani (1929–1995) in 1953; and Cetorhinus maximus normani, by Siccardi in 1961.[9]
The oldest known members of Cetorhinidae are members of the extinct genus Keasius, from middle Eocene of Antarctica, the Eocene of Oregon and possibly the Eocene of Russia. Members of the modern genus Cetorhinus appear during the Miocene, with members of the modern species appearing during the Late Miocene. The association of Pseudocetorhinus from the Late Triassic of Europe with Cetorhinidae is doubtful.[10]
The basking shark is a coastal-pelagic shark found worldwide in boreal to warm-temperate waters. It lives around the continental shelf and occasionally enters brackish waters.[11] It is found from the surface down to at least 910 m (2,990 ft). It prefers temperatures of 8 to 14.5 °C (46.4 to 58.1 °F), but has been confirmed to cross the much-warmer waters at the equator.[12] It is often seen close to land, including in bays with narrow openings. The shark follows plankton concentrations in the water column, so is often visible at the surface.[13] It characteristically migrates with the seasons.[14]
The basking shark regularly reaches 7–8.5 m (23–28 ft) in length with some individuals reaching 9–11 m (30–36 ft).[15][16][17][18][19] The average length of an adult is around 7.9 m (26 ft) weighing about 4.65 t (4.58 long tons; 5.13 short tons).[15] Historical sightings suggest basking sharks around 12 m (39 ft) in length, including three basking sharks estimated at ~40 fod (12.5 metres (41 ft)) and a one ~45 fod (14 metres (46 ft)) were reported between 1884 and 1905, but these visual estimates lack good evidence.[15][20][19][21] A 12.27 m (40.3 ft) specimen trapped in a herring net in the Bay of Fundy, Canada, in 1851 has been credited as the largest recorded.[15][22] Its weight has been estimated at 16 t (16 long tons; 18 short tons).[23][15] A study looking at the growth and longevity of the basking shark suggested that individuals larger than ~10 m (33 ft) are unlikely.[24] This is the second-largest extant fish species, after the whale shark.[4]
They possess the typical shark lamniform body plan and have been mistaken for great white sharks.[25] The two species can be easily distinguished by the basking shark's cavernous jaw, up to 1 m (3 ft 3 in) in width, longer and more obvious gill slits that nearly encircle the head and are accompanied by well-developed gill rakers, smaller eyes, much larger overall size and smaller average girth. Great whites possess large, dagger-like teeth; basking shark teeth are much smaller 5–6 mm (0.20–0.24 in) and hooked; only the first three or four rows of the upper jaw and six or seven rows of the lower jaw function. In behaviour, the great white is an active predator of large animals and not a filter feeder.
Other distinctive characteristics include a strongly keeled caudal peduncle, highly textured skin covered in placoid scales and a mucus layer, a pointed snout—distinctly hooked in younger specimens—and a lunate caudal fin.[26] In large individuals, the dorsal fin may flop to one side when above the surface. Colouration is highly variable (and likely dependent on observation conditions and the individual's condition): commonly, the colouring is dark brown to black or blue dorsally, fading to a dull white ventrally. The sharks are often noticeably scarred, possibly through encounters with lampreys or cookiecutter sharks. The basking shark's liver, which may account for 25% of its body weight, runs the entire length of the abdominal cavity and is thought to play a role in buoyancy regulation and long-term energy storage.
Basking sharks do not hibernate, and are active year-round.[7] In winter, basking sharks often move to deeper depths, even down to 900 m (3,000 ft) and have been tracked making vertical movements consistent with feeding on overwintering zooplankton.[27]
They are slow-moving sharks (feeding at about 2 knots (3.7 kilometres per hour; 2.3 miles per hour))[28] and do not evade approaching boats (unlike great white sharks). They are not attracted to chum.
Though the basking shark is large and slow, it can breach, jumping entirely out of the water.[29] This behaviour could be an attempt to dislodge parasites or commensals.[14] Such interpretations are speculative, however, and difficult to verify; breaching in large marine animals such as whales and sharks might equally well be intraspecific threat displays of size and strength.
Argos system satellite tagging of 20 basking sharks in 2003 confirmed basking sharks move thousands of kilometres during the summer and winter, seeking the richest zooplankton patches, often along ocean fronts.[7][30] They shed and renew their gill rakers in an ongoing process, rather than over one short period.[31]
A 2009 study tagged 25 sharks off the coast of Cape Cod, Massachusetts, and indicated at least some migrate south in the winter. Remaining at depths between 200 and 1,000 metres (660 and 3,280 ft) for many weeks, the tagged sharks crossed the equator to reach Brazil. One individual spent a month near the mouth of the Amazon River. They may undertake this journey to aid reproduction.[12][32]
On 23 June 2015, a 6.1-metre-long (20 ft), 3,500-kilogram (7,716 lb) basking shark was caught accidentally by a fishing trawler in the Bass strait near Portland, Victoria, in southeast Australia, the first basking shark caught in the region since the 1930s, and only the third reported in the region in 160 years.[33][34] The whole shark was donated to the Victoria Museum for research, instead of the fins being sold for use in shark fin soup.[35][36]
While basking sharks are not infrequently seen in the Mediterranean Sea[37] and records exist in the Dardanelles Strait,[38] it is unclear whether they historically reached into deeper basins of Sea of Marmara, Black Sea and Azov Sea.
Basking sharks are usually solitary but during summer months in particular they aggregate in dense patches of zooplankton where they engage in social behaviour. They can form sex-segregated shoals, usually in small numbers (three or four), but reportedly up to 100 individuals.[14] Small schools in the Bay of Fundy and the Hebrides have been seen swimming nose to tail in circles; their social behaviour in summer months has been studied and is thought to represent courtship.[39]
Basking sharks have few predators. White sharks have been reported to scavenge on the remains of these sharks. Killer whales have been observed feeding on basking sharks off California in the US and New Zealand. Lampreys are often seen attached to them, although they are unlikely to be able to cut through the shark's thick skin.
The basking shark is a ram feeder, filtering zooplankton, very small fish, and invertebrates from the water with its gill rakers by swimming forwards with its mouth open. A 5-metre-long (16 ft) basking shark has been calculated to filter up to 500 short tons (450 t) of water per hour swimming at an observed speed of 0.85 metres per second (3.1 km/h; 1.9 mph).[31] Basking sharks are not indiscriminate feeders on zooplankton. Samples taken in the presence of feeding individuals recorded zooplankton densities 75% higher compared to adjacent non-feeding areas.[40] Basking sharks feed preferentially in zooplankton patches dominated by small planktonic crustaceans called calanoid copepods (on average 1,700 individuals per cubic metre of water). They will also feed on copepods of the genera Pseudocalanus and Oithona.[41] Basking sharks sometimes congregate in groups of up to 1,400 spotted along the northeastern U.S.[42] Samples taken near feeding sharks contained 2.5 times as many Calanus helgolandicus individuals per cubic metre, which were also found to be 50% longer. Unlike the megamouth shark and whale shark, the basking shark relies only on the water it pushes through its gills by swimming; the megamouth shark and whale shark can suck or pump water through their gills.[9]
Basking sharks are ovoviviparous: the developing embryos first rely on a yolk sac, with no placental connection. Their seemingly useless teeth may play a role before birth in helping them feed on the mother's unfertilized ova (a behaviour known as oophagy).[43] In females, only the right ovary appears to function, and it is currently unknown why only one of the organs seems to function.[44]
Gestation is thought to span over a year (perhaps two to three years), with a small, though unknown, number of young born fully developed at 1.5–2 m (4 ft 11 in – 6 ft 7 in). Only one pregnant female is known to have been caught; she was carrying six unborn young.[45] Mating is thought to occur in early summer and birthing in late summer, following the female's movement into shallow waters.
The age of maturity is thought to be between the ages of six and 13 and at a length of 4.6–6 m (15–20 ft). Breeding frequency is thought to be two to four years.
The exact lifespan of the basking shark is unknown, but experts estimate to be about 50 years.[46][47]
Aside from direct catches, by-catches in trawl nets have been one of several threats to basking sharks. In New Zealand, basking sharks had been abundant historically; however, after the mass by-catches recorded in 1990s and 2000s,[48] confirmations of the species became very scarce.[11] Management plans have been declared to promote effective conservation.[49][50] In June 2018 the Department of Conservation classified the basking shark as "Threatened - Nationally Vulnerable" under the New Zealand Threat Classification System.[51]
The eastern north Pacific Ocean population is a U.S. National Marine Fisheries Service species of concern, one of those species about which the U.S. Government's National Oceanic and Atmospheric Administration has some concerns regarding status and threats, but for which insufficient information is available to indicate a need to list the species under the U.S. Endangered Species Act (ESA).[52]
The IUCN Red List indicates this as an endangered species.[2]
The endangered aspect of this shark was publicised in 2005 with a postage stamp issued by Guernsey Post.
Historically, the basking shark has been a staple of fisheries because of its slow swimming speed, placid nature, and previously abundant numbers. Commercially, it was put to many uses: the flesh for food and fishmeal, the hide for leather, and its large liver (which has a high squalene content) for oil.[14] It is currently fished mainly for its fins (for shark fin soup). Parts (such as cartilage) are also used in traditional Chinese medicine and as an aphrodisiac in Japan, further adding to demand.
As a result of rapidly declining numbers, the basking shark has been protected in some territorial waters and trade in its products is restricted in many countries under CITES. Among others, it is fully protected in the United Kingdom and the Atlantic and Mexican Gulf regions of the United States.[45] Since 2008, it has been illegal to fish for, or retain if accidentally caught, basking sharks in waters of the European Union.[45] It is partially protected in Norway and New Zealand, as targeted commercial fishing is illegal, but accidental bycatch can be used (in Norway any basking shark caught as bycatch and still alive must be released).[53][45][54] As of March 2010, it was also listed under Annex I of the CMS Migratory Sharks Memorandum of Understanding.[55]
Once considered a nuisance along the Canadian Pacific coast, basking sharks were the target of a government eradication programme from 1945 to 1970. As of 2008, efforts were under way to determine whether any sharks still lived in the area and monitor their potential recovery.[56]
It is tolerant of boats and divers approaching it, and may even circle divers, making it an important draw for dive tourism in areas where it is common.[57]
On several occasions, "globster" corpses initially identified by non-scientists as a sea serpents or plesiosaurs have later been identified as likely to be the decomposing carcasses of basking sharks, as in the Stronsay Beast and the Zuiyo-maru cases.[58]
{{cite journal}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link)|volume= / |date= mismatch The basking shark (Cetorhinus maximus) is the second-largest living shark and fish, after the whale shark, and one of three plankton-eating shark species, along with the whale shark and megamouth shark. Adults typically reach 7.9 m (26 ft) in length. It is usually greyish-brown, with mottled skin, with the inside of the mouth being white in color. The caudal fin has a strong lateral keel and a crescent shape. Other common names include bone shark, elephant shark, sail-fish, and sun-fish. In Orkney it is called hoe-mother (contracted homer), meaning "the mother of the picked dog-fish".
The basking shark is a cosmopolitan migratory species, found in all the world's temperate oceans. A slow-moving filter feeder, its common name derives from its habit of feeding at the surface, appearing to be basking in the warmer water there. It has anatomical adaptations for filter-feeding, such as a greatly enlarged mouth and highly developed gill rakers. Its snout is conical and the gill slits extend around the top and bottom of its head. The gill rakers, dark and bristle-like, are used to catch plankton as water filters through the mouth and over the gills. The teeth are numerous and very small, and often number 100 per row. The teeth have a single conical cusp, are curved backwards and are the same on both the upper and lower jaws. This species has the smallest weight-for-weight brain size of any shark, reflecting its relatively passive lifestyle.
Basking sharks have been shown from satellite tracking to overwinter in both continental shelf (less than 200 m or 660 ft) and deeper waters. They may be found in either small shoals or alone. Despite their large size and threatening appearance, basking sharks are not aggressive and are harmless to humans.
The basking shark has long been a commercially important fish as a source of food, shark fin, animal feed, and shark liver oil. Overexploitation has reduced its populations to the point where some have disappeared and others need protection.
El tiburón peregrino (Cetorhinus maximus) es una especie de elasmobranquio lamniforme de la familia Cetorhinidae.[2] Es el segundo pez más grande del mundo, después del tiburón ballena, y alcanza los 10 metros de longitud y las cuatro toneladas de peso.[2] Aunque su silueta recuerda a la de un tiburón cazador, con forma hidrodinámica y hocico agudo, se alimenta filtrando el agua. Nada con la boca abierta hasta hacerla redonda y filtra el agua a través de unas inmensas branquias, con una movilidad muy lenta.
Divisados a menudo cerca de las costas, los peregrinos son un objetivo frecuente de los ecoturistas, pues son vistos comúnmente en la superficie y además son muy tolerantes con la presencia del hombre. Al igual que varias especies de tiburones, los peregrinos, especialmente por los factores anteriormente citados, han sido objeto de una intensa caza por parte de pescadores. Su enorme tamaño los convirtió en el pasado en animales altamente rentables para los barcos de pesca comercial; tan solo uno de ellos puede generar hasta una tonelada de carne y 400 litros de aceite, y su hígado se cree que es rico en vitaminas, puede representar hasta el 25% del peso total del animal. Por su gran persecución y explotación en el pasado, los tiburones peregrinos están ahora protegidos por ley en la mayoría de los países.
El peregrino es un tiburón pelágico que suele visitar con frecuencia zonas costeras, pudiendo ser hallado a lo largo de todo el mundo, desde las áreas polares hasta océanos tropicales, principalmente en las superficies de las plataformas continentales, si bien prefiere aguas frías, habitualmente entre los 8 y los 14 °C. Suele ser avistado en zonas próximas a las costas y es habitual que penetren en bahías y puertos. El tiburón peregrino busca su alimento entre grandes concentraciones de plancton en aguas poco profundas y suele ser frecuente verlo nadar en la superficie. Son tiburones de costumbres migratorias, que recorren enormes distancias en el océano, siguiendo los cambios estacionales, aunque se ignora con exactitud las áreas que visita en sus largos desplazamientos. En invierno pueden pasar largas temporadas cerca de los fondos marinos, a cientos o miles de metros de profundidad, buscando fuentes de alimento.
El tiburón peregrino es uno de los mayores peces conocidos, ocupando el segundo lugar en tamaño tras el tiburón ballena. El mayor espécimen medido con exactitud fue atrapado en una red de pesca en la bahía de Fundy, Canadá, en 1851. Tenía una longitud total de 12,27 m y pesaba aproximadamente nueve toneladas. Existen noticias en Noruega del avistamiento de tres tiburones peregrinos en torno a los 12 m de longitud, pero deben ser considerados ejemplares dudosos dado que en la misma zona nunca han sido capturados ejemplares de tan gran tamaño. Normalmente, el tiburón peregrino suele medir una longitud entre 6 y 8 metros, aunque hay especímenes que sobrepasan los 10 m o más, pero después de décadas de intensa pesca, los avistamientos de ejemplares de mayor tamaño son poco frecuentes.
Estos tiburones poseen la típica forma de cuerpo en huso (lamniformes) y suelen ser confundidos a menudo con los grandes tiburones blancos. Las dos especies pueden diferenciarse fácilmente entre sí por la gran boca cavernosa del tiburón peregrino (en los mayores ejemplares de un diámetro superior a 1 m), abierta casi constantemente mientras nadan con lentitud, filtrando el plancton del que se alimentan. Poseen largas y más evidentes fisuras de las agallas, que casi rodean la cabeza, ojos pequeños y tronco más estrecho, aunque sí mayor longitud total. Mientras que los tiburones blancos poseen largas hileras de dientes aserrados, los de los tiburones peregrinos son mucho más pequeños (5-6 mm) y en forma de gancho, siendo realmente funcionales solo las 3 o 4 filas de la mandíbula superior y las 6 o 7 hileras de la inferior.
Otra distintiva característica del tiburón peregrino incluye un gran pedúnculo caudal, piel rugosa de fuerte textura y una fina capa de mucosa que segregan sobre su piel. Posee un prominente hocico algo curvo (claramente visible en los especímenes más jóvenes), y una gran aleta caudal. En los grandes individuos, la aleta dorsal aparece con frecuencia creando una estela por encima de la superficie.
Su coloración puede ser muy variable (y probablemente depende de las condiciones de observación y del estado del animal en sí): comúnmente, presentan dorsalmente un color marrón oscuro a negro o negro azulado, difuminándose ventralmente en un blanco grisáceo. Los tiburones suelen tener marcas en la piel, posiblemente por sus frecuentes encuentros con lampreas y otros tiburones. El hígado del tiburón peregrino constituye del 20 al 25% de su peso corporal, extendiéndose a todo lo largo de su cavidad abdominal y se cree que desempeñan un importante papel en la flotabilidad y la regulación a largo plazo de su almacenamiento de energía. En las hembras, solo el ovario derecho parece ser totalmente funcional, lo cual constituye un rasgo único entre los escualos.
El tiburón peregrino es un animal que se alimenta pasivamente, filtrando zooplancton, peces pequeños e invertebrados a razón de 2000 toneladas de agua por hora.
A diferencia del tiburón bocagrande (Megachasma pelagios) y del tiburón ballena (Rhincodon typus), el tiburón peregrino no parece buscar activamente su sustento, pero sí poseen grandes bulbos olfatorios que pueden orientarle en la dirección correcta. A diferencia de otros grandes filtradores de plancton, su método de alimentación consiste solo en introducir pasivamente el agua empujada a través de las branquias cuando nada, mientras que el bocagrande o el tiburón ballena puede absorber directamente el agua a través de sus branquias siguiendo cursos semipredeterminados.
Los estudios realizados en 2003 han desmentido la idea de que los tiburones peregrinos hibernen y han demostrado que permanecen más o menos activos durante todo el año. En invierno, los tiburones peregrinos se trasladan a aguas abisales (profundidades de hasta 900 m o más) y se alimentan de grandes concentraciones de plancton en zonas muy profundas. Ejemplares marcados, seguidos por satélite, confirmaron que los tiburones peregrinos se mueven miles de kilómetros durante los meses de invierno, buscando grandes concentraciones de plancton abisal.
Los tiburones peregrinos se alimentan en ocasiones en o cerca de la superficie, manteniendo la boca abierta de par en par, mientras disponen verticalmente abiertas totalmente sus agallas. Se trata de un movimiento lento, no mayor de dos nudos de velocidad, y no tratan de eludir acercarse a los barcos (a diferencia de los grandes tiburones blancos que se muestran recelosos). Son totalmente inofensivos para los seres humanos, que nadan a su alrededor, y no suelen prestarles ninguna atención.
Los tiburones peregrinos son animales gregarios y forman segregaciones diferenciadas por sexo, por lo general en pequeños grupos de tres o cuatro individuos, aunque en ocasiones han podido ser avistados hasta 100 tiburones peregrinos nadando juntos. Parecen seguir indicaciones visuales, pues aunque el tiburón peregrino tiene ojos bastante pequeños para su tamaño, éstos están completamente desarrollados y pueden incluso inspeccionar visualmente barcos, posiblemente porque los pueden confundir con sus propios congéneres. Se cree que las hembras se habitúan a buscar aguas poco profundas para dar a luz sus crías.
Estos tiburones tienen pocos depredadores, pero se conoce que las orcas y los tiburones tigre pueden alimentarse ocasionalmente de ellos, así como las ya mencionadas lampreas, si bien es poco probable que sean capaces de atravesar la gruesa piel de estos tiburones.
A pesar de que el tiburón peregrino es grande y lento, se ha informado de ejemplares saltando fuera del agua, aunque se ignora el por qué de este comportamiento. Algunos especialistas argumentan, sin base probada, que puede ser debido al intento del animal por desembarazarse de parásitos externos adheridos a su piel.
Los tiburones peregrinos son ovovivíparos: los embriones se desarrollan de huevos que no salen del interior del abdomen de la madre, si bien las hembras no poseen placentas. Los fetos se alimentan de los óvulos no fertilizados en el interior de la madre, un comportamiento conocido como oofagia. Se cree que la gestación abarca más de un año (puede incluso que hasta 2 o 3), desconociéndose con seguridad el número de fetos que son alumbrados vivos, aunque cuando nacen ya están plenamente desarrollados, alcanzado de 1,5 a 2 m. de longitud. Solo existe constancia de la captura de una hembra embarazada, en cuyo interior fueron descubiertos 6 fetos aún por nacer.
Se cree que el apareamiento se produce a principios de la estación cálida y el parto a finales del verano, dada la observación en ambas fechas de intenso movimiento de hembras en las proximidades de aguas costeras poco profundas.
La llegada al período de madurez en los tiburones peregrinos no se conoce, pero se cree que es alcanzada entre los 6 y los 13 años de edad, cuando ya tienen una longitud entre 4,5 y 6 m. La frecuencia de partos en las hembras también es casi totalmente desconocida, aunque hay datos que apuntan a que se produce en intervalos que van de 2 a 4 años.
Las aparentemente inútiles hileras de dientes en las mandíbulas de los peregrinos pueden desempeñar un importante papel antes del nacimiento, ya que el tiburón se alimenta de óvulos no fertilizados en el útero, aunque solo se trata de una especulación por demostrar.
Igualmente, podrían tratarse de dientes que tienen una utilidad no funcional en actividades ligadas al cortejo y la reproducción.
Históricamente, el tiburón peregrino ha sido un elemento básico de la pesca industrial en algunas áreas de aguas frías en altas latitudes, debido a su lenta velocidad de natación, su naturaleza inofensiva y la abundante presencia de ejemplares en el pasado. Comercialmente, el peregrino ha sido empleado para finalidades muy distintas: carne para la alimentación (hákarl) y harina de pescado, incluyendo diferentes usos de la piel y de sus grandes hígados (que tiene un alto contenido en aceites). En la actualidad, se pescan principalmente por sus aletas (para cocinar sopa de aleta de tiburón). Otras partes del animal (por ejemplo, cartílago de tiburón) también se utilizan en la medicina tradicional china y es considerado, sin fundamento científico alguno, como un afrodisíaco en Japón.
Como resultado de la rápida disminución de los ejemplares, el tiburón peregrino se halla parcialmente protegido y el comercio de sus productos está restringido o prohibido en muchos países. Están totalmente protegidos en el Reino Unido, Malta y EE. UU. así como en gran parte de las aguas del Océano Atlántico y grandes zonas del Mediterráneo. La pesca de tiburones peregrinos es también ilegal en Nueva Zelanda.
En los últimos años, se están prodigando los safaris fotográficos donde los nadadores se acercan a ellos con absoluta tranquilidad, dada la naturaleza inofensiva y tolerante de los tiburones peregrinos con los buzos y las embarcaciones, lo cual constituye una importante fuente de ingresos turísticos en áreas habitualmente deprimidas y sin grandes recursos económicos.
En varias ocasiones durante el pasado siglo, algunos cadáveres de grandes tiburones peregrinos fueron habitualmente confundidos con grandes serpientes de mar o incluso con plesiosaurios prehistóricos. Otros ejemplares en descomposición han sido identificados más tarde como tiburones peregrinos, como en el avistamiento del monstruo de Stronsay y en el caso del Zuiyo Maru.
El tiburón peregrino (Cetorhinus maximus) es una especie de elasmobranquio lamniforme de la familia Cetorhinidae. Es el segundo pez más grande del mundo, después del tiburón ballena, y alcanza los 10 metros de longitud y las cuatro toneladas de peso. Aunque su silueta recuerda a la de un tiburón cazador, con forma hidrodinámica y hocico agudo, se alimenta filtrando el agua. Nada con la boca abierta hasta hacerla redonda y filtra el agua a través de unas inmensas branquias, con una movilidad muy lenta.
Divisados a menudo cerca de las costas, los peregrinos son un objetivo frecuente de los ecoturistas, pues son vistos comúnmente en la superficie y además son muy tolerantes con la presencia del hombre. Al igual que varias especies de tiburones, los peregrinos, especialmente por los factores anteriormente citados, han sido objeto de una intensa caza por parte de pescadores. Su enorme tamaño los convirtió en el pasado en animales altamente rentables para los barcos de pesca comercial; tan solo uno de ellos puede generar hasta una tonelada de carne y 400 litros de aceite, y su hígado se cree que es rico en vitaminas, puede representar hasta el 25% del peso total del animal. Por su gran persecución y explotación en el pasado, los tiburones peregrinos están ahora protegidos por ley en la mayoría de los países.
Hiidhai (Cetorhinus maximus) on kõhrkalade klassi kuuluv kalaliik.
Hiidhaid on vaalhai järel maailma teiseks suurimad kalad. Suurima mõõdetud isendi pikkus olnud 12,3 m.[2] See kaalus hinnanguliselt 19 tonni. Keskmine hiidhai pikkus on 6–8 m ja kaal umbes 5 tonni.
Hiidhai on planktontoiduline. Nad toituvad planktonist ja selgrootutest libisedes aeglaselt veepinna lähedal, filtreerides vett läbi lõpuste sõelaparaadi. Päevas vajab täiskasvanud hiidhai umbes 500 liitrit planktonit. Talvel laskuvad nad kuni 900 meetri sügavusele.
Inimesele on hiidhai ohutu.
Hiidhai (Cetorhinus maximus) on kõhrkalade klassi kuuluv kalaliik.
