Gray (=Entellus) Langur

Els langurs grisos (Semnopithecus) són un gènere de micos de la subfamília dels colobins. Són endèmics del subcontinent indi. A vegades, aquest gènere és classificat com a subgènere de Presbytis.

Els langurs grisos viuen al sud del Tibet, el Nepal, Sikkim, el nord del Pakistan, Caixmir, l'Índia, Bangla Desh i Sri Lanka. Viuen en hàbitats ben variats, que van des de la vora del desert fins a la jungla tropical i des del nivell del mar fins a altituds de fins a 4.000 m. Passen gran part del temps a terra, però també són àgils a l'hora de moure's pels arbres.

Tenen el pelatge gris, negre o groguenc. La part inferior del cos i el cim del cap són més aviat blancs o groguencs, mentre que la cara és negra. Els exemplars joves tenen el pelatge de color marró negrós. Els langurs grisos fan 41–78 cm de llargada i pesen 5,4–23,6 kg. Tenen una cua bastant llarga, que arriba a 69–108 cm de llargada.

Hulmanaber (Semnopithecus), eller de grå langurer, er en slægt i familien hundeaber med cirka syv arter. Hulmanaber lever i det sydlige Asien. Det er kulturfølgere, der inden for hinduismen betragtes som hellige dyr.^[1]

Udbredelse og habitat

Udbredelsesområdet strækker sig fra Pakistan mod sydøst over Indien til Sri Lanka samt mod øst langs Himalayas sydlige dele til Bangladesh. I de nordlige dele af udbredelsesområdet når de også Nepal, Kina og Bhutan.^[1] Hulmanaber forekommer i så forskellige habitater som halvørkner, græssletter, tropisk regnskov og bjergegne op til 4.000 meter over havet. Desuden ses de ofte i byer og ved religiøse templer.^[2]

Udseende

Disse primater er forholdsvis store og slanke dyr. Pelsen er på ryggen grå eller noget brunlig og på bugen hvidlig, undertiden gullig. Ansigtet er sort eller violet og er uden hår. Omkring ansigtet findes en krans af hvide hår. Hårene over øjenbrynene er rettet fremad og danner en tydelig kant, hvilket adskiller hulmanaber fra langurer af slægten Presbytis (bladaber). Ungerne fødes med sortbrun pels.^[2] Hulmanaber når en kropslængde (hoved og krop) på mellem 41 og 78 centimeter og dertil kommer en op til 110 centimeter lang hale. Med en vægt på op til 23 kilogram hører de til de tungere langurer (tribus Presbytini). Nogle individer kan dog som voksne veje så lidt som 5,5 kg.^[2]

Levevis

Hulmanaber opholder sig forholdsvis meget på jorden og bevæger sig her på alle fire.^[2] De klatrer godt og anvender den lange hale til at holde balancen. Undertiden springer de mere end 3-5 meter fra gren til gren i samme højde eller over 13 meter fra træets top til vegetation nær jorden.^[2] Individerne er aktive om dagen, sædvanligvis om morgenen og aftenen.^[2] Ligesom andre dyr der lever af blade kompenserer de for fødens lave næringsværdi med lange hvilepauser,^[1] for eksempel i dagens varmeste timer.

Individerne lever i grupper. Den almindeligste sociale form er et harem med en enkelt han og flere hunner med deres unger. Der forekommer også blandede grupper med flere hanner, hvor antallet af hunner er omkring dobbelt så stort som antallet af hanner.^[2] Alfahannen skiftes når en af de underordnede hanner bliver stærkere, når flokken deles i flere grupper eller når en han fra en ren hangruppe erobrer en flok med hunner.^[2]

En tredje form er grupper som kun består af hanner. Hannerne tilhører forskellige aldersgrupper og undertiden lever de hele livet i gruppen. I disse grupper findes normalt et udpræget hierarki. Gruppen har mellem 13 og 40 medlemmer. Beretninger om grupper med 100 individer drejer sig sandsynligvis om midlertidige sammenslutninger af forskellige grupper.

Når en ny han overtager et harem slår den ofte alle diende unger ihjel.^[2] Ældre ungdyr jages bort. Den nye alfahan parrer sig nu med så mange hunner som muligt. Ungerne slås ihjel, fordi hunner uden diende unger hurtigere bliver parringparate.^[2]

Haremsgrupper lever normalt fredeligt med hinanden. Mødes to grupper med hanner opstår der undertiden mindre stridigheder. Hver gruppe har et revir hvis størrelse er afhængig af levestedet og gruppeformen. De største revirer kan være 22 km² store.^[2] Hulmanaber tolererer andre abearter i nærheden. I 1980 iagttoges en hun som gav die til en ung rhesusabe (Macaca mulatta).^[1]

Hulmanaber kommunikerer med forskellige lyde, fx særligt høje hyl.^[3][4] Også pelspleje spiller en betydelig rolle i deres sociale adfærd.^[1]

Føde

Arterne er først og fremmest planteædere og æder især blade. Desuden indgår blomster, frø og frugter i føden. I nærheden af menneskelig beboelse æder de ofte afgrøder eller dyrkede grønsager.^[2] I regntiden indgår nogle insekter i føden og ved mangel på anden føde æder hulmanaber også bark.^[1]

Deres mavesæk er delt i fire sektioner som hjælper ved nedbrydningen af cellulosen. Desuden findes nyttige bakterier i mavesækken. Hvad dette angår minder de om drøvtyggere, hvilket er et eksempel på konvergent evolution.

Formering

Hunner parrer sig i gennemsnit hvert andet år og føder normalt en enkelt unge ad gangen, tvillinger forekommer sjældent. De fleste unger fødes mellem januar og marts, i Himalaya noget senere: mellem april og juni. Drægtighedstiden varer cirka 200 dage.^[2]

Nyfødte unger har en sortbrun pels og klamrer sig fast til hunnens pels. Når ungen bliver ældre, hjælper andre hunner fra gruppen med opfostringen.

Efter ti til tolv måneder stopper hunnen med at give die. Hunner bliver kønsmodne efter 3 til 4 år, og hanner først efter 6 til 7 år. Normalt forlader hannerne gruppen på dette tidspunkt, mens hunnerne forbliver i gruppen.^[2] Livslængden i naturen er op til 20 år. Individer i fangenskab er blevet op til 25 år gamle.^[2]

Hulmanaber og mennesker

Individ i Jaipur

I indisk mytologi identificeres hulmanaben som halvguden hanuman.^[1] Derfor lever der særligt mange individer i tempelanlæg. Det er forbudt at forstyrre disse dyr, også selv om de skulle hærge afgrøderne.

Dyr der ikke lever blandt mennesker trues af ødelæggelsen af deres levesteder.

Arter

Oprindeligt regnedes alle taksa til arten Semnopithecus entellus.^[2] Siden 2001 skelnes mellem syv arter, men inddelingen er omstridt.^[5]

• Semnopithecus ajax lever i et mindre område i Kashmir. Den listes af IUCN som truet.
• S. dussumieri forekommer over store dele af det vestlige Indien.
• S. entellus (hulman) er temmelig almindelig i det østlige Indien og Bangladesh.
• S. hector lever i et mindre område ved Himalayas fod og listes som næsten truet.
• S. hypoleucos forekommer i det sydvestlige Indien.
• S. priam findes i det sydlige Indien og på Sri Lanka.
• S. schistaceus lever i det sydlige Himalaya i Nepal, Indien, Bhutan og det sydøstlige Tibet.

Kilder og eksterne henvisninger

• Thomas Geissmann: Vergleichende Primatologie. Springer, Berlin 2003, ISBN 3-540-43645-6
• Ronald M. Nowak: Walker's Mammals of the World. 6. Auflage. Johns Hopkins University Press, Baltimore 1999, ISBN 0-8018-5789-9

• Wikimedia Commons har flere filer relateret til Hulmanaber

Die Indischen Languren (Semnopithecus) sind eine Primatengattung aus der Gruppe der Schlankaffen innerhalb der Familie der Meerkatzenverwandten (Cercopithecidae). Sie werden in zwei Untergattungen unterteilt, Semnopithecus mit sechs Arten, im Deutschen als Hanuman-Languren, Hulmane oder Graue Languren bezeichnet, und die Violettgesichtigen Languren (Kasi) mit zwei Arten, in Südindien und auf Sri Lanka. Hanuman-Languren zählen als Kulturfolger und heilige Tiere zu den bekanntesten Affenarten Indiens. Benannt sind sie nach Hanuman, einem indischen Gott in Affengestalt.

Verbreitung

Das Verbreitungsgebiet der Indischen Languren ist der indische Subkontinent, es reicht von Pakistan über Indien, Sri Lanka und die südliche Himalaya-Region bis Bangladesch.

Beschreibung

Hanuman-Languren sind eher große, schlank gebaute Tiere. Ihr Fell ist an der Oberseite grau gefärbt, die Unterseite ist weißlich oder orangegelb. Das schwarze oder violette Gesicht ist haarlos und hat ausgeprägte Überaugenwülste. Es wird von einem weißlichen Haarkranz umgeben. Diese Tiere erreichen eine Kopfrumpflänge von 40 bis 78 Zentimetern; der Schwanz ist länger als der Körper und kann bis zu 110 Zentimetern lang werden. Mit einem Gewicht von bis zu 23 Kilogramm bilden sie die schwerste Langurengattung.

Lebensweise

Schwarzfüßiger Hanuman-Langur (S. hypoleucos)

Nepalesischer Hanuman-Langur (S. schistaceus) in Shimla, Himachal Pradesh

Hanuman-Languren kommen in zahlreichen Habitaten vor, sowohl in Halbwüsten als auch in Grasländern, tropischen Regenwäldern und Gebirgen bis zu einer Höhe von 4000 Metern. Auch in vielen Städten und Tempeln sind sie ein gewohnter Anblick. Diese Tiere sind von allen Schlankaffen die am ehesten an das Bodenleben angepassten Tiere. In Bäumen klettern sie geschickt. Sie können Distanzen von zehn Metern springend zurücklegen, wobei der lange Schwanz der Balance dient. Am Boden bewegen sie sich auf allen vieren fort. Es handelt sich um tagaktive Tiere, der Schwerpunkt ihrer Aktivität liegt am frühen Morgen und am Nachmittag. Wie andere Blätterfresser kompensieren sie den geringen Nährwert ihres Fressens durch lange Ruhepausen, so zum Beispiel durch ein langes Mittagsschläfchen.

Indische Languren leben in Gruppen. Die häufigste Form ist die Harems- oder Einmanngruppe, in der ein einziges Männchen, mehrere Weibchen und deren Jungtiere zusammenleben. Es gibt auch gemischte Gruppen, in denen sich rund doppelt so viele Weibchen wie Männchen finden.

Die Gruppenform hängt zum Teil von der Bevölkerungsdichte im betreffenden Gebiet ab. In dichter besiedelten Gebieten sind kleinere Haremsgruppen häufiger, in dünn besiedelten Regionen größere gemischte Gruppen.

Eine dritte Form, die unabhängig von den anderen vorkommt, sind die reinen Männchengruppen, also Männchen, die bei Erreichen der Geschlechtsreife ihre Geburtsgruppe verlassen mussten. Solche Männchengruppen umfassen Tiere jeden Alters, manche verbringen ihr ganzes Leben darin. In jeder Gruppenform etablieren die Männchen eine strenge Rangordnung. Pro Gruppe leben im Schnitt 13 bis 40 Tiere. Berichte über Gruppen von 100 Tieren und mehr dürften eher Verbände von mehreren Gruppen beschreiben.

Haremsgruppen werden vom Alphamännchen angeführt und geleitet, im Durchschnitt kommt es alle zwei Jahre zum Wechsel des Haremsführers. Männchengruppen streifen durch die Territorien der Haremsgruppen und versuchen, das Alphatier zu vertreiben. Gelingt dies, übernimmt das ranghöchste Männchen der Junggesellengruppe die Führungsrolle bei den Weibchen.

In diesem Fall kommt es oft zum Infantizid: das neue Männchen tötet alle noch gesäugten Jungtiere, die sein Vorgänger gezeugt hat; bereits entwöhnte Jungtiere müssen schlagartig die Gruppe verlassen. Da das Männchen nicht allzu viel Zeit hat, bevor es wieder von der Haremsspitze verdrängt wird, muss es schnell Nachkommen zeugen. Der Sinn der Kindstötungen liegt darin, dass die Weibchen, sobald sie kein Kind mehr säugen, viel schneller wieder empfängnisbereit werden; so erhöht das neue Alphamännchen seine Chancen auf eigenen Nachwuchs.

Haremsgruppen begegnen einander meist friedlich, Junggesellengruppen werden von anderen oft misstrauisch beäugt und verjagt, wohl aufgrund der Angst vor Konkurrenz durch die Männchen. Sie bewohnen ein festes Revier, dessen Größe von Habitat und Gruppenform abhängt und bis zu 20 km² betragen kann.

Indischen Languren kennen eine Reihe von Lauten zur Kommunikation, darunter ein dumpfer Schrei, der die Gruppe zusammenbringen soll, und ein Warnschrei vor Fressfeinden. Auch die gegenseitige Fellpflege spielt innerhalb der Gruppe eine wichtige Rolle, wird Grooming genannt und fördert das Sozialverhalten.

Nahrung

Nilgiri-Langur (S. johnii)

Indische Languren sind reine Pflanzenfresser. Den Hauptbestandteil ihrer Nahrung machen Blätter aus, daneben nehmen sie auch Früchte, Blüten und Samen zu sich. In menschlicher Nähe bedienen sie sich oft in Getreidefeldern.

Ihr Magen ist in vier Kammern unterteilt, um die schwerverdauliche Zellulose zersetzen zu können, spezielle Bakterien im Magen helfen bei der Zersetzung der Bestandteile der Nahrung. Ihr Magen ähnelt denen der Wiederkäuer, ein schönes Beispiel für konvergente Evolution.

