Red Columbine

Multimedia w Wikimedia Commons Hasło w Wikisłowniku

Jaskrowce (Ranunculales Dumort.) – grupa roślin okrytonasiennych stanowiąca klad i rząd w systemach klasyfikacyjnych. Przeważnie są to rośliny zielne, rzadziej drzewa i krzewy (w drewnie zawsze obecne są naczynia). Należy tu (według APweb) 7 rodzin zawierających 199 rodzajów z 4445 gatunkami^[1].

Morfologia

Pokrój

Rośliny zielne, rzadziej krzewy, niewielkie drzewa i pnącza^[2].

Liście

Zwykle skrętoległe, często podzielone lub głęboko wcinane, rzadziej liście o blaszkach całych, na brzegu zwykle piłkowane^[1].

Kwiaty

Zwykle promieniste, tylko u niektórych owadopylnych wyewoluowały kwiaty grzbieciste^[2]. Listki okwiatu są umieszczone w jednym lub dwóch okółkach, zróżnicowane na kielich i koronę. Płatki korony są zawsze wolne. Pręciki są liczne, zwykle wolne. Owocolistki są zamknięte, zwykle także liczne i wolne (słupkowie apokarpiczne), skrętolegle umieszczone na wydłużonym dnie kwiatowym^[2].

Owoce

Najczęściej mieszek^[2], rzadziej jednonasienny orzeszek lub jagoda^[1].

Systematyka

Relacje filogenetyczne między rodzinami w obrębie rzędu są dobrze poznane i stabilne od lat 90. XX wieku, potwierdzone w szeregu analiz molekularnych w początkach XXI wieku. W kolejnych edycjach systemów APG (1998, 2003, 2009, 2016) nie zachodziły w jego obrębie istotne zmiany. Najstarszą linią rozwojową w obrębie rzędu, siostrzaną dla wszystkich pozostałych rodzin są olszankowate Eupteleaceae. Na podstawie analiz molekularnych^[3] datowano zróżnicowanie rodzin w obrębie tego rzędu na okres wcześniejszy niż 105 milionów lat temu i tylko rozdzielenie berberysowatych Berberidaceae i jaskrowatych Ranunculaceae nastąpić miało później, być może dopiero 90 milionów lat temu. Znaleziska skamieniałości roślin klasyfikowanych jako Potomacapnos (dymnicowe) datowanych na 120 milionów lat temu i Leefructus (jaskrowate) datowanych na 125,8–123 miliony lat temu wskazuje na bardzo szybką dywersyfikację w obrębie tego rzędu, która nastąpiła w ciągu ok. 5 milionów lat przed 123 milionami lat temu^[1][4].

Pozycja i podział według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016)

Pozycja w kladogramie dwuliściennych właściwych

Rząd jest najstarszą linią rozwojową tj. kladem bazalnym dwuliściennych właściwych:

←

jaskrowce Ranunculales

srebrnikowce Proteales

trochodendronowce Trochodendrales

bukszpanowce Buxales

parzeplinowce Gunnerales

ukęślowce Dilleniales

skalnicowce Saxifragales

winoroślowce Vitales

→

klad różowych

Berberidopsidales

sandałowce Santalales

goździkowce Caryophyllales

→

klad astrowych

Powiązania filogenetyczne rodzin zaliczanych do jaskrowców według APweb

jaskrowce

olszankowate Eupteleaceae

makowate Papaveraceae

krępieniowate Lardizabalaceae

Circaeasteraceae

miesięcznikowate Menispermaceae

berberysowate Berberidaceae

jaskrowate Ranunculaceae

Pozycja i podział w systemie Reveala (1999)

Gromada okrytonasienne, podgromada Magnoliophytina, klasa Ranunculopsida, podklasa jaskrowe, nadrząd Ranunculanae, rząd jaskrowce^[5].

• Rodzina: Hydrastidaceae Martynov, Tekhno-Bot. Slovar: 318 1820 – gorzknikowate
• Rodzina: Ranunculaceae Juss., Gen. Pl.: 231 nom. cons. 1789 – jaskrowate

Podział według systemu Cronquista (1981)

• Rodzina: Berberidaceae – berberysowate
• Rodzina: Circaeasteraceae
• Rodzina: Coriariaceae – garbownikowate
• Rodzina: Lardizabalaceae – krępieniowate
• Rodzina: Menispermaceae – miesięcznikowate
• Rodzina: Ranunculaceae – jaskrowate
• Rodzina: Sabiaceae – sabiowate
• Rodzina: Sargentodoxaceae

Przypisy