Hiidhaid on vaalhai järel maailma teiseks suurimad kalad. Suurima mõõdetud isendi pikkus olnud 12,3 m. See kaalus hinnanguliselt 19 tonni. Keskmine hiidhai pikkus on 6–8 m ja kaal umbes 5 tonni.
Hiidhai on planktontoiduline. Nad toituvad planktonist ja selgrootutest libisedes aeglaselt veepinna lähedal, filtreerides vett läbi lõpuste sõelaparaadi. Päevas vajab täiskasvanud hiidhai umbes 500 liitrit planktonit. Talvel laskuvad nad kuni 900 meetri sügavusele.
Inimesele on hiidhai ohutu.
Marrazo erraldoia edo kolaioa (Cetorhinus maximus) ur gaziko arrain kartilaginosoa eta munduko bigarren marrazo handiena da, Cetorhinidae familiakoa[1].
Marrazo erraldoia, gure itsasoan aurkitu dezakegun arrainik handiena da, eta munduko bigarren handiena, bale marrazoaren (Rhincodon typus) atzetik, 10 metro luze izatera iritzi daiteke eta 4 tonelada izatea. Tamaina hau izan arren, oso arraina baketsua da, baleen antzera itsasoko ura iragaziz elikatzen baita, eta guztiz kaltegabekoa da gizakientzat. Honek, oso toleranteak izan ohi dira gizakiekin eta normalean itsasoaren goi ertz aldean ibiltzen dira. Bizkaiko golkoan, XX. mendeko hasiera arte, askoz ugariagoa zen, eta gure arrantzaleek maiz arrantzatzen zuten. Gaur egun, bere populazioa nabarmenki jaitsi da, eta soilik ustekabean harrapatzen da. Bere urritasuna dela eta, nahiz eta jangarria izan, ez dago bere haragiaren merkatal eskaririk.
Gorputz fusiforme eta nahiko sendoa dauka. Gaztea denean lirainagoa da eta mutur zorrotz eta luzea dauka, adinarekin laburtuz eta biribilduz doana. Bereziki deigarriak dira bere arrail brankial zabalak, buruaren atzean kokaturik daudenak. Alde dortsaletik bentraleraino doazenez, burua guztiz inguratzen dutela dirudite. Arrail hauetan, hortz-itxurako egitura luze ugari dituzte (1.500 arrail-arkuko), eta hain zuzen hauetan zehar itsas ura iragazi egiten dute beren elikagaia den zooplanktona urdailerantz bideratzeko. Aho oso zabala dute, apenas erabiltzen dituzten punta bakarreko hortz txikiez osatutako hainbat ilerekin[2]. Begiak oso txikiak eta biribilak dira. Lehenengo bizkar-hegatsa nahiko handia eta tentea dauka. Isats-hegatsa oso handia eta ilargi-erdi forma dauka, goiko lobulua behekoa baino zertxobait handiagoa izanik[3][4].
Lehen aipatu dugunez, munduko bigarren arrainik handiena da. Bizkaiko golkoan, behatzen diren marrazo erraldoiak 8-10 metroko luzera eta 5 tona inguruko pisua izan ohi dute, baina marrazo hau 13 metroko luzera eta 8 tonako pisua izatera irits daiteke. Kolore grisa izan ohi dute, alde bentrala kolore zertxobait argiagoetara jo dezakeelarik[5].
Arraina pelagiko hau, itsaso artiko eta epeletan aurkitzen da. Ozeano Atlantikoko ekialde zein mendebaldeko kostetatik gertu aurkitu daiteke, eta baita Mediterraneoan, Ozeano Barearen bi alboetan, eta abar.
Bizkaiko golkoan nahiko arrunta da, eta maiz sartzen da badia handietara, babes eta elikagai bila.
Obobibiparoa da, eta emeak kume bakarra erditzen du haurdunaldiko[6]. Haurdunaldia 2 urteko luzera izan ohi du, eta kumeak 1,5 metroko luzerarekin jaiotzen dira[7]. Heldutasun sexuala 3-4 urteren epean lortzen dute, 5 eta 7 metroko luzera eskuratzen dutenean. 25 urte bizitzera hel daitezke.
Ur-azalean aurkitu ohi da ahoa irekita igeri eginez. Batzuk bakarrik joaten dira, baina normalean 3-4 aletako taldeetan doaz. Ingalaterran, 100 indibiduo baino gehiagoko taldeak ere ikusi dira. Udazkenaren amaieran, ur-azala utzi eta ur sakonagoetara doaz. Epe honetan elikatzeari uzten diote. Otsaila eta apirila bitartean, ur-sakonak utzi eta azalera bueltatzen dira. Migrazio handiak burutzen dituzte urtean zehar, baina hauek ez dira oraindik ezagunegiak[8].
Itsas ura bere arrail brankialetan zehar iragaziz elikatzen dira. Modu horretan, uretako zooplanktona, batik bat krustazeo txikiz osaturik dagoena, urdailerantz bideratzen dira[9]. Honetarako, ahoa zabalik dutelarik igeri egiten dute, gutxi gorabehera bi korapiloko abiaduran. Abiadura honetan igeri eginez, orduko hamar tona ur iragazteko gai dira.
Marrazo erraldoia edo kolaioa (Cetorhinus maximus) ur gaziko arrain kartilaginosoa eta munduko bigarren marrazo handiena da, Cetorhinidae familiakoa.
Marrazo erraldoia, gure itsasoan aurkitu dezakegun arrainik handiena da, eta munduko bigarren handiena, bale marrazoaren (Rhincodon typus) atzetik, 10 metro luze izatera iritzi daiteke eta 4 tonelada izatea. Tamaina hau izan arren, oso arraina baketsua da, baleen antzera itsasoko ura iragaziz elikatzen baita, eta guztiz kaltegabekoa da gizakientzat. Honek, oso toleranteak izan ohi dira gizakiekin eta normalean itsasoaren goi ertz aldean ibiltzen dira. Bizkaiko golkoan, XX. mendeko hasiera arte, askoz ugariagoa zen, eta gure arrantzaleek maiz arrantzatzen zuten. Gaur egun, bere populazioa nabarmenki jaitsi da, eta soilik ustekabean harrapatzen da. Bere urritasuna dela eta, nahiz eta jangarria izan, ez dago bere haragiaren merkatal eskaririk.
Jättiläishai (Cetorhinus maximus) on maailman toiseksi kookkain hailaji. Vain valashai on sitä suurempi. Jättiläishai on ainoa Cetorhinidae-heimon elossa oleva jäsen, joskin myös kitahain on arveltu kuuluvan tähän heimoon.
Jättiläishaita tavataan kaikissa valtamerissä boreaalisilla ja lauhkeilla alueilla. Talveksi ainakin osa yksilöistä kuitenkin muuttaa trooppisille vesille.[2]
Kaikkien aikojen suurin jättiläishai mitattiin Kanadassa vuonna 1851. Sillä oli pituutta yli 12 metriä ja painoa noin kuusitoista tonnia. Normaalisti jättiläishait jäävät 6–8 -metrisiksi; kymmenmetriset yksilöt ovat kalastuksen takia vuosi vuodelta harvinaisempia. Ulkonäöltään jättiläishait muistuttavat valkohaita. Lajit voi erottaa leuan muodosta ja kidusaukoista.
Jättiläishai syö planktonia, jota se kerää suodattamalla jopa 2000 kuutiometriä vettä tunnissa.[3] Näin isolla lajilla ei luulisi olevan juuri vihollisia, mutta miekkavalas ja tiikerihai voivat käydä nuoren tai heikon yksilön kimppuun.
Jättiläishai (Cetorhinus maximus) on maailman toiseksi kookkain hailaji. Vain valashai on sitä suurempi. Jättiläishai on ainoa Cetorhinidae-heimon elossa oleva jäsen, joskin myös kitahain on arveltu kuuluvan tähän heimoon.
Jättiläishaita tavataan kaikissa valtamerissä boreaalisilla ja lauhkeilla alueilla. Talveksi ainakin osa yksilöistä kuitenkin muuttaa trooppisille vesille.
Kaikkien aikojen suurin jättiläishai mitattiin Kanadassa vuonna 1851. Sillä oli pituutta yli 12 metriä ja painoa noin kuusitoista tonnia. Normaalisti jättiläishait jäävät 6–8 -metrisiksi; kymmenmetriset yksilöt ovat kalastuksen takia vuosi vuodelta harvinaisempia. Ulkonäöltään jättiläishait muistuttavat valkohaita. Lajit voi erottaa leuan muodosta ja kidusaukoista.
Jättiläishai syö planktonia, jota se kerää suodattamalla jopa 2000 kuutiometriä vettä tunnissa. Näin isolla lajilla ei luulisi olevan juuri vihollisia, mutta miekkavalas ja tiikerihai voivat käydä nuoren tai heikon yksilön kimppuun.
Cetorhinus maximus
Le requin pèlerin (Cetorhinus maximus) est une espèce de poissons cartilagineux, seul membre non fossile du genre Cetorhinus et seule espèce actuelle de la famille des Cetorhinidae. Pouvant atteindre 12 mètres de long, pour une longueur moyenne de 10 mètres, ce requin est considéré comme le second plus grand poisson vivant actuellement sur Terre après le requin-baleine.
Facilement reconnaissable avec sa haute nageoire dorsale et sa bouche distendue lorsqu'il se nourrit, le requin pèlerin se rencontre dans les océans et mers tempérés. Massif, se déplaçant assez lentement et dénué d'agressivité — sa dénomination anglaise Basking shark se traduit par « requin flâneur » — ce requin est parfaitement inoffensif pour l'homme. Ce géant des mers se nourrit principalement de plancton, d'algues ou bien d'animaux microscopiques qu'il absorbe par sa très large bouche.
Comme beaucoup de requins, il compte parmi les espèces menacées et sa diversité génétique ne semble pas élevée. Bien qu'il n'y ait aucune donnée précise sur sa population totale, l'espèce est considérée comme en danger.
En 1765, Johan Ernst Gunnerus est le premier à décrire l'animal sous le nom de Squalus maximus, à partir d'un spécimen découvert en Norvège. Par la suite, l'animal prit de nombreux autres noms, dont Squalus pelegrinus, Squalus elepha ou encore Selache maximus. Cela est dû au fait que les naturalistes travaillaient alors quasi exclusivement sur des pièces naturalisées et qu'« il est très difficile de conserver ces animaux dans les musées ; ils se déforment en séchant et perdent une partie de leurs caractères ; c'est ce qui explique pourquoi les figures qu'en ont donné les différents auteurs diffèrent tant entre elles[1] ». En 1816, Henri-Marie Ducrotay de Blainville proposa la dénomination « Cetorhinus » pour établir le genre de l'animal. Ce terme est construit à partir du grec ancien κῆτος (ketos), signifiant « monstre marin » ou désignant plus globalement les grands cétacés, et de ῥινός (rhinos), pour « nez ». Malgré quelques variations dans le temps, c'est cette appellation qui fut retenue.
Le requin pèlerin n'a pas été dénommé ainsi à cause de son habitude de parcourir de longues distances, mais pour des raisons morphologiques et « vestimentaires ». Selon Alfred Brehm[2], « on le nomme Pèlerin à cause de la ressemblance qu'on a voulu trouver entre les collets du manteau des pèlerins [la pèlerine] et les replis flottants formés par le bord libre des membranes interbranchiales de ce squale ».
Le nom de l'animal vient de la ressemblance entre ses arcs branchiaux et le drapé du manteau des pèlerins.
Dans un premier temps, on a distingué, dans la littérature scientifique anglaise, le Rashleig shark…
…le Broad headed gazer et le Basking shark, qui étaient tous trois le même animal.
Rencontré, entre autres, dans les eaux tempérées d'Europe, cet animal se distingue facilement des autres requins par sa grande taille. En effet, la taille maximale signalée est de 12,2 m[3]. Au repos, il se caractérise par ses fentes branchiales allongées, occupant pratiquement toute la hauteur de la tête, son museau pointu et sa large bouche. Lorsqu'il chasse, on le croise gueule béante, fentes branchiales distendues latéralement, filtrant le plancton, tout en laissant poindre à la surface de l'eau son aileron dorsal et la partie supérieure de sa nageoire caudale qui a une forme de croissant[3].
Pour l'observateur non averti, le requin pèlerin peut passer pour un grand requin blanc.
Cependant, le « museau » du requin pèlerin l'en distingue facilement après un examen attentif…
…et les différences sont accentuées quand le requin pèlerin chasse le plancton la gueule béante.
Le corps du requin pèlerin est fusiforme, se terminant progressivement en pointe vers l'arrière depuis l'origine de la première nageoire dorsale — où il atteint son plus grand diamètre — jusqu'au pédoncule caudal. La tête, courte par rapport au tronc, est légèrement comprimée latéralement au niveau de la bouche. Le museau est très court, pointu et conique, prolongé en une trompe, tronquée en avant et terminée par une pointe avec de nombreuses ampoules de Lorenzini sur la surface dorsale. Les yeux, situés un peu en arrière de l'origine de la bouche, sont petits, sans membrane nictitante ou replis suboculaires[3]. Les fentes branchiales du Pèlerin sont très grandes, s'étendant du côté supérieur de la tête jusqu'au niveau de la gorge. La première est la plus longue, la cinquième la plus courte. Des branchiospines recouvrent la face interne des arcs branchiaux. Par leur nombre et leur forme de fanon, elles constituent un tamis efficace qui filtre le plancton dans l'eau avalée. La bouche est grande et occupe presque toute la longueur de la tête. Arrondie chez l'adulte, elle est presque transversale chez le jeune. L'articulation de la mâchoire est très souple aux symphyses, lui procurant une très grande extensibilité latérale. Les dents sont petites, mesurant 3 millimètres de longueur chez un requin de 4 mètres, pour à peine 6 millimètres chez un individu de 10 mètres et ont une forme de crochet[4]. Elles sont réparties sur 4 à 7 rangées fonctionnelles, avec, dans chaque rangée, près d'une centaine de dents de chaque côté de la bouche. Les dents centrales sont basses, triangulaires ; les latérales sont coniques, légèrement recourbées et comprimées latéralement, avec une partie basale striée et, de chaque côté, une crête latérale. Sur la mâchoire supérieure, les dents médianes sont isolées, dispersées sur un grand espace au milieu de la mâchoire ; cette raréfaction des dents ne se remarque pas sur la mâchoire inférieure.
L'origine de la première nageoire dorsale est située un peu en avant de la moitié de la longueur (caudale exclue). Elle forme un triangle équilatéral. Le bord antérieur est droit ou légèrement convexe ; le bord postérieur est légèrement concave, parfois très légèrement convexe. Le sommet est arrondi sans être pointu. Le bord postérieur est libre sur un quart environ de sa longueur à la base. Le milieu de cette nageoire est sensiblement équidistant entre le bout du museau et le centre déprimé de la fourche caudale. La deuxième dorsale est beaucoup plus petite ; sa hauteur n'atteignant que le quart environ de celle de la première[3]. Elle est située approximativement à l'origine du tiers postérieur de la longueur totale. Ses trois côtés sont sensiblement égaux ; le sommet est bien arrondi, le bord postérieur concave. La longueur du bord libre est égale à la longueur de la base de cette nageoire[3].
La caudale mesure entre 20 et 25 % de la longueur totale. En forme de croissant, son lobe supérieur, nettement plus développé que le lobe inférieur, est redressé comme dans tous les Lamnidés. Le bord postérieur, incliné à 60° par rapport à l'horizontale, est presque droit avec des encoches subterminales bien marquées. La longueur du lobe inférieur de la caudale est égale à 60-65 % de celle du lobe supérieur. L'inclinaison de son bord postérieur est d'environ 70° par rapport à l'horizontale[4].
La nageoire anale est petite, placée ventralement en arrière de la deuxième dorsale et de même taille que celle-ci. Son origine se situe sur la perpendiculaire issue de l'extrémité postérieure de cette nageoire. Les deux nageoires pelviennes, dont l'origine est située aux 2/3 de la distance du bout du museau à l'origine de la caudale, sont également triangulaires équilatérales. Leur hauteur est égale aux 2/3 environ de celle de la première dorsale[4]. Les pectorales sont fortes. Elles prennent origine immédiatement en arrière de la cinquième fente branchiale et la longueur de leur bord antérieur, très légèrement convexe, est égale au septième de la longueur totale soit le cinquième de la longueur du bout du museau à l'origine de la caudale[3]. Le bord postérieur est concave, arrondi à la base à son bord interne. La pointe de cette nageoire est arrondie.
La partie supérieure de l'animal varie du noirâtre au gris-brun ou bleu-gris. La coloration s'atténue sur les flancs et le ventre qui passent progressivement au blanc. La partie inférieure est souvent mouchetée de taches claires derrière la tête et au niveau de l'abdomen. Les flancs peuvent être parcourus de bandes claires et de taches[3],[4]. Des cas d'albinisme ont été rapportés[3]. La peau est épaisse, recouverte de denticules dermiques cornés de petite taille, disposés par bandes ou par plaques avec des espaces nus dans les intervalles. Ces denticules sont dressés avec le sommet recourbé, une crête médiane à la face antérieure et une base élargie et plissée[3].
Le Pèlerin est presque exclusivement planctonivore (un des seuls requins dans ce cas avec le requin-baleine et le requin grande gueule), ainsi que le montre l'examen du contenu stomacal des animaux actifs à la surface de la mer, où se concentrent le zooplancton dans ses branchiospines spécialisées. En effet, au printemps et en été, il se tient là où se trouvent les bancs de plancton dans des eaux de 11 à 14 °C[5] et nage la bouche ouverte à travers ces bancs, avalant l'eau avec ce qu'elle contient. L'eau ingurgitée ressort par les fentes branchiales et les petits animaux du plancton (notamment Calanus helgolandicus) sont retenus sur le filtre constitué par les branchiospines longues et déliées disposées sur chaque arc branchial. Ils sont ensuite avalés, tandis que l'eau filtrée et expulsée ressort par les fentes branchiales en régénérant l'oxygène du sang. Cependant, il ne se nourrit pas exclusivement de plancton et fait également sa proie des petits poissons grégaires : capelans, maquereaux, sardines, harengs, etc. Des auteurs ont pu « évaluer à 400 kilos environ la quantité de harengs trouvée dans l'estomac d'un adulte[4] ». On a également retrouvé des crevettes pélagiques d'eau profonde dans l'estomac d'un Pèlerin au Japon, ce qui laisse croire que les sources mésopélagiques de nourriture existent.
Les caractéristiques du cycle vital et de la reproduction du Pèlerin sont mal connues, mais sont sans doute similaires à celles d'autres lamniformes. Le Pèlerin est ovovivipare, la femelle mettant au monde des petits vivants, mesurant de 1,5 à 2 m[3]. La période de gestation serait de 2,6 à 3,5 années, soit la plus longue de tous les animaux à égalité avec le requin-lézard, et la période entre les portées, de 2 à 4 années[6]. Les embryons doivent être expulsés en hiver, car on en trouve rarement trace en avril-mai[3]. Les comportements de parade nuptiale et les cicatrices laissent croire que les animaux s'accoupleraient au printemps : à cette époque de l'année, on peut observer les Pèlerins nageant par deux ou trois, l'un derrière l'autre, avec en général, une femelle en tête et les mâles derrière. On a pu remarquer que le museau des mâles suiveurs et leurs ptérygopodes étaient frottés à sang, tandis que la femelle n'avait pas de sang au museau, mais présentait une abrasion de la région cloacale[4]. La productivité annuelle estimée est la plus faible connue de tous les requins, la durée d'une génération est de 22 à 33 ans.
On ne voit que rarement de jeunes Pèlerins. Il est probable qu'ils se tiennent dans les eaux profondes jusqu'à ce que l'animal ait atteint une taille de 2 à 3 mètres. Les juvéniles sont reconnaissables à leur tête notablement différente de celle de l'adulte : étirée, formant un museau charnu, épais et pointu dont l'extrémité est parfois recourbée en crochet. Ils parviennent à maturité vers l’âge de 12 à 16 ans dans le cas des mâles ; leur puberté se manifeste extérieurement par la disparition progressive de la trompe et le développement des ptérygopodes déjà présents chez les individus de 3,50 m à 4 m et qui atteignent de 60 centimètres à 1 mètre de long[7] chez l'adulte. Dans le cas des femelles, la maturité est atteinte vers l’âge de 16 à 20 ans[7], là aussi la trompe disparaissant. Les femelles matures sont plus grosses que les mâles au même stade, comme c'est le cas chez de nombreuses autres espèces de requin. La durée de vie du Pèlerin est probablement d'environ 50 ans et la taille maximale rapportée est de 12,2 m de longueur[3].
En plus des copépodes ectoparasites habituels des requins, les Pèlerins de l'Atlantique Nord ont souvent des lamproies marines (Petromyzon marinus) attachées à leur peau. Bien que les lamproies soient apparemment incapables de percer la peau caparaçonnée de denticules du requin, elles sont assez « irritantes » pour provoquer un comportement de nettoyage par frottement sur une surface ou même par un saut (breach) afin de les déloger. En effet, des observations récentes et des photographies indiquent que les requins pèlerins peuvent jaillir totalement ou partiellement hors de l'eau pour détacher parasites ou commensaux comme les lamproies ou encore les rémoras[Note 1],[Note 2]. Ces comportements sont observés chez des requins seuls ou en groupe, ce qui semble évoquer une forme de communication intraspécifique[3] car l'énergie dépensée semble énorme pour un résultat peu convaincant[8].
Les Pèlerins adultes n'ont pas de prédateurs connus, mais les jeunes sont sans doute vulnérables aux grands prédateurs marins comme l'épaulard (Orcinus orca) ou bien le grand requin blanc (Carcharodon carcharias)[3]. Dans un cas exceptionnel, on a découvert un requin pèlerin de 2,5 m dans l'estomac d'un cachalot des Açores[9].
Malgré sa taille énorme, c'est un être indolent, tout à fait inoffensif, se déplaçant lentement à une vitesse de 3 à 4 nœuds, mais pouvant atteindre jusqu'à 9-10 nœuds[4]. Il doit son nom anglais de Basking shark (« requin flâneur ») à son habitude de se reposer au plus chaud de la journée à la surface de la mer, paraissant se prélasser au soleil, la nageoire dorsale battant doucement et une portion du dos seuls visibles au-dessus de la surface, ou encore couché sur le flanc et même sur le dos, le ventre en l'air. Johan Ernst Gunnerus, son descripteur, a dès le départ mis en avant ce caractère nonchalant :
« Le Pèlerin n'a rien de la férocité des autres grands squales ; c'est un animal qui n'attaque jamais, qui est particulièrement lent et paresseux. Un bateau peut le poursuivre pendant longtemps sans qu'il prenne la fuite. On peut s'approcher de lui assez près pour le harponner lorsqu'il se laisse flotter à la surface de l'eau, se chauffant aux rayons du soleil du nord. Ce n'est que lorsqu'il se sent blessé qu'il relève la queue et plonge brusquement[1]. »
Malgré son apparente insouciance, des scientifiques de l'université anglaise de Plymouth[5] ont montré, grâce à des balises de géolocalisation, que ce requin ne nage pas à l'aveuglette pour se nourrir, mais qu'il se montre très sélectif. Le Pèlerin détecterait les zones riches en zooplanctons, sélectionnerait ses espèces préférées et mémoriserait les migrations du plancton au cours des saisons, lui permettant de le suivre toute l'année.
Bien que généralement de mœurs solitaires, il présente un comportement grégaire à certaines époques et pendant plusieurs mois. Il est assez fréquent de rencontrer des bancs de Pèlerins de vingt, trente, parfois de soixante à cent individus de tailles différentes se déplaçant ensemble, particulièrement à l'époque de la reproduction[10].
Le Pèlerin préfère les secteurs où se concentre le zooplancton. Il s'agit des fronts où les masses d'eau se rencontrent ou des caps et des zones de fortes marées autour des îles et dans les baies. Une étude de 2008 montre que ce requin utilise peut-être également des habitats de plus de 1 000 m de profondeur[11].
Partout dans le monde, les Pèlerins occupent les eaux tempérées des plateaux côtiers, mais sont présents de manière localisée au large des côtes de 50 pays[3]. Dans l'Atlantique Nord, les Pèlerins sont observés du sud-est au sud-ouest en passant par le nord, depuis le Sénégal et plusieurs pays d’Europe (y compris en mer Méditerranée), en passant par la Norvège, la Suède et la Russie, jusqu’à l’Islande, le Canada (Terre-Neuve, Nouvelle-Écosse, Nouveau-Brunswick), la côte est des États-Unis et le golfe du Mexique plus à l’ouest. Dans le Pacifique Nord, les Pèlerins sont également observés du sud-ouest au sud-est avec une pointe septentrionale, depuis le Japon, la Chine et les îles Aléoutiennes, jusqu’à l'Alaska, la Colombie-Britannique et la côte ouest des États-Unis et du Mexique (Baja California et nord du golfe de Californie). Le Pèlerin n'a jamais été observé dans les eaux équatoriales[12],[13],[14].