Fortpflanzung

Rund alle zwei Jahre bringt das Weibchen ein Jungtier zur Welt, Zwillingsgeburten sind selten. Die meisten Jungtiere kommen zwischen Januar und März auf die Welt; im Hochgebirge verschiebt sich die bevorzugte Geburtszeit wegen des längeren Winters auf April bis Juni. Die Tragzeit beträgt rund 200 Tage.

Neugeborene Tiere haben ein schwarzbraunes Fell und klammern sich zunächst an das Fell der Mutter. Wenn das Baby größer geworden ist, kümmern sich oft die anderen weiblichen Tiere der Gruppe um es, damit die Mutter in Ruhe nach Nahrung suchen kann.

Nach rund zehn bis zwölf Monaten ist das Jungtier entwöhnt. Männchen verlassen anschließend die Gruppe, während Weibchen meist in ihrer Geburtsgruppe bleiben. Die Geschlechtsreife erreichen weibliche Tiere mit drei bis vier Jahren und männliche Tiere mit sechs bis sieben Jahren. Die Lebenserwartung beträgt in freier Wildbahn rund 20 Jahre, in menschlicher Obhut bis zu 25 Jahre.

Hanuman-Languren und Menschen

Hanuman-Langur im Zoo Hannover

In den Hanuman-Languren verkörpert sich nach der hinduistischen Mythologie der Affengott Hanuman, der heute zu den populärsten Hindu-Göttern gehört.^[1] Im Epos Ramayana wird beschrieben, wie der Affenkönig Sugriva ein Heer von Affen unter der Führung seines Ministers Hanuman entsendet, um dem Prinzen Rama dabei zu helfen, seine Gattin Sita aus den Fängen des Dämonenkönigs Ravana zu retten. Der Legende zufolge soll das schwarze Gesicht der Hanuman-Languren darauf zurückgehen, dass sich Hanuman, nachdem er Ravanas Hauptstadt Lanka in Brand gesetzt hatte, seinen brennenden Schwanz in den Mund steckte.^[2] Der wissenschaftliche Name Semnopithecus leitet sich vom Altgriechischen σεμνός semnós „ehrwürdig, ehrenwert, würdevoll“ und πίθηκος píthēkos „Affe“ ab. Drei Arten der Hanuman-Languren wurden nach Figuren aus der Ilias benannt, Semnopithecus ajax, S. hector und S. priam.

Viele Arten von Hanuman-Languren haben sich an die Nähe des Menschen gewöhnt und kommen in der Nähe menschlicher Siedlungen vor. Tiere, die fernab des Menschen leben, sind heute aber zunehmend durch den Verlust ihres Lebensraumes bedroht, Wälder werden gerodet und Grasland in Ackerflächen und Viehweiden umgewandelt.

Systematik

Ein Bengalischer Hanuman-Langur (S. entellus), ein Vertreter der nördlichen Gruppe mit nach vorn gebogenem Schwanz

Ein Südlicher Hanuman-Langur (S. priam), ein Vertreter der südlichen Gruppe mit S-förmig gebogenem Schwanz

Weißbartlangur (S. vetulus)

Systematisch gehören die Indischen Languren zur Gruppe der Schlankaffen innerhalb der Familie der Meerkatzenverwandten (Cercopithecidae). Früher wurden alle grauen Hanuman-Languren zu einer einzigen Art zusammengefasst, heute werden sie in sechs Arten aufgeteilt, diese Aufteilung ist aber noch nicht allgemein anerkannt.

Die Arten der Indischen Languren können in drei Gruppen zusammengefasst werden, die grauen Hanuman-Languren in eine nördliche Gruppe bei der die Tiere beim Gang auf allen vieren den Schwanz erhoben und nach vorn gebogen tragen und eine südliche Gruppe, die ihren Schwanz dann S-förmig gebogen tragen^[3] Dazu kommen noch zwei weitere Arten, die oft in eine Untergattung Kasi gestellt werden, die zwischen den Hanuman-Languren und den Haubenlanguren zu vermitteln scheint. Morphologische Gründe sprechen eher für eine Zugehörigkeit zu den Haubenlanguren, genetische eindeutig für eine Zuordnung zu den Indischen Languren.^[4][5]

Untergattung Hanuman-Languren (Semnopithecus)

• nördliche Gruppe
  • Der Kaschmir-Hanuman-Langur (Semnopithecus ajax) bewohnt ein kleines Gebiet in Himachal Pradesh und gilt als „vom Aussterben bedroht“ (critically endangered).
  • Der Bengalische Hanuman-Langur (S. entellus) ist weit verbreitet und kommt im östlichen Indien und in Bangladesch vor.
  • Der Tarai-Hanuman-Langur (S. hector) bewohnt ein kleines Gebiet am Fuß des Himalaya und wird von der IUCN als „stark gefährdet“ (endangered) gelistet.
  • Der Nepalesische Hanuman-Langur (S. schistaceus) lebt am Südhang des Himalaya in Nepal, Indien, Bhutan und dem südöstlichen Tibet.
• südliche Gruppe
  • Der Schwarzfüßige Hanuman-Langur (S. hypoleucos) ist in Südwestindien verbreitet.
  • Der Südliche Hanuman-Langur (S. priam) lebt im südlichen Indien sowie auf Sri Lanka.

Untergattung Violettgesichtige Languren (Kasi)

• Der Nilgiri-Langur (S. johnii) kommt im südlichen Indien, vorwiegend im Bereich der Westghats vor.
• Der Weißbartlangur (S. vetulus) ist mit vier Unterarten auf Sri Lanka endemisch.

Literatur

• Thomas Geissmann: Vergleichende Primatologie. Springer-Verlag, Berlin u. a. 2003, ISBN 3-540-43645-6.
• Ronald M. Nowak: Walker's Mammals of the World. 6th edition. Johns Hopkins University Press, Baltimore MD 1999, ISBN 0-8018-5789-9.
• Don E. Wilson, DeeAnn M. Reeder (Hrsg.): Mammal Species of the World. A taxonomic and geographic Reference. Johns Hopkins University Press, Baltimore MD 2005, ISBN 0-8018-8221-4.
• D. Zinner, G. H. Fickenscher & C. Roos: Family Cercopithecidae (Old World monkeys). Seite 714–753 in Russell A. Mittermeier, Anthony B. Rylands & Don E. Wilson: Handbook of the Mammals of the World - Volume 3: Primates. Lynx Edition, 2013, ISBN 978-8496553897.

Einzelnachweise

1. ↑ István Keul: Hanumān, der Gott in Affengestalt. Entwicklung und Erscheinungsformen seiner Verehrung, Berlin, New York: Walter de Gruyter, 2002.
2. ↑ Philip Lutgendorf: Hanuman’s Tale. The Messages of a Divine Monkey, Oxford: Oxford University Press, 2007, S. 57.
3. ↑ Zinner, Fickenscher & C. Roos (2013), Seiten 733–737.
4. ↑ Zinner, Fickenscher & C. Roos (2013), Seite 561.
5. ↑ Martin Osterholz, Lutz Walter & Christian Roos: Phylogenetic position of the langur genera Semnopithecus and Trachypithecus among Asian colobines, and genus affiliations of their species groups. BMC Evolutionary Biology 2008, 8:58 doi:10.1186/1471-2148-8-58

लंगुर सेम्नोपिथेकस(Semnopithecus) प्रजाति अंतर्गत पर्ने स्तनधारी जनावर हो, जुन मुख्यतया दक्षीण एसियामा पाईने गर्छ। लंगुरहरू मुख्यतया जंगलि क्षेत्रमा बसोबास गर्ने गर्छन साथै यिनीहरू शहरी क्षेत्रमा पनि पाईने गर्छन। सामान्यतया लंगुरका सबै प्रजातिहरू कम देखि सामान्य उचाईमा पाईने गर्छन तर नेपाली लंगुर र कश्मीरी लंगुरहरू समुन्द्री सतहबाट ४,००० मिटर (१३,००० फिट) भन्दा माथीका हिमाली क्षेत्रमा पाईने गर्छन।

यसका प्राय सबै प्रजातिहरूलाई लंगुर वा ढेडु वा हनुमान लंगुर भनिने गरिन्छ। हाल सम्म लंगुरका सात प्रकारका प्रजातिहरू फेला परेका छन, जस मध्ये सेम्नोपिथेकस इन्टेलस(Semnopithecus entellus) प्रजाति सबैभन्दा पछि (सन २००१मा) फेला परेको प्रजाति हो।^{[स्रोत नखुलेको]}

स्वरूप

लंगुरको हल्का पहेंलो मिसिएको खैरो रंगको हुन्छ, अनुहार र कान कालो रंगको हुन्छ। साथै केही प्रजातिको हात तथा खुट्टाहरू पनि कालो रंगको हुने गर्छ। लंगुरको प्रजाति अनुसार आकार फरक - फरक हुने हुने गरे तापनि सामान्यतया भाले लंगुरको पुच्छर ७५ सेन्टिमिटर(३० इन्च)^{[स्रोत नखुलेको]} र पोथी लंगुरको पुच्छर ६५ सेन्टिमिटर(२६ इन्च)^{[स्रोत नखुलेको]} हुने गर्छ। यिनीहरूको पुच्छर जहिले पनि शरीरको आकार भन्दा लामो हुन्छ। दक्षिणी क्षेत्रका लंगुरहरूको आकार उत्तरी क्षेत्रका लंगुरहरूको भनद‍्दा सानो हुने गर्छ। अहिले सम्ममा नेपालमा भेटिएको नेपाली लंगुर (२६.५ किलोग्राम) सबैभन्दा ठूलो लंगुर मानिएको छ।^{[स्रोत नखुलेको]}

वासस्थान

लंगुर मुख्यतया नेपाल तथा भारत लगायतका दक्षीण एसियाली राष्ट्रहरूमा पाईने गर्छ।^{[स्रोत नखुलेको]} सामान्यतया लंगुरहरू जंगलमा बस्ने गरे तापनि यिनीहरू बिभिन्न मठ मन्दिरहरू, देवलहरू, पुराना किल्लाहरू तथा मानव बस्ती नजीक पनि बस्ने गर्छन।

खाना

वर्गिकरण

भाले लंगुर

हाल सम्म लंगुरका निम्न सात प्रजातिहरू रहेका छन।

• Nepal Gray Langur Semnopithecus schistaceus
• Kashmir Gray Langur Semnopithecus ajax
• Tarai Gray Langur Semnopithecus hector
• Northern Plains Gray Langur Semnopithecus entellus
• Black-footed Gray Langur Semnopithecus hypoleucos
• Southern Plains Gray Langur Semnopithecus dussumieri
• Tufted Gray Langur Semnopithecus priam

नर लंगूर

लंगूर (Langur), एशियायी बन्दरों की विभिन्न जातियों का सामान्य नाम है। यह प्राइमेट गण (Primate) के सर्कोपिथीसिडी कुल (Cercopithecidae family) का प्रसिद्ध प्राणी है, जो कहीं-कहीं हनुमान बंदर भी कहा जाता है। यह कद में बंदरी से कुछ बड़ा, लगभग दो फुट का होता है। लेकिन इसकी दुम इसके शरीर से लंबी रहती है। मादा नर से छोटी होती है।

लंगूर एक जगद से दूसरी जगह छलांग लगाते हुए अगर पहुँचने में असमर्थ हो जाऐ तो अपनी पुँछ के सहारे जमीन पर पाँव रखे बिना अपने पूर्व के स्थान पर वापस आ जाता है।

इसके शरीर का रंग सिलेटी तथा अयाल भूरा होता है जो ऊपर की ओर गाढ़ा और नीचे की ओर हलका रहता है। चेहरे, कान, तलुए और हाथ-पैर का बाहरी हिस्सा काला रहता है।

लंगूर, बंदरों से कम ऊधमी होते हैं और आबादियों की अपेक्षा जंगलों में रहना अधिक पसंद करते हैं, लेकिन कहीं-कहीं बस्तियों में भी इनके बड़े-बड़े गोल दिखाई पड़ते हैं।

इनका मुख्य भोजन फल-फूल है, लेकिन बंदरों की तरह, ये गल्ला, कीड़े मकोड़े और अंडे भी खा लेते हैं। मादा एक बार में एक बच्चा देती है, जो कुछ समय तक माँ के पेट से चिपका रहता है।

शिमला, हिमाचल प्रदेश में लंगूर

लंगूरों का भौगोलिक वितरण

बाहरी कड़ियाँ

• Primate Info Net Semnopithecus Factsheets

वानर (इंग्लिश: Gray langur or Hanuman langur, ग्रे लंगुर किव्हा हनुमान लंगुर) हा एक सस्तन प्राणी आहे.

