S Uurhuen oder de Orlihaa (Tetrao urogallus; alemanischi Näme) isch e seltnigi Hüennerart, wo i de Alpe, i de Voralpe und im Schwarzwald zwösched 400 m ü.M. und 2600 m ü.M. vorchunnt. S ghört zo de starch bidroote Vogelarte, under anderem au, well d Hene, wenn si bim Brüete uufgschreckt werd, nöme is Nest zruggchert. Drum isches wichtig as Wanderer und Chletterer und vor alem Mountainbiker eri Weg wered de Bruetziit nöd verlönd.
De Orlihaa isch en uuffäälig groose Vogel. De Güggel isch dunkelgrau bis schwarz und het dunkelbruuni Flögel, d Brust het e fiine Grüeschii. Um d Augen ume isch er zündroot und siin bogne Schnabel isch wiiss. I de Balzzitt schloot er mit sim lange Schwanz e Rädli. D Hene isch bruu-schwarze gschegget, de Buuch isch wiiss mit bruune Flecke und Brust isch rostroot. D Hene sind um an Drittel chlinner as d Güggel. Uurhüenner wered zwöschet 54 und 95 cm gross, hend e Spannwiiti vo 85 bis 125 cm und wöget zwöschet zwai und fööf Kilo.
S Uurhuen isch hüt nöme starch vebraitet. Em hüffigste isch s no i de Bündner Alpe und i de Innerschwiiz, au im südliche Jura chunt s no hüüffiger vor. Au i de Pyrenäe, im Kantabrische Pirg, i de Karpate und tailwiis z Skandinavie isch s Uurhuen no verbraitet.
De Orlihaa mag ufglockrete Noodel- oder Mischwald mit vill Underholz, Büsch und Beeri. Er lebt vo Tanechrees, Söömli, Chnospe, Beeri und au vo Insekte. Im Summer lebt s Uurhuen uf em Bode und brüetet au inere Muelte im Bode, wo s mit Grääs und Tanechrees uuspolsteret. Di sechs bis zee Aier wered nume vo de Hene uusbrüetet. Selte chunnt zo Mischige mit em Birchhuen. Im Winter hockt s Urhuen mee i de Wipfel obe.
D Balzziit isch im Früelig. De Güggel, wo uf de Suechi nochere Hene sini Schüüchi ganz verlüüre cha und mengisch sogär unvorsichtig werd, loot i de Morgedämmerig e chorze Balzgsang los, wo nöd länger as 7 Sekunde duuret. Debii schloot er mit sim Schwanz e Rädli.
S Uurhuen oder de Orlihaa (Tetrao urogallus; alemanischi Näme) isch e seltnigi Hüennerart, wo i de Alpe, i de Voralpe und im Schwarzwald zwösched 400 m ü.M. und 2600 m ü.M. vorchunnt. S ghört zo de starch bidroote Vogelarte, under anderem au, well d Hene, wenn si bim Brüete uufgschreckt werd, nöme is Nest zruggchert. Drum isches wichtig as Wanderer und Chletterer und vor alem Mountainbiker eri Weg wered de Bruetziit nöd verlönd.