Jusqu'en 2009, les ichtyologistes ne l'observaient qu'en été et toujours en Atlantique Nord. Ils ignoraient presque tout de son comportement hivernal[15],[16]. Ils ont d'abord constaté (grâce à du radiotracking) qu'il n'hibernait pas l'hiver bien que des études antérieures l'aient postulé[17]. On sait depuis peu grâce à l'utilisation de balises (de type PSAT) accrochées au moyen d'une fléchette sur la peau de 25 requins pèlerins que les individus de cette espèce migrent vers des eaux plus chaudes, en changeant même d'hémisphère puisqu'on a retrouvé des requins marqués en Atlantique Nord en train d'hiverner au large de la Guyane ou du Brésil (pour des individus marqués au large de la côte est des États-Unis). Ces puces enregistraient la profondeur, la température et le niveau de lumière toutes les 10 à 15 secondes et envoyaient leurs informations à un satellite quand le requin remontait. Elles ont montré qu'une partie du trajet se fait à des profondeurs antérieurement insoupçonnées : de 200 à 1 000 m de profondeur[11] et dure parfois plusieurs mois[18]. Ce voyage pourrait permettre une meilleure gestation des femelles, une mise bas plus aisée et augmenter les chances de survie des nouveau-nés.
Sa distribution estivale commence à être connue, mais si on sait depuis peu qu'ils migrent vers le sud en hiver, on ne connaît pas encore leur aire hivernale de répartition. On le trouve en été dans les eaux du plateau et du talus continental des zones tempérées et froides des deux hémisphères.
En Méditerranée française, le requin pèlerin est suspecté de fréquenter saisonnièrement des eaux du bassin liguro-provençal en face du Golfe du Lion. Cette zone est la seule biorégion de bloom planctonique non-côtière de Méditerranée[19], et devient la zone la plus productrice en plancton de cette mer durant le printemps. La mise en évidence de déplacements sur ce secteur en relation avec l'alimentation, a été mis en évidence à partir d'une étude statistique des observations[20]. Une anomalie environnementale affectant le développement planctonique saisonnier a eu pour effet d'attirer des individus à la côte sur des secteurs plus productifs. L'implication des changements climatiques dans ce phénomène reste non prouvée mais cet exemple illustre le potentiel futur impact des anomalies climatiques sur les déplacements de cette espèce.
Requin renard (Alopias)
Requin pèlerin (Cetorhinus maximus)
Maraîche (Lamna)
Requin mako (Isurus)
Grand requin blanc (Carcharodon carcharias)
Le Pèlerin est le seul membre actuel de la famille des Cétorhinidés, laquelle est proche de la famille des Lamnidae. Ces familles constituent deux des sept formant l'ordre des Lamniformes[3]. Celui-ci est l'un des huit ordres composant le super ordre des Selachimorpha (sous-classe des Elasmobranchii).
Une espèce fossile proche est connue à partir de dents : Cetorhinus parvus, datant de l'Oligo-Miocène.
De par leur régime alimentaire planctonivore, les Pèlerins sont inoffensifs pour l'homme. Leur comportement n'est pas agressif et ils n'attaquent ni les plongeurs ni les bateaux. Cependant, du fait de leur taille, ils ont une force énorme et peuvent blesser un plongeur dans un mouvement de fuite ou de défense. De plus, leur peau couverte de denticules est abrasive comme du papier de verre[3].
Ces squales ont longtemps fait l'objet d'une pêche régulière dans les régions où ils apparaissent à proximité des côtes (côtes de Norvège, Écosse, Irlande, Canada, Massachusetts et Californie aux États-Unis)[4]. D'une part, son foie (représentant 15 à 20 % du poids de l'animal) est riche en huile, d'autre part, sa chair est comestible, sa peau tannée donne un cuir épais et résistant. Cependant, leur raréfaction, l'abondance sur les marchés des huiles d'autres poissons à bas prix et un ravitaillement plus facile sur les côtes les plus reculées, firent que cette pêche fut progressivement abandonnée. En France, ce n'est que pendant la Seconde Guerre mondiale et quelque temps après qu'elle connut un regain d'activité avec la pénurie de corps gras d'origine animale et les difficultés du ravitaillement[4]. À l'époque, « on en fit des fritures, bien qu'il convint d'y faire brûler au préalable des oignons pour lui enlever son odeur particulière. Ces fritures étaient bonnes et personne ne fut incommodé[4] ». Cet « engouement » passager déclina avec la reprise des conditions normales d'approvisionnement à la fin des années 1940.
Trois cas de figure ont amené les pêcheurs à ramener du requin pèlerin au port[4] :
Lors de la pêche du Pèlerin proprement dite, il s'agit pour de petites embarcations, de s'approcher le plus possible de l'animal par mer calme, période où le squale se laisse facilement approcher. À l'époque, le harpon était lancé à la main avec plus ou moins de réussite. La localisation du point d'impact est cruciale. Si le coup est porté à l'épaule, l'animal est très difficile à tuer. Les plus habiles visent le museau afin d'empêcher le requin de plonger. L'idéal est d'atteindre le corps, près de la nageoire dorsale, afin d'endommager les intestins, ou bien près de la queue de façon à léser les vertèbres dorsales. En Irlande, l'animal était immobilisé en entaillant le pédoncule caudal, celui-ci se brisant de par les efforts désespérés de l'animal pour se libérer[21]. S'affaiblissant sous l'effet de l'hémorragie, l'animal est alors ramené près du bateau après 4 à 5 heures d'efforts. Lorsqu'il se trouve près du bateau, il est achevé à l'aide d'un grand coutelas. Mort, il est pris en remorque. Une fois au port, le requin est découpé en morceaux de 40 à 50 kilos, foie mis à part. Mis à part cette pêche archaïque et peu productive, certaines pêcheries mirent au point des méthodes industrielles de chasse au Pèlerin[4]. Ainsi, au milieu du XXe siècle, les « Scottish West Coast Fisheries » opérèrent avec un bateau usine et trois petits chasseurs à moteur de 12 mètres, munis d'un canon lance-harpon, avec quatre hommes d'équipage restant en liaison téléphonique avec le bateau usine. À chaque harpon était fixée une ligne garnie de deux flotteurs constitués par des barils vides. Plusieurs squales pouvaient ainsi être harponnés successivement. À la fin de la pêche, les lignes sont récupérées et les carcasses, gonflées à l'air comprimé, sont remorquées jusqu'au port.
Pendant l'Occupation allemande, la chair du Pèlerin, qui prit comme tant d'autres requins la dénomination générique de « veau de mer », fut peu estimée comme aliment. Elle était cependant débitée fraîche et expédiée sur les marchés. Elle prenait bien le sel et a également été vendue et consommée salée et même légèrement fumée. Dans le même temps, « à plusieurs reprises, des usines de conserves alimentaires ont essayé de la préparer en conserves hermétiques avec une couverture de sauce tomate. Les résultats ne furent pas heureux, le produit n'étant pas de goût agréable et sa consistance semblable à celle du caoutchouc, le rendant inconsommable »[4].
Différents essais de tannage effectués pendant les hostilités restèrent infructueux. De meilleurs résultats ont été obtenus après-guerre, la peau de Pèlerin, découpée en grands quartiers, puis salée et conservée quelque temps au sel avant d'être dirigée vers les tanneries spécialisées, était traitée pour la préparation d'un galuchat, résistant, ayant conservé une bonne souplesse.
Un Pèlerin de 5 tonnes (poids moyen) a un foie d'environ 1 tonne. De ce foie, on extrait en général 60 % d'huile ; une extraction poussée pouvant en donner 70 %. La quantité d'huile qu'il est possible d'extraire d'un foie de Pèlerin s'élève donc de 400 à 900 litres avec une moyenne d'environ 600 litres. L'insaponifiable de cette huile contient une très forte proportion de squalène et une quantité moindre de pristane à côté de petites quantités de cholestérol, et des acides palmitique, stéarique et oléique. Indépendamment de son utilisation pour la trempe des aciers, l'huile de foie de Pèlerin a des qualités reconnues qui ont justifié son utilisation en :
Dans le passé, ce requin a été chassé dans le monde entier principalement pour sa viande et l'huile provenant de son foie. Aujourd'hui, la pêche a pratiquement cessé, sauf en Chine et au Japon. Les ailerons sont vendus comme ingrédient pour la soupe de requin. Sur le marché asiatique, les nageoires fraîches peuvent coûter jusqu'à 1 000 $, tandis que les formes séchées se vendent généralement 700 $ le kilogramme. Le foie est vendu au Japon comme un aphrodisiaque ou comme un alicament, et son huile sert d'excipient et de corps gras pour les cosmétiques[22].
En Europe, d'anciennes régions qui pratiquaient sa pêche le valorisent désormais comme patrimoine naturel avec le développement de l'écotourisme. Malgré tout, à cause de sa rareté et de sa fragilité, il n'existe pas de « safaris aquatiques » tels que l'on peut organiser pour l'observation des baleines. Ainsi, sur l'île de Man en mer d'Irlande, l'observation des requins est bien encadrée afin de ne pas leur nuire[23]. En Cornouailles, on profite de la régularité des apparitions de l'animal, à partir de juin, pour seulement prolonger les sorties « nature » en bateau[24].
La plus grande menace actuelle pour ce requin est la pêche intensive des pays asiatiques. Néanmoins, hors de l'Asie, les activités de pêche (lorsqu'un Pèlerin s'emmêle dans un filet maillant, il y meurt ou est tué par le pêcheur) et les collisions avec les bateaux sont les facteurs qui menacent le plus les populations de Pèlerins[25].
En effet, en raison de sa croissance lente, sa longue période de gestation et sa maturité sexuelle tardive, le requin pèlerin se montre incapable d'absorber les pertes occasionnées lors du XXe siècle et présente une faible diversité génétique[26]. Il est ainsi considéré par les scientifiques comme une espèce en voie de disparition. Pour cette raison, le requin pèlerin est inscrit comme « vulnérable » sur la Liste Rouge de l’UICN (Union mondiale pour la nature)[27],[28], en annexe II de la CITES ainsi que dans plusieurs conventions internationales telles que la convention OSPAR pour la protection du milieu marin de l’Atlantique Nord-Est ou la convention de Bonn sur la conservation des espèces.
En France, l'espèce n'est pas protégée. Seuls la pêche et le débarquement sont interdits. Deux associations françaises travaillent à son étude[29] et sa conservation : l'Association pour l'étude et la conservation des sélaciens (APECS)[30], basée à Brest, réalise chaque année un suivi des effectifs à l'échelle nationale et, pour les eaux de l'ile de Beauté spécifiquement : Corsica - Groupe de Recherche sur les Requins de Méditerranée, basée sur Ajaccio[30].
Beaucoup d'histoires de serpents de mer et de monstres marins pourraient trouver leur explication dans l'observation de requins pèlerins se déplaçant en train ou de la forme particulière de leur cadavre en décomposition.
En période de reproduction, il arrive que l'on puisse observer quelques individus, à la queue leu-leu[Note 3], nageant à une vitesse de 4 à 5 nœuds, à douze ou quinze mètres d'intervalle. Comme à leur habitude, ces requins balancent mollement à la surface de l'eau leur nageoire dorsale surélevée, le lobe extérieur de la queue émergeant légèrement et ondulant de même. En y ajoutant l'imagination de pêcheurs, surtout si la femelle qui « mène le train » nage la bouche ouverte et le museau projeté au-dessus de la surface, il n'est pas étonnant que l'on ait signalé des serpents de mer[4].
En se décomposant, le cadavre du requin pèlerin prend une forme insolite. Ces carcasses, remontées à la surface par les engins de pêche commerciale ou drossées sur le rivage, ont été utilisées à plusieurs occasions (le monstre de Stronsay, la carcasse du Zuiyo-maru) par des cryptozoologues comme des preuves de l'existence de plésiosaures encore vivants actuellement. En effet, sous l'action de vagues ou déchiqueté par la houle sur les rochers, le cadavre perd ses éléments les plus fragiles à savoir la mâchoire, les arcs branchiaux, la plus grande partie du squelette de la tête, ne laissant que la colonne vertébrale, la boîte crânienne, les nageoires pectorales et ventrales avec les ceintures thoracique et pelvienne[4]. Ceci aboutit à une forme étrange que l'on peut aisément confondre avec le fameux reptile aquatique. Pourtant, l'analyse histologique trahit rapidement la nature de l'organisme.
Cetorhinus maximus
Le requin pèlerin (Cetorhinus maximus) est une espèce de poissons cartilagineux, seul membre non fossile du genre Cetorhinus et seule espèce actuelle de la famille des Cetorhinidae. Pouvant atteindre 12 mètres de long, pour une longueur moyenne de 10 mètres, ce requin est considéré comme le second plus grand poisson vivant actuellement sur Terre après le requin-baleine.
Facilement reconnaissable avec sa haute nageoire dorsale et sa bouche distendue lorsqu'il se nourrit, le requin pèlerin se rencontre dans les océans et mers tempérés. Massif, se déplaçant assez lentement et dénué d'agressivité — sa dénomination anglaise Basking shark se traduit par « requin flâneur » — ce requin est parfaitement inoffensif pour l'homme. Ce géant des mers se nourrit principalement de plancton, d'algues ou bien d'animaux microscopiques qu'il absorbe par sa très large bouche.
Comme beaucoup de requins, il compte parmi les espèces menacées et sa diversité génétique ne semble pas élevée. Bien qu'il n'y ait aucune donnée précise sur sa population totale, l'espèce est considérée comme en danger.
O peixe bobo, peixe momo, mormoso ou momo,[2][3][4] ás veces chamado tamén tiburón peregrino,[5][6][7] de nome científico Cetorhinus maximus, é unha especie de elasmobranquio da orde dos lamniformes (Lamniformes), único representatante vivo da familia dos cetorrínidos (Cetorhinidae).[8]
É o segundo peixe máis grande do mundo,[9] xa que pode alcanzar como máximo os 10 m de lonxitude e as catro toneladas de peso [8] (normalmente alcanzan da orde dos 9 m os machos e 8–9 m as femias, pero segundo algúns autores, poden chegar até os 12 m, cun peso de até 10 t.[10]
Aínda que a súa silueta recorda á dun tiburón cazador, con forma hidrodinámica e fociño agudo, aliméntase de organismos planctónicos (zooplancto, peixes pequenos e invertebrados) filtrando a auga, para o que nada, moi lentamente, cunha velocidade de cruceiro aproximada duns 2 nós [4][11](quizais a isto se deban os seus nomes populares galegos), coa gran boca aberta até facela redonda que filtra a auga (a razón dunhas 1 500 t por hora) a través dunhas inmensas branquias.[11]
Divisados moitas veces cerca das costas (en mares do norte de Europa no verán, e no inverno nos mares máis temperados, nas costas de África, Portugal, Galicia [12] e o resto de España), os peixes bobos son un obxectivo frecuente dos ecoturistas, pois pódense ver comunmente na superficie e ademais son moi tolerantes coa presenza dos homes (outro motivo para os nomes galegos da especie).
Ao igual que outras especies de tiburóns, os mormosos, especialmente polos factores anteriormente citados, foron obxecto dunha intensa caza por parte dos pescadores. O seu enorme tamaño converteunos no pasado en animais altamente rendíbeis para os barcos de pesca comercial; tan só un deles pode xerar até unha tonelada de carne, e os seu fígado, rico en vitaminas, pode representar entre o 25 e o 30 % do peso total do animal,[11] e del poden extraerse entre 6 e 15 hl de aceite.[13]
Debido á grande persecución e explotación de que foron obxecto no pasado, os peixes bobos están agora protexidos por lei na maioría dos países, e a Unión Internacional para a Conservación da Natureza cualifica o seu estado de conservación como VU (vulnerábel).[10] De todos os xeitos, segue sendo obxecto de pesca polos xaponeses, sobre todo polo aceite que se extrae do seu fígado.
As principais características do peixe bobo son as seguintes:[4]
Peixes de distribución peláxica, pódense encontrar tanto preto da costa (ás veces en pequenas baías) como afastados. Viven sos ou en reunidos en pequenos cardumes, e realizan longas migracións (de aí o epíteto de peregrino que se lle dá en moitos idiomas), con segregación poboacional en función da estación.[4][11]
Aliméntase por filtración.
Alcanzan a madurez sexual cando chegan aos 7 m de lonxitude (a unha idade de 3-4 anos). Vivíparos, probabelmente con canibalismo intrauterino,[14] a femia ten un período de xestación de 3 anos, e pare dunha a dúas crías que miden máis de 1,70 m ao naceren.[11]
De crecemento lento, sofren períodos de perda do aparello filtrador.[4] No Atlántico norte, perden este aparello en novembro, formándose de novo en febreiro, de xeito que se pode inferir que estes tiburóns non se alimentan durante o inverno, cando existe, con todo, plancto; algúns científicos supoñen que durante este período os momos xacen pasivamente no fonodo do océano, e que utilizan o seu enorme fígado como almacén de enerxía; porén, tamén se postulou que, cando carecen de braquiespiñas se alimentan de animais bentónicos.[11]
Historicamente, o peixe bobo foi un elemento básico da pesca industrial nalgunhas zonas de augas frías en altas latitudes, debido á súa lenta velocidade de natación, a súa natureza inofensiva e a abundante presenza de exemplares no pasado. Comercialmente, o mormoso empregouse para finalidades moi distintas: carne para a alimentación e pora a fabricación de fariña de peixe, diferentes usos da pel e do seu gran fígado (que ten un alto contido en aceite). Na actualidade, péscase principalmente polas súas aletas (para cociñar sopa de aleta de tiburón). Outras partes do animal, como as cartilaxes de tiburón, tamén se utilizan na medicina tradicional chinesa e son consideradas, sen fundamento científico ningún, como un afrodisíaco en Xapón.
Como resultado da rápida diminución dos exemplares, o peixe bobo está parcialmente protexido e o comercio dos seus produtos está restrinxido ou prohibido en moitos países. Está totalmente protexido no Reino Unido, en Malta e nos EE.UU. así como en gran parte das augas do océano Atlántico e en grandes zonas do mar Mediterráneo, así como en Nova Zelandia.
Nos últimos anos están florecendo os safaris fotográficos onde os nadadores se acercan aos mormosos con absoluta tranquilidade, dada a natureza inofensiva e tolerante destes tiburóns cos mergulladores e as embarcacións, o que constitúe unha importante fonte de ingresos turísticos en áreas habitualmente deprimidas e sen grandes recursos económicos.
Debido a que moitas veces cando se pescaban, o corpo dos mormosos era botado ao mar, despois de sacarlles as aletas e o fígado, en varias ocasións, durante o século XIX, os seus restos foron fonte de moitos informes de avistamentos de fabulosas "serpes mariñas" [11] ou incluso confundidos con plesiosauros. Outros exemplares en descomposición, como o lendario monstro de Stronsay (Escocia), foron identificados máis tarde como peixes bobos.
O peixe bobo, peixe momo, mormoso ou momo, ás veces chamado tamén tiburón peregrino, de nome científico Cetorhinus maximus, é unha especie de elasmobranquio da orde dos lamniformes (Lamniformes), único representatante vivo da familia dos cetorrínidos (Cetorhinidae).
É o segundo peixe máis grande do mundo, xa que pode alcanzar como máximo os 10 m de lonxitude e as catro toneladas de peso (normalmente alcanzan da orde dos 9 m os machos e 8–9 m as femias, pero segundo algúns autores, poden chegar até os 12 m, cun peso de até 10 t.
Aínda que a súa silueta recorda á dun tiburón cazador, con forma hidrodinámica e fociño agudo, aliméntase de organismos planctónicos (zooplancto, peixes pequenos e invertebrados) filtrando a auga, para o que nada, moi lentamente, cunha velocidade de cruceiro aproximada duns 2 nós (quizais a isto se deban os seus nomes populares galegos), coa gran boca aberta até facela redonda que filtra a auga (a razón dunhas 1 500 t por hora) a través dunhas inmensas branquias.
Divisados moitas veces cerca das costas (en mares do norte de Europa no verán, e no inverno nos mares máis temperados, nas costas de África, Portugal, Galicia e o resto de España), os peixes bobos son un obxectivo frecuente dos ecoturistas, pois pódense ver comunmente na superficie e ademais son moi tolerantes coa presenza dos homes (outro motivo para os nomes galegos da especie).
Ao igual que outras especies de tiburóns, os mormosos, especialmente polos factores anteriormente citados, foron obxecto dunha intensa caza por parte dos pescadores. O seu enorme tamaño converteunos no pasado en animais altamente rendíbeis para os barcos de pesca comercial; tan só un deles pode xerar até unha tonelada de carne, e os seu fígado, rico en vitaminas, pode representar entre o 25 e o 30 % do peso total do animal, e del poden extraerse entre 6 e 15 hl de aceite.
Debido á grande persecución e explotación de que foron obxecto no pasado, os peixes bobos están agora protexidos por lei na maioría dos países, e a Unión Internacional para a Conservación da Natureza cualifica o seu estado de conservación como VU (vulnerábel). De todos os xeitos, segue sendo obxecto de pesca polos xaponeses, sobre todo polo aceite que se extrae do seu fígado.
Golema psina (lat. Cetorhinus maximus) je druga najveća vrsta riba, nakon kitopsine. To je kozmopolitska migratorna vrsta, koje se nalazi u svim svjetskim oceanima s umjerenom temperaturom.
Sporo se kreće i bezopasna je za ljude. Hrani se planktonom, tako da filtrira vodu. Ima anatomske prilagodbe za hranjenja filtriranjem, kao što su uvelike proširena usta i visoko razvijene škrge. Oblik usta je konusan.
Golema psina je obično sivo-smeđe boje i često se čini da ima šareni izgled. Zubi su vrlo mali i brojni, po 100 u redu. Zubi imaju jednu koničnu kvržicu, zakrivljenu unatrag i jednaki su na gornjoj i donjoj čeljusti.
Goleme psine su migrirajuća vrsta i vjeruje se da prezime u dubokim vodama. Nisu agresivni i općenito su bezopasni za ljude.
Dugo vremena, radilo se o komercijalno važnoj ribi, kao izvoru ljudske hrane, stočne hrane i za dobivanje ulja. Prekomjerni izlov doveo je do nestanka nekih populacija, a drugima je potrebna zaštita.
Hiu raksasa[3] (Cetorhinus maximus), adalah ikan terbesar kedua setelah hiu paus. Spesies ini merupakan spesies kosmopolitan - spesies ini dapat ditemui di samudra hangat di seluruh dunia. Hiu ini bergerak lambat dan tidak berbahaya untuk manusia. Seperti hiu lainnya, hiu ini terancam punah.
|accessdate= (bantuan)Pemeliharaan CS1: Teks tambahan (link) Hiu raksasa (Cetorhinus maximus), adalah ikan terbesar kedua setelah hiu paus. Spesies ini merupakan spesies kosmopolitan - spesies ini dapat ditemui di samudra hangat di seluruh dunia. Hiu ini bergerak lambat dan tidak berbahaya untuk manusia. Seperti hiu lainnya, hiu ini terancam punah.
Beinhákarl (fræðiheiti: Cetorhinus maximus) er ein af tegundum hákarla og næststærsti fiskur heims og sá stærsti við Íslandsstrendur. Beinhákarlinn getur orðið allt að 12 metra langur. Hann finnst í öllum heimshöfum og er algengur við Ísland.
Þrjár tegundir hákarla eru ekki ránfiskar heldur nærast á svifi og er beinhákarlinn einn þeirra. Hinar tvær eru hvalháfurinn og gingapi.
Beinhákarl (fræðiheiti: Cetorhinus maximus) er ein af tegundum hákarla og næststærsti fiskur heims og sá stærsti við Íslandsstrendur. Beinhákarlinn getur orðið allt að 12 metra langur. Hann finnst í öllum heimshöfum og er algengur við Ísland.
Þrjár tegundir hákarla eru ekki ránfiskar heldur nærast á svifi og er beinhákarlinn einn þeirra. Hinar tvær eru hvalháfurinn og gingapi.
Lo squalo elefante (Cetorhinus maximus Gunnerus, 1765), detto anche cetorino o squalo pellegrino, è un pesce cartilagineo, unico membro attuale del genere Cetorhinus e sola specie esistente della famiglia dei Cetorinidi. Con una lunghezza media di 10 metri ed una massima che può raggiungere i 12, questo squalo è considerato il secondo pesce più grande attualmente vivente sulla Terra dopo lo squalo balena.
Facilmente riconoscibile grazie all'alta pinna dorsale e alla bocca che viene distesa al massimo quando si nutre, lo squalo elefante è presente negli oceani e nei mari temperati. Imponente, lento e privo di aggressività - il suo nome in inglese, Basking shark, si può tradurre in «squalo che si crogiola al sole» -, questo squalo è assolutamente innocuo per l'uomo. Questo gigante dei mari si nutre principalmente di plancton, alghe o animali microscopici che assorbe attraverso la grande bocca.
Come molti squali, anch'esso figura tra le specie minacciate e la sua diversità genetica non sembra essere molto elevata. Sebbene non si disponga di dati precisi sulla sua popolazione totale, la specie è considerata in pericolo.