ହନୁ ମାଙ୍କଡ଼ ବା ହନୁମାନ ଲଂଗୁର୍ ଭାରତୀୟ ଉପମହାଦ୍ୱୀପରେ ସର୍ବବ୍ୟାପ୍ତ ବାନର ପ୍ରଜାତି ଓ ଆଦି ବାନରମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଅନ୍ୟତମ । ଏମାନଙ୍କ ପ୍ରଜାତିର ଜୀବବିଜ୍ଞାନ ନାମ ହେଲା Semnopithecus, ଯାହା ଗ୍ରୀକ୍ ଶବ୍ଦ σεμνός (semnós ଅର୍ଥାତ୍ -ପବିତ୍ର) ଓ πίθηκος (píthēkos ଅର୍ଥାତ୍ - ବାନର)ର ସମ୍ମିଶ୍ରଣରୁ ସୃଷ୍ଟ । ଏମାନଙ୍କ ସମସ୍ତ ପ୍ରଜାତି Semnopithecus entellus ମୁଖ୍ୟ ପ୍ରଜାତିର ଅଂଶ ଭାବେ ପରିଗଣିତ ହୁଅନ୍ତି । ^[୧] ୨୦୦୧ ମସିହାରେ ପୂର୍ବରୁ ଆବିଷ୍କୃତ କିଛି ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ଉପ-ପ୍ରଜାତିଙ୍କୁ ପ୍ରଜାତି ଭାବେ ଗଣନା କରାଯିବାରୁ ୭ଟି ଭିନ୍ନ ପ୍ରଜାତିର ସୃଷ୍ଟି ହେଲା । ^[୨] ଅଳ୍ପ ଉପ-ପ୍ରଜାତି ବିଶିଷ୍ଟ ଆଉ ଏକ ପ୍ରସ୍ତାବିତ ଶ୍ରେଣୀ ବିଭାଗ ମଧ୍ୟ ରହିଛି । ^[୩] Trachypithecus ପ୍ରଜାତିର ଉପ-ପ୍ରଜାତି ଭାବେ ପରିଗଣିତ ନୀଳଗିରି ହନୁ ମାଙ୍କଡ଼ ଓ ବାଇଗଣୀମୁହାଁ ହନୁ ମାଙ୍କଡ଼ ପ୍ରକୃତରେ Semnopithecus' ପ୍ରଜାତିର ବୋଲି ଜେନେଟିକ୍ ପ୍ରମାଣ ମିଳିଛି ।^[୪]

ହନୁ ମାଙ୍କଡ଼ମାନେ ପ୍ରାୟତଃ ପାଉଁଶିଆ ବା ଧୁସରିଆ ରଙ୍ଗର । ଖାଦ୍ୟ ପାଇଁ ହନୁ ମାଙ୍କଡ଼ ଦଳ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଇଲାକାର ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରନ୍ତି । ଭାରତୀୟ ଉପମହାଦ୍ୱୀପରେ ଏମାନେ ଘଞ୍ଚ ଜଙ୍ଗଲ, ପତଳା ଜଙ୍ଗଲ; ଏପରିକି ସହର ଆଖାପାଖି ଅଞ୍ଚଳରେ ମଧ୍ୟ ବସବାସ କରନ୍ତି । ଅଧିକାଂଶ ସ୍ଥାନରେ ହନୁ ମାଙ୍କଡ଼ମାନେ ସମୁଦ୍ର ପତନରୁ ନିମ୍ନ-ମଧ୍ୟମ ଉଚ୍ଚତାରେ ରହୁଥିବା ବେଳେ, ହିମାଳୟ ଅଞ୍ଚଳରେ ନେପାଳୀ ହନୁ ମାଙ୍କଡ଼ ଓ କାଶ୍ମୀରୀ ହନୁ ମାଙ୍କଡ଼ ପ୍ରାୟ ୪୦୦୦ ମିଟର୍ (୧୩୦୦୦ ଫୁଟ୍) ଉଚ୍ଚତା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଦେଖାଯାନ୍ତି । ^[୫][୬]

ଶ୍ରେଣୀ ବିଭାଗ

କର୍ଣ୍ଣାଟକର ନାଗାରହୋଳେ ଜାତୀୟ ଉଦ୍ୟାନରେ ଏକ ହନୁ ମାଙ୍କଡ଼

ପାରମ୍ପରିକ ଭାବେ କେବଳ Semnopithecus entellusକୁ ଏକ ପ୍ରଜାତି ରୂପେ ଓ ଅନ୍ୟ ସବୁ ଶ୍ରେଣୀଙ୍କୁ ଉପ-ପ୍ରଜାତି ଭାବେ ଅଭିହିତ କରାଯାଉଥିଲା । ୨୦୦୧ ମସିହାରୁ ୭ଟି ଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ହନୁ ମାଙ୍କଡ଼ଙ୍କୁ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ପ୍ରଜାତିର ମାନ୍ୟତା ମିଳିଲା । ^[୨] ୨୦୦୫ ମସିହାରେ ପ୍ରକାଶିତ ଈଂରାଜୀ ପୁସ୍ତକ Mammal Species of the World (ଅର୍ଥାତ୍ ବିଶ୍ୱର ସ୍ତନ୍ୟପାୟୀ ପ୍ରଜାତିଗଣ)ରେ ଏହି ଶ୍ରେଣୀ ବିଭାଗ ଅନୁସୃତ ହୋଇଥିଲା ^[୧] କିନ୍ତୁ ପ୍ରଜାତିଙ୍କୁ ଭୌଗୋଳିକ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ମୁଖ୍ୟତଃ ଉତ୍ତର ଓ ଦକ୍ଷିଣ ଶ୍ରେଣୀରେ ବିଭକ୍ତ କଲା ପରେ ସାତୋଟି ଉପ-ଶ୍ରେଣୀଭାବେ ପ୍ରଦର୍ଶିତ କରାଯାଇଛି । ^[୩] ଜେନେଟିକ୍ ଗବେଷଣାରୁ ଉତ୍ତର ଭାରତରେ ୩ଟି ପ୍ରଜାତି, ଦକ୍ଷିଣ ଭାରତର ଗୋଟିଏ ପ୍ରଜାତି ଓ ଶ୍ରୀଲଙ୍କାର ଗୋଟିଏ ପ୍ରଜାତି ସମସ୍ତେ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ବୋଲି ପ୍ରମାଣିତ ହୋଇଛି । ^[୪][୭]

କେଶରଯୁକ୍ତ ହନୁ ମାଙ୍କଡ଼ (ବା Semnopithecus priam thersites) ଏକ ଉପ-ପ୍ରଜାତି ନୁହେଁ ବରଂ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ପ୍ରଜାତି ବୋଲି ପ୍ରସ୍ତାବ ଦିଆ ଯାଇଛି କିନ୍ତୁ ଏହାର କୌଣସି ଦୃଢ଼ ପ୍ରମାଣ ମିଳି ପାରିନାହିଁ । ^[୮] ବାହ୍ୟ ଆକୃତି ବିଜ୍ଞାନ ଓ ଭାରତୀୟ ଉପମହାଦ୍ୱୀପର ପରିସ୍ଥିତିକ ମଡେଲ୍ ଭିତ୍ତିରେ ହନୁ ମାଙ୍କଡ଼ମାନେ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ପ୍ରକାର ୬ଟି ଉପ-ପ୍ରଜାତିର ହୋଇପାରନ୍ତି ବୋଲି କୁହାଯାଇଛି । ପାରିବେଶିକ ନମନୀୟତା କାରଣରୁ ଲୋମର ରଙ୍ଗ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହେବାର ସମ୍ଭାବନା ରହିଥିବାରୁ ଏହାକୁ ଭିତ୍ତି କରି ପ୍ରଜାତିଙ୍କ ଶ୍ରେଣୀ ବିଭାଗ କରିବା ତ୍ରୁଟିପୂର୍ଣ୍ଣ ହୋଇପାରେ । ^{[୯] [୧୦]}

Trachypithecusକୁ Semnopithecusର ଉପ-ଶ୍ରେଣୀ ରୂପେ ପରିଗଣିତ କରାଯିବା ଉଚିତ୍ ବୋଲି କେହି କେହି ପ୍ରସ୍ତାବ ରଖିଛନ୍ତି । ^[୩] ବାଇଗଣୀମୁହାଁ ହନୁ ମାଙ୍କଡ଼ ଓ ନୀଳଗିରି ହନୁ ମାଙ୍କଡ଼ଙ୍କ ପୂର୍ବପୁରୁଷ ଭିନ୍ନ ବୋଲି ବିବେଚନା କଲେ ସେମାନଙ୍କୁ Trachypithecus ପରିବର୍ତ୍ତେ Semnopithecus ଶ୍ରେଣୀଭୁକ୍ତ କରିବା ଠିକ୍ ହେବ । ବର୍ତ୍ତମାନ ସମୟରେ ଟୋପିବାଲା ହନୁ ମାଙ୍କଡ଼, ସର୍ଟ୍‍ରିଜ୍‍ଙ୍କ ହନୁ ମାଙ୍କଡ଼ ଓ ଜିସ୍ ସୁନେଲି ହନୁ ମାଙ୍କଡ଼ଙ୍କୁ ନେଇ ଗଠିତ T. pileatus ଶ୍ରେଣୀ mtDNAର ତଥ୍ୟାନୁସାରେ Semnopithecus ଶ୍ରେଣୀର ଓ Y chromosomeର ତଥ୍ୟାନୁସାରେ Trachypithecus ଶ୍ରେଣୀର ବୋଲି ନିରୂପିତ ହୋଇଥିବାରୁ ବିବାଦ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି । ^[୪]

Mammal Species of the World ପୁସ୍ତକର ଲେଖକମାନେ Semnopithecus ଶ୍ରେଣୀର ନିମ୍ନ ୭ଟି ପ୍ରଜାତି ନିରୂପିତ କରିଛନ୍ତି। ^[୧] ଶ୍ରୀଲଙ୍କାର ଗୋଟିଏ ପ୍ରକାରର ହନୁ ମାଙ୍କଡ଼କୁ Trachypithecus ଶ୍ରେଣୀରୁ Semnopithecusକୁ ସ୍ଥାନାନ୍ତରିତ ହୋଇଥିବାରୁ ବର୍ତ୍ତମାନ ୮ଟି ପ୍ରଜାତି ଚିହ୍ନଟ ହୋଇଛି ।

• ନେପାଳୀ ହନୁ ମାଙ୍କଡ଼ Semnopithecus schistaceus
• କାଶ୍ମୀରୀ ହନୁ ମାଙ୍କଡ଼ Semnopithecus ajax
• ତରାଇ ହନୁ ମାଙ୍କଡ଼ Semnopithecus hector
• ଉତ୍ତର ସମତଳଭୂମି ହନୁ ମାଙ୍କଡ଼ Semnopithecus entellus
• କୃଷ୍ଣପଦ ହନୁ ମାଙ୍କଡ଼ Semnopithecus hypoleucos
• ଦକ୍ଷିଣ ସମତଳଭୂମି ହନୁ ମାଙ୍କଡ଼ Semnopithecus dussumieri
• କେଶରଯୁକ୍ତ ହନୁ ମାଙ୍କଡ଼ Semnopithecus priam
• ବାଇଗଣୀମୁହାଁ ହନୁ ମାଙ୍କଡ଼ Semnopithecus vetulus

ଅଧିବାସ ଓ ଭୌଗୋଳିକ ବିତରଣ

ଉତ୍ତରରେ ହିମାଳୟରୁ ଆରମ୍ଭ କରି ଦକ୍ଷିଣରେ ଶ୍ରୀଲଙ୍କା ଯାଏଁ ଓ ପୂର୍ବରେ ବଙ୍ଗଳାଦେଶରୁ ଆରମ୍ଭ କରି ପଶ୍ଚିମରେ ପାକିସ୍ତାନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ହନୁ ମାଙ୍କଡ଼ମାନେ ବ୍ୟାପ୍ତ । ^[୧୧] ସେମାନେ ଆଫଗାନିସ୍ତାନରେ ରହିଥିବାର ସମ୍ଭାବନା ମଧ୍ୟ ରହିଛି । ^[୩] ସମୁଦାୟ ହନୁ ମାଙ୍କଡ଼ମାନଙ୍କ ସଂଖ୍ୟାର ଏକ ସିଂହ ଭାଗ ଭାରତରେ ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ ଓ ଭାରତରେ ଏମାନଙ୍କ ସାତୋଟି ଯାକ ଉପ-ପ୍ରଜାତି ଊଣା-ଅଧିକେ ବସବାସ କରନ୍ତି । ^[୨]

ହନୁ ମାଙ୍କଡ଼ମନେ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ପାରିବେଶିକ ଅବସ୍ଥା ଓ ଅଧିବାସରେ ଖାପ ଖୁଆଇ ଚଳିବା ଦେଖାଯାଇଛି । ^[୧୨] ସେମାନେ ମରୁଭୂମି ପରି ଶୁଷ୍କ, କ୍ରାନ୍ତୀୟ ବୃଷ୍ଟିବଣ, ପର୍ଣ୍ଣମୋଚୀ ଅରଣ୍ୟ; ଏପରିକି ପାର୍ବତ୍ୟାଞ୍ଚଳରେ ମଧ୍ୟ ଦୃଶ୍ୟମାନ ହୁଅନ୍ତି । ସମୁଦ୍ର ପତନରୁ ୪୦୦୦ ମିଟର୍ (୧୩୦୦୦ ଫୁଟ୍) ଉଚ୍ଚ ସ୍ଥାନରେ ମଧ୍ୟ ସେମାନେ ଦେଖାଯାନ୍ତି । ^[୫][୬] ଗାଁ, ସହର ପରି ଜନବସତି ପୂର୍ଣ୍ଣ ଅଞ୍ଚଳରେ ଓ ଚାଷବାସ ହେଉଥିବା ସ୍ଥାନରେ ମଧ୍ୟ ଏମାନେ ଆରାମରେ ଜୀବନଯାପନ କରି ପାରନ୍ତି । ^[୧୩] ଯୋଧପୁର ପରି ଲୋକାକୀର୍ଣ୍ଣ ନଗରରେ ୧୦ ଲକ୍ଷରୁ ଉର୍ଦ୍ଧ୍ୱ ହନୁ ମାଙ୍କଡ଼ ବସବାସ କରନ୍ତି । ^[୧୪]

ଗଠନ ଓ ପ୍ରକୃତି

ହନୁ ମାଙ୍କଡ଼ମାନଙ୍କ ଲୋମ ପ୍ରାୟତଃ ଧୁସରିଆ ରଙ୍ଗର (କେତେକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଈଷତ୍ ହଳଦିଆ ରଙ୍ଗର), ମୁହଁ ଓ କାନ କଳା ରଙ୍ଗର ହୋଇଥାଏ । ହାତ-ପାଦର ରଙ୍ଗ, ଦେହର ରଙ୍ଗ, କେଶର ଓ ବାଳ ଭିତ୍ତିରେ ହନୁ ମାଙ୍କଡ଼ର ଉପ-ପ୍ରଜାତିମାନଙ୍କୁ ଚିହ୍ନଟ କରାଯାଇଥାଏ । ^[୨][୩] ପ୍ରାୟତଃ ଉତ୍ତର ଭାରତର ସମସ୍ତ ହନୁ ମାଙ୍କଡ଼ ଚାଲିବା ବେଳେ ତାଙ୍କ ଲାଙ୍ଗୁଡ଼ ମୁଣ୍ଡ ଆଡ଼କୁ ବୁଲି ପଡ଼େ । ଅପର ପକ୍ଷେ ଦକ୍ଷିଣ ଭାରତ ବା ଶ୍ରୀଲଙ୍କାର ହନୁ ମାଙ୍କଡ଼ମାନଙ୍କ ଲାଙ୍ଗୁଡ଼ ଈଂରାଜୀ ଅକ୍ଷର “S” ବା ଓଲଟା “U” ପରି ହୋଇଥାଏ । ^[୧୫] ଶାରୀରିକ ଗଠନ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଅଣ୍ଡିରା ମାଙ୍କଡ଼ମାନେ ମାଈ ମାଙ୍କଡ଼ମାନଙ୍କଠାରୁ ବଡ଼ ଆକାରର । ମୁଣ୍ଡକୁ ମିଶାଇ ଦେହର ଲମ୍ବ ୫୧-୭୯ ସେ.ମି. (୨୦-୩୧ ଇଞ୍ଚ୍) ଏବଂ ଲମ୍ବା ଲାଞ୍ଜକୁ ମିଶାଇ ପ୍ରାୟ ୬୯-୧୦୨ ସେ.ମି. (୨୭-୪୦ ଇଞ୍ଚ୍) । ^[୧୬] ଦକ୍ଷିଣ ଭାରତର ହନୁ ମାଙ୍କଡ଼ମାନେ ଉତ୍ତର ଭାରତର ହନୁ ମାଙ୍କଡ଼ମାନଙ୍କଠାରୁ ଆକାରରେ ସାମାନ୍ୟ ଛୋଟ । ଏକ ନେପାଳୀ ହନୁ ମାଙ୍କଡ଼ ବର୍ତ୍ତମାନ ସୁଦ୍ଧା ପରିଲକ୍ଷିତ ସବୁଠାରୁ ଅଧିକ ଓଜନିଆ ହନୁ ମାଙ୍କଡ଼ ଥିଲା ଓ ଏହାର ଓଜନ ପ୍ରାୟ ୨୬.୫ କି.ଗ୍ରା. (୫୮ ପାଉଣ୍ଡ୍) ଥିଲା । ^[୩] ବଡ଼ ଆକାରର ହନୁ ମାଙ୍କଡ଼ ଏସିଆରେ ଦେଖା ଯାଉଥିବା ଅନ୍ୟ ପ୍ରଜାତିର ବଡ଼ ମାଙ୍କଡ଼ମାନଙ୍କ ପ୍ରତିଦ୍ୱନ୍ଦୀ ରୂପେ ଉଭା ହୋଇଛନ୍ତି । ଏକ ଅଣ୍ଡିରା ହନୁ ମାଙ୍କଡ଼ର ହାରାହାରି ଓଜନ ୧୮ କି.ଗ୍ରା. (୪୦ ପାଉଣ୍ଡ) ଓ ମାଈ ହନୁ ମାଙ୍କଡ଼ର ହାରାହାରି ଓଜନ ୧୧ କି.ଗ୍ରା. (୨୪ ପାଉଣ୍ଡ) ହୋଇଥାଏ । ^[୧୬]

• ଭୌଗୋଳିକ ବିତରଣ ଅନୁଯାୟୀ ହନୁ ମାଙ୍କଡ଼ଙ୍କ ଲାଞ୍ଜରେ ବିବିଧତା
• ସୁଦୂର ଉତ୍ତରରେ ହିମାଳୟ ନିକଟବର୍ତ୍ତୀ କର୍ବେଟ୍ ଜାତୀୟ ଉଦ୍ୟାନର ହନୁ ମାଙ୍କଡ଼ର ଲାଞ୍ଜ (ପ୍ରାୟ ଓଲଟା C ପରି)

• ରାଜସ୍ଥାନର ଜୟପୁର ସହର (ଉତ୍ତର ଭାରତ)ର ହନୁ ମାଙ୍କଡ଼ର ଲାଞ୍ଜ (ମୁଣ୍ଡ ଆଡ଼କୁ ବୁଲି ପଡ଼ିଥିବା)

• ଦକ୍ଷିଣ ଭାରତରେ କର୍ଣ୍ଣାଟକ ରାଜ୍ୟର ବନ୍ଦୀପୁର ଜାତୀୟ ଉଦ୍ୟାନରେ ହନୁ ମାଙ୍କଡ଼ର ଲାଞ୍ଜର ଆକାର ଈଂରାଜୀ ଅକ୍ଷର “S” ପରି

• ସୁଦୂର ଦକ୍ଷିଣ ଭାରତର ହନୁ ମାଙ୍କଡ଼ଙ୍କ ଲାଞ୍ଜ

• ହନୁ ମାଙ୍କଡ଼ଙ୍କ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ଲାଙ୍ଗୁଡ଼

ଗଛରୁ ଗଛକୁ ଡେଉଁଥିବା ଏକ ହନୁ ମାଙ୍କଡ଼

ନିଜର ଦୁଇ ହାତ ଓ ଦୁଇ ଗୋଡ଼ର ବ୍ୟବହାର କରି ହନୁ ମାଙ୍କଡ଼ମାନେ ଚାଲନ୍ତି । ଏମାନଙ୍କ ଗୋଟିଏ ଦିନର ଅଧା ସମୟ ଗଛ ଉପରେ ଓ ଅଧା ସମୟ ଭୂମିରେ ଅତିବାହିତ ହୋଇଥାଏ । ସେମାନେ ଦୁଇ ଗୋଡ଼ରେ ଡେଇଁ ପାରନ୍ତି ଓ ସିଧା ଶରୀରରେ ଗଛ ଚଢ଼ି ଓ ଓହ୍ଲାଇ ପାରନ୍ତି । ହନୁ ମାଙ୍କଡ଼ମାନେ ଭୂମି ସହ ସମାନ୍ତରାଳ ଭାବେ ପ୍ରାୟ ୩.୭-୪.୬ ମିଟର୍ (୧୨-୧୫ ଫୁଟ୍) ଓ ଉଚ୍ଚ ସ୍ଥାନରୁ ଓହ୍ଲାଇବା ବେଳେ ୧୦.୭-୧୨.୨ ମିଟର୍ (୩୫-୪୦ ଫୁଟ୍) ଲମ୍ବା ଲମ୍ଫ ପ୍ରଦାନ କରିପାରନ୍ତି । ^[୧୭]

ପରିସ୍ଥିତିକ ବ୍ୟବହାର

ହନୁ ମାଙ୍କଡ଼ମାନେ ଦିବାଚର । ରାତିରେ ଏମାନେ ଗଛ ଉପରେ, ଉଚ୍ଚ ଅଟ୍ଟାଳିକାର ଛାତ ଉପରେ, ଖୁଣ୍ଟରେ, ଦୁର୍ଗ ବା ମୀନାର ଉପରେ ଶୋଇଥାନ୍ତି । ^[୧୮] ଏମାନେ ଗଛର ସବୁଠାରୁ ଉଚ୍ଚ ଡାଳରେ ଶୋଇବା ପସନ୍ଦ କରନ୍ତି । ^[୧୯]

ବଣରେ ହରିଣ ଓ ଗୋଜାତୀୟ ବନ୍ୟପ୍ରାଣୀମାନେ ହନୁ ମାଙ୍କଡ଼ ଗଛ ଉପରୁ ପକାଇ ଦେଉଥିବା ଖାଦ୍ୟ ମଧ୍ୟ ଖାଇଥାନ୍ତି ।^[୨୦] ବଣରେ ମହାବଳ ବାଘ, କଲରାପତରିଆ ବାଘ, ବଳିଆ କୁକୁର ହନୁ ମାଙ୍କଡ଼କୁ ନିଜ ଖାଦ୍ୟଭାବେ ଶିକାର କରିଥାନ୍ତି । ^[୨୧] ତେଣୁ ବଣରେ ହନୁ ମାଙ୍କଡ଼ମାନେ ଖୁବ୍ ସତର୍କତାର ସହିତ ଚଳନ୍ତି । ସବୁ ହନୁ ମାଙ୍କଡ଼ ଦଳରେ ପାଳି କରି ଜଣେ ଜଗୁଆଳୀର ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରେ । ଦଳର ସଦସ୍ୟମାନେ ଯେଉଁ ସ୍ଥାନରେ ଖାଦ୍ୟାହରଣ ବା ଖେଳକୁଦ କରୁଥାନ୍ତି, ପ୍ରହରୀ ହନୁ ମାଙ୍କଡ଼ଟି ସେହି ସ୍ଥାନର ସବୁଠାରୁ ଉଚ୍ଚ ଡାଳରେ ବସି ଜଙ୍ଗଲରେ ଚତୁର୍ଦିଗ ଉପରେ ଦୃଷ୍ଟି ରଖିଥାଏ । ଅତି ଉଚ୍ଚରୁ କୌଣସି ହିଂସ୍ର ଜନ୍ତୁ ବା ମନୁଷ୍ୟ ସେମାନଙ୍କ ଗଛ ଆଡ଼କୁ ଆସୁଥିଲେ ଭୁକିବା ପରି ବା ଖିଙ୍କାରି ଓ ହାତ ଗଛଡାଳରେ ବାଡେଇ ଦଳର ଅନ୍ୟ ସଦସ୍ୟମାନଙ୍କୁ ସତର୍କ କରିଦିଏ । ଜଙ୍ଗଲ ବିଶେଷଜ୍ଞମାନେ ଏହାକୁ “ଲଂଗୁରମାନଙ୍କ ସତର୍କ ସୂଚନା” କୁହନ୍ତି । ହରିଣ ଓ ଗୋଜାତୀୟ ଜୀବମାନେ ହନୁ ମାଙ୍କଡ଼ଙ୍କ ନିକଟରେ ନିରାପଦରେ ଚରି ବୁଲିବାର ଏହା ଏକ ଅନ୍ୟତମ କାରଣ । ଗଧିଆ, ବିଲୁଆ ଓ ଅଜଗର ପରି ସାପମାନେ ମଧ୍ୟ ହନୁ ମାଙ୍କଡ଼ମାନଙ୍କୁ ଶିକାର କରିବା ଦେଖାଯାଇଛି ।

ଖାଦ୍ୟ

ହନୁ ମାଙ୍କଡ଼ମାନେ ପ୍ରାୟତଃ ନିରାମିଶାଷୀ । ଏମାନେ ଫଳ, ଏପରିକି ପାଇନ୍ ଓ ଝାଉଁ ପରି ଶୁଙ୍କଯୁକ୍ତ ଗଛର ଫଳ, କଞ୍ଚା ଫଳ, ସାଗୁଆ ଡାଙ୍ଗ, ବାଉଁଶ, କରଡ଼ି, ଚେରମୂଳ, ମଞ୍ଜି, ଘାସ, କନ୍ଦ, ଶିଉଳି, ଫିମ୍ପି ଇତ୍ୟାଦି ଖାଦ୍ୟ ଭାବେ ଆହରଣ କରିବା ଦେଖାଯାଇଛି । ଏମାନଙ୍କ ପ୍ରଥମ ପସନ୍ଦ ଗଛର ପତ୍ର ଓ ତାହା ନଥିଲେ ଏମାନେ ଜଡ଼ିବୁଟି, ଘାସ ଖାଇବା ପସନ୍ଦ କରନ୍ତି । କେଉଁ କେଉଁ ସ୍ଥାନରେ ଏମାନେ ଊଈ, ସମ୍ବାଳୁଆ ଓ ବୁଢ଼ିଆଣୀ ଜାଲ ଖାଇବା ମଧ୍ୟ ଦେଖାଯାଇଛି । ^[୨୨] ଚାଷ ଜମିରୁ ଫସଲ ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ମନୁଷ୍ୟୋପଯୋଗୀ ଖାଦ୍ୟ ଏମାନେ ଛଡ଼ାଇ ନେଇଯିବାର ନଜୀର ରହିଛି ଓ ମନୁଷ୍ୟ ହାତରୁ ଖାଦ୍ୟ ଖାଇବାର ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତ ମଧ୍ୟ ରହିଛି । ^[୨୩] ହନୁ ମାଙ୍କଡ଼ମାନେ କ୍ୱଚିତ୍ ପାଣି ପିଅନ୍ତି; କାରଣ ତାଙ୍କ ଶରୀରର ଅଧିକାଂଶ ଜଳୀୟ ଅଂଶ ସେମାନେ ନିଜ ଖାଦ୍ୟରୁ ପାଇଯାନ୍ତି । ^[୨୪]

ସାମାଜିକ ବ୍ୟବହାର

ମୁଦୁମଲୈ ଜାତୀୟ ଉଦ୍ୟାନର ଏକ ହନୁ ମାଙ୍କଡ଼ ଦଳ

ଘରର ପଥର କାନ୍ଥ ଉପରେ ବସିଥିବା ହନୁ ମାଙ୍କଡ଼

ହନୁ ମାଙ୍କଡ଼ମାନଙ୍କୁ ୩ ପ୍ରକାରର ଦଳରେ ବସବାସ କରିବା ଦେଖାଯାଇଛି:

• ଏକ-ଅଣ୍ଡିରା ଦଳ : ଏପରି ଦଳରେ ଗୋଟିଏ ମାତ୍ର ବୟସ୍କ ଅଣ୍ଡିରା ମୁଖିଆ ମାଙ୍କଡ଼ ରହିଥାଏ ଓ ତାହା ସହିତ ଅନେକ ମାଈ ତଥା ଶିଶୁ ମାଙ୍କଡ଼ ରୁହନ୍ତି
• ବହୁ-ଅଣ୍ଡିରା ଦଳ : ଏପରି ଦଳରେ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ବୟସର ଅନେକ ଅଣ୍ଡିରା ଓ ମାଈ ମାଙ୍କଡ଼ ଦେଖିବାକୁ ମିଳନ୍ତି
• ସବୁ-ଅଣ୍ଡିରା ଦଳ : ଏପରି ଦଳରେ ମାଈ ମାଙ୍କଡ଼ ନଥାନ୍ତି । ^{[୨୫][୨୬]}

ସବୁ-ଅଣ୍ଡିରା ଦଳର ସଦସ୍ୟ ସଂଖ୍ୟା କମ୍ ହୋଇପାରେ ଓ ଏଥିରେ ଭିନ୍ନ ବୟସର ଅଣ୍ଡିରା ମାଙ୍କଡ଼ ଥାଇପାରନ୍ତି । ମିଶ୍ରିତ ବହୁ-ଅଣ୍ଡିରା ଓ ଏକ–ଅଣ୍ଡିରା ଦଳ ଅଧିକାଂଶରେ ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ ।^[୨୫]

କେତେକ ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତରୁ ଜାଣିବାକୁ ମିଳିଛି ଯେ ବଳ-ପୂର୍ବକ ଅନ୍ୟ ଦଳକୁ ଅକ୍ତିଆର କରିବା ସମୟରେ ସାମୟିକ ଭାବେ ବହୁ-ଅଣ୍ଡିରା ଦଳମାନ ଗଢ଼ି ଉଠେ କିନ୍ତୁ ସମୟ କ୍ରମେ ଏହା ବିଭାଜିତ ହୋଇ ଏକ-ଅଣ୍ଡିରା ଓ ସବୁ-ଅଣ୍ଡିରା ଦଳ ତିଆରି ହୁଏ ।^[୨୭]

ସବୁ ପ୍ରକାରର ଦଳରେ ସାମାଜିକ ଅନୁକ୍ରମ ରହିଥାଏ । ^{[୨୮][୨୯]} ସବୁ-ଅଣ୍ଡିରା ଦଳରେ ସଂଘର୍ଷରେ ବିଜୟ ହାସଲ କରି ଦଳ ଉପରେ ପ୍ରଭୁତ୍ୱ ଓ ଏକାକୀ ମାଈ ମାଙ୍କଡ଼ ସହିତ ସଂଭୋଗର ଅଧିକାର ହାସଲ କରାଯାଏ । ^[୩୦] ଯଦି ଦଳରେ ଅନେକ ପ୍ରଜନନକ୍ଷମ ମାଈ ମାଙ୍କଡ଼ ଥାନ୍ତି, ତେବେ ମାଈ ମାଙ୍କଡ଼ମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଶାରୀରିକ ସୁସ୍ଥତା ଓ ବୟସକୁ ଆଧାର କରି କ୍ରମ ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ହୋଇଥାଏ ।^{[୩୧][୩୨]} ଯୁବାବସ୍ଥାରେ ରହିଥିବା ମାଈ ମାଙ୍କଡ଼ମାନେ ତାଙ୍କ ଦଳରେ ଉଚ୍ଚ କ୍ରମରେ ରହିଥାନ୍ତି । ଉଚ୍ଚ କ୍ରମର ମାଙ୍କଡ଼ମାନେ ନିଜ ପ୍ରଭୁତ୍ୱ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରି ଦେଖାଇ ହେବା ଓ ଅନ୍ୟମାନଙ୍କୁ ବାରମ୍ବାର ସତର୍କତା ସୂଚନାପୂର୍ବକ ଜଣାଇବା ସବୁ ଦଳରେ ଏକ ଦୈନନ୍ଦିନ ଘଟଣା । ^[୨୯] ଦଳ ଅଧିକାର ବା ବଦଳି ହେଲେ ଅଣ୍ଡିରା ମାଙ୍କଡ଼ମାନଙ୍କ ଅନୁକ୍ରମରେ ସର୍ବାଧିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଦେଖାଦିଏ । ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ମାଙ୍କଡ଼ଟିଏ ୪୫ ଦିନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଏକ-ଅଣ୍ଡିରା ଦଳର ମୁଖିଆ ହୋଇ ରହିପାରେ । ^[୩୩] ଦଳର ଗଠନ ଅନୁସାରେ ଏହାର ମୁଖିଆ କେତେ ଶୀଘ୍ର ପରିବର୍ତ୍ତନ ହେବ ତାହା ନିର୍ଭର କରେ । ^[୩୪]

ଏକ ଦଳର ଏକାଧିକ ମାଈ ମାଙ୍କଡ଼ ଗୋଟିଏ ମା’ଠାରୁ ଜନ୍ମ ଗ୍ରହଣ କରିଥାଇ ପାରନ୍ତି ଓ ପରସ୍ପରର ଭଉଣୀ ପରି । ବଡ଼ ଦଳରେ ଏହାର ସମ୍ଭାବନା କମ୍ ।^{[୨୬][୩୧]} ମାଈ ମାଙ୍କଡ଼ମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ସାଧାରଣତଃ ସୌହାର୍ଦ୍ୟପୂର୍ଣ୍ଣ ସମ୍ପର୍କ ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ । ସେମାନେ ପରସ୍ପର ସହିତ ଖାଦ୍ୟ ଅନ୍ୱେଷଣ, ଯାତ୍ରା ଓ ବିଶ୍ରାମ କରିଥାନ୍ତି । କ୍ରମ ନିର୍ବିଶେଷରେ ସେମାନେ ପରସ୍ପରର ଯତ୍ନ ନେଇଥାନ୍ତି । କିନ୍ତୁ ସର୍ବୋଚ୍ଚ-କ୍ରମର ମାଈମାନେ ବଳ-ପୂର୍ବକ ଅନ୍ୟ ମାଈ ମାଙ୍କଡ଼ମାନଙ୍କଠାରୁ ଯତ୍ନ ଓ ସେବା ଲାଭ କରିଥାନ୍ତି । ^[୩୫] ମାଈ ମାଙ୍କଡ଼ମାନେ ଅଣ୍ଡିରା ମାଙ୍କଡ଼ମାନଙ୍କ ଯତ୍ନ ଓ ସେବା କରୁଥିବା ବେଳେ ଏହାର ବିପରୀତ ଖୁବ୍ କମ୍ ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ । ^[୩୬] ଅଣ୍ଡିରା ଓ ମାଈମାନଙ୍କ ସମ୍ପର୍କ ପ୍ରାୟତଃ ଭଲ ହିଁ ଥାଏ । ଦୁଇଟି ଅଣ୍ଡିରା ମାଙ୍କଡ଼ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ସମ୍ପର୍କ ଶାନ୍ତିପୂର୍ଣ୍ଣ ବା ପରସ୍ପରର ଘୋର ବିରୋଧୀ ମଧ୍ୟ ହୋଇପାରେ । ମାଈମାନେ ଗୋଟିଏ ଦଳରେ ରହିବା ପସନ୍ଦ କରୁଥିବା ବେଳେ ଅଣ୍ଡିରା ମାଙ୍କଡ଼ମାନେ ପୂର୍ଣ୍ଣ ବିକଶିତ ହେଲା ପରେ ଦଳ ଛାଡ଼ି ଚାଲିଯାଆନ୍ତି । ^[୨୬] ଦୁଇଟି ଅଜଣା ଦଳ ମଧ୍ୟରେ ସର୍ବଦା ପ୍ରତିଦ୍ୱନ୍ଦିତା ଓ ବିରୋଧାଭାସ ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ । ଉଚ୍ଚ କ୍ରମର ଅଣ୍ଡିରାମାନେ ଅନ୍ୟ ଦଳକୁ ଶବ୍ଦ, ଭାବଭଙ୍ଗୀର ପ୍ରଦର୍ଶନ କରି ଓ ପରସ୍ପର ମଧ୍ୟରେ ଲଢ଼େଇ କରି ଡରାଇବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରନ୍ତି ।

ପ୍ରଜନନ ଓ ଶିଶୁ ପାଳନ

ମହାରାଷ୍ଟ୍ରର ମାଥେରାନ୍‍ର ଏକ ହନୁ ମାଙ୍କଡ଼

ବାଲ୍ୟାବସ୍ଥାରେ ଥିବା ଏକ ହନୁ ମାଙ୍କଡ଼

କେଶରଯୁକ୍ତ ହନୁ ପ୍ରଜାତିର ଏକ ମାଈ ଓ ଶିଶୁ ମାଙ୍କଡ଼

ନବଜାତ ଶାବକ ସହିତ ମାଈ ହନୁ ମାଙ୍କଡ଼

ଏକ-ଅଣ୍ଡିରା ଦଳରେ ଅଣ୍ଡିରା ମୁଖିଆ ମାଙ୍କଡ଼ ଦଳର ସବୁ ମାଈଙ୍କ ସହିତ ପ୍ରଜନନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଲିପ୍ତ ଥାଏ । ବହୁ-ଅଣ୍ଡିରା ଦଳରେ ଉଚ୍ଚ-କ୍ରମର ଅଣ୍ଡିରା ମାଙ୍କଡ଼ମାନେ ମୁଖ୍ୟତଃ ଶିଶୁମାନଙ୍କ ପିତା ହୋଇଥାନ୍ତି , ତା’ପରେ ନିମ୍ନ ପଦସ୍ଥ ଅଣ୍ଡିରାମାନଙ୍କୁ ସୁଯୋଗ ମିଳେ ଓ ସମୟେ ସମୟେ ବାହାର ଦଳର ଅଣ୍ଡିରାମାନେ ମଧ୍ୟ ପ୍ରଜନନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଯୋଗଦାନ କରନ୍ତି । ^[୩୭] ଉଚ୍ଚ-କ୍ରମର ମାଈ ମାଙ୍କଡ଼ମାନେ ଦଳର ନିମ୍ନ-କ୍ରମର ମାଈମାନଙ୍କ ତୁଳନାରେ ଅଧିକ ପ୍ରଜନନକ୍ଷମ । ^[୩୨]

ମାଈ ମାଙ୍କଡ଼ମାନେ ପ୍ରଜନନଶୀଳ ହେବାର ପ୍ରଦର୍ଶନ ନ କଲେ ମଧ୍ୟ ଅଣ୍ଡିରା ମାଙ୍କଡ଼ମାନେ କେଉଁ କେଉଁ ମାଈ ମାଙ୍କଡ଼ ପ୍ରଜନନୋପଯୋଗୀ ତାହା ଜାଣି ପାରନ୍ତି ।^[୩୮] ମାଈ ମାଙ୍କଡ଼ମାନେ ମୁଣ୍ଡ ହଲାଇ, ଲାଞ୍ଜ ତଳକୁ କରି ବା ନିଜର ପଶ୍ଚାତ୍ ଭାଗ ଦେଖାଇ ଅଣ୍ଡିରା ମାଙ୍କଡ଼କୁ ପ୍ରେମ କରିବାର ସହମତି ପ୍ରଦାନ କରନ୍ତି । ^[୩୯] ଅବଶ୍ୟ ଏପରି ଭାବଭଙ୍ଗୀ ସର୍ବଦା ରତିକ୍ରୀଡ଼ାରେ ସମାପ୍ତ ହୁଏ ବୋଲି କହି ହେବ ନାହିଁ । ହନୁ ମାଙ୍କଡ଼ମାନେ ପ୍ରେମକ୍ରୀଡ଼ାରେ ମଜ୍ଜି ରହିଥିବା ବେଳେ ଦଳର ଅନ୍ୟ ସଦସ୍ୟମାନେ ସେମାନଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟରେ ବାଧା ସୃଷ୍ଟି କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରୁଥାନ୍ତି ।^[୩୩] ମାଈ ମାଙ୍କଡ଼ମାନେ ମଧ୍ୟ କ୍ରୀଡ଼ାଭଙ୍ଗୀରେ ଅନ୍ୟ ମାଈ ମାଙ୍କଡ଼ ଉପରକୁ ଚଢ଼ିଥାନ୍ତି ।^[୪୦]

ଯୋଧପୁର ଅଞ୍ଚଳରେ ହନୁ ମାଙ୍କଡ଼ମାନଙ୍କ ଗର୍ଭଧାରଣ ସମୟ ପ୍ରାୟ ୨୦୦ ଦିନ । କେତେକ ଅଞ୍ଚଳରେ ହନୁ ମାଙ୍କଡ଼ମାନେ ବର୍ଷ ତମାମ ପ୍ରଜନନ କରୁଥାନ୍ତି । ^[୩୯] ମନୁଷ୍ୟ ଆଖରେ ପାଖରେ ରହୁଥିବା ହନୁ ମାଙ୍କଡ଼ଙ୍କଠାରେ ଏହି ପ୍ରବୃତ୍ତି ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ । ଅନ୍ୟ ହନୁ ମାଙ୍କଡ଼ମାନେ ପ୍ରଜନନ ଋତୁ ଅନୁଯାୟୀ ପ୍ରଜନନ କରିଥାନ୍ତି । ^[୩୩]