Nel 1765, Johan Ernst Gunnerus fu il primo a descrivere l'animale con il nome scientifico Squalus maximus, a partire da un esemplare rinvenuto in Norvegia. Successivamente, l'animale assunse numerosi altri nomi, tra cui Squalus pelegrinus, Squalus elepha o ancora Selache maximus. Ciò è dovuto al fatto che i naturalisti lavoravano quasi esclusivamente su campioni naturalizzati ed «è molto difficile conservare questi animali nei musei; si deformano durante i processi di essiccazione, perdendo una parte delle loro caratteristiche; ciò spiega perché le raffigurazioni che ci hanno lasciato i diversi autori differiscano così tanto tra loro»[2]. Nel 1816, Henri-Marie Ducrotay de Blainville propose la denominazione «Cetorhinus» per stabilire il genere dell'animale. Questo termine è un nome composto derivante dal greco antico κῆτος (ketos), che significa «mostro marino» ma designa in senso più ampio i grandi cetacei, e da ῥινός (rhinos), cioè «naso». Nonostante alcune variazioni nel corso degli anni, questo appellativo ha infine prevalso sugli altri.
Lo squalo elefante deve questo appellativo non solo alle sue dimensioni, ma anche al fatto di possedere, nei primi anni di vita, un «naso» particolarmente allungato e prominente. L'altro nome con cui viene indicata questa specie, squalo pellegrino, non deriva dalla sua abitudine di spostarsi su lunghe distanze, ma per ragioni morfologiche e «di abbigliamento». Secondo Alfred Brehm[3], «è chiamato pellegrino a causa della somiglianza che si voleva trovare tra i colletti del mantello dei pellegrini [la pellegrina] e le pieghe fluttuanti formate dal bordo libero delle membrane interbranchiali di questo squalo». Conosciuto anche con il termine inglese: ''Shark Pog'', da un video su youtube, che mostra uno squalo doppiato da un uomo che dice:''Shark Pog'' e dopo mostra un video di uno squalo elefante. Per questo motivo lo squalo elefante è molto conosciuto con quel nome.
Uno dei nomi comuni dell'animale deriva dalla somiglianza tra i suoi archi branchiali e il drappo del mantello dei pellegrini.
In passato, si distinguevano, nella letteratura scientifica inglese, il Rashleig shark, ...
... il Broad headed gazer e il Basking shark, che erano tutti e tre lo stesso animale.
Presente, tra l'altro, nelle acque temperate d'Europa, questo animale si distingue facilmente dagli altri squali per le sue grandi dimensioni. Infatti, la dimensione massima segnalata è di 12,2 m[4]. A riposo, si caratterizza per le sue fessure branchiali allungate, che occupano quasi l'intera altezza della testa, il muso appuntito e l'ampia bocca. Quando si nutre, nuota tenendo la bocca spalancata con le fessure branchiali distese lateralmente che filtrano il plancton, mentre lascia emergere dalla superficie la pinna dorsale e la parte superiore della pinna caudale a forma di mezzaluna[4].
Gli osservatori meno esperti possono scambiare lo squalo elefante per uno squalo bianco.
Tuttavia, dopo un attento esame, il «muso» dello squalo elefante lo distingue facilmente ...
... e le differenze si accentuano quando lo squalo ingoia il plancton con la bocca spalancata.
Il corpo dello squalo elefante è fusiforme, e nella parte posteriore termina progressivamente a punta a partire dal margine anteriore della prima pinna dorsale - punto in cui raggiunge il suo diametro maggiore - al peduncolo caudale. La testa, corta rispetto al tronco, è leggermente compressa lateralmente a livello della bocca. Il muso è molto corto, appuntito e conico, prolungato in una sorta di proboscide, tronco nella parte anteriore e terminante con una punta che presenta numerose ampolle di Lorenzini sulla superficie dorsale. Gli occhi, situati leggermente indietro al punto da cui ha origine la bocca, sono piccoli, privi di membrana nittitante o pieghe suboculari[4]. Le fessure branchiali dello squalo elefante sono molto grandi, e si estendono dal lato superiore della testa fino al livello della gola. La prima di queste è la più lunga, la quinta la più corta. Delle branchiospine ricoprono la superficie interna degli archi branchiali. Grazie al loro numero e alla forma simile a fanoni, essi costituiscono un efficace setaccio che filtra il plancton dall'acqua ingerita. La bocca è grande e occupa quasi l'intera lunghezza della testa. Arrotondata negli adulti, essa è quasi trasversale nei giovani. L'articolazione della mascella è molto flessibile in corrispondenza delle sinfisi, e questo consente alla bocca di estendersi molto verso i lati. I denti sono piccoli: misurano 3 millimetri di lunghezza in uno squalo di 4 metri e appena 6 millimetri in un esemplare di 10 metri e hanno una forma a uncino[5]. Essi sono ripartiti su 4-7 file funzionali, e, su ogni fila, si trovano quasi un centinaio di denti per ciascun lato della bocca. I denti centrali sono bassi e triangolari; quelli laterali sono conici, leggermente ricurvi e compressi lateralmente, con una parte basale striata e, su ciascun lato, una cresta laterale. Sulla mascella superiore, i denti mediani sono isolati, sparsi su un ampio spazio nel mezzo della mascella; questo diradamento dei denti non si nota sulla mascella inferiore.
La prima pinna dorsale ha origine in un punto situato leggermente più avanti della metà della lunghezza totale (pinna caudale esclusa). Essa ha la forma di un triangolo equilatero. Il margine anteriore è diritto o leggermente convesso; quello posteriore è leggermente concavo, o, in alcuni casi, leggermente convesso. La sommità è arrotondata, non appuntita. Il margine posteriore è libero per circa un quarto della sua lunghezza alla base. Il centro di questa pinna è approssimativamente equidistante tra la punta del muso e il centro depresso della biforcazione caudale. La seconda dorsale è notevolmente più piccola; la sua altezza è pari solo a un quarto di quella della prima[4]. Essa è grosso modo situata all'origine della terza parte posteriore della lunghezza totale. I suoi tre lati sono sostanzialmente uguali; la sommità è piuttosto arrotondata, il bordo posteriore concavo. La lunghezza del bordo libero è uguale alla lunghezza della base della pinna stessa[4].
La caudale misura dal 20 al 25% della lunghezza totale. A forma di mezzaluna, presenta un lobo superiore nettamente più sviluppato di quello inferiore e rivolto verso l'alto come quello di tutti i Lamnidi. Il bordo posteriore, inclinato di 60° rispetto all'orizzontale, è quasi diritto, con incisure subterminali ben marcate. La lunghezza del lobo inferiore della caudale è pari al 60-65% di quella del lobo superiore. L'inclinazione del suo margine posteriore è di circa 70° rispetto all'orizzontale[5].
La pinna anale è piccola, posizionata ventralmente dietro la seconda dorsale e delle stesse dimensioni di questa. La sua origine si trova sulla perpendicolare risultante del margine posteriore della seconda dorsale. Le due pinne pelviche, la cui origine si trova a 2/3 della distanza dalla punta del muso all'origine della caudale, hanno anch'esse la forma di triangoli equilateri. La loro altezza è pari a circa 2/3 di quella della prima dorsale[5]. Le pettorali sono robuste. Hanno origine immediatamente dietro la quinta fessura branchiale e la lunghezza del loro margine anteriore, leggermente convesso, è pari a un settimo della lunghezza totale, vale a dire un quinto della lunghezza dalla punta del naso all'origine della pinna caudale[4]. Il margine posteriore è concavo e arrotondato alla base in prossimità del suo margine interno. La punta di queste pinne è arrotondata.
La parte superiore dell'animale varia dal nerastro al grigio-bruno o al blu-grigio. La colorazione si attenua sui fianchi e sul ventre, passando progressivamente al bianco. La parte inferiore è spesso segnata da macchie chiare situate dietro la testa e a livello dell'addome. I fianchi possono essere percorsi da bande chiare e da macchie[4][5]. Sono stati segnalati casi di albinismo[4]. La pelle è spessa, ricoperta da denticoli cutanei cornei di piccole dimensioni, disposti in bande o piastre con degli spazi nudi negli intervalli. Questi denticoli eretti presentano la sommità ricurva, una cresta mediana sulla superficie anteriore e una base allargata e increspata[4].
Lo squalo elefante è quasi esclusivamente planctofago (assieme a sole altre due specie di squalo, lo squalo balena e lo squalo dalla bocca grande), come ha dimostrato l'esame del contenuto stomacale degli animali attivi in prossimità della superficie, dove si concentra lo zooplancton catturato dalle sue branchiospine specializzate. In primavera ed estate si trattiene nei punti dove si radunano i banchi di plancton, in acque dalla temperatura di 11-14 °C[6], e nuota con la bocca spalancata attraverso questi banchi, ingoiando l'acqua con ciò che contiene. L'acqua ingerita esce dalle fessure branchiali e i piccoli animali che costituiscono il plancton (specialmente Calanus helgolandicus) vengono trattenuti nel filtro costituito dalle branchiospine, lunghe e sottili, disposte su ciascun arco branchiale. Essi vengono quindi ingeriti, mentre l'acqua filtrata ed espulsa esce dalle fessure branchiali rigenerando l'ossigeno del sangue. Tuttavia, questa specie non si nutre esclusivamente di plancton, ma cattura anche piccoli pesci gregari: capelani, sgombri, sardine, aringhe, ecc. Alcuni autori hanno potuto «stimare a circa 400 chili la quantità di aringhe trovate nello stomaco di un adulto»[5]. Nello stomaco di uno squalo elefante catturato in Giappone sono stati rinvenuti anche dei gamberi pelagici di acque profonde, il che lascia ipotizzare che la specie faccia affidamento anche su fonti alimentari mesopelagiche.
Le caratteristiche del ciclo vitale e della riproduzione dello squalo elefante sono poco conosciute, ma sono probabilmente simili a quelle degli altri lamniformi. Lo squalo elefante è ovoviviparo: la femmina mette al mondo dei piccoli vivi, che misurano da 1,5 a 2 m[4]. Il periodo di gestazione sarebbe di circa 2-3-4-5-6 anni, il più lungo tra tutte le specie animali, eccezione fatta per lo squalo dal collare, e il periodo tra un parto e l'altro di 2-4 anni[7]. Gli embrioni devono essere espulsi in inverno, in quanto se ne trova raramente traccia in aprile-maggio[4]. I comportamenti di parata nuziale e le cicatrici suggeriscono che gli animali si accoppino in primavera: in questo periodo dell'anno, possiamo osservare due o tre squali elefante che nuotano insieme, uno dietro l'altro, quasi sempre con una femmina davanti e i maschi dietro. È stato possibile notare che il muso dei maschi che seguono e i loro pterigopodi presentano delle ferite da sfregamento, mentre la femmina non presenta mai sangue sul muso, bensì un'abrasione della regione cloacale[5]. La produttività annuale stimata è la più bassa conosciuta tra tutti gli squali e la durata di una generazione è di 22-33 anni.
È molto raro avvistare giovani esemplari di squalo elefante. È probabile che rimangano in acque profonde fino a quando non raggiungano una lunghezza di 2-3 metri. I giovani sono riconoscibili dalla loro testa, notevolmente diversa da quella degli adulti: è infatti allungata, e presenta un muso carnoso, spesso e appuntito la cui estremità è talvolta incurvata a uncino. I maschi raggiungono la maturità sessuale verso i 12-16 anni; la loro pubertà si manifesta esternamente con la progressiva scomparsa della proboscide e lo sviluppo degli pterigopodi, già presenti in individui di 3,5–4 m, che possono raggiungere una lunghezza compresa tra 60 centimetri e un metro[8] negli esemplari adulti. Nelle femmine, la maturità viene raggiunta verso i 16-20 anni[8], quando anche loro perdono la proboscide. Le femmine adulte sono più grandi dei maschi allo stesso stadio di sviluppo, come nel caso di molte altre specie di squali. La durata di vita dello squalo elefante è probabilmente di circa 50 anni e la dimensione massima registrata è di 12,2 m di lunghezza[4].
Oltre ai consueti copepodi ectoparassiti degli squali, gli squali elefante del Nord Atlantico presentano spesso lamprede marine (Petromyzon marinus) attaccate alla loro pelle. Sebbene le lamprede non siano in grado di perforare la pelle ricoperta di denticoli dello squalo, esse sono abbastanza «irritanti» da portare l'animale a sfregarsi contro una superficie o addirittura ad effettuare dei salti (breaching) per cercare di rimuoverle. Infatti, recenti osservazioni e fotografie indicano che gli squali elefante possono saltare totalmente o parzialmente fuori dall'acqua per staccare parassiti o commensali come le lamprede o le remore[9][10]. Questi comportamenti sono stati osservati sia in esemplari solitari che in individui che vivono in gruppo, il che sembrerebbe evocare una qualche forma di comunicazione intraspecifica[4], dal momento che l'energia spesa sembra essere sproporzionata per il risultato che lo squalo vuole ottenere[11].
Gli esemplari adulti non hanno predatori conosciuti, ma i giovani sono senza dubbio vulnerabili agli attacchi dei grandi predatori marini come l'orca (Orcinus orca) o lo squalo bianco (Carcharodon carcharias)[4]. In un caso eccezionale, uno squalo elefante di 2,5 m è stato rinvenuto nello stomaco di un capodoglio delle Azzorre[12].
Nonostante le sue enormi dimensioni, lo squalo elefante è una creatura indolente, del tutto inoffensiva, che si muove lentamente ad una velocità di 3-4 nodi, anche se può raggiungere i 9-10 nodi[5]. Deve il suo nome inglese di Basking shark («squalo che si crogiola al sole») alla sua abitudine di riposare in superficie durante le ore più calde della giornata, proprio come se si crogiolasse al sole, con la pinna dorsale che si agita delicatamente e una parte del dorso visibile sopra la superficie, o addirittura stando sdraiato su un fianco o sulla schiena, pancia in su. Johan Ernst Gunnerus, a cui si deve la prima descrizione della specie, notò fin dall'inizio il suo carattere disinvolto:
«Il Pellegrino non ha nulla della ferocia degli altri grandi squali; è un animale che non attacca mai, particolarmente lento e pigro. Una barca può inseguirlo a lungo senza che esso tenti mai di scappare. È possibile avvicinarlo tanto da arpionarlo quando si lascia galleggiare sulla superficie dell'acqua, riscaldandosi ai raggi del sole del nord. Solo quando si sente ferito alza la coda e si immerge bruscamente[2].»
Malgrado la sua apparente noncuranza, alcuni scienziati dell'università inglese di Plymouth[6] hanno dimostrato, grazie a dei tag di geolocalizzazione, che questo squalo non si sposta casualmente quando si alimenta, ma che individuerebbe le zone ricche di zooplancton, selezionerebbe le specie preferite e memorizzerebbe le migrazioni del plancton durante le stagioni, in modo da poterlo localizzare in ogni periodo dell'anno.
Sebbene sia generalmente una creatura solitaria, in determinati momenti e per diversi mesi presenta un comportamento gregario. È abbastanza comune incontrare dei gruppi di squali elefante di venti, trenta, talvolta di sessanta-cento individui di diverse dimensioni che si muovono insieme, specialmente al momento della riproduzione[13].
Lo squalo elefante preferisce le aree in cui si concentra lo zooplancton. Si tratta di zone in cui diverse masse d'acqua si incontrano o di promontori e zone soggette a forti maree attorno alle isole e nelle baie. Uno studio del 2008 ha dimostrato che questa specie può vivere anche in habitat ad una profondità di oltre 1000 m[14].
In tutto il mondo, gli squali elefante occupano le acque temperate delle piattaforme costiere, ma sono presenti localmente al largo delle coste di 50 diversi paesi[4]. Nell'Atlantico settentrionale, vengono osservati da sud-est a sud-ovest, passando per il nord, dal Senegal e da diversi paesi d'Europa (compreso il mar Mediterraneo), passando per la Norvegia, la Svezia e la Russia, fino all'Islanda, al Canada (Terranova, Nuova Scozia, Nuovo Brunswick), alla costa orientale degli Stati Uniti e al golfo del Messico. Nel Pacifico settentrionale, sono presenti, sempre da sud-ovest a sud-est passando per il nord, da Giappone, Cina e isole Aleutine, fino all'Alaska, alla Columbia Britannica e alla costa occidentale degli Stati Uniti e del Messico (Baja California e parte settentrionale del golfo di California). Lo squalo elefante non è mai stato osservato in acque equatoriali[15][16][17].
Fino al 2009, gli ittiologi avevano osservato questa specie solo in estate e sempre nell'Atlantico settentrionale. Non sapevano quasi nulla del suo comportamento invernale[18][19]. Per prima cosa hanno scoperto (grazie al radiotracking) che non andava in ibernazione durante l'inverno, come sostenuto in precedenza dagli studiosi[20]. Solo recentemente si è scoperto, grazie all'utilizzo di tag satellitari (di tipo PSAT) attaccati per mezzo di un dardo sulla pelle di 25 squali elefante, che gli individui di questa specie migrano verso acque più calde, cambiando addirittura emisfero: squali marcati nell'Atlantico settentrionale, al largo della costa orientale degli Stati Uniti, sono stati infatti rinvenuti mentre svernavano al largo della Guyana francese o del Brasile. I chip installati registravano la profondità, la temperatura e il livello di luminosità ogni 10-15 secondi e inviavano le loro informazioni a un satellite quando lo squalo risaliva in superficie. Essi hanno dimostrato che il viaggio veniva in parte effettuato a profondità precedentemente insospettate: da 200 a 1000 m di profondità[14] e che si protrae talvolta per diversi mesi[21]. Questo viaggio verso altre latitudini potrebbe consentire un miglior andamento della gestazione delle femmine, un parto più facile e un aumento delle possibilità di sopravvivenza dei nuovi nati.
Solo ora si sta iniziando a conoscere l'areale estivo di questa specie, ma anche se da poco sappiamo che essa migra verso sud in inverno, non conosciamo ancora la sua area invernale di distribuzione. In estate viene rinvenuta nelle acque della piattaforma e della scarpata continentale delle zone temperate e fredde di entrambi gli emisferi.
Squali volpe (Alopias)
Squalo elefante (Cetorhinus maximus)
Smeriglio (Lamna)
Squalo mako (Isurus)
Squalo bianco (Carcharodon carcharias)
Lo squalo elefante è l'unica specie vivente della famiglia dei Cetorinidi, strettamente imparentata con quella dei Lamnidi. Queste costituiscono due delle sette famiglie che formano l'ordine dei Lamniformi[4]. A sua volta questo è uno degli otto ordini che compongono il superordine dei Selachimorpha (sottoclasse degli Elasmobranchii).
Una specie fossile imparentata con lo squalo elefante è nota unicamente a partire dai denti: si tratta di Cetorhinus parvus, risalente all'Oligo-Miocene.
A causa della loro dieta planctivora, gli squali elefante sono innocui per gli esseri umani. Il loro comportamento non è mai aggressivo e non attaccano i subacquei o le imbarcazioni. Tuttavia, a causa delle loro dimensioni, hanno una forza tremenda e possono ferire un sub con un semplice movimento di fuga o di difesa. Inoltre, la loro pelle ricoperta di dentelli è abrasiva come la carta vetrata[4].
Questi squali sono stati a lungo pescati regolarmente nelle aree in cui si trovano vicino alla costa (Norvegia, Scozia, Irlanda, Canada, Massachusetts e California negli Stati Uniti)[5]. Da un lato, il loro fegato (che rappresenta il 15-20% del peso dell'animale) è ricco di olio, dall'altro, la loro carne è commestibile e dalla pelle, una volta conciata, si ricava un cuoio spesso e resistente. Tuttavia, a causa della loro rarefazione, della concorrenza sul mercato con altri oli di pesce a basso costo e della maggiore reperibilità di scorte alimentari anche sulle coste più remote, la pesca agli squali elefante è stata progressivamente abbandonata. In Francia, durante la seconda guerra mondiale e negli anni subito successivi, questo tipo di attività ebbe una certa ripresa a causa della scarsità di grassi animali e di cibo in generale[5]. All'epoca, con la sua carne «venivano fatte delle fritture, anche se bisognava friggere con essa anche delle cipolle per eliminare il suo odore particolare. Queste fritture erano buone e la gente le mangiava volentieri»[5]. Questa «infatuazione» passeggera diminuì con la ripresa delle normali condizioni di approvvigionamenti alimentari alla fine degli anni '40.
Per poter tornare in porto con uno squalo elefante i pescatori avevano a disposizione tre diversi metodi[5]:
Durante la pesca allo squalo elefante propriamente detta, era l'ideale, per le piccole imbarcazioni, accostarsi il più possibile all'animale con il mare calmo, quando cioè era più facile avvicinarlo. A questo punto, veniva lanciato a mano l'arpione, con più o meno probabilità di riuscita. La posizione del punto di impatto era cruciale. Se ad essere colpita era la spalla, era allora molto difficile uccidere l'animale. I più abili miravano al muso, per impedire allo squalo di immergersi. L'ideale era colpire il corpo, vicino alla pinna dorsale, in modo da danneggiare gli intestini, o vicino alla coda, sì da ledere le vertebre dorsali. In Irlanda, l'animale veniva immobilizzato tagliando il peduncolo caudale, che si rompeva a causa degli sforzi disperati dell'animale per liberarsi[22]. Indebolendosi a causa dell'emorragia, l'animale veniva quindi trascinato vicino alla barca dopo 4-5 ore di agonia. Quando si trovava vicino alla barca, veniva finito con l'aiuto di un grosso coltello. Una volta morto, veniva trascinato a rimorchio e trasportato nel porto, dove veniva tagliato in pezzi da 40-50 chili; il fegato veniva messo da parte. Oltre a questo tipo di pesca, arcaica e poco produttiva, alcune aziende ittiche avevano messo a punto metodi industriali di caccia allo squalo elefante[5]. Così, attorno alla metà del XX secolo, le «Scottish West Coast Fisheries» operavano con una nave fattoria e tre piccole scialuppe a motore di 12 metri, munite di un cannone lancia-arpioni, con quattro uomini d'equipaggio che rimanevano in collegamento telefonico con la nave fattoria. Ad ogni arpione veniva fissata una sagola munita di due galleggianti costituiti da barili vuoti. Di conseguenza più squali potevano così essere arpionati successivamente. Alla fine della pesca, le sagole venivano recuperate e le carcasse, gonfiate con aria compressa, venivano rimorchiate fino al porto.
Durante l'occupazione tedesca, la carne dello squalo elefante, che come quella di molti altri squali veniva indicata con il nome generico di «vitello di mare», era poco apprezzata come cibo. Essa veniva tuttavia tagliata appena l'animale giungeva in porto e immessa sul mercato. Prendeva bene il sale e veniva anche venduta e consumata salata e leggermente affumicata. Allo stesso tempo, «in diverse occasioni, fabbriche di cibo in scatola provavano a prepararla in scatole sigillate ermeticamente con una copertura di salsa di pomodoro. I risultati non furono dei migliori, in quanto il prodotto non era gradevole e la sua consistenza, simile a quella del caucciù, lo rendeva immangiabile»[5].
Varie tecniche di conciatura effettuate durante le ostilità non ebbero successo. Risultati decisamente migliori furono ottenuti dopo la guerra: la pelle dello squalo elefante, tagliata in ampi quarti, salata e tenuta un po' di tempo nel sale prima di essere inviata in concerie specializzate, veniva lavorata per la preparazione di un galuchat molto resistente, in quanto manteneva una buona flessibilità.
Uno squalo elefante di 5 tonnellate (peso medio della specie) ha un fegato di circa una tonnellata. Da questo fegato veniva in genere estratto il 60% di olio; estrazioni particolarmente buone potevano ricavarne fino al 70%. La quantità di olio che poteva essere estratta dal fegato di uno di questi animali era quindi di 400-900 litri, con una media di circa 600 litri. Il contenuto insaponificabile di questo olio contiene una percentuale molto elevata di squalene e una quantità minore di pristano, oltre a piccole quantità di colesterolo e acido palmitico, stearico e oleico. Indipendentemente dal suo utilizzo per la tempra degli acciai, l'olio di fegato di squalo elefante possiede qualità riconosciute che ne hanno giustificato l'utilizzo in:
In passato, questo squalo veniva cacciato in tutto il mondo principalmente per la sua carne e per l'olio ricavato dal suo fegato. Al giorno d'oggi, la pesca è praticamente cessata, tranne che in Cina e in Giappone. Le pinne sono vendute come ingrediente per la zuppa di squalo. Sul mercato asiatico, le pinne fresce possono costare fino a 1000 dollari, mentre quelle essiccate si vendono in genere a 700 dollari al chilo. Il fegato viene venduto in Giappone come afrodisiaco o come alimento funzionale, e l'olio da esso ricavato funge da eccipiente e da sostanza grassa per i cosmetici[23].
In Europa, nelle regioni in cui un tempo era oggetto di pesca, la specie, con lo sviluppo dell'ecoturismo, è oggi considerata un patrimonio naturale da proteggere. Malgrado tutto, a causa della sua rarità e fragilità, non esistono «safari acquatici» come quelli che vengono organizzati per l'osservazione delle balene. Sull'isola di Man, nel mare d'Irlanda, l'osservazione degli squali è limitata allo scopo di nuocere loro il meno possibile[24]. In Cornovaglia, le agenzie turistiche approfittano della regolarità delle apparizioni dell'animale, a partire da giugno, solamente per prolungare le gite «naturalistiche» in barca[25].