ଶିଶୁ ହତ୍ୟା ହନୁ ମାଙ୍କଡ଼ମାନଙ୍କ ଏକ ସାଧାରଣ ପ୍ରବୃତ୍ତି । କୌଣସି ଅଣ୍ଡିରା ମାଙ୍କଡ଼ ଏକ ଦଳର ମୁଖିଆକୁ ଘଉଡ଼ାଇ ନୂଆ ମୁଖିଆ ହେଲେ ସେ ଦଳର ସମସ୍ତ ଶାବକଙ୍କୁ ହତ୍ୟା କରିଦେଇଥାଏ । ନିଜଠାରୁ ଜାତ ଶାବକ ଛଡ଼ା ଏହି ଅଣ୍ଡିରାମାନେ ଅନ୍ୟ ସବୁ ଶାବକଙ୍କ ହତ୍ୟା କରିପକାନ୍ତି ।^[୪୧] ଏକ ସମୟରେ କେବଳ ଜଣେ ଅଣ୍ଡିରା ପ୍ରେମ ଅଧିକାର ପାଉଥିବାରୁ ଏକ-ଅଣ୍ଡିରା ଦଳରେ ଶିଶୁ ହତ୍ୟା ସର୍ବାଧିକ ପରିଲକ୍ଷିତ ହୁଏ । ବହୁ-ଅଣ୍ଡିରା ଦଳରେ କେହି ଅଣ୍ଡିରା ଶିଶୁ ହତ୍ୟାର ମନ ବଳାଇଲେ ମଧ୍ୟ ଶିଶୁମାନଙ୍କୁ ନିଜ ପିତାଠାରୁ ସୁରକ୍ଷା ମିଳୁଥିବାରୁ ଓ ଅନେକ ଅଣ୍ଡିରା ମାଙ୍କଡ଼ଙ୍କ ଉପସ୍ଥିତିରେ ପ୍ରେମ କରିବାର ଅଧିକାର ମିଳିବା କଷ୍ଟ ହୋଇଥିବାରୁ ଶିଶୁ ମୃତ୍ୟୁ ହାର କମିଯାଏ । ଶାବକର ହତ୍ୟା କଲେ ମାଈ ମାଙ୍କଡ଼ ପୁଣି ପ୍ରଜନନୋପଯୋଗୀ ହୋଇଥାଏ ଓ ରତିକ୍ରୀଡ଼ାର ସୁଯୋଗ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ବୋଲି ଅଣ୍ଡିରା ମାଙ୍କଡ଼ମାନେ ଶାବକଙ୍କୁ ହତ୍ୟା କରନ୍ତି । ^[୪୨]

ସାଧାରଣତଃ ମାଈ ମାଙ୍କଡ଼ମାନେ ଗୋଟିଏ ବା ଅତି ବେଶୀରେ ଯମଜ ସନ୍ତାନଙ୍କୁ ଜନ୍ମ ଦିଅନ୍ତି । ପ୍ରାୟତଃ ରାତ୍ରି ସମୟରେ ଶାବକମାନେ ଜନ୍ମ ହୋଇଥାନ୍ତି । ^[୪୩] ନବଜାତ ଶିଶୁମାନ ପତଳା, ଗାଢ଼ ମାଟିଆ/କଳା/ଅବସନ୍ନ ପୀତ ରଙ୍ଗର ହୋଇଥାନ୍ତି । ଶାବକମାନେ ଜନ୍ମର ପ୍ରଥମ ସପ୍ତାହ ନିଜ ମା’କୁ ଜାବୁଡ଼ି ଧରି ରୁହନ୍ତି, ମା’ଠାରୁ ସ୍ତନ୍ୟପାନ କରନ୍ତି ଓ ଶୋଇ ରୁହନ୍ତି । ^[୪୪] ଜୀବନର ପ୍ରଥମ ଦୁଇ ସପ୍ତାହ ସେମାନେ ବେଶୀ ଚଳପ୍ରଚଳ ହୁଅନ୍ତି ନାହିଁ । ଜନ୍ମର ଷଷ୍ଠ ସପ୍ତାହ ବେଳକୁ ଏମାନେ ନାନା ଶବ୍ଦ କରିବା ଆରମ୍ଭ କରନ୍ତି । ^[୪୫] ସେମାନେ ଭୟରେ ଚିତ୍କାର କରି ନିଜ ମନ ଅବସ୍ଥା ଜଣାନ୍ତି । ପରବର୍ତ୍ତୀ ମାସମାନଙ୍କରେ ଶିଶୁମାନେ ଚାରି ଗୋଡ଼ ସହାୟତାରେ ଚଲାବୁଲା କରିବା ଆରମ୍ଭ କରନ୍ତି ଓ ଦ୍ୱିତୀୟ-ତୃତୀୟ ମାସ ବେଳକୁ ଧାଇଁବା, କୁଦିବା, ଲମ୍ଫ ମାରିବା ଆରମ୍ଭ କରନ୍ତି । ସମଗ୍ର ଦଳ ଶିଶୁମାନଙ୍କୁ ମିଳିମିଶି ଲାଳନପାଳନ କରନ୍ତି, ଅନ୍ୟ ମାଙ୍କଡ଼ମାନେ ଦୁଇ ବର୍ଷ ହେଲେ ଶାବକଙ୍କୁ ପାଳନରେ ସହଯୋଗ କରନ୍ତି ଓ ଅନ୍ୟ ମାଈ ମାଙ୍କଡ଼ଙ୍କ ତତ୍ତ୍ୱାବଧାନରେ ରୁହନ୍ତି । ଅଧିକାଂଶ ସମୟରେ ମା’ ମରିଗଲେ ଶିଶୁ ମଧ୍ୟ ମୃତ୍ୟୁବରଣ କରିଥାଏ ।^[୪୪] ହନୁ ମାଙ୍କଡ଼ମାନେ ୧୩ ମାସରେ ମା’ କ୍ଷୀର ଖାଇବା ଛାଡ଼ି ଦିଅନ୍ତି ।

ଶବ୍ଦ ସଂକେତ

ହନୁ ମାଙ୍କଡ଼ମାନେ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ଶବ୍ଦ ଓ ଧ୍ୱନିଦ୍ୱାରା ଯୋଗାଯୋଗ ବା କଥୋପକଥନ କରିଥାନ୍ତି :^{[୪୬][୪୭]}

• ବଡ଼ ପାଟିରେ “ହୁ-ହୁ” ଶବ୍ଦ କରି ଅନ୍ୟମାନଙ୍କ ସାମନାରେ ନିଜର ପ୍ରଭୁତ୍ୱ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରିବା;
• କର୍କଷ ଭୁକିବା ବା ଖିଙ୍କାରିବା ଶବ୍ଦଦ୍ୱାରା ଆଗନ୍ତୁକ ହିଂସ୍ରଜନ୍ତୁ ବିଷୟରେ ସତର୍କ ସୂଚନା ଦେବା;
• କାଶ ସଦୃଶ ଭୁକି ଦଳକୁ ଆଗକୁ ବଢ଼ିବାର ସୂଚନା ବା ଆଦେଶ ଦେବା;
• ଝଗଡ଼ା ସମୟରେ ବା ଦଳ ଆଗକୁ ବଢ଼ିବା ବେଳେ ଅସନ୍ତୋଷଜନକ କାମ କରୁଥିବା ସଦସ୍ୟ ଉପରେ ରାଗରେ ଗରଗର ହୋଇ ଭୁକିବା;
• ରାଗରେ ଚପା ଗଳାରେ ଘୁଡ଼ୁରୁ ଘୁଡ଼ୁରୁ ହେବା;
• ଦୁଇଟି ଦଳ ପରସ୍ପର ସହିତ କଥା ହେବା ବେଳେ ଧଁସଁ ହେଲା ଭଳି ଭୁକିବା;
• ବିଭିନ୍ନ ପରିସ୍ଥିତିରେ ଗରଗର ହେବା ଭଳି ଧ୍ୱନି;
• ଦୁଇଟି ଦଳ ପରସ୍ପର ସହିତ କଥା ହେବା ବେଳେ “ହଂକ୍-ହଂକ୍” ଧ୍ୱନି କରିବା;
• ମିଳନ, ଆଲିଙ୍ଗନ ବା ଉପରେ ଚଢ଼ିବା ବେଳେ ଘୁଡ଼ୁରୁ ଘୁଡ଼ୁରୁ ହେବା;
• ଅନ୍ୟ ଏକ ଦଳର ସନ୍ଧାନ ପାଇଲେ ହାକୁଟି ମାରିଲା ଭଳି ଶବ୍ଦ କରିବା ।

ସଂରକ୍ଷଣ ସ୍ଥିତି

କେତେକ ଅଞ୍ଚଳରେ ହନୁ ମାଙ୍କଡ଼ମାନଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ପ୍ରାୟ ସ୍ଥିର ରହିଥିବା ବେଳେ ଆଉ କେତେକ ସ୍ଥାନରେ କ୍ରମଶଃ ହ୍ରାସ ପାଇବାରେ ଲାଗିଛି । ^[୪୮] ଉଭୟ କୃଷ୍ଣପଦ ହନୁ ମାଙ୍କଡ଼ ଓ କାଶ୍ମୀରୀ ହନୁ ମାଙ୍କଡ଼ଙ୍କ ସ୍ଥିତି ସଙ୍କଟାପନ୍ନ ଅବସ୍ଥାରେ ରହିଛି । ^{[୬][୪୯]} ସମୁଦାୟ ୨୫୦ ସଂଖ୍ୟାବିଶିଷ୍ଟ କାଶ୍ମୀରୀ ହନୁ ମାଙ୍କଡ଼, ହନୁ ମାଙ୍କଡ଼ମାନଙ୍କର ଏକ ଅତି ବିରଳ ଉପ-ପ୍ରଜାତି ଅଟନ୍ତି ।^[୬]

ଭାରତରେ ହନୁ ମାଙ୍କଡ଼ମାନଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ପ୍ରାୟ ୩୦୦୦୦୦ । ^[୫୦] ହନୁ ମାଙ୍କଡ଼ଙ୍କୁ ଧରିବା ବା ଶିକାର କରିବା ଭାରତୀୟ ଆଇନ ଅନୁଯାୟୀ ଏକ ଦଣ୍ଡନୀୟ ଅପରାଧ, କିନ୍ତୁ ତଥାପି ଭାରତର କିଛି ଅଞ୍ଚଳରେ ଏମାନଙ୍କର ଶିକାର କରାଯାଏ । ^[୯] ଏପରି ନିୟମକୁ କଡ଼ାକଡ଼ି ଭାବେ ଲାଗୁ କରାଯାଇ ପାରିନାହିଁ ଓ ଅଧିକାଂଶ ଲୋକ ମଧ୍ୟ ଏହି ଆଇନ ସମ୍ପର୍କରେ ଜାଣି ନାହାନ୍ତି । ^[୫୧] ଏତତ୍ ବ୍ୟତୀତ ଖଣି, ବଣନିଆଁ ଓ ଜଙ୍ଗଲ ଉଚ୍ଛେଦ ଯୋଗୁଁ ଏହି ମାଙ୍କଡ଼ମାନଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ହ୍ରାସ ପାଉଛି । ^[୫୨]

ହନୁ ମାଙ୍କଡ଼ମାନେ ସଡ଼କ କଡ଼ରେ ଚଳପ୍ରଚଳ କରିବା ଓ ଗାଡ଼ି ତଳେ ଆସି ଦୁର୍ଘଟଣାରେ ପ୍ରାଣ ହରାଇବା ମଧ୍ୟ ଦେଖାଯାଇଛି । ଏହା ସଂରକ୍ଷିତ ଅଞ୍ଚଳରେ ମଧ୍ୟ ଘଟିବାର ଦେଖାଯାଏ; ରାଜସ୍ଥାନର କୁମ୍ଭାଲଗଡ଼ ବନ୍ୟଜନ୍ତୁ ଅଭୟାରଣ୍ୟରେ ହନୁ ମାଙ୍କଡ଼ ମୃତ୍ୟୁର ଏକ-ଚତୁର୍ଥାଂଶ ମୃତ୍ୟୁର କାରଣ ହେଉଛି ସଡ଼କ ଦୁର୍ଘଟଣା । ^[୫୩] ହିନ୍ଦୁମାନେ ହନୁ ମାଙ୍କଡ଼କୁ ଏକ ପବିତ୍ର ଜୀବଭାବେ ପରିଗଣିତ କରିଥାନ୍ତି । ତେଣୁ ହିନ୍ଦୁ ପୂଜକମାନେ କେତେକ ମନ୍ଦିର ପାଖରେ ଏମାନଙ୍କୁ ରଖିବା ଦେଖାଯାଇଛି । ଆଉ କେତେକ ଲୋକ ଭାଗ୍ୟୋଦୟ ତଥା ବିପଦରୁ ଦୂରେଇ ରହିବା ପାଇଁ ହନୁ ମାଙ୍କଡ଼ଙ୍କ ଶରୀରର ଅଂଶକୁ ତାବିଜ ଆକାରରେ ଧାରଣ କରନ୍ତି, ସେମାନଙ୍କ ମାଂସ ଖାଆନ୍ତି ଓ ସେମାନଙ୍କ ଶରୀରର ଅଂଶରୁ ଔଷଧ ତିଆରି କରନ୍ତି । ^[୫୪]

ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କୁ ଫଳ ଭାବି ହନୁମାନଙ୍କ ଲମ୍ଫ ପ୍ରଦାନର ଏକ ଚିତ୍ର