Oggi, la più grande minaccia per questo squalo è la pesca intensiva ad opera dei paesi asiatici. Invece, al di fuori dell'Asia, le catture accidentali (nel caso un esemplare rimanga impigliato in una rete da posta, muoia lì o venga successivamente ucciso dai pescatori) e le collisioni con le imbarcazioni sono i fattori che minacciano maggiormente le popolazioni di squalo elefante[26].
A causa della sua crescita lenta, del lungo periodo di gestazione e della tarda maturità sessuale, lo squalo elefante si dimostra incapace di riprendersi dalle perdite subite durante il XX secolo e presenta una bassa diversità genetica[27]. È pertanto considerato dagli scienziati una specie in via di estinzione. Per questo motivo, lo squalo elefante viene elencato come «in pericolo» sulla Lista Rossa della IUCN (Unione mondiale per la conservazione della natura)[1][28] e figura nell'appendice II della CITES e in diverse convenzioni internazionali come la convenzione OSPAR per la protezione dell'ambiente marino dell'Atlantico nord-orientale o la convenzione di Bonn sulla conservazione delle specie.
In Francia, la specie non è protetta: è proibito solamente pescarla e avvicinarsi ad essa. Due associazioni francesi sono attualmente all'opera per lo studio[29] e la conservazione di questa specie: l'Association pour l'étude et la conservation des sélaciens (APECS)[30], con sede a Brest, che effettua ogni anno il monitoraggio della popolazione a livello nazionale, e il Groupe de Recherche sur les Requins de Méditerranée, con sede ad Ajaccio, attivo nelle acque della Corsica[31].
Molte storie di serpenti di mare e di mostri marini potrebbero trovare una spiegazione nell'osservazione di squali elefante che si spostano in fila o dalla forma particolare che assume il loro cadavere in decomposizione.
Durante la stagione riproduttiva, è possibile osservare alcuni individui, in fila indiana[32], nuotare a una velocità di 4-5 nodi, a distanza di dodici o quindici metri l'uno dall'altro. Come sono soliti fare, questi squali agitano delicatamente la loro pinna dorsale sollevata sulla superficie dell'acqua, mentre il lobo esterno della coda emerge leggermente dall'acqua e viene anch'esso fatto ondeggiare. Se si aggiunge a questo l'immaginazione dei pescatori, specialmente se è la femmina che «guida il treno» nuota con la bocca aperta e il muso proteso al di sopra della superficie, non sorprende che questi animali possano essere stati scambiati per serpenti di mare[5].
Decomponendosi, il cadavere dello squalo elefante assume una forma insolita. Queste carcasse, riportate in superficie dalle reti da pesca o finite casualmente a riva, furono usate in diverse occasioni (il mostro di Stronsay, la carcassa della Zuiyo-maru) dai criptozoologi come prova dell'esistenza di plesiosauri sopravvissuti fino ad oggi. In effetti, sotto l'azione delle onde o in seguito allo sbattimento del moto ondoso sugli scogli, il cadavere perde i suoi elementi più fragili, vale a dire la mascella, gli archi branchiali e la maggior parte dello scheletro della testa, e rimangono intatte solo la colonna vertebrale, la scatola cranica, le pinne pettorali e ventrali con i cinti toracico e pelvico[5]. Questo porta la carcassa ad assumere una strana forma che può essere facilmente confusa con quella del famoso rettile acquatico. Tuttavia, l'analisi istologica tradisce rapidamente la natura dell'organismo.
Lo squalo elefante (Cetorhinus maximus Gunnerus, 1765), detto anche cetorino o squalo pellegrino, è un pesce cartilagineo, unico membro attuale del genere Cetorhinus e sola specie esistente della famiglia dei Cetorinidi. Con una lunghezza media di 10 metri ed una massima che può raggiungere i 12, questo squalo è considerato il secondo pesce più grande attualmente vivente sulla Terra dopo lo squalo balena.
Facilmente riconoscibile grazie all'alta pinna dorsale e alla bocca che viene distesa al massimo quando si nutre, lo squalo elefante è presente negli oceani e nei mari temperati. Imponente, lento e privo di aggressività - il suo nome in inglese, Basking shark, si può tradurre in «squalo che si crogiola al sole» -, questo squalo è assolutamente innocuo per l'uomo. Questo gigante dei mari si nutre principalmente di plancton, alghe o animali microscopici che assorbe attraverso la grande bocca.
Come molti squali, anch'esso figura tra le specie minacciate e la sua diversità genetica non sembra essere molto elevata. Sebbene non si disponga di dati precisi sulla sua popolazione totale, la specie è considerata in pericolo.
De reuzenhaai (Cetorhinus maximus) is de op één na grootste levende vis, na de walvishaai. Deze haai behoort tot de familie van de Cetorhinidae, die maar uit één geslacht Cetorhinus en één soort Cetorhinus maximus bestaat. De familie behoort tot de orde van de makreelhaaien (Lamniformes).
De reuzenhaai is een kosmopoliet. Reuzenhaaien leven in alle wereldzeeën met een gematigd klimaat. In de Fundybaai (Canada) werd in 1851 een exemplaar van 12,27 meter gevangen,[2] het dier woog ruim 19 ton.[bron?] Volgens betrouwbare bronnen ligt nu de gemiddelde lengte van een reuzenhaai tussen de 6 en 8 meter, met een maximum van 9,8 meter en een gewicht van 4 ton.[3] De reuzenhaai zeeft met zijn kieuwzeven plankton uit het water.
De reuzenhaai komt voor in de Noordzee, maar sporadisch langs de Belgische en Nederlandse kust. Alleen in de zomermaanden worden soms jonge exemplaren waargenomen.[4][5] Op 30 november 2009 spoelde op het strand van Ameland het kadaver van een reuzenhaai aan.[6] Op 24 juli 2012 werd een jonge reuzenhaai gespot aan de kust van De Panne. Op 17 januari 2014 werd er een gespot voor de Zeeuwse kust bij Westkapelle.[7] De haai werd door getuigen rond de zeven meter geschat. Op 30 oktober 2014 werd op het zuidwestelijk punt van de Oosthinder een reuzenhaai van zo’n 3 à 4 meter waargenomen.[8] Op 29 oktober 2016 is er een aangespoeld aan de kust van De Panne. De haai meet een 3–4 meter en naar schatting enkele honderden kilo's. Het dier werd levend terug in het water gebracht waar het in ondiep water rondjes bleef zwemmen, maar helaas overleed het de dag erna.
Net als andere grote haaien is de reuzenhaai een bedreigde diersoort door een combinatie van overbevissing en de grote vraag naar haaienvlees en -organen. Hij staat als kwetsbaar op de internationale Rode Lijst van de IUCN.
De reuzenhaai is een planktoneter en doorgaans ongevaarlijk voor mensen. Een klap met een staart is een potentieel gevaar en de huid is ruw genoeg om schaafwonden te kunnen veroorzaken.
De reuzenhaai (Cetorhinus maximus) is de op één na grootste levende vis, na de walvishaai. Deze haai behoort tot de familie van de Cetorhinidae, die maar uit één geslacht Cetorhinus en één soort Cetorhinus maximus bestaat. De familie behoort tot de orde van de makreelhaaien (Lamniformes).
Brugde (Cetorhinus maximus) er ein haiart som kan verta 10-15 meter lang. Fisken lever i Nord-Atlanteren og Stillehavet. Om sommaren finst han langs norskekysten, nord til Norskehavet.
Brugda sym gjennom vatnet og filtrerer maten i seg på ein passiv mate. Maten er dyreplankton og virvellause dyr, spesielt små krepsdyr. Brugdene finn maten i eller nær overflata der dei sym med vidopne munnar og gjellehåra oppreiste.
Brugder vart fanga med harpun i Noreg frå 1750 til 1820, men fangst er no ulovleg. Fangst av brugder er attraktivt på grunn av den store, næringsrike levra. Levra kan utgjera 25 % av vekta til ei brugda. På grunn av den låge formeiringsfrekvensen skal det lite fangst til for å truga bestanden. På verdsbasis er brugda i dag truga grunna overfiske.
Brugde (Cetorhinus maximus) er ein haiart som kan verta 10-15 meter lang. Fisken lever i Nord-Atlanteren og Stillehavet. Om sommaren finst han langs norskekysten, nord til Norskehavet.
Brugde (Cetorhinus maximus) er en haiart som er utbredt i de fleste tempererte havområder. Arten er filtereter som i hovedsak eter plankton og er ufarlig for mennesker.
Som voksen har brugda vanligvis en lengde på 8-10 meter, men kan i noen enkelte tilfeller bli opp til 13,7 meter. Dette gjør den til havets nest største fisk, etter hvalhaien.
Når brugda eter svømmer den nær overflaten med gapet åpent, og siler ut planktonet gjennom gjellegitteret. Brugda er et sosialt dyr, og danner gjerne grupper etter kjønn. Den legger ut på lange turer, og trekker inn mot varme hav om våren. Om høsten trekker den tilbake til dypere hav.
Brugdas lever kan utgjøre ca. 25 % av totalvekten. Den antas å spille en rolle både for lagring av energi og for regulering av oppdrift. Leveren utnyttes kommersielt for utvinning av olje.
Brugda er i dag utrydningstruet på grunn av overfiske og er fredet i de fleste farvann. Fisket etter brugde er hovedsakelig på grunn av oljen men også finnen, som er populær å bruke i haifinnesuppe. Ellers benyttes også andre deler av haien for eksempel i tradisjonell kinesisk medisin og som afrodisiakum i Japan, noe som har lagt ytterligere press på bestanden.
Bruk av hai i tradisjonell kinesisk medisin er i stor grad begrunnet i overtroen om at haier ikke får kreft (noe som ikke stemmer), og at hai derfor kan brukes til behandling av kreft hos mennesker.
Brugde (Cetorhinus maximus) er en haiart som er utbredt i de fleste tempererte havområder. Arten er filtereter som i hovedsak eter plankton og er ufarlig for mennesker.
Som voksen har brugda vanligvis en lengde på 8-10 meter, men kan i noen enkelte tilfeller bli opp til 13,7 meter. Dette gjør den til havets nest største fisk, etter hvalhaien.
Når brugda eter svømmer den nær overflaten med gapet åpent, og siler ut planktonet gjennom gjellegitteret. Brugda er et sosialt dyr, og danner gjerne grupper etter kjønn. Den legger ut på lange turer, og trekker inn mot varme hav om våren. Om høsten trekker den tilbake til dypere hav.
Brugdas lever kan utgjøre ca. 25 % av totalvekten. Den antas å spille en rolle både for lagring av energi og for regulering av oppdrift. Leveren utnyttes kommersielt for utvinning av olje.
Brugda er i dag utrydningstruet på grunn av overfiske og er fredet i de fleste farvann. Fisket etter brugde er hovedsakelig på grunn av oljen men også finnen, som er populær å bruke i haifinnesuppe. Ellers benyttes også andre deler av haien for eksempel i tradisjonell kinesisk medisin og som afrodisiakum i Japan, noe som har lagt ytterligere press på bestanden.
Bruk av hai i tradisjonell kinesisk medisin er i stor grad begrunnet i overtroen om at haier ikke får kreft (noe som ikke stemmer), og at hai derfor kan brukes til behandling av kreft hos mennesker.
Multimedia w Wikimedia Commons Długoszpar[20], rekin olbrzymi[20], żarłacz olbrzymi[20], rekin gigantyczny[21], rekin słoneczny[22] (Cetorhinus maximus) – gatunek dużej, morskiej ryby chrzęstnoszkieletowej, jedyny żyjący przedstawiciel rodziny długoszparowatych (Cetorhinidae) zaliczanej do lamnokształtnych. Nazywany czasami rekinem słonecznym z powodu skłonności do wygrzewania się na słońcu tuż pod powierzchnią wody.
Największy zanotowany osobnik mierzył 12,27 m długości[23]. Większy od niego jest jedynie rekin wielorybi, wraz z którym należą do grona trzech znanych gatunków rekinów planktonożernych. Trzecim jest rekin wielkogębowy.
W zapisie kopalnym długoszpar znany jest z miocenu, a może nawet oligocenu. Skamieniałości te są często przypisywane do współczesnego gatunku C. maximus, mogą jednak reprezentować odrębne, wymarłe gatunki[24].
Długoszpar jest gatunkiem kosmopolitycznym, występującym w chłodnych i umiarkowanie ciepłych wodach oceanicznych półkuli północnej i południowej.
Ciało masywne, wrzecionowate, długie, szarobrązowe do ciemnoszarego; grzbiet prawie czarny, spód jaśniejszy, zwykle biały, ale spotykane są osobniki o ciemnym ubarwieniu spodniej części ciała. Pysk krótki, z szerokim otworem gębowym wyposażonym w 4-9 rzędów drobnych, stożkowatych zębów. Ich łączna liczba dochodzi do 3000[25]. Oczy małe. Pięć par bardzo długich szczelin skrzelowych zachodzi na brzuszną stronę ciała (stąd nazwa długoszpar). Łuki skrzelowe wyposażone są w wyrostki filtracyjne służące do filtrowania planktonu, na każdym łuku jest ponad tysiąc wyrostków o długości 10–14 cm. Gatunek jajożyworodny. Długoszpary pływają pojedynczo, parami lub w grupach złożonych z kilkunastu, czasem nawet stu osobników.
Przeciętna długość długoszparów różni się w zależności od obszaru i wynosi od 4,67 do 6,66 m[23]. Pomimo dużych rozmiarów i groźnie brzmiącej nazwy rekin olbrzymi jest spokojny, łagodnie usposobiony i niegroźny dla człowieka, jeśli nie zostanie zaatakowany. Długoszpary żyją do 50 lat. Biologia rozrodu długoszparów nie została do tej pory dobrze poznana. Ciąża trwa dwa lata, samica rodzi jedno, rzadziej dwa młode.
Żerujące długoszpary pływają powoli z szeroko rozwartym otworem gębowym pobierając w ciągu godziny do 2 tysięcy ton wody zawierającej drobne organizmy, głównie widłonogi. Potrafią jednak rozwijać znaczne prędkości i wyskakiwać ponad powierzchnię wody.
Długoszpar, rekin olbrzymi, żarłacz olbrzymi, rekin gigantyczny, rekin słoneczny (Cetorhinus maximus) – gatunek dużej, morskiej ryby chrzęstnoszkieletowej, jedyny żyjący przedstawiciel rodziny długoszparowatych (Cetorhinidae) zaliczanej do lamnokształtnych. Nazywany czasami rekinem słonecznym z powodu skłonności do wygrzewania się na słońcu tuż pod powierzchnią wody.
Największy zanotowany osobnik mierzył 12,27 m długości. Większy od niego jest jedynie rekin wielorybi, wraz z którym należą do grona trzech znanych gatunków rekinów planktonożernych. Trzecim jest rekin wielkogębowy.
W zapisie kopalnym długoszpar znany jest z miocenu, a może nawet oligocenu. Skamieniałości te są często przypisywane do współczesnego gatunku C. maximus, mogą jednak reprezentować odrębne, wymarłe gatunki.
O tubarão-peregrino ou tubarão-frade[5][6][7] (nome científico: Cetorhinus maximus)[8] é uma espécie de tubarões lamniformes, única representante do género Cetorhinus e da família monotípica dos cetorrinídeos (Cetorhinidae). Com até 12 metros de comprimento, este tubarão planctívoro é o segundo maior peixe conhecido, apenas menor que o tubarão-baleia.[9]
Um alimentador de filtro de movimento lento, de tal ordem que o seu nome comum em inglês (Basking) deriva do hábito de se alimentar à superfície, parecendo estar a aquecer-se nas águas mais quentes. Possui adaptações anatómicas à alimentação por filtragem, como a boca muito alargada e rastros branquiais altamente desenvolvidos. Tem um focinho cónico e as fendas branquiais estendem-se em redor da cabeça. Serve-se dos rastros branquiais, escuros e parecidos com cerdas, para capturar o plâncton à medida que a água filtra pela boca e sobre as brânquias. Conta com numerosos e muito pequenos dentes, os quais amiúde se chegam a embrincar em fileiras de 100. Os dentes têm uma única cúspide cónica, são curvados para trás e são os mesmos em ambos os maxilares, superior e inferior.[4]
Esta espécie tem o menor tamanho de cérebro em relação ao peso de qualquer tubarão, o que reflete o seu estilo de vida relativamente passivo.[10] A espécie tem distribuição cosmopolita, embora migrando sazonalmente em função das disponibilidades de plâncton, sendo encontrado nas águas temperadas de todos os oceanos.[9] Com base em rastreamento por satélite, descobriu-se que os tubarões-peregrinos, ao contrário do que julgava com base em teorias anteriores, não hibernam.[11] O tubarão-peregrino tem sido um peixe comercialmente importante como fonte de alimento, especialmente na caça às barbatanas, mas também para a confecção de rações animais e para a extracção de óleo de fígado. A superexploração desta espécie reduziu as populações até ao ponto de algumas desaparecerem e outras necessitarem de proteção.[12]
Dá ainda pelos seguintes nomes comuns: frade,[13][14] peixe-frade[15] (não confundir com a espécie Pomacanthus paru, que no Brasil também dá por este nome), padre[16] e carago[17] (também grafado peixe-carago). Regionalmente, em Cabo Verde, além dos nomes comuns «frade» e «peixe-carago», é ainda conhecido pelos regionalismos albafar[14] (não confundir com a espécie Hexanchus griseus, que é conhecida por este nome no resto da lusofonia[18]) e relengueiro.[14] Regionalmente, no Brasil, também pode ser conhecido como cação-peregrino-argentino.[19]
O tubarão-peregrino é o único membro existente da família monotípica dos cetorinídeos (Cetorhinidae), parte da ordem dos lamniformes.[20][21] Johan Ernst Gunnerus descreveu pela primeira vez a espécie como Squalus maximus, a partir de um espécime encontrado na Noruega, nomeando-o.[22] Seguindo sua descrição inicial, mais tentativas de nomeação incluíram: Squalus isodus, em 1819 pelo zoólogo italiano Saverio Macri (1754–1848); Squalus elephas, de Charles Alexandre Lesueur em 1822; Squalus rashleighanus, de Jonathan Couch em 1838; Squalus cetaceus, de Laurens Theodorus Gronovius em 1854; Cetorhinus blainvillei pelo biólogo português Felix Antonio de Brito Capello (1828–1879) em 1869; Selachus pennantii, de Charles John Cornish em 1885; Cetorhinus maximus infanuncula, pelos zoólogos holandeses Antonius Boudewijn Deinse (1885–1965) e Marcus Jan Adriani (1929–1995) em 1953; e Cetorhinus maximus normani, por Siccardi em 1961.[23] Essa enorme quantidade de nomes se deve ao fato de os naturalistas trabalharem então quase exclusivamente com peças naturalizadas e que “é muito difícil manter esses animais em museus; se deformam à medida que secam e perdem um pouco de seu caráter; isso explica por que os números dados por diferentes autores diferem tanto uns dos outros.[22]
Relativamente ao nome científico:[24]
Relativamente aos nomes comuns:
Gravura de 1862 do corpo de perfil
Gravura de 1862 da cabeça
Gravura de 1877 do corpo de perfil
Os membros mais antigos conhecidos de cetorinídeos (Cetorhinidae) são membros do extinto gênero Keasius, do Eoceno Médio da Antártida, do Eoceno do Oregão e possivelmente do Eoceno da Rússia. Membros do gênero moderno Cetorhinus aparecem durante o Mioceno, com membros das espécies modernas aparecendo durante o Mioceno Tardio. A associação do Pseudocetorhinus do Triássico Superior da Europa com os cetorinídeos é duvidosa.[34][35]
O tubarão-peregrino é um tubarão costeiro-pelágico encontrado em todo o mundo em águas boreais a temperadas. Vive ao redor da plataforma continental e ocasionalmente entra em águas salobras.[36] É encontrado desde a superfície até pelo menos 910 metros (2 990 pés). Prefere temperaturas de 8 a 14,5°C (46,4 a 58,1°F), mas foi confirmado que atravessa as águas muito mais quentes no equador.[37] Muitas vezes é visto próximo à terra, inclusive em baías com aberturas estreitas. O tubarão segue as concentrações de plâncton na coluna de água, por isso é frequentemente visível na superfície.[38] Migra caracteristicamente com as estações do ano.[4]
Em todo o mundo, estão presentes de forma localizada ao largo das costas de 50 países.[39] No Atlântico Norte, são observados de sudeste a sudoeste através do norte, desde o Senegal e vários países da Europa (incluindo o mar Mediterrâneo), passando pela Noruega, Suécia e Rússia, até à Islândia, Canadá (Terra Nova, Nova Escócia, Nova Brunsvique), a costa leste dos Estados Unidos e o golfo do México mais a oeste. No Pacífico Norte, também são observados de sudoeste a sudeste com uma ponta norte, do Japão, China e ilhas Aleutas, ao Alasca, Colúmbia Britânica e costa oeste dos Estados Unidos e México (Baixa Califórnia e norte do golfo da Califórnia).[40][41][42]
Tubarão-peregrino (''Cetorhinus maximus)
Anequim (Isurus oxyrinchus)
Tubarão-branco (Carcharodon carcharias)
O tubarão-peregrino atinge regularmente 7–8,5 metros (23–28 pés) de comprimento com alguns indivíduos atingindo 9–11 metros (30–36 pés).[43][44][45] O comprimento médio de um adulto é de cerca de 7,9 metros (26 pés) pesando cerca de 4,65 toneladas (4,58 toneladas longas; 5,13 toneladas curtas). Avistamentos históricos sugerem que tubarões-peregino com cerca de 12 metros (39 pés) de comprimento, incluindo três exemplares estimados em ~ 40 fod (12,5 metros (41 pés)) e um ~ 45 fod (14 metros (46 pés)), foram relatados entre 1884 e 1905, mas essas estimativas visuais carecem de boas evidências.[46][47][48] Um espécime de 12,27 metros (40,3 pés) preso em uma rede de arenque na Baía de Fundy, Canadá, em 1851, foi creditado como o maior registrado.[49] Seu peso foi estimado em 16 toneladas (16 toneladas longas; 18 toneladas curtas).[50][51] Um estudo que analisa o crescimento e a longevidade do tubarão-peregrino sugeriu que indivíduos maiores que ~ 10 metros (33 pés) são improváveis.[52] Esta é a segunda maior espécie de peixe existente, depois do tubarão-baleia.[9]
Eles possuem o típico plano corporal lamniforme de tubarão e foram confundidos com tubarões-brancos.[53] Em repouso, caracteriza-se por suas fendas branquiais alongadas, ocupando praticamente toda a altura da cabeça, seu focinho pontudo e sua boca larga. Quando caça, é visto com a boca escancarada, fendas branquiais distendidas lateralmente, filtrando o plâncton, enquanto deixa aparecer na superfície da água a barbatana dorsal e a parte superior da barbatana caudal, que tem a forma de meia-lua. O corpo é fusiforme, terminando gradativamente em um ponto para trás desde a origem da primeira nadadeira dorsal – onde atinge seu maior diâmetro – até o pedúnculo caudal. A cabeça, curta em relação ao tronco, é ligeiramente comprimida lateralmente ao nível da boca. O focinho é muito curto, pontiagudo e cônico, prolongado em probóscide, truncado na frente e terminando em uma ponta com numerosas ampolas de Lorenzini na superfície dorsal. Os olhos, localizados um pouco atrás da origem da boca, são pequenos, sem membrana nictitante ou pregas suboculares.[54][39] As fendas branquiais do tubarão-peregrino são muito grandes, estendendo-se da parte superior da cabeça até o nível da garganta. O primeiro é o mais longo, o quinto o mais curto. Os rastros branquiais cobrem a face interna dos arcos branquiais. Por seu número e sua forma de barbatana, constituem uma peneira eficaz que filtra o plâncton na água engolida. A boca é grande e ocupa quase todo o comprimento da cabeça. Arredondado no adulto, é quase transversal no jovem. A articulação da mandíbula é muito flexível nas sínfises, conferindo-lhe grande extensibilidade lateral. Os dentes são pequenos, medindo três milímetros de comprimento em um tubarão de quatro metros, por apenas seis milímetros em um indivíduo de 10 metros e têm forma de gancho.[55]
A origem da primeira barbatana dorsal localiza-se um pouco à frente da metade do comprimento (caudal excluído). Forma um triângulo equilátero. A borda anterior é reta ou levemente convexa; a borda posterior é ligeiramente côncava, às vezes muito ligeiramente convexa. A parte superior é arredondada sem ser pontiaguda. A borda posterior é livre por cerca de um quarto de seu comprimento na base. O meio desta barbatana é aproximadamente equidistante entre a ponta do focinho e o centro deprimido da forquilha caudal. A segunda dorsal é muito menor; sua altura atingindo apenas cerca de um quarto da primeira. Localiza-se aproximadamente na origem do terço posterior do comprimento total. Seus três lados são sensivelmente iguais; o ápice é bem arredondado, a borda posterior côncava. O comprimento da aresta livre é igual ao comprimento da base desta aleta.[39]
A barbatana caudal mede entre 20 e 25% do comprimento total. Em forma de meia-lua, seu lobo superior, muito mais desenvolvido que o inferior, é endireitado como em todos os lamnídeos (Lamnidae). A borda posterior, inclinada a 60° em relação à horizontal, é quase reta com entalhes subterminais bem marcados. O comprimento do lobo inferior da barbatana caudal é igual a 60-65% do lobo superior. A inclinação de sua borda posterior é de aproximadamente 70° em relação à horizontal.[55]