ହନୁ ମାଙ୍କଡ଼ମାନେ ପବିତ୍ର ବୋଲି ଧାର୍ମିକ ବିଶ୍ୱାସ ରହିଥିବାରୁ ଓ ଏହି ମାଙ୍କଡ଼ମାନେ ଅତି ଆକ୍ରାମକ ହୋଇନଥିବାରୁ ଏମାନଙ୍କୁ ପୋଷା ମନାଇ ବା ବାନ୍ଧି ରଖାଯାଏ ନାହିଁ । କିନ୍ତୁ ମାଙ୍କଡ଼ମାନଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ ଯୋଗୁଁ ଅନେକ ସ୍ଥାନରେ ଏହି ଉଦାର ମନୋଭାବରେ ବ୍ୟତିକ୍ରମ ଦେଖାଦିଏ । ହନୁ ମାଙ୍କଡ଼ମାନେ ଦଳବଦ୍ଧ ଭାବେ ଫସଲ ଖାଇଯାଆନ୍ତି ଓ ଘରେ ପଶି ମନୁଷ୍ୟଙ୍କ ଖାଦ୍ୟ ଲୁଟି ନେଇଯାନ୍ତି । ତେଣୁ କେତେକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଲୋକେ ଏମାନଙ୍କୁ ଆକ୍ରମଣ କରିବା ଦେଖାଯାଏ । ^[୫୫] ମନ୍ଦିରରେ ମଣିଷମାନେ ହନୁ ମାଙ୍କଡ଼ଙ୍କୁ ଖୁଆଉଥିବା ବେଳେ ହନୁ ମାଙ୍କଡ଼ ଘରେ ପଶିଲେ ସମାନ ସହିଷ୍ଣୁତା ଦେଖାନ୍ତି ନାହିଁ । ^[୫୬] ସହରାଞ୍ଚଳରେ ହନୁ ମାଙ୍କଡ଼ମାନେ ଖାଦ୍ୟ ଚୋରି କରିବା, ଖାଦ୍ୟ ଛଡ଼ାଇ ନେବା, ଖାଦ୍ୟ ପାଇଁ ମଣିଷଙ୍କୁ କାମୁଡ଼ିବା ପରି କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ ମଣିଷଙ୍କୁ ଏମାନଙ୍କ ବିରୋଧରେ ଉତ୍ତ୍ୟକ୍ତ କରାଇବାର ଅନ୍ୟତମ କାରଣ । ^[୫୭]

କିମ୍ବଦନ୍ତୀ, ସଂସ୍କୃତି ଓ ସାଧାରଣ ଜୀବନରେ ହନୁ ମାଙ୍କଡ଼

ଉଜ୍ଜୟିନୀର କାଳ-ଭୈରବୀ ମନ୍ଦିରରେ ଭକ୍ତମାନେ ହନୁ ମାଙ୍କଡ଼ଙ୍କୁ ଖୁଆଉଛନ୍ତି

ରାମାୟଣ ଓ ମହାଭାରତ କାବ୍ୟର ହନୁମାନ ଚରିତ୍ର ଜଣେ ବାନରରୂପୀ ଭଗବାନ ଥିଲେ । ହିନ୍ଦୁ ଧର୍ମାବଲମ୍ବୀମାନେ ହନୁମାନଙ୍କୁ ପ୍ରଭୁ ଶ୍ରୀରାମଙ୍କ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଭକ୍ତ ତଥା ଭଗବାନ ଶିବଙ୍କ ଅବତାର ରୂପେ ପୂଜା କରିଥାନ୍ତି । ବାଲ୍ୟକାଳରେ ଉଦିତ ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କୁ ଫଳ ଭାବି ଅଞ୍ଜନେୟ ତାଙ୍କୁ ଖାଇଦେବା ପାଇଁ ମହାକାଶକୁ ଲମ୍ଫ ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲେ । ସୂର୍ଯ୍ୟଦେବଙ୍କ ଅନୁରୋଧ କ୍ରମେ ଦେବରାଜ ଇନ୍ଦ୍ର ଅଞ୍ଜନେୟଙ୍କୁ ରୋକିବା ପାଇଁ ବଜ୍ରର ପ୍ରୟୋଗ କରିଥିଲେ । ଏହି ବଜ୍ରର ପ୍ରୟୋଗରେ ଅଞ୍ଜନେୟଙ୍କ ଥୋଡ଼ିର ହାଡ଼ ବା ହନୁ ହାଡ଼ ଭାଙ୍ଗିଯାଇଥିବାରୁ ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ ସେ “ହନୁମାନ” ନାମରେ ଖ୍ୟାତ ହୋଇଥିଲେ । ହନୁମାନଙ୍କୁ ବଳ, ଶକ୍ତି ତଥା ସଙ୍କଟ ମୋଚକ ସ୍ୱରୂପରେ ହିନ୍ଦୁମାନେ ପୂଜା କରନ୍ତି । ଏପରି ଧାର୍ମିକ ବିଶ୍ୱାସ ଯୋଗୁଁ ଅନେକ ସ୍ଥାନରେ ମଣିଷମାନେ ହନୁ ମାଙ୍କଡ଼ମାନଙ୍କୁ ପବିତ୍ର ବୋଲି ଭାବନ୍ତି ଓ ସେମାନଙ୍କୁ ଖାଦ୍ୟ ଖୁଆଇଥାନ୍ତି । କର୍ଣ୍ଣାଟକର ବିଦର ଗଡ଼ରେ, ଉଜ୍ଜୈନର କାଳ ଭୈରବୀ ମନ୍ଦିରରେ ଭକ୍ତମାନେ ହନୁ ମାଙ୍କଡ଼ମାନଙ୍କୁ ଖୁଆଇବା ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ ।

ଆହୁରି ଦେଖନ୍ତୁ

• ସିଂହଲାଙ୍ଗୁଡ଼ିଆ ମାଙ୍କଡ଼

ଆଧାର

Gray langurs, also called Hanuman langurs and Hanuman monkeys, are Old World monkeys native to the Indian subcontinent constituting the genus Semnopithecus.^[1] Traditionally only one species Semnopithecus entellus was recognized, but since about 2001, additional species have been recognized. The taxonomy has been in flux, but currently eight species are recognized.

Gray langurs are terrestrial, inhabiting forest, open lightly wooded habitats, and urban areas on the Indian subcontinent. Most species are found at low to moderate altitudes, but the Nepal gray langur and Kashmir gray langur occur up to 4,000 m (13,000 ft) in the Himalayas.^[2][3]

Characteristics

These langurs are largely gray (some more yellowish), with a black face and ears. Externally, the various species mainly differ in the darkness of the hands and feet, the overall color and the presence or absence of a crest.^[4][5] Typically all north Indian gray langurs have their tail tips looping towards their head during a casual walk whereas all south Indian and Sri Lankan gray langurs have an inverted "U" shape or a "S" tail carriage pattern.^[6] There are also significant variations in the size depending on the sex, with the male always larger than the female. The head-and-body length is from 51 to 79 cm (20 to 31 in). Their tails, at 69 to 102 cm (27 to 40 in) are always longer than their bodies.^[7] Langurs from the southern part of their range are smaller than those from the north. At 26.5 kg (58 lb), the heaviest langur ever recorded was a male Nepal gray langur.^[5] The larger gray langurs are rivals for the largest species of monkey found in Asia. The average weight of gray langurs is 18 kg (40 lb) in the males and 11 kg (24 lb) in the females.^[7]

Langurs mostly walk quadrupedally and spend half of their time on the ground and the other half in trees. They will also make bipedal hops, climbing and descending supports with the body upright, and leaps. Langurs can leap 3.6–4.7 m (12–15 ft) horizontally and 10.7–12.2 m (35–40 ft) in descending.^[8]

Taxonomy

Young gray langur at Nagarhole National Park, Mysore

Hanuman langur in Nandankanan Zoological Park in Bhubaneshwar

Traditionally, only Semnopithecus entellus was recognized as a species, the remainder all being treated as subspecies. In 2001, it was proposed that seven species should be recognized.^[4] This was followed in Mammal Species of the World in 2005,^[1] though several of the seven species intergrade, and alternative treatments exist where only two species (a northern and a southern) are recognized.^[5] Phylogenetic evidence supports at least three species: a north Indian, a south Indian and a Sri Lankan one.^[9][10]

It has been suggested that the Semnopithecus priam thersites is worthy of treatment as a species rather than a subspecies, but at present this is based on limited evidence.^[11] During a study based on external morphology and ecological niche modelling in Peninsular India six main types were found, but continued to label all as subspecies. Coat color is highly variable, possible due to phenotypic plasticity and therefore of questionable value in species delimitation.^[12][13]

It has been suggested that Trachypithecus should be considered only a subgenus of Semnopithecus.^[5] If maintaining the two as separate monophyletic genera, the purple-faced langur and Nilgiri langur belong in Semnopithecus instead of their former genus Trachypithecus. At present it is unclear where the T. pileatus species group (consisting of the capped langur, Shortridge's langur and Gee's golden langur) belongs, as available mtDNA data place it in Semnopithecus, while Y chromosome data place it in Trachypithecus.^[9] A possible explanation for this is that the T. pileatus species group is the result of fairly recent hybridization between Semnopithecus and Trachypithecus.^[10]

As of 2005, the authors of Mammal Species of the World recognized the following seven Semnopithecus species^[1]

• Nepal gray langur Semnopithecus schistaceus
• Kashmir gray langur Semnopithecus ajax
• Tarai gray langur Semnopithecus hector
• Northern plains gray langur Semnopithecus entellus
• Black-footed gray langur Semnopithecus hypoleucos
• Southern plains gray langur Semnopithecus dussumieri
• Tufted gray langur Semnopithecus priam

Results of analysis of mitochondrial cytochrome b gene and two nuclear DNA-encoded genes of several colobine species revealed that Nilgiri and purple-faced langurs cluster with gray langur, while Trachypithecus species form a distinct clade.^[14] Since then, two other species have been moved from Trachypithecus to Semnopithecus:^[15][16]

• Purple-faced langur Semnopithecus vetulus
• Nilgiri langur Semnopithecus johnii

In addition, Semnopithecus dussumieri has been determined to be invalid.^{[12][16][17][18]} Most of the range that had been considered S. dussumieri is now considered S. entellus.^[15][16]

Thus the current generally accepted species within the genus Semnopithecus are:^[16][17][18]

• Northern plains gray langur (also known as the Hanuman langur or Bengal gray langur) Semnopithecus entellus
• Kashmir gray langur Semnopithecus ajax
• Tarai gray langur Semnopithecus hector
• Black-footed gray langur Semnopithecus hypoleucos
• Tufted gray langur Semnopithecus priam
• Nepal gray langur Semnopithecus schistaceus
• Purple-faced langur Semnopithecus vetulus
• Nilgiri langur Semnopithecus johnii

A 2013 genetic study indicated that while S. entellus, S. hypoleucos, S. priam and S. johnii are all valid taxa, there has been hybridization between S. priam and S. johnii.^[19] It also indicated that there has been some hybridization between S. entellus and S. hypoleucos where their ranges overlap, and a small amount of hybridization between S. hypoleucos and S. priam.^[19] It also suggested that S. priam and S. johnii diverged from each other fairly recently.^[19]

Distribution and habitat

The entire distribution of all gray langur species stretches from the Himalayas in the north to Sri Lanka in the south, and from Bangladesh in the east to Pakistan in the west.^[20] They possibly occur in Afghanistan.^[5] The bulk of the gray langur distribution is within India, and all seven currently recognized species have at least a part of their range in this country.^[4]

Gray langurs can adapt to a variety of habitats.^[21] They inhabit arid habitats like deserts, tropical habitats like tropical rainforests and temperate habitats like coniferous forests, deciduous habitats and mountains habitats. They are found at sea level to altitudes up to 4,000 m (13,000 ft).^[2][3] They can adapt well to human settlements, and are found in villages, towns and areas with housing or agriculture.^[22] They live in densely populated cities like Jodhpur, which has a population numbering up to a million.^[23]

Ecology and behavior

Gray langur

Gray langurs are diurnal. They sleep during the night in trees but also on man-made structures like towers and electric poles when in human settlements.^[24] When resting in trees, they generally prefer the highest branches.^[25]

Ungulates like bovine and deer will eat food dropped by foraging langurs.^[26] Langurs are preyed upon by leopards, dholes and tigers.^[27] Wolves, jackals, Asian black bears and pythons may also prey on langurs.

Diet

Gray Langur near a village in Rajasthan

Gray langurs are primarily herbivores. However, unlike some other colobines they do not depend on leaves and leaf buds of herbs, but will also eat coniferous needles and cones, fruits and fruit buds, evergreen petioles, shoots and roots, seeds, grass, bamboo, fern rhizomes, mosses, and lichens. Leaves of trees and shrubs rank at the top of preferred food, followed by herbs and grasses. Non-plant material consumed include spider webs, termite mounds and insect larvae.^[28] They forage on agricultural crops and other human foods, and even accept handouts.^[29] Although they occasionally drink, langurs get most of their water from the moisture in their food.^[30]

Social structure

Juvenile gray langur

Gray langurs exist in three types of groups:

• one-male groups, comprising one adult male, several females and offspring;
• multiple-male groups, comprising males and females of all ages;
• all-male groups.^[31][32]

All-male groups tend to be the smallest of the groups and can consist of adults, subadults, and juveniles. Some populations have only multiple-male groups as mixed sex groups, while others have only one-male groups as mixed sexed groups.^[31]

Some evidence suggests multiple-male groups are temporary and exist only after a takeover, and subsequently split into one-male and all-male groups.^[33]

Social hierarchies exist for all group types.^[34][35] In all-male groups, dominance is attained through aggression and mating success.^[36] With sexually mature females, rank is based on physical condition and age.^[37][38] The younger the female, the higher the rank. Dominance rituals are most common among high-ranking langurs.^[35] Most changes in social rank in males take place during changes in group members. An adult male may remain in a one-male group for 45 months.^[39] The rate of male replacement can occur quickly or slowly depending on the group.^[40]

Females within a group are matrilineally related. Female memberships are also stable, but less so in larger groups.^[32][37] Relationships between the females tend to be friendly. They will do various activities with each together, such as foraging, traveling and resting. They will also groom each other regardless of their rank. However, higher-ranking females give out and receive grooming the most.^[41] In addition, females groom males more often than the other way around.^[42] Male and female relationships are usually positive. Relationships between males can range from peaceful to violent. While females remain in their natal groups, males will leave when they reach adulthood.^[32] Relationships between groups tend to be hostile. High-ranking males from different groups will display, vocalize, and fight among themselves.