A barbatana anal é pequena, colocada ventralmente atrás da segunda dorsal e do mesmo tamanho que esta. A sua origem localiza-se na perpendicular resultante da extremidade posterior desta barbatana. As duas nadadeiras pélvicas, cuja origem está localizada a 2/3 da distância da ponta do focinho à origem da nadadeira caudal, também são triangulares equiláteras. Sua altura é igual a aproximadamente 2/3 da altura da primeira dorsal.[55] Os peitorais são fortes. Originam-se imediatamente atrás da quinta fenda branquial e o comprimento de sua borda anterior, muito levemente convexa, é igual a um sétimo do comprimento total, ou seja, um quinto do comprimento da ponta do focinho na origem do caudal.[39]
A parte superior do animal varia de enegrecida a marrom-acinzentada ou cinza-azulada. A cor desbota nos flancos e na barriga, que gradualmente se tornam brancas. A parte inferior é muitas vezes salpicada de manchas pálidas atrás da cabeça e ao nível do abdome. Os flancos podem ser cobertos por faixas e manchas claras.[55] Casos de albinismo foram relatados. A pele é espessa, coberta por pequenos dentículos dérmicos córneos, dispostos em faixas ou placas com espaços nus entre eles. Esses dentículos são eretos com ápice curvo, crista mediana na face anterior e base alargada e plissada.[39]
Os tubarões-peregrinos são tubarões lentos (alimentando-se a cerca de 2 nós (3,7 quilômetros por hora; 2,3 milhas por hora))[56] Embora seja grande e lento, pode abrir brechas na água, pulando totalmente para fora.[57] Esse comportamento pode ser uma tentativa de desalojar parasitas ou comensais.[4] Não hibernam e são ativos o ano todo.[11][58][59] No inverno, geralmente se movem para profundidades mais profundas, até 900 metros (três mil pés), e foram rastreados fazendo movimentos verticais consistentes com a alimentação de zooplâncton durante o inverno.[60]
A alimentação do tubarão-peregrino é é passiva, com o animal ingerindo grandes quantidades de água ao se movimentar com a boca aberta. É um animal filtrador quase exclusivamente planctívoro (alimenta-se de zooplâncton), como mostra o exame do conteúdo estomacal de animais ativos na superfície do mar.[61] Casualmente também se alimenta de invertebrados (como camarão) da zona afótica e peixes muito pequenos (como Mallotus villosus, cavalinha, Sardina pilchardus e arenque-comum).[55] Na primavera e no verão, fica onde estão os leitos de plâncton em águas de 11 a 14°C.[61] Calculou-se que um espécime de 5 metros de comprimento (16 pés) pode filtrar até 500 toneladas curtas (450 toneladas) de água por hora nadando a uma velocidade observada de 0,85 metros por segundo (3,1 km/h; 1,9 mph).[62] A água ingerida sai pelas fendas branquiais e o alimento fica preso nos longos e finos rastros branquiais dispostos em cada arco branquial. Eles são então engolidos, enquanto a água filtrada e expelida sai pelas fendas branquiais regenerando o oxigênio do sangue.[55]
Os tubarões-peregrinos não se alimentam indiscriminadamente de zooplâncton. Amostras coletadas na presença de indivíduos que se alimentam registraram densidades de zooplâncton 75% mais altas em comparação com áreas adjacentes sem alimentação.[63] Os tubarões-peregrinos alimentam-se preferencialmente em manchas de zooplâncton dominadas por pequenos crustáceos planctônicos copépodes chamados calanoides (em média 1 700 indivíduos por metro cúbico de água). Os tubarões-peregrinos às vezes se reúnem em grupos de até 1 400 vistos ao longo do nordeste dos Estados Unidos.[64] Amostras coletadas perto de tubarões que se alimentam continham 2,5 vezes mais indivíduos de Calanus helgolandicus por metro cúbico, que também foram 50% mais longos. Ao contrário do tubarão-boca-grande e do tubarão-baleia, o tubarão-peregrino depende apenas da água que empurra através de suas guelras nadando; o tubarão-boca-grande e o tubarão-baleia podem sugar ou bombear água através de suas guelras.[23]
A marcação por satélite do sistema Argos de 20 tubarões-peregrinos em 2003 confirmou que se movem milhares de quilômetros durante o verão e o inverno, buscando as manchas de zooplâncton mais ricas, muitas vezes ao longo das frentes oceânicas.[11][61] Perdem e renovam seus rastros branquiais em um processo contínuo, em vez de em um curto período.[62] Um estudo de 2009 marcou 25 tubarões na costa do cabo Cod, Massachussetes, e indicou que pelo menos alguns migram ao sul no inverno. Permanecendo em profundidades entre 200 e mil metros (660 e 3 280 pés) por muitas semanas, os tubarões marcados cruzaram o equador para chegar ao Brasil. Um indivíduo passou um mês perto da foz do rio Amazonas. Eles podem empreender essa jornada para ajudar na reprodução.[37][65][66]
Em 23 de junho de 2015, um tubarão-peregrino de 6,1 metros de comprimento (20 pés), 3 500 (7 716 libras) foi capturado acidentalmente por um arrastão de pesca no estreito de Bass perto de Portland, Vitória, no sudeste da Austrália. Foi o primeiro exemplar capturado na região desde a década de 1930, e apenas o terceiro relatado na região em 160 anos.[67][68] O tubarão inteiro foi doado ao Museu de Vitória para pesquisa, em vez de as barbatanas serem vendidas para uso na sopa de barbatana.[69][70] No mar Mediterrâneo, suspeita-se que os tubarões-peregrinos frequentem sazonalmente as águas da bacia Lígure-Provençal, em frente ao Golfo do Leão. Esta área é a única biorregião de floração de plâncton não costeira no Mediterrâneo,[71] e torna-se a área mais produtora de plâncton deste mar durante a primavera. O destaque dos movimentos desse setor em relação à alimentação foi feito a partir de um estudo estatístico das observações.[72]
Os tubarões-peregrinos são geralmente solitários, mas durante os meses de verão, em particular, se agregam em áreas densas de zooplâncton, onde se envolvem em comportamento social. Podem formar cardumes segregados por sexo, geralmente em pequenos números (três ou quatro), mas supostamente até 100 indivíduos.[4][73] Pequenos grupos na baía de Fundy e nas Hébridas foram vistas nadando em círculos; seu comportamento social nos meses de verão foi estudado e acredita-se que represente namoro.[74]
Os tubarões-peregrinos adultos não têm predadores conhecidos, mas os jovens são provavelmente vulneráveis a grandes predadores marinhos, como a orca (Orcinus orca) ou o tubarão-branco (Carcharodon carcharias).[39] Num caso excepcional, um exemplar de 2,5 metros foi descoberto no estômago de um cachalote (Physeter macrocephalus) dos Açores.[75] Além dos copépodes ectoparasitas usuais de tubarões, os tubarões-peregrinos no Atlântico Norte costumam ter lampreias-marinhas (Petromyzon marinus) presas à pele. Embora as lampreias sejam aparentemente incapazes de perfurar a pele coberta de dentículos do tubarão, são "irritantes" o suficiente para induzir o comportamento de limpeza esfregando em uma superfície ou mesmo pulando para desalojá-las. De fato, observações e fotografias recentes indicam que os tubarões-peregrinos podem saltar total ou parcialmente para fora da água para destacar parasitas ou comensais, como lampreias ou rêmoras. Esses comportamentos são observados em tubarões sozinhos ou em grupos, o que parece evocar uma forma de comunicação intraespecífica,[39] pois a energia despendida parece enorme para um resultado pouco convincente.[76]
Os tubarões-peregrinos são ovovivíparos: os embriões em desenvolvimento dependem primeiro de um saco vitelino, sem conexão placentária. Seus dentes aparentemente inúteis podem desempenhar um papel antes do nascimento, ajudando-os a se alimentar dos óvulos não fertilizados da mãe (um comportamento conhecido como oofagia).[77] É pensado que o período de gestação dura mais de um ano (talvez dois a três anos), com um número pequeno, embora desconhecido, de jovens nascidos totalmente desenvolvidos em 1,5-2 metros (4 pés 11 polegadas - 6 pés 7 polegadas). Uma fêmea capturada carregava 6 embriões.[78] Junto do tubarão-cobra (Chlamydoselachus anguineus), tem a gestação mais longa entre os animais, e o período entre as ninhadas é de dois a quatro anos.[79] Os filhotes devem nascer no inverno, pois raramente há vestígios deles em abril-maio.[39] Análises do cortejo sexual e cicatrizes apontam que o acasalamento deve ocorrer na primavera: nesta época do ano, os tubarões-peregrinos podem ser observados nadando em pares ou trios, um atrás do outro, geralmente com uma fêmea na frente e os machos atrás. Notou-se que os focinhos dos machos perseguidores e seus clásperes estavam esfregados com sangue, enquanto a fêmea não apresentava sangue no focinho, mas apresentava uma abrasão da região cloacal.[55]
O avistamento dos juvenis é difícil. É provável que permaneçam em águas profundas até que o animal atinja um tamanho de 2-3 metros. Os juvenis são reconhecíveis pela cabeça que é notavelmente diferente da do adulto: esticada, formando um focinho carnudo, grosso e pontudo, cuja extremidade às vezes é curvada em forma de gancho. Atingem a maturidade por volta dos 12 a 16 anos no caso dos machos; sua puberdade se manifesta externamente pelo desaparecimento gradual do tubo e pelo desenvolvimento dos clásperes já presentes em indivíduos de 3,50 a 4 metros e que chegam a 60 centímetros a 1 metro de comprimento em adultos. No caso das fêmeas, a maturidade é atingida por volta dos 16 aos 20 anos.[80] As fêmeas maduras são maiores que os machos no mesmo estágio, como é o caso de muitas outras espécies de tubarões. A vida útil do tubarão-peregrino é provavelmente em torno de 50 anos.[81][82]
A maior ameaça atual para este tubarão é a pesca intensiva dos países asiáticos. No entanto, fora da Ásia, as atividades pesqueiras (quando um tubarão-peregrino fica preso em uma rede de arrasto, morre ou é morto pelo pescador) e colisões com barcos são os fatores que mais ameaçam as populações.[83] De fato, devido ao seu crescimento lento, seu longo período de gestação e sua maturidade sexual tardia, é incapaz de absorver as perdas causadas durante o século XX e possui uma baixa diversidade genética.[84] Em tempos considerados uma praga ao longo da costa canadiana do Pacífico, os tubarões-peregrinos foram alvo de um programa de erradicação promovido pelo governo entre 1945 e 1970. A partir de 2008, estão em curso esforços para determinar se os tubarões ainda vivem na área e monitorizar sua potencial recuperação.[85]
Na Nova Zelândia, eram historicamente abundantes; no entanto, após as capturas acessórias em massa registradas nas décadas de 1990 e 2000,[86] as confirmações da espécie tornaram-se muito escassas.[36] Os planos de manejo foram declarados para promover a conservação efetiva.[87][88] Em junho de 2018, o Departamento de Conservação classificou o tubarão-frade como "Ameaçado - Nacionalmente Vulnerável" sob o Sistema de Classificação de Ameaças da Nova Zelândia.[89] A população do leste do Oceano Pacífico norte é uma das espécies de preocupação do Serviço Nacional de Pesca Marinha dos Estados Unidos, ou seja, é uma das espécies sobre as quais a Administração Nacional Oceânica e Atmosférica do governo tem algumas preocupações em relação à sua situação e às ameaças, mas para as quais informações insuficientes estão disponíveis para indicar uma necessidade para listar as espécies sob a Lei de Espécies Ameaçadas dos EUA (ESA).[90] No Brasil, foi classificada em 2005 como vulnerável da Lista de espécies ameaçadas de extinção do Estado do Espírito Santo.[91] Reaparece em 2014 e 2018, respectivamente, no Livro Vermelho da Fauna Brasileira Ameaçada de Extinção e na Lista Vermelha do Livro Vermelho da Fauna Brasileira Ameaçada do Instituto Chico Mendes de Conservação da Biodiversidade (ICMBio) como criticamente em perigo.[92][93][94] Na Lista Vermelha da União Internacional para a Conservação da Natureza (UICN / IUCN) é classificada como em perigo.[1]
Devido à sua dieta planctívora, os tubarões-peregrinos são inofensivos para os seres humanos. Seu comportamento não é agressivo e não atacam mergulhadores ou barcos. No entanto, devido ao seu tamanho, têm uma força tremenda e podem ferir um mergulhador em movimento de fuga ou defesa. Além disso, sua pele coberta de dentículos é abrasiva como uma lixa.[39]
Há muito que estes tubarões são alvo de pesca regular nas regiões onde surgem perto das costas (costas da Noruega, Escócia, Irlanda, Canadá, Massachussetes e Califórnia nos Estados Unidos). Por um lado, seu fígado (representando 15 a 20% do peso do animal) é rico em óleo; por outro lado, sua carne é comestível, sua pele bronzeada dá um couro grosso e resistente.[4] No entanto, a sua escassez, a abundância nos mercados de óleo de outros peixes a preços baixos e o abastecimento mais fácil nas costas mais remotas, fez com que esta pesca fosse gradualmente abandonada. Na França, foi apenas durante a Segunda Guerra Mundial e algum tempo depois experimentou um renascimento da atividade com a escassez de substâncias gordurosas de origem animal e as dificuldades de abastecimento. Na altura, "foi frito, embora fosse aconselhável queimar as cebolas antes para tirar seu cheiro particular. Essas frituras eram boas e ninguém se incomodou".[55]
Durante a ocupação alemã, a carne do tubarão-peregrino, que como tantos outros tubarões levava o nome genérico de "bezerro do mar", era pouco valorizada como alimento. No entanto, foi fatiada fresca e enviada aos mercados. Levava bem o sal e também era vendida e comida salgada e até levemente defumada. Ao mesmo tempo, “repetidamente, as fábricas de conservas de alimentos tentaram prepará-lo em latas herméticas com uma camada de molho de tomate. Os resultados não foram felizes, o produto não sendo de sabor agradável e sua consistência semelhante à da borracha, tornando-o inconsumível”. Os óleos de fígado têm cor semelhante aos óleos de amendoim. Infelizmente, como todos os óleos de peixe, têm odor que aumenta se deixado no ar. No entanto, "durante estes anos de restrições alimentares, a população de Bela Ilha (costa atlântica da França) utilizou o óleo de fígado peregrino para cozinhar e, em particular, para a preparação de batatas fritas. Nenhum acidente deve ser deplorado e ninguém parece ter ficado indisposto”. Ao mesmo tempo, ao contrário dos óleos de fígado de bacalhau, pescada, tamboril, etc., o de tubarão-peregrino tem apenas um teor de vitamina A muito baixo (de 0 a mil unidades por grama).[55]
Três cenários levaram os pescadores a trazerem os tubarões-peregrinos ao porto:[55]
Ao pescar o próprio tubarão-peregrino, as pequenas embarcações precisavam chegar o mais próximo possível do animal em mar calmo, período em que o tubarão pode ser facilmente abordado. Na época, o arpão era lançado à mão com vários graus de sucesso. A localização do ponto de impacto é crucial. Se o golpe for no ombro, o animal é muito difícil de matar. O mais habilidoso visa o focinho para evitar que mergulhe. O ideal é atingir o corpo, próximo à barbatana dorsal, para lesar os intestinos, ou próximo à cauda, para ferir as vértebras dorsais. Na Irlanda, o animal era imobilizado pelo entalhe do pedúnculo caudal, que se rompe devido aos esforços desesperados do animal para se libertar21. Enfraquecido sob o efeito da hemorragia, o animal é então trazido de volta ao barco após 4 a 5 horas de esforço. Quando está perto do barco, é finalizado com um grande cutelo. Morto, é levado a reboque. Uma vez no porto, o é cortado em pedaços de 40 a 50 quilos, separados pelo fígado. Para além desta pesca arcaica e improdutiva, algumas pescarias desenvolveram métodos industriais de caça ao tubarão-peregrino.[55]
No passado, esse tubarão era caçado em todo o mundo principalmente por sua carne e pelo óleo de seu fígado. Hoje, a pesca praticamente cessou, exceto na China e no Japão. As barbatanas são vendidas como ingrediente à sopa de tubarão. No mercado asiático, as barbatanas frescas podem custar até mil dólares, enquanto as formas secas normalmente são vendidas por 700 dólares por quilo. O fígado é comercializado no Japão como afrodisíaco ou como alimento, e seu óleo é utilizado como excipiente e substância gordurosa para cosméticos.[23] Na Europa, antigas regiões que praticavam sua pesca passaram a valorizá-la como patrimônio natural com o desenvolvimento do ecoturismo. No entanto, devido à sua raridade e fragilidade, não existem "safáris aquáticos" como os que podem ser organizados para observação de baleias. Assim, na ilha de Man no mar da Irlanda, a observação de tubarões é bem supervisionada para não prejudicá-los.[95] Na Cornualha, aproveitando a regularidade das aparições do animal, a partir de junho, são feitos passeios de barco à "natureza".[96]
Como consequência do rápido declínio das suas populações, o tubarão-peregrino foi incluído entre as espécies protegidas em diversas regiões oceânicas e o comércio de produtos derivados da sua captura foi restrito no Apêndice II da Convenção sobre o Comércio Internacional das Espécies Silvestres Ameaçadas de Extinção (CITES). A captura da espécie está interdita nos Açores, Reino Unido, Malta, Nova Zelândia,[97] Flórida e águas norte-americanas do Golfo do México, e, desde 2008, está sujeita a restrições de captura e descarga nas águas da União Europeia.[78] Desde Março de 2010 que está incluída no Anexo I da CMS Migratory Sharks Memorandum of Understanding.[98]
Durante a época de reprodução, pode-se observar alguns indivíduos, em fila única, nadando a uma velocidade de 4 a 5 nós, em intervalos de doze ou quinze metros. Como de costume, esses tubarões balançam sua barbatana dorsal levantada frouxamente na superfície da água, o lobo externo da cauda emergindo levemente e ondulando da mesma maneira. Esta visão, somada ao imaginário dos pescadores, deu origem a vários relatos de cobras marinhas. Da mesma forma, à medida que se decompõe, o cadáver do tubarão-peregrino assume uma forma incomum. Essas carcaças foram usadas em várias ocasiões (o monstro de Stronsay, a carcaça de Zuiyo-maru) por criptozoólogos como prova da existência de plessiossauros ainda vivos. Com efeito, sob a ação das ondas ou rasgado pela ondulação nas rochas, o cadáver perde os seus elementos mais frágeis, nomeadamente a mandíbula, os arcos branquiais, a maior parte do esqueleto da cabeça, ficando apenas a coluna vertebral, a caixa craniana, nadadeiras peitorais e ventrais com cinturas torácica e pélvica.[55][99]
O tubarão-peregrino ou tubarão-frade (nome científico: Cetorhinus maximus) é uma espécie de tubarões lamniformes, única representante do género Cetorhinus e da família monotípica dos cetorrinídeos (Cetorhinidae). Com até 12 metros de comprimento, este tubarão planctívoro é o segundo maior peixe conhecido, apenas menor que o tubarão-baleia.
Um alimentador de filtro de movimento lento, de tal ordem que o seu nome comum em inglês (Basking) deriva do hábito de se alimentar à superfície, parecendo estar a aquecer-se nas águas mais quentes. Possui adaptações anatómicas à alimentação por filtragem, como a boca muito alargada e rastros branquiais altamente desenvolvidos. Tem um focinho cónico e as fendas branquiais estendem-se em redor da cabeça. Serve-se dos rastros branquiais, escuros e parecidos com cerdas, para capturar o plâncton à medida que a água filtra pela boca e sobre as brânquias. Conta com numerosos e muito pequenos dentes, os quais amiúde se chegam a embrincar em fileiras de 100. Os dentes têm uma única cúspide cónica, são curvados para trás e são os mesmos em ambos os maxilares, superior e inferior.
Esta espécie tem o menor tamanho de cérebro em relação ao peso de qualquer tubarão, o que reflete o seu estilo de vida relativamente passivo. A espécie tem distribuição cosmopolita, embora migrando sazonalmente em função das disponibilidades de plâncton, sendo encontrado nas águas temperadas de todos os oceanos. Com base em rastreamento por satélite, descobriu-se que os tubarões-peregrinos, ao contrário do que julgava com base em teorias anteriores, não hibernam. O tubarão-peregrino tem sido um peixe comercialmente importante como fonte de alimento, especialmente na caça às barbatanas, mas também para a confecção de rações animais e para a extracção de óleo de fígado. A superexploração desta espécie reduziu as populações até ao ponto de algumas desaparecerem e outras necessitarem de proteção.
Žralok obrovský[1] alebo žralok ozrutný alebo obroň sťahovavý (lat. Cetorhinus maximus) je veľký kozmopolitný druh žraloka. Je to druhá najväčšia paryba po žralokovi veľrybom. Ide o pomalý druh výnimočne plávajúci rýchlejšie ako 5 km/h.
Rovnako ako ostatné veľké druhy žralokov je žralok obrovský ohrozený vyhynutím pre svoju nízku odolnosť a nadmerný lov (pre plutvy, mäso aj orgány).
Žralok obrovský je pobrežný žralok, ktorý sa vyskytuje po celom svete v studených aj teplých vodách pri pevninských plytčinách. Možno ho nájsť vo všetkých oceánoch mierneho pásma. Preferuje teplotu vody od 8 do 14 °C. Je to vysoko sťahovavý druh.[2]
Žralok obrovský je jeden z najväčších známych druhov žralokov. Najväčší exemplár bol chytený do siete na slede vo fundyjskom zálive v Kanade v roku 1851. Jeho celková dĺžka bola 12,27 metrov a váha sa odhaduje na 19 ton. Niektoré exempláre dnes presahujú 9, ba dokonca 10 metrov, ale po rokoch silného rybolovu sa tieto stali vzácnosťou.
Tento žralok niekedy žije samotársky, no môže žiť aj v skupinách, ktoré majú 20 až 30 jedincov.[3]
Dožíva sa okolo 50 rokov.
Potravu prijíma pasívne pomocou žiabrových filtrov, ktorými filtruje zooplanktón, malé ryby a iné bezstavovcové živočíchy. Za hodinu môže prefiltrovať okolo 2000 ton vody.[4] Zdržiava sa pri hladine, kde je najviac potravy. V zime je ponorený v hĺbke až 1 km pod hladinou, kde nemá dostatok potravy a zakrpatie mu filtračné ústrojenstvo. Na výživu použije tuky, ktoré predtým nazhromaždil. Na konci zimy sa filtračné ústrojenstvo obnoví.[3]
Žralok obrovský je vajcoživorodý.[3] Embryo je v prvom štádiu závislé na žĺtkovom vačku, neskôr sa živí neoplodnenými vajíčkami produkovanými matkou. Tento jav je známy ako oofagia. Dĺžka gravidity nie je presne známa, no predpokladá sa doba okolo jedného roku. V jednom vrhu rodí žralok 1 – 2 mláďatá, ktoré merajú 1,5 m – 2 m.[3] Je však známa samica, ktorá bola pri vylovení gravidná a nosila 6 nenarodených mláďat.[5]
Commons ponúka multimediálne súbory na tému Žralok obrovský (Cetorhinus maximus)
Wikidruhy ponúkajú informácie na tému Žralok obrovský (Cetorhinus maximus)
Žralok obrovský alebo žralok ozrutný alebo obroň sťahovavý (lat. Cetorhinus maximus) je veľký kozmopolitný druh žraloka. Je to druhá najväčšia paryba po žralokovi veľrybom. Ide o pomalý druh výnimočne plávajúci rýchlejšie ako 5 km/h.
Rovnako ako ostatné veľké druhy žralokov je žralok obrovský ohrozený vyhynutím pre svoju nízku odolnosť a nadmerný lov (pre plutvy, mäso aj orgány).
Brugd (Cetorhinus maximus) är en hajart som räknas som den näst största fiskarten efter valhajen. Det placeras som ensam art i familjen Cetorhinidae.
Brugden är brungrå till mörkgrå och har fem väldiga gälspringor som nästan möts undertill. Kroppslängden är normalt upp till 10 meter, ibland närmare 12 meter.[2][a]
Vikten hos ett 9 meter långt exemplar är runt 3-4 ton.[3] Man tror att ungarna är ca 1,6 meter långa när de föds.[4] Den har flera rader med mycket små tänder, bara några millimeter långa.
Brugden förekommer längs kusterna av Atlantens och Stilla havets tempererade delar samt i Barents hav. Arten påträffas årsvis vid södra Norge och vid svenska västkusten. Brugden går normalt inte in i Östersjön, men ett exemplar fångades 11 januari 1960 vid Sadelöga nära Utö i Stockholms skärgård[5].
Brugden är liksom valhajen uteslutande planktonätare. Fisken lever pelagiskt och samlas tidvis i flockar, ibland upp till 60 eller till och med 250 djur. Födosöket sker ofta i vattenytan med ryggfenan och ibland också nosen uppe över ytan, vilket har givit den det engelska namnet ”Basking shark” (av ”bask”, som betyder ”solbada”). Planktonet filtreras på ungefär samma sätt som hos bardvalarna, genom att brugden simmar makligt, vanligen i vattenytan, med vidöppen mun.
Eftersom brugden saknar barder använder den istället fransar på gälbågen, så kallade gälräfständer, som finns hos många planktonätande fiskar, bland annat sillfiskarna. Gälräfständerna byts ut årligen i november till februari. En del forskare menar att brugden under denna tid livnär sig på olika bottendjur, medan andra anser att den inte förtär någon föda utan lever på näring lagrad i dess stora lever[6].
Brugdens parningstid infaller på våren till försommaren. Liksom de flesta hajar föder brugden levande ungar, och detta efter en dräktighetstid om drygt 3 år[6]. Ungarna, endast en eller två vid varje födsel, är över en meter långa. Ungarna föds vanligtvis på sensommaren i kustnära vatten.
Brugden hotas av överfiskning[7] och den globala populationen kategoriseras som sårbar (VU).[1] Den står med i CITES Appendix II[8] I svenska vatten är den rödlistad som starkt hotad. Den har minskat kraftigt längs västkusten under de senaste 50 åren.[9]
Trivialnamnet brugd finns belagt i svenskan sedan 1770. Gamla dialektala namn är betthaj (Käringön), breidare (Bohuslän), brugdhaj eller brygde (1855), elefanthaj (brugdyngel), håmär (Fjällbacka), hästhaj (Bohuslän) samt jettehaj.[10]
Brugd (Cetorhinus maximus) är en hajart som räknas som den näst största fiskarten efter valhajen. Det placeras som ensam art i familjen Cetorhinidae.
Büyük camgöz (Cetorhinus maximus), dünyanın en büyük balığı olan balina köpek balığından sonra gelen, dünyanın 2. büyük balığıdır. 10 metre uzunluğa ve 3 ton ağırlığa ulaşabilir. 12 ya da 15 metre uzunluğunda olan daha da büyükleri görüldüğü anlatılmıştır ama bunlar bugüne kadar kanıtlanamamıştır. 3 metreden daha küçüklerini bulmak çok zordur ve bugüne kadar görülen en küçüğü 1,7 m'dir. Akvaryum ortamında 23 cm'ye düşebilir.
Büyük camgözde aynı balina köpek balığı gibi sadece deniz suyundan plankton filtreleyerek beslenir ama balina köpek balığının yaptığı gibi aktif bir şekilde suyu kendi gücüyle içine çekip kendi gücüyle dışarıya püskürtmez; büyük camgöz çok büyük olan ağzı daima açık vaziyette dolaşarak suyu solungaçlarıyla tarar. Bu şekilde her saatte 2000 litre deniz suyunu filtrelemiş ve bu suyun içindeki küçük hayvanları toplamış olur.
Büyük camgözün en çok dikkati çeken dış özelliği, dev büyüklüğünün yanında bir de beş adet dev solungaç aralıklarıdır. Burnu çok uzundur ve ağzı açık gezerken yukarıya doğru dikilir.
Büyük camgözler çoğunlukla tek renklidir. Bu renk koyu gri ya da siyah olur. Vücudunun üst kısmı alt kısmından daha koyu renklidir. Karnında lekeleri olanlarıda görülmüştür. İki adet sırt yüzgeci vardır. Balığın karaciğeri bütün vücut ağırlığının %25'ini oluşturur.
Büyük camgöze dünyanın neredeyse bütün denizlerinde rastlamak mümkündür. Soğuk ve fazla ılık olmayan suyu tercih eder ve planktonun mevsimsel bollaştığı bölgeleri takip eder. En sık görülmüş oldukları bölgeler şunlardır:
Plymouth kentinde bulunan Marine Biological Association'in 2002 yılında başlattığı ve 3 yıl süren bir bilimsel araştırmasında 21 büyük camgöz uydu yardımı ile kontrol edilebilen sinyal verici cihazlar takılmıştır. Bu araştırmanın sonucunda o zamana kadar yapılmış olan birçok tahminlerin yanlış oldukları ortaya çıkmıştır; büyük camgöz açık denizlerde çok büyük mesafeler katettiği ve eskiden düşünüldüğünden çok daha derinlere 700 metre derinliğe kadar dalabildiği kanıtlanmıştır. Ayrıca tahmin edildiği gibi, kış uykusuna yatıp bu zamanın içerisinde solungaç filtrelerini yenilediği de yanlış çıkmıştır.
Yukarıda sözü edilen bilimsel araştırma, büyük camgöz hakkındaki bilgilerimizin kıt olduğunu göstermektedir.
Çoğunlukla yalnız gezerler ama bazen 100 kadar büyük camgöz bir sürü içinde kıyılara yakın bölgelerde yavaş yüzerek denizi taradıklarıda görülür.
Büyük camgöz canlı yavrular doğurur. Ama bu yavrular anne karnının içinde yumurtalarda gelişirler ve ancak yumurtadan çıktıktan sonra annelerinden doğarlar. Kaç yavru doğurduğu ve bu yavruların büyüklükleri henüz bilinmez. Erkek balıklar ancak 5 metre büyüklüğe ulaştıktan sonra üreyebilecek duruma gelmiş olurlar. Dişilerin üremek için ne kadar büyük oldukları bilinir ve 4 metre büyüklügü ulaştıktan sonra üreyebilecek duruma gelmiş olurlar.
Büyük camgözün yavaş bir şekilde vücudunun sadece bazı kısımları suyun dışında gözüken bir şekilde yüzdü dikkate alınırsa, denizcilerin anlattıkları birçok "deniz canavarı" hikâyelerinin aslında herhangi bir dev köpek balığından kaynaklanmış olabileceğini tahmin edebiliriz.
Büyük camgözün anatomisi öyle bir yapıya sahiptir ki, hayvan öldükten kısa zaman sonra çenesi, solungaçları ve kuyruk yüzgecinin alt uzantısı vücudundan kopar. Bu şekilde çok ilginç bir görüntüye sahip olur. Japon bilimci Zuiyo Maru'nun 1977 yılında denizde bulduğu bir "deniz canavarı"nın onyıl sonra yapılan DNA analizi sonrası bir büyük camgöz leşi olduğu ortaya çıkmıştır.
Bazı ölü balıkların kafaları çürüyüp düşer ve sadece omuriliklerinin ucunda sarkan beyinleri kalır. Bu görünümleri ile küçük kafalı ve uzun boyunlu Plesiosaurus adlı dinozor türüne benzerler. Bir dev köpek balığını bu hali ile bulup, yaşayan fosil bulduğunu zannedenler o kadar sık olmuştur ki hatta bu yanıltıcı görüntüye ayrı bir isim verilmiştir: Psoydo-Plesiosaurus.
Bugüne kadar, sadece tek bir türü mü yoksa birçok yöresel ayrılan türlerimi var olduğu kesin olarak bilinmemektedir. Siccardi'nin yaptığı bir tavsiyeye göre şu şekildede ayrılabilirler:
Büyük camgöz (Cetorhinus maximus), dünyanın en büyük balığı olan balina köpek balığından sonra gelen, dünyanın 2. büyük balığıdır. 10 metre uzunluğa ve 3 ton ağırlığa ulaşabilir. 12 ya da 15 metre uzunluğunda olan daha da büyükleri görüldüğü anlatılmıştır ama bunlar bugüne kadar kanıtlanamamıştır. 3 metreden daha küçüklerini bulmak çok zordur ve bugüne kadar görülen en küçüğü 1,7 m'dir. Akvaryum ortamında 23 cm'ye düşebilir.
Büyük camgözde aynı balina köpek balığı gibi sadece deniz suyundan plankton filtreleyerek beslenir ama balina köpek balığının yaptığı gibi aktif bir şekilde suyu kendi gücüyle içine çekip kendi gücüyle dışarıya püskürtmez; büyük camgöz çok büyük olan ağzı daima açık vaziyette dolaşarak suyu solungaçlarıyla tarar. Bu şekilde her saatte 2000 litre deniz suyunu filtrelemiş ve bu suyun içindeki küçük hayvanları toplamış olur.
Розповсюджена у холодних та помірно теплих водах Атлантичного та Тихого океанів. Може заходити у Середземне море.
Досягає у довжину 10 м (є непідтверджені дані про особин довжиною до 15 м) та ваги до 4 т. Особини менше 3 м трапляються дуже рідко. Хвостовий, спинний та грудні плавці великі. Рило конічне, витягнуте, у молодих особин може провисати вниз та трохи нагадує хобот. Очі невеликі. Рот та зяброві щілини дуже великі. Кожна зяброва дуга несе по передньому краю 1000–1300 рогових зябрових тичинок, що утворюють цідильний апарат. Зуби дрібні (до 5 мм), гострі, розташовані у 4 — 7 рядів та утворюють щось подібне до тертки. Шлунок дуже великий, може вміщувати до 1 м³ їжі. Печінка також велика, її вага може складати до 25% від маси тіла тварини. Забарвлення від темно-сталевого до чорного на спині, нижня частина тіла світліша.
Планктонофаг, живиться пасивно проціджуючи їжу через широко відкритий рот. При цьому акула може проціджувати до 1,5 тис. м³ води за годину. На великих скупченнях планктону можуть утворювати зграї до кількох десятків особин. Здійснюють вертикальні міграції за планктоном, можуть зустрічатися на глибинах до 700 м.
Розмноження велетенської акули вивчено недостатньо. Відомо, що парування проходить у весняний період, після чого самиця тривалий час виношує малюків. Розмножуються скоріш за все шляхом яйцеживородіння.
Раніше велетенська акула була об'єктом промислу заради жиру, який видобували з печінки. У наш час внаслідок неконтрольованого промислу популяція цих акул суттєво скоротилася, її стан оцінюється як загрозливий.
Cá nhám phơi nắng (tên khoa học Cetorhinus maximus) là loài cá lớn thứ hai còn tồn tại, sau cá mập voi, và thứ hai trong ba loài cá mập ăn sinh vật phù du, cùng cá nhám voi và cá mập miệng to. Nó là một loài di cư quốc tế được tìm thấy ở tất cả các đại dương ôn đới trên thế giới. Nó là một loài ăn loại chuyển động chậm và có sự thích nghi giải phẫu để lọc thức ăn, chẳng hạn như một cái miệng rất mở rộng và mang lược phát triển cao. Cá nhám phơi nắng thường có màu xám-nâu với đốm da. Răng của cá nhám phơi nắng rất nhỏ và rất nhiều và thường trên một trăm hàng. Răng có một đỉnh hình nón duy nhất, được uốn cong về phía sau và đều giống nhau ở cả hàm trên và hàm dưới.
Nó từ lâu đã là loài cá thương mại quan trọng, như một nguồn thực phẩm, vây cá mập, thức ăn gia súc, và dầu gan cá mập. Khai thác quá mức đã làm giảm số lượng quần thể của nó đến điểm mà một số nơi nó đã biến mất và những nơi khác cần được bảo vệ.
Cá mập này được gọi là cá nhám "phơi nắng" vì nó thường được quan sát thấy khi ăn ở bề mặt và dường như phơi trong nước ấm. Nó là thành viên duy nhất của họ Cetorhinidae, một phần của bộ Lamniformes. Gunnerus là người đầu tiên mô tả và đặt tên cho loài Cetorhinus maximus từ một mẫu vật tìm thấy ở Na Uy. Tên chi Cetorhinus xuất phát từ tiếng Hy Lạp, ketos có nghĩa là quái vật biển hay cá voi và rhinos có nghĩa là mũi, tên loài maximus là từ tiếng Latin có nghĩa là "vĩ đại nhất". Những thế kỷ sau là những nỗ lực đặt lại tên: Squalus isodus, năm 1819 bởi Macri; Squalus Elephas, bởi Lesueur vào năm 1822; Squalus rashleighanus, bởi Couch năm 1838; Squalus cetaceus, bởi Gronow năm 1854; Cetorhinus blainvillei của Capello vào năm 1869; Selachus pennantii, bởi Cornish vào năm 1885; Cetorhinus maximus infanuncula, bởi Deinse và Adriani vào năm 1953, và cuối cùng Cetorhinus maximus normani, bởi Siccardi vào năm 1961.[3]
Cá nhám phơi nắng là một loài cá nổi vùng ven biển tìm thấy trên toàn thế giới. Nó thích nhiệt độ 8-14,5 °C (46-58 °F), nhưng gần đây đã được xác nhận đã vượt qua vùng nước ấm hơn nhiều, tại đường xích đạo. Nó thường được nhìn thấy gần bãi biển, bao gồm cả vịnh hẹp. Nó đặc trưng di cư theo mùa.[4] Cá nhám phơi nắng được tìm thấy từ bề mặt xuống ít nhất là 910 mét (2.990 ft).[5]
Mẫu chuẩn lớn nhất từng được đo đã bị mắc kẹt trong một lưới cá trích trong vịnh Fundy, Canada vào năm 1851. Tổng chiều dài của nó là 12,27 m (40,3 ft), và nó nặng khoảng 19 tấn (19 tấn dài; 21 tấn ngắn).[6] báo cáo mập mờ từ Na Uy đề cập đến ba con cá nhám phơi nắng dài trên 12 mét (39 ft), lớn nhất là tại 13,7 m (45 ft), không rõ ràng bởi vì bất cứ con cá nào gần kích thước đó đã bị bắt trong khu vực đó. Trung bình, con trưởng thành đạt chiều dài 6–8 m (20–26 ft) và nặng khoảng 5,2 tấn (5.1 tấn dài; 5,7 tấn ngắn). Một số mẫu vật vẫn vượt qua 9-10 mét (30 – 33 ft), nhưng sau nhiều năm đánh bắt cá quy mô lớn, các mẫu có kích thước này đã trở nên hiếm hoi.
Nghiên cứu năm 2003 đã chứng minh cá nhám phơi nắng không ngủ đông, cho thấy chúng hoạt động quanh năm.[7] Vào mùa đông, cá nhám phơi nắng di chuyển tới độ sâu lên đến 900 mét (3.000 ft) để ăn sinh vật phù du nước sâu.
Cá mập là loài động vật xã hội và sinh sản tắch biệt theo đàn, thường với số lượng nhỏ (ba hoặc bốn), nhưng có thể lên đến 100 cá thể.[4] Hành vi xã hội của chúng được cho là theo tín hiệu thị giác. Mặc dù đôi mắt của cá nhám nắng phơi nhỏ, chúng được phát triển đầy đủ.
Cá nhám phơi nắng có rất ít kẻ thù. Cá mập trắng đã được báo cáo ăn phần còn lại của sát chết cá nhám phơi nắng. Cá voi sát thủ đã được quan sát thấy ăn cá nhám phơi nắng ở California và New Zealand.
Cá mút đá thường thấy bám vào chúng, mặc dù chúng không có khả năng có thể xuyên qua lớp da dày của nó.
Cá nhám phơi nắng là một loài trung chuyển thụ động, lọc động vật phù du, cá nhỏ và động vật không xương lên đến 2.000 tấn ngắn (1.800 tấn) nước mỗi giờ.[3] Chúng ăn tại hoặc gần đất liền với miệng mở rộng và mang lược thẳng. Con cái được cho là tìm kiếm chỗ nước nông để sinh con.
Cá nhám phơi nắng là loài đẻ trứng thai: phôi phát triển đầu tiên dựa vào một túi lòng đỏ, không có kết nối nhau thai. Răng dường như vô dụng của chúng có thể đóng một vai trò trước khi sinh trong việc giúp chúng ăn trứng chưa được thụ tinh (một hành vi được gọi là ăn trứng).[8]
Việc mang thai được cho là trải qua một (có thể 2-3 năm), với một số lượng nhỏ, mặc dù chưa biết, số con non sinh ra phát triển đầy đủ tải 1,5-2 mét (4 ft 10 in-6 ft 7 in). Chỉ có một con cái mang thai được biết là đã bị bắt. Nó mang sáu con non chưa sinh.[9] Giao phối được cho là xảy ra vào đầu mùa hè và sinh nở vào cuối mùa hè, sau khi con cái di chuyển vào vùng nước nông.
Tuổi trưởng thành được cho là trong độ tuổi từ 6 đến 13 và ở chiều dài 4,6-6 mét (15–20 ft). Tần số sinh sản được cho là 2-4 năm.
Tuổi thọ chính xác của những con cá nhám phơi là không rõ, nhưng các chuyên gia ước tính rằng nó là khoảng 50 năm.[10] [11]
Trong lịch sử, cá nhám phơi là một loài thủy sản chính vì tốc độ bơi châm, bản chất không có tính gây sự và số lượng phong phú trước đây. Thương mại, nó đã được đưa vào sử dụng nhiều: thịt cho thực phẩm và bột cá, phần da cho thuộc da và gan (có lượng hydrocarbon không bão hòa cao) cho dầu cá.[4] Ngày nay, nó chủ yếu được đánh bắt để lấy vây của nó (cho súp cá mập). Những phần (như sụn) cũng được sử dụng trong y học cổ truyền Trung Quốc và là một chất kích dục ở Nhật Bản
Như một kết quả của suy giảm số lượng nhanh chóng, cá nhám phơi nắng đã được bảo vệ trong một số vùng lãnh hải và sản phẩm thương mại bị hạn chế ở nhiều quốc gia theo Công ước CITES. Nó được bảo vệ hoàn toàn trong Vương quốc Anh, Malta, New Zealand,[12] Florida và vùng vịnh Hoa Kỳ từ năm 2008, nó là đối tượng của một cá mục tiêu và lệnh cấm đánh bắt trong vùng nước EU.[9] Tính đến tháng 3 năm 2010, nó có cũng được liệt kê trong Phụ lục I của Migratory Sharks Memorandum of Understanding.[13]
Từng được coi là một mối phiền toái dọc theo bờ biển Thái Bình Dương của Canada, nó là mục tiêu của một chương trình diệt trừ 1945-1970. Tính đến năm 2008, các nỗ lực đang được tiến hành để xác định xem bất kỳ con cá mập vẫn còn sống trong khu vực và theo dõi phục hồi tiềm năng của chúng.[14]
Nó hiền lành với tàu thuyền và thợ lặn tiếp cận nó, và thậm chí có thể bơi tròn quanh thợ lặn, làm cho nó là một sức hút quan trọng cho du lịch lặn trong khu vực mà nó phổ biến.
Trong nhiều trường hợp, xác chết "hình cầu" ban đầu được cho là con rắn biển hoặc plesiosaurs sau đó đã được xác định là có khả năng là xác phân hủy của cá nhám phơi nắng, như trong trường hợp quái vật Stronsay và Zuiyo Maru.[15]
Cá nhám phơi nắng (tên khoa học Cetorhinus maximus) là loài cá lớn thứ hai còn tồn tại, sau cá mập voi, và thứ hai trong ba loài cá mập ăn sinh vật phù du, cùng cá nhám voi và cá mập miệng to. Nó là một loài di cư quốc tế được tìm thấy ở tất cả các đại dương ôn đới trên thế giới. Nó là một loài ăn loại chuyển động chậm và có sự thích nghi giải phẫu để lọc thức ăn, chẳng hạn như một cái miệng rất mở rộng và mang lược phát triển cao. Cá nhám phơi nắng thường có màu xám-nâu với đốm da. Răng của cá nhám phơi nắng rất nhỏ và rất nhiều và thường trên một trăm hàng. Răng có một đỉnh hình nón duy nhất, được uốn cong về phía sau và đều giống nhau ở cả hàm trên và hàm dưới.
Nó từ lâu đã là loài cá thương mại quan trọng, như một nguồn thực phẩm, vây cá mập, thức ăn gia súc, và dầu gan cá mập. Khai thác quá mức đã làm giảm số lượng quần thể của nó đến điểm mà một số nơi nó đã biến mất và những nơi khác cần được bảo vệ.
В северо-восточной части Тихого океана гигантские акулы в большом количестве встречаются осенью и зимой в самой южной части своего ареала (Калифорния), однако весной и осенью они уплывают в северные широты (Вашингтон и Британская Колумбия)[5].
У гигантских акул наблюдается сезонная и пространственная сегрегация. В водах Шотландии у поверхности воды попадаются в основном самки (соотношение пойманных самок к самцам составляет 18:1)[24], соотношение добытых летом у берегов Великобритании самок по отношению к самцам составляет 40:1[5], а 65—70 % пойманных в японских водах гигантских акул являются самками[25]. Напротив, в жаберные сети, расставленные у Ньюфаундленда, самцов попадается в 2 раза больше, чем самок[26]. В британских водах зимой также ловятся в основном самцы[5]. Беременные самки, молодые акулы длиной менее 3 м и новорождённые гигантские акулы практически не встречаются. Существуют предположения, что беременные самки покидают группы и живут в одиночку[25].
У гигантских акул тело имеет типичную для ламнообразных акул форму сигары; поэтому, учитывая размеры, их путают с белыми акулами. Однако эти два вида легко отличить как по форме челюстей, которые у гигантских акул имеет форму пещеры шириной до 1 м, и огромным жаберным щелям, окаймляющим её голову как воротник и имеющим хорошо развитые жаберные тычинки, так и по маленьким глазам и меньшему обхвату тела. Жаберные тычинки у гигантских акул имеют форму волосков и представляют собой модифицированную плакоидную чешую[27]. Каждая жаберная дуга несёт по переднему краю 1000—1300 роговых жаберных тычинок, образующих цедильный аппарат[2].
Ещё одним отличием белой акулы от гигантской являются треугольные крупные зубы, тогда как зубы гигантской акулы не превышают размера 5—6 мм, и имеют форму не кинжалов, а крючков. У гигантских акул функциональными являются только 3 или 4 передних зубных ряда верхней челюсти и 6 или 7 передних рядов нижней челюсти, которые отделены промежутком от остальных зубных рядов. Всего имеется более 200 зубных рядов[27].
Голова довольно вытянутая, выступающее рыло имеет вытянутую коническую форму. Окраска варьируется от тёмно-серой до чёрной, спина обычно темнее, а вентральная сторона светлее. Изредка встречаются коричневатые экземпляры, а также особи со светлыми пятнами на животе. У гигантских акул есть два спинных плавника, из которых передний значительно превосходит по размеру задний. Основание первого спинного плавника, имеющего форму почти правильного равнобедренного треугольника, расположено перед основанием брюшных плавников. Второй спинной плавник находится практически напротив анального плавника и почти равен с ним по размеру. Брюшные плавники меньше первого спинного плавника, но крупнее второго. Хвостовой плавник имеет форму полумесяца. Верхняя лопасть довольно длинная, но составляет менее 1/3 от длины тела. Нижняя лопасть развитая и почти равна по длине верхней. На хвостовом стебле имеется углубление. Хвостовой стебель сильно сжат с боков и имеет сильно выраженные латеральные кили[5].
Более четверти веса гигантской акулы составляет печень, которая содержит сквален, придающий этим рыбам нейтральную плавучесть[11].
Самая крупная из попавшихся до настоящего времени гигантская акула была поймана сетью, расставленной на сельдь в заливе Фанди, Канада, в 1851 году. Общая длина этой рыбы составляла 12,7 м, а вес превышал 9 тонн[28]. В вызывающих сомнения отчётах из Норвегии упоминаются 3 гигантские акулы длиной свыше 12 метров, самая крупная из которых достигала 13,7 м. В среднем взрослые гигантские акулы имеют длину 6—8 м и вес около 5,2 тонны[28]. До сих пор иногда попадаются крупные экземпляры длиной 9—10 м, однако долгие годы крупномасштабного промысла привели к тому, что они стали очень редкими.
В отчёте о наблюдении за гигантскими акулами Британского Общества охраны морской среды говорится, что у берегов Великобритании за период с 1987 по 2006 год наблюдалось увеличение среднего размера гигантских акул с 3,5 м до 5,12 м. Это, вероятно, свидетельствует об успехе мер, предпринимаемых для сохранения вида[22].
Вышеупомянутые исследования показали также общую ограниченность традиционных знаний о гигантских акулах. В целом, они ведут одиночный образ жизни или собираются в небольшие стаи, хотя изредка встречаются скопления более 100 акул[22]. Медленно передвигаясь, они фильтруют из воды планктон, выставив из воды спинной плавник и даже перевернувшись кверху брюхом. Эти рыбы плавают со скоростью около 3,7 км/ч и не стремятся уплыть от приближающихся судов. Появление гигантских акул у поверхности воды связано с повышением концентрации планктона, ухаживанием и спариванием[5].
Несмотря на свою медлительность, они способны совершить рывок и полностью выпрыгнуть из воды[29]. Эти прыжки могут быть попыткой избавиться от паразитов или симбионтов — таких, как реморы. Помимо рачков, к гигантским акулам присасываются морские миноги. Хотя они, скорее всего, не в состоянии пробить прочную кожу акул, миноги могут доставлять им беспокойство, от которого те стараются избавиться, выпрыгивая из воды или потираясь о дно или подводные предметы[5]. На этих акулах паразитируют морские миноги, бразильские светящиеся акулы, цестоды Cetorhinicola acanthocapax[30], Dinobothrium planum, Dinobothrium plicatum, Dinobothrium spinosum, Reesium paciferum[31], Dinobothrium spinulosum, Gastrolecithus planus[32]; трематода Hyperandrotrema cetorhini[33]; нематоды Contracaecum plagiostomorum[34] и веслоногие ракообразные Anthosoma crassum, Coelorinchus caelorhincus, Dinemoura producta, Lophoura edwardsi, Nemesis lamna[35], Nemesis lamna vermi[36].
Гигантские акулы практически не имеют врагов в естественной среде. Есть наблюдения за тем, как белые акулы поедали останки гигантских акул[11].
Потомство гигантских акул появляется на свет путём яйцеживорождения (детёныши вылупляются из икры, которая созревает в теле матери). Эмбрионы питаются желтком, плацентарная связь с матерью отсутствует. До конца не выяснено, существует ли у этого вида внутриутробный каннибализм, который наблюдается у ряда других видов акул. Численность помёта и размер новорождённых неизвестны. Пока лишь изредка удавалось вылавливать беременных самок. Наименьший живой экземпляр имел длину 1,65 м. На основании этих данных было сделано предположение, что беременность может длится от 1 до 3,5 лет[37]. Самцы становятся половозрелыми предположительно при длине 4‒5 метров, что соответствует возрасту 12—16 лет[38], и достигают 9,8 м и более. Самки созревают при длине 8,1—9,8 м[5]. Продолжительность жизни составляет около 50 лет[5][22].
Гигантские акулы — единственный вид акул-фильтровальщиков, который питается, не втягивая в себя воду, а просто пропуская поток через глотку. Вес процеженной воды достигает 2000 тонн за час. Зоопланктон при этом задерживают хорошо развитые жаберные тычинки, чему способствует секреция слизи в глотке. В среднем в желудке гигантской акулы помещается 500 кг пищи[5].
Несмотря на внушительные размеры, гигантские акулы не представляют опасности для человека. Они позволяют аквалангистам подойти к ним на близкое расстояние; однако следует соблюдать осторожность и избегать прикосновений к их коже, покрытой крупными заострёнными чешуйками.
Долгое время гигантские акулы служили объектом специального промысла, который достиг расцвета 100—150 лет назад. Исторически этот вид считался ценной промысловой рыбой из-за медлительности, отсутствия агрессии и прежней многочисленности. Их промышляли преимущественно ради жира, вытапливаемого из печени. Одна акула в среднем давала от 300 до 800 литров жира, а в некоторых случаях и более 2000 л, так как огромная печень у этого вида содержит до 60 % жира. Промысел гигантской акулы имел много общего с китобойным промыслом. Акул били гарпунами с небольших судов и шлюпок[2].
В наши дни добыча гигантской акулы резко сократилась в связи с отсутствием спроса на ворвань[2]. Однако жир печени этой рыбы до сих пор используется для получения масла, находят применение мясо и кожа. Огромные плавники очень ценятся на международном восточно-азиатском рынке[25][39][40]. С 1924 по 1937 год малый флот в заливе Монтерей производил рыбную муку и масло из жира печени акул. С 1946 года до начала 1950-х годов промысел был расширен, ежегодно добывалось по 200 акул. Падение цен на жир печени акул сделало его нерентабельным, однако популяция так и не восстановилась из-за сильного урона, нанесённого переловом и продолжающейся гибели акул, гибнущих как прилов[9].
Охота и гибель вследствие запутывания в рыболовецких сетях стремительно снижают численность гигантских акул. Из-за медленного взросления, долгого срока беременности и низких коэффициентов рождаемости гигантские акулы не в состоянии восполнить потери. Международный союз охраны природы присвоил этому виду охранный статус «Уязвимый»[9].
Первые ограничения на добычу гигантских акул были введены в Великобритании (сначала у острова Мэн, а затем у побережья Гернси). В апреле 1998 года вид был включён в список Wildlife and Countryside Act и был установлен 12-мильный мораторий, действующий в британских водах. С 1999 года ведены ограничения на добычу гигантских акул у берегов Мальты. В США промысел запрещен в водах Флориды. Действует запрет на отрезание плавников без сохранения туши. В Новой Зеландии введены некоторые ограничения, однако акулы, добытые в качестве прилова, могут быть утилизированы. С 2007 года на территории Евросоюза запрещено поднимать гигантских акул на борт, вытаскивать их на берег и транспортировать морем. В Норвегии также действует запрет на целевую добычу акул этого вида, и каждая пойманная в качестве прилова живая гигантская акула должна быть выпущена в море. Однако мёртвых и умирающих акул можно поднять на борт и утилизовать или продать. Этот нюанс снижает эффективность ограничения[9][38].
В северо-восточной части Тихого океана гигантские акулы в большом количестве встречаются осенью и зимой в самой южной части своего ареала (Калифорния), однако весной и осенью они уплывают в северные широты (Вашингтон и Британская Колумбия).
У гигантских акул наблюдается сезонная и пространственная сегрегация. В водах Шотландии у поверхности воды попадаются в основном самки (соотношение пойманных самок к самцам составляет 18:1), соотношение добытых летом у берегов Великобритании самок по отношению к самцам составляет 40:1, а 65—70 % пойманных в японских водах гигантских акул являются самками. Напротив, в жаберные сети, расставленные у Ньюфаундленда, самцов попадается в 2 раза больше, чем самок. В британских водах зимой также ловятся в основном самцы. Беременные самки, молодые акулы длиной менее 3 м и новорождённые гигантские акулы практически не встречаются. Существуют предположения, что беременные самки покидают группы и живут в одиночку.
象鮫（學名:Cetorhinus maximus），又名姥鲨、象鯊，是象鮫科及象鮫屬中唯一的一個物种。牠是僅次於鲸鯊的世界上第二大魚類。象鮫分布在全世界的温带海洋。牠們游动缓慢，一般都沒有危害及依靠浮游生物为饵料的。
就像其他的大型鯊魚，象鮫正面臨滅絕的危險，原因是其低繁殖及過份捕魚，以供應世界各地對魚翅、魚肉及器官的需求。
象鮫是象鮫科中的唯一成員。牠的學名是由Johann Ernst Gunnerus於1765年就一個在挪威發現的標本而起的。屬名是來自希臘文的「海怪」或「鯨魚」及「鼻子」的意思，種小名則是拉丁文「最大」的意思。牠曾被分類在角鯊屬中，如Squalus isodus、Squalus elephas、Squalus rashleighanus及Squalus cetaceus。牠們亦被命名為Cetorhinus blainvillei、Selachus pennantii、Cetorhinus maximus infanuncula及Cetorhinus maximus normani。[4]
象鮫是海岸至遠洋帶的鯊魚，分佈在世界各地北面至溫帶近大陸棚的海域。牠們適應水溫介乎8至14℃。牠們很多時會游近岸邊或進入海灣之中。牠們會跟隨浮游生物在水體中的濃度，所有很多是在水面可以見到牠們。牠們經常的遷移，會季節性的出現在某些地區。[5]
象鮫是已知最大的鯊魚之一，僅次於鯨鯊。一般的象鮫體長可達6公尺，偶爾能見超過8公尺個體甚至超過9至10公尺的個體，但近年過度捕魚後，如此體型的標本則已很罕見。最大的象鮫標本是於1851年被發現纏在加拿大芬迪灣的鯡魚網中。據稱其長度達12.27公尺，重19噸。在挪威亦曾有報導超過12公尺長的象鮫，不過其真實性則尚有存疑。台灣花蓮在2004年亦曾捕獲過長約11公尺體重6.2噸的個體。
象鮫有鼠鯊目一般的體形，曾被誤認為大白鯊。這兩種鯊魚其實很易分辨，象鮫有一個像巨穴般的顎（達1米闊，在攝食時會保持張開）、較長及明顯的鰓裂（差不多環繞整個頭部，且有更完善的鰓耙）、眼睛較細及平均腰圍較幼。大白鯊則有像匕首的大牙齒，而象鮫的牙齒則呈鉤狀，約只有5至6毫米。象鮫只有上顎的首3至4列及下顎的6至7列牙齒是有功用的。牠們在行為上亦有所差異。
象鮫的尾柄有很多龍骨，皮膚佈滿盾鱗及一層黏液，鼻端很尖及尾鰭呈半月形。體型較大的象鮫可以拍動背鰭。象鮫身體呈很多不同的顏色，一般背部都是深褐色至深藍或黑色，腹部則呈暗白色。很多時在牠們身上都會發現有傷痕，可能是受八目鰻或雪茄鮫的襲擊。象鮫的肝臟，佔體重的25%及差不多整個腹腔的長度，相信在牠們控制浮沉及長期儲存能量中有重要的作用。
雌性的象鮫只有右邊的卵巢是仍有效用的，這是在鯊魚中特有的特征。
象鮫是被動的濾食性動物，從每小時2,000噸或500立方米海水中濾食浮游生物、細小的魚類及無脊椎動物。[4] 不像巨口鯊及鯨鯊，象鮫不會主動的追尋獵物，但牠們有大的嗅球可以引導正確的方向。與其他大型的濾食性動物不同，象鮫依賴在游動時推入鰓中的海水，而巨口鯊及鯨鯊則可以吸或泵海水入鰓中。[4]
過去由於冬季浮游生物減少，以及在冬季捕獲了數隻沒有鰓耙的個體，人們一度認為象鮫有冬眠習性。然而最近的研究證實象鮫不會冬眠，且是全年活動的。[6] 在冬天，象鮫會潛入更深的地方（水深約900米），濾食深海浮游生物。衛星追蹤器確認象鮫在冬天會游超過幾千公里來尋找浮游生物。象鮫亦會不斷捨棄及更新牠們的鰓耙，而非只在一短時間內進行。
象鮫會在或近水面張開口及豎起鰓耙來攝食。牠們游動得很緩慢，攝食時就只有2節，也不會像大白鯊般躲避船隻。牠們對人類沒有害，也不會受魚餌所誘。
姥鯊一般是雌雄分開成群活動，一群只有3至4條，但也有報導見到多達成100隻的群體。[5] 牠們群體活動相信是根據視覺的，縱然牠們的眼睛很小但卻是發展完好的，已知牠們是透過視覺來觀察可能是誤認為同種的船隻。[7] 雌性是在淺水區域分娩的。
只有很少捕獵象鮫的獵食者，已知的有殺人鯨及鼬鮫會獵食象鮫。八目鰻亦經常被象鮫所吸引，縱然牠們未必能割開象鮫的厚皮。[5]
雖然象鮫很大及緩慢，但牠們仍然可以躍出水面。[8] 牠們這種動作可能是為了驅逐寄生動物或共生物。[5] 不過對象鮫躍動仍有質疑，因為牠們最高的速度每小時就只有4里，且在受到魚叉的攻擊亦未有這樣的行為。[5]
象鮫是卵胎生的，生長中胚胎會依賴卵黃，而由於沒有胎盤連接，牠們後來會吃未受精的卵子。妊娠期相信超過1年，有可能是2至3年，每胎的數目不明但很少，出生的幼鯊只有1.5至2米長。過往只有一隻懷孕的象鮫被捉，牠就懷有6隻未出生的幼鯊。[9] 象鮫一般在初夏交配，雌性象鮫會游往淺水區在夏末分娩。
象鮫約在6至13歲及身長4.6至6米時會達至性成熟。繁殖期約2至4年。
象鮫那些幾乎沒有作用的牙齒在交配時可以穩定雄性的身體。
由於象鮫的速度很慢、不具攻擊性及過往數量的豐富，在歷史上是漁業的主要收獲。牠們在商業上有廣泛的用途：身體可以作為食物及魚粉，魚皮作為皮革，有高角鯊烯成份的肝臟可作為魚肝油。[5] 牠們現時被漁獵的主因是牠的鰭，亦即魚翅中的天九翅。其他部份，如軟骨亦會用作中藥
由於象鮫的數目嚴重下降，在很多國家現正受保護及限制其貨物的貿易。牠們在英國、馬爾他、科羅拉多州及美國的海灣與大西洋都受到完全的保護。在紐西蘭目標捕獵象鮫是犯法的。[9] 船隻及潛水員接近象鮫是可以接納的，故在一些象鮫普遍出沒的地區，這些活動成為了吸引旅客的招徠。
過往曾發現的大型神秘海洋生物屍體最初都被認為是屬於大海蛇或蛇頸龍類的，但在斯特龍塞怪獸及瑞洋丸的個案中，後來發現相信是屬於分解了的象鮫屍體。因為牠的脊椎軟骨系統前端支撐鰓裂的結構腐爛脫落後，看起來就像蛇頸龍的頸子。[10]
|dead-url=bot: unknown (帮助) |access-date=中的日期值 (帮助)
象鮫（學名:Cetorhinus maximus），又名姥鲨、象鯊，是象鮫科及象鮫屬中唯一的一個物种。牠是僅次於鲸鯊的世界上第二大魚類。象鮫分布在全世界的温带海洋。牠們游动缓慢，一般都沒有危害及依靠浮游生物为饵料的。
ウバザメ（姥鮫、Cetorhinus maximus）は、ネズミザメ目ウバザメ科の一属一種のサメ。ジンベエザメに次いで、すべての魚類の中で2番目に大きい種である。ウバザメは汎存種で、世界中の海に広く分布する。性質はとてもおとなしい[4]。また、動きは緩慢であり、人間にとって危険性の低い濾過摂食者である。
属名Cetorhinus は、ギリシア語の ketos （「海の怪物」、「クジラ」の意）と rhinos （「鼻」の意）に由来する。種小名maximusは「大きい」という意味を表す。和名であるウバザメ（姥鮫）は、体側部にある非常に長い鰓裂を、老婆の皺に例えて名付けられたとされる。英語名のBasking sharkは、このサメがしばしば水面近くで餌をとっている様子が観察され、その様子がまるで日光浴（bask）をしているようであったことから名付けられた。また、このような行動をしている際に簡単に捕らえられてしまうために、かつてはバカザメ（馬鹿鮫）という和名だったこともある（現在も別名として用いられる）。
沿岸性また回遊性の種で、世界中の亜寒帯から温帯にかけての幅広い水域の大陸棚周辺で季節ごとに見られる。水温摂氏8度から14度を好む。しばしば陸の近くでも見られ、囲い込まれた港や内湾の中へ入ってくることもある。プランクトンの集中している場所に集まるため、しばしば海面近くで見られる[5]。
ウバザメはネズミザメ目の最大種でかつ、知られている限りで最も大きなサメの一つであり、これより大きな種はジンベエザメのみである。正確に測定された最大の個体は、1851年にカナダ・ファンディ湾のニシン漁の網にかかった個体である。全長は12.27m あり、体重は16t と見積もられた。ノルウェーにおいて、12mを超すウバザメが3尾（最も大きいものは13.7m ）報告されているが、この地域周辺のいかなる場所でもそれほどの大きさのサメが捕獲されたという報告がほとんど無いことからこれは疑わしい。普通、ウバザメは全長3-8m ほどになる。9-10mを超える個体もいるが、長年にわたる乱獲の後、これほどの大きさの個体は極めてまれになっている（日本では網にかかった9mの個体が瀬戸内海、日立市沖合で見つかっているが、近年はサイズのみならずウバザメ自体見つかることが珍しい）。
ウバザメはかなり特徴的な鰓裂をもっている。他のサメ類の鰓裂はせいぜい体高の半分程度であるが、本種の鰓裂は腹から背まで、体幹をほぼ一周するかと思われるほど大きく裂けている。それぞれの鰓裂の間からは赤い鰓がはみ出しているのが見られる。また鰓裂に応じて巨大な鰓弓（さいきゅう）も備えている。ウバザメが大きく口を開けると、その奥には湾曲した太い軟骨の柱がまるで檻のように並んでいるのが見える。鰓弓にはプランクトンを濾し取るための鰓耙（さいは）と呼ばれる毛状の器官が存在している。これは各鰓弓の端に沿って櫛のように密集して生えており、口から入った海水とともに流れてくるプランクトンを捕える。口は体高よりも大きく開くことができる。
このサメは典型的なネズミザメ科（学名：Lamnidae）の体型をもつため、同じネズミザメ科で大きさも似ている事から、遠目ではホホジロザメと間違えられやすい。しかしながら、近づいてよく観察すれば、この2種は容易に判別できる。ウバザメの空洞状の口（幅1m ほどになり、餌をとる時は大きく開けたままにしている）、より長くはっきりとした鰓裂（ほとんど頭部を一周しており、発達した鰓耙がついている）、より小さな目、そしてより細い胴回りなどが判別の目安となる。ホホジロザメは大きく、短剣状の歯をもつが、ウバザメの歯はより小さく（5-6mm）、かぎ状である。そして、上顎の最初の3-4列および下あごの6-7列のみが機能している。この2種の間には、生態の面でもいくつかの違いがある（生態の項を参照）。
他にウバザメの特徴としては、非常に傾いた尾部の柄、楯鱗と数層の粘液で覆われたとても粗い肌、鋭い口吻（若い個体では明確に曲がっている）、三日月状の尾びれなどがある。大きな個体では、背びれが海面上に出るとひっくり返ってしまう。体色は非常に変化に富む（観察時の状況や個体自身の状況にもよるようである）。一般的な体色は、背中側が暗褐色から黒あるいは青で、腹側にいくにつれて鈍い白色に変わる。このサメはしばしば、傷ついているのが目立つ。この傷は、ヤツメウナギやダルマザメに遭遇したことによるものである可能性が高い。ウバザメの肝臓（重さは体重の25%に達する）は腹腔の全長におよび、浮力の調節や長期間におよぶ活力の貯蔵の役割を果たしていると考えられている。
雌の場合、右側の卵巣だけが機能しているようである。もしそうであれば、これはサメの内では珍しい特徴である。
ウバザメは暖かい時期には陸の近くや囲い込まれた港の中で見られるものの、彼らは回遊性の種で、秋から冬にかけて（海面近くにプランクトンがほとんどいなくなる時期）は完全に姿を消すようである。この時期にはウバザメは深海底にとどまっており、ここで冬眠して鰓耙を失うという仮説が立てられている[5]。
ウバザメはプランクトンを摂餌している。海面近くで大きく口を開けながら鰓耙を立てた状態で泳ぎ、海水からプランクトンを鰓で濾しとって食べる。ウバザメが濾過する海水の量は1 時間あたり2000 リットルにも及ぶが、このようなプランクトンフィーダーの仲間はサメ類では珍しく、他にジンベエザメとメガマウスの合計3 種のみである。動きは緩慢（採餌時の速度はおよそ時速3.6 km ）で、接近する船を避けようともしない（このあたりがホホジロザメと異なる）。単体で、かつ撒き餌に引き寄せられていなければ、人間に対しては無害である。
ウバザメは社会性動物で、性別によって分けられたグループを形成する。このグループは通常は少数（3-4尾）であるが、最大で100尾に及ぶものも報告されている[5]。彼らの社会行動は、視覚的な合図に従っているものと考えられている。ウバザメの目は小さいものの、非常に発達している。このサメは船を視覚的に観察し、同族と間違える可能性があることが知られている[6]。雌は、出産のために浅瀬を探すと考えられている。
このサメには捕食者はほとんどいないが、シャチやイタチザメがウバザメを捕食することが知られており、また前述したヤツメウナギがウバザメに食らいついている様子もしばしば見かけられる（ヤツメウナギがサメの厚い皮膚を食い破ることができるとは考えられないが）[5]。
いずれにしてもウバザメは巨大で動きが遅いが、ジャンプして海面に体を打ちつける「ブリーチング」も行うことができ、水面から全身が完全に飛び出ている様子も報告されている[7]。この行動は寄生虫を追い払う意図があるものとされる[5]。ただし、これらの観察記録の正確性については疑問も持たれている。記録されているウバザメの泳ぐ最高速度は時速6.5 km であり、銛を打ちこまれた状態でジャンプしているところが観察されたことがないためである[5]。
2014年12月21日に放映されたNHK総合「ダーウィンが来た」ではウバザメに取り付けられたカメラにより、体表のヤツメウナギ、ヤツメウナギによる多数の傷、ヤツメウナギを振り落すためとみられる「ブリーチング」の空中映像、水深150m水温5℃の深海に長時間いることが記録され、番組では深海で狩り行い水面近くで体を暖めている可能性が語られた[8]。
歴史的に、ウバザメはその泳ぎの遅さ、非攻撃的な性質、そして以前は豊富な個体数のために、漁業の主要産物であった。ウバザメは商業的に、さまざまな形で利用された。肉は食品や魚粉に、皮膚は皮革に、そしてその大きな肝臓（スクアレン成分の含有量が高い）は油に用いられた[5]。アイスランドでは、肉を発酵させたものをハウカットル（w:Hákarl）と呼んで珍重しており、サメ独特のアンモニア臭が特徴である。現在では、主に鰭（ふかひれとして利用する）を取るために捕獲されている。体の一部（軟骨など）は伝統中国医学の薬や、日本では媚薬としても用いられている。
急速に個体数が減少した結果、現在ではウバザメは保護種に指定され、生産品の交易は多くの国で規制されている。イギリス、マルタ、フロリダおよびアメリカ合衆国内の湾、そして大西洋においては完全に捕獲が禁じられている。ニュージーランドでは、ウバザメを目的としての漁は違法行為である[9]。
ウバザメは自分に近づく船やダイバーに対して寛容で、ダイバーの周りを旋回することさえあり、ウバザメが頻繁に見られる地域での観光ダイビングの目玉として人気を呼んでいる。
死骸は腐敗すると下顎が脱落したりして、生きている時と違う生物のように見えるほど変形することもある。そのような状態で海岸に流れ着くと、体が大きいこともあって海の怪物、首長竜の生き残りなどとしばしば人を騒がせる。1977年にニュージーランドで発見されたニューネッシーなどのように、かつてシーサーペントやプレシオサウルスのものであると考えられた死骸のいくつかが、後に腐敗したウバザメの死骸であろうと結論づけられている。
日本の三重県大王崎波切の港ではかつて突きん棒と呼ばれる、銛を使ったウバザメ漁が行われていた[10]。しかしこの漁が盛んだったのは1970年代までである[11]。これに関して千葉県立中央博物館の宮正樹はNHKの取材班のインタビューに対して、ウバザメのかつての生息圏がメガマウスに移っているとの考えを述べている[11]。
ウバザメ（姥鮫、Cetorhinus maximus）は、ネズミザメ目ウバザメ科の一属一種のサメ。ジンベエザメに次いで、すべての魚類の中で2番目に大きい種である。ウバザメは汎存種で、世界中の海に広く分布する。性質はとてもおとなしい。また、動きは緩慢であり、人間にとって危険性の低い濾過摂食者である。
돌묵상어(학명: Cetorhinus maximus)는 악상어목 돌묵상어과에 속한 대형 바닷물고기이다. 상어 가운데서는 고래상어 다음으로 큰 상어로 태평양·대서양 등지에 분포하는 상어이다. 갑각류와 플랑크톤을 먹으며 4km/h로 순항 할 수 있다. 몸길이는 보통 10m가 넘는 길이로 자라며 몸무게는 20 t에 육박한다. 사람에게 확인된 최대 크기의 돌묵상어의 길이는 15m였다.
온순한 성질로 사람에게 전혀 해를 주지 않는다. 가끔 일광욕을 한다고 한다. 그래서 영어권에서는 돌묵상어를 basking shark(일광욕하는 상어)라고 부른다. 돌묵상어는 입을 크게 벌리고 플랑크톤을 새파라는 빗 모양 기관으로 걸러서 먹는데 새파는 겨울이 되면 떨어져 돌묵상어가 겨울잠을 잔다고 알려져 있지만 확실하지 않다.
상어의 간에는 풍부한 기름이 들어있기 때문에, 상어기름을 얻기 위해 남획되고 있다. 이러한 남획과 낮은 번식률로 인해 멸종위기에 처해있다.
돌묵상어는 입을 벌려 들어오는 동물성플랑크톤, 작은 물고기, 갑각류 등을 먹는데, 시간당 들어오는 물의 양은 2,000톤에 달한다.[3] 큰입상어나 고래상어와는 달리 적극적으로 먹이를 찾아 나서지는 않지만 후각을 이용하는 것으로 여겨진다. 오로지 아가미를 통해 물을 빼낼 뿐이며, 먹이를 빨아들이지는 않는다.[3]
돌묵상어(학명: Cetorhinus maximus)는 악상어목 돌묵상어과에 속한 대형 바닷물고기이다. 상어 가운데서는 고래상어 다음으로 큰 상어로 태평양·대서양 등지에 분포하는 상어이다. 갑각류와 플랑크톤을 먹으며 4km/h로 순항 할 수 있다. 몸길이는 보통 10m가 넘는 길이로 자라며 몸무게는 20 t에 육박한다. 사람에게 확인된 최대 크기의 돌묵상어의 길이는 15m였다.
온순한 성질로 사람에게 전혀 해를 주지 않는다. 가끔 일광욕을 한다고 한다. 그래서 영어권에서는 돌묵상어를 basking shark(일광욕하는 상어)라고 부른다. 돌묵상어는 입을 크게 벌리고 플랑크톤을 새파라는 빗 모양 기관으로 걸러서 먹는데 새파는 겨울이 되면 떨어져 돌묵상어가 겨울잠을 잔다고 알려져 있지만 확실하지 않다.
상어의 간에는 풍부한 기름이 들어있기 때문에, 상어기름을 얻기 위해 남획되고 있다. 이러한 남획과 낮은 번식률로 인해 멸종위기에 처해있다.