Reproduction and parenting

Tufted gray langur with young

Gray langur with newborn

In one-male groups, the resident male is usually the sole breeder of the females and sires all the young. In multiple-male groups, the highest-ranking male fathers most of the offspring, followed by the next-ranking males and even outside males will father young.^[43] Higher-ranking females are more reproductively successful than lower-ranking ones.^[38]

Female gray langurs do not make it obvious that they are in estrous. However, males are still somehow able to deduce the reproduction state of females.^[44] Females signal that they are ready to mate by shuddering the head, lowering the tail, and presenting their anogenital regions.^[45] Such solicitations do not always lead to copulation. When langurs mate, they are sometimes disrupted by other group members.^[39] Females have even been recorded mounting other females.^[46]

The gestation period of gray langur lasts around 200 days, at least at Jodhpur, India. In some areas, reproduction is year-around.^[45] Year-round reproduction appears to occur in populations that capitalize on human-made foods. Other populations have seasonal reproduction.^[39] Infanticide is common among gray langurs. Most infanticidal langurs are males that have recently immigrated to a group and driven out the prior male. These males only kill infants that are not their own.^[47] Infanticide is more commonly reported in one-male groups, perhaps because one male monopolizing matings drives the evolution of this trait. In multiple-male groups, the costs for infanticidal males are likely to be high as the other males may protect the infants and they can't ensure that they'll sire young with other males around. Nevertheless, infanticide does occur in these groups, and is suggested that such practices serve to return a female to estrous and gain the opportunity to mate.^[48]

Females usually give birth to a single infant, although twins do occur. Most births occur during the night.^[49] Infants are born with thin, dark brown or black hair and pale skin. Infants spend their first week attached to their mothers' chests and mostly just suckle or sleep.^[50] They do not move much in terms of locomotion for the first two weeks of their life. As they approach their sixth week of life, infants vocalize more.^[51] They use squeaks and shrieks to communicate stress. In the following months, the infants are capable of quadrupedal locomotion and can walk, run and jump by the second and third months. Alloparenting occurs among langurs, starting when the infants reach two years of age. The infant will be given to the other females of the group. However, if the mother dies, the infant usually follows.^[50] Langurs are weaned by 13 months.

Vocalizations

Gray langurs are recorded to make a number of vocalizations:^[52][53]

• loud calls or whoops made only by adult males during displays;
• harsh barks made by adult and subadult males when surprised by a predator;
• cough barks made by adults and subadults during group movements;
• grunt barks made mostly by adult males during group movements and agonistic interactions;
• rumble screams made in agonistic interactions;
• pant barks made with loud calls when groups are interacting;
• grunts made in many different situations, usually in agonistic ones;
• honks made by adult males when groups are interacting;
• rumbles made during approaches, embraces, and mounts;
• hiccups made by most members of a group when they find another group.

Status and conservation

Gray langurs have stable populations in some areas and declining ones in others.^[54] Both the black-footed gray langur and Kashmir gray langur are considered threatened.^[3][55] The latter is the rarest species of gray langur, with less than 250 mature individuals remaining.^[3]

In India, gray langurs number at around 300,000.^[56] India has laws prohibiting the capturing or killing of langurs, but they are still hunted in some parts of the country.^[12] Enforcement of these laws has proven to be difficult and it seems most people are unaware of their protection.^[57] Populations are also threatened by mining, forest fires and deforestation for wood.^[58]

Langurs can be found near roads and can become victims of automobile accidents. This happens even in protected areas, with deaths by automobile collisions making nearly a quarter of mortality in Kumbhalgarh Wildlife Sanctuary in Rajasthan, India.^[59] Langurs are considered sacred in the Hindu religion and are sometimes kept for religious purposes by Hindu priests and for roadside performances. However, some religious groups use langurs as food and medicine, and parts of gray langurs are sometimes kept as amulets for good luck.^[60]

Because of their sacred status and their less aggressive behavior compared to other primates, langurs are generally not considered pests in many parts of India. Despite this, research in some areas show high levels of support for the removal of langurs from villages, their sacred status no longer important.^[61] Langurs will raid crops and steal food from houses, and this causes people to persecute them.^[61] While people may feed them in temples, they do not extend such care to monkeys at their homes.^[62] Langurs stealing and biting people to get food in urban areas may also contribute to more persecutions.^[63]

See also

• Lion-tailed macaque

References

Semnopithecus es un género de primates catarrinos de la familia Cercopithecidae, conocidos con el nombre común de langures grises.^[1]​

Todas las especies reconocidas actualmente se agrupaban como subespecies de Semnopithecus entellus.^[1]​ En 2001, se sugirió que varias de estas subespecies podrían ser reconocidas como especies propiamente dichas, quedando el género integrado por siete especies.^[2]​

Sus especies son muy terrestres, habitando áreas boscosas del subcontinente Indio. Cuando solo se tenía el registro de una especie, se conocía al grupo como el de los «langures de Jánuman», haciendo referencia al vánara (hombre mono) Jánuman, de la mitología hindú, cuya epopeya hace referencia al taxón explicando su origen según la doctrina religiosa. En Sri Lanka es conocido como Wanderoo.

Características

Aspecto de la parte superior del cuerpo, Sri Lanka.

Los langures grises son principalmente grises (algunos son amarillentos), con orejas y cara de color negro. En su aspecto las diferentes especies difieren en el grado de pigmentación de las manos y pies, el color del pelaje y la presencia o ausencia de cresta.^[2]​^[3]​ Dependiendo de la especie, también existe variabilidad importante con respecto al tamaño, pero el tamaño más usual registra una longitud corporal de 75 cm para los machos y 65 cm para las hembras. La longitud de la cola en todas las especies es mayor que la longitud del cuerpo. En general los langures grises al sur de su área de distribución son más pequeños que los ubicados al norte. El espécimen más pesado del cual se tiene registro fue un macho de 26,5 kg de la especie Semnopithecus schistaceus.^[3]​

Estos langures se desplazan principalmente en cuatro extremidades y pasan la mitad del tiempo en el suelo y la otra mitad en los árboles.^[4]​ También pueden ejecutar saltos en posición bípeda, trepar y descender con el cuerpo erguido y saltar entre las ramas.^[4]​ Pueden saltar de 3,7 a 4,6 m en forma horizontal y 10,7 a 12,2 m en saltos descendentes.^[4]​

Dieta

Semnopithecus es un género de herbívoros, que se alimentan de hojas, frutas y flores. La dieta, no obstante, varía según la estación del año, dependiendo de la disponibilidad de los alimentos. Por ejemplo, los meses invernales no aportan demasiadas hojas verdes, y, en cambio, durante el verano, especialmente antes del monzón, el frugivorismo es la pauta dominante.

Como complemento altamente proteínico Semnopithecus ingiere pequeños insectos, cuya relevancia en la dieta puede alcanzar la cuarta parte del total en algunos meses. Además, su sistema digestivo puede procesar corteza, gomas y otros elementos vegetales, muy ricos en polisacáridos complejos.

Comportamiento

Dos individuos en su medio natural, Sri Lanka.

Se trata de animales diurnos muy terrestres, a diferencia de sus congéneres colobinos: de hecho, aunque duermen en el dosel arbóreo, suelen caminar a ras de suelo durante buena parte del día.

Viven en grupos de tamaño medio a grande, generalmente jerarquizados y dirigidos por un macho alfa, dominante, por tanto. Los machos no alcanzan dicho estatus hasta una edad media de tres años. Los juveniles, machos adolescentes, son expulsados del grupo con cierta frecuencia, en grupos definidos por la cohorte. Dichos grupos pueden alejarse del grupo principal o intentar regresar a él, con el consiguiente enfrentamiento con el macho dominante y la posible entronización de uno nuevo. Si esto sucede, las crías descendientes del anterior líder son asesinadas para que las hembras entren nuevamente en celo, con objeto de que el nuevo macho alfa las insemine y garantice la permanencia de sus genes en la población.

Si bien el ataque contra el macho alfa por parte de los adolescentes es masivo, pues pelea toda la cohorte contra él, la unicidad del eslabón más alto en la jerarquía provoca nuevos enfrentamientos en la cohorte que conducen a la muerte de buena parte de ella.^{[cita requerida]}

Taxonomía

El género posee ocho especies:^[1]​

• Semnopithecus ajax
• Semnopithecus dussumieri
• Semnopithecus entellus
• Semnopithecus hector
• Semnopithecus hypoleucos
• Semnopithecus priam
• Semnopithecus schistaceus
• Semnopithecus vetulus^[5]​

Referencias

Semnopithecus edo Langur grisa Cercopithecidae familiako generoetako bat da. India eta Sri Lankan bizi dira.

Semnopithecus constitue un genre de mammifères primates asiatiques de la famille des Cercopithecidae qui rassemble des singes appelées semnopithèques, entelles ou langurs.

Classification

La classification scientifique de ces singes est en cours de révision depuis 1979. Le genre a été considéré comme un sous-genre de Presbytis par Szalay and Delson (1979)^[1], puis séparé par Groves en 1989^[2] tandis que les espèces ont été regroupées en une seule (entellus) avant que Groves ne distingue sept espèces distinctes en 2001^[3].

Espèce type : Simia entellus Dufresne, 1797 (syn. valide Semnopithecus entellus)

Liste des espèces

Selon la troisième édition de Mammal Species of the World de 2005 :

• Semnopithecus entellus (Dufresne, 1797) - Entelle des Indes (ou Entelle de l'Inde)^[4], Houleman^[4], Langur gris^[5] ou Langur sacré^[4] ou simplement du nom générique Entelle^[4] ou Langur^[4]
• Semnopithecus schistaceus Hodgson, 1840 - Semnopithèque ardoisé ou Semnopithèque de l'Himalaya
• Semnopithecus hypoleucos Blyth, 1841 - Entelle aux pieds noirs^[4]
• Semnopithecus dussumieri I. Geoffroy, 1843 - Semnopithèque de Dussumier
• Semnopithecus priam Blyth, 1844
• Semnopithecus ajax (Pocock, 1928)
• Semnopithecus hector (Pocock, 1928)

Notes et références

Is ainmhí é an langúr Hanáman. Mamach atá ann.

Is síol ainmhí é an t-alt seo. Cuir leis, chun cuidiú leis an Vicipéid.
Má tá alt níos forbartha le fáil i dteanga eile, is féidir leat aistriúchán Gaeilge a dhéanamh.

Hanumanovi, sivi ili i indijski languri (Semnopithecus) su rod primata iz skupine vitkostasih majmuna unutar porodice majmuna Starog svijeta. Smatra ih se svetim životinjama i najpoznatijim vrstama majmuna Indije. Ime su dobili po Hanumanu, indijskom Bogu u liku majmuna.

Hanumanovi languri žive na indijskom potkontinentu, od Pakistana preko Indije, Šri Lanke i južnih dijelova himalajske regije do Bangladeša.

Opis

Hanumanovi languri su veće, vitko građene životinje. Krzno im je na leđnom dijelu sivo, a trbušna strana bjelkasta ili narandžasto žuta. Crno ili ljubičasto lice nije pokriveno dlakom, i imaju izražene lukove nad očima. Obrubljeno je bjelkastim vijencem od dlaka. Tijelo im je dugo od 40 pa do 78 cm, a rep duži od tijela i može narasti do 110 cm. Težinom koja može doseći do 23 kg oni su rod najtežih majmuna u grupi langura.

Način života

Hanumanovi languri žive u brojnim, različitim staništima. Tako nastanjuju polupustinje, travnjake, tropske kišne šume i planine do visine od 4000 metara. Uobičajeno je sresti ih i u gradovima i hramovima. Od svih vitkostasih majmuna, ovaj rod je najbolje prilagođen životu na tlu. Skačući prelaze razdaljine od desetak metara, koristeći rep za održavanje ravnoteže, a kreću se na sve četiri noge. Aktivni su danju, a težište aktivnosti im je rano ujutro i poslije podne. Poput drugih životinja koje se hrane lišćem, i oni kompenziraju nisku prehrambenu vrijednost takve hrane dugim razdobljima mirovanja, na primjer, dugim podnevnim spavanjem.

Hanumanovi languri žive u skupinama. Najčešće su to haremske skupine s jednim mužjakom i više ženki sa zajedničkim mladuncima. No, postoje i miješane skupine u kojima je uvijek dvostruko više ženki nego mužjaka.

Koji oblik skupine će se razviti, ovisi o gustoći naseljenosti područja na kojem žive. U područjima gdje živi veliki broj jedinki, češće su manje haremske skupine, a u rjeđe naseljenim područjima veće miješane skupine

Treći oblik skupine koji se javlja nezavisno od navedenih, je skupina mužjaka koji su nakon spolne zrelosti morali napustiti roditeljsku grupu. U ovim grupama žive mužjaci različite starosti, neki prožive čitav život u njima. U svakoj skupini mužjaci uspostavljaju vrlo strogu hijerarhiju. Skupine broje prosječno 13 do 40 jedinki. Izvještaji koji spominju skupine od 100 i više jedinki vjerojatno se odnose na okupljanje većeg broja haremskih grupa.

Haremske grupe vodi i upravlja njima alfa-mužjak, a na čelu skupine ostaje prosječno oko dvije godine, kad obično dolazi do zamjene alfa-mužjaka novim. Skupine mužjaka prolaze teritorijem haremskih skupina i pokušavaju otjerati alfa-mužjake. Ako to u nekoj grupi uspije, mužjak po rangu najviši u mužjačkoj grupi preuzima vodeću ulogu u "osvojenom" haremu.

U tom slučaju vrlo često dolazi do infanticida: novi mužjak ubija sve mladunce koji još sišu čiji otac je protjerani mužjak. Mladunci koji više ne sišu, moraju odmah napustiti skupinu. Kako mužjaci ne ostaju dugo na čelu haremske skupine, žuri mu se da začme svoje potomstvo. Smisao ubijanja mladunaca je u tome, što ženke koje ne doje puno prije postaju ponovo plodne i spremne za parenje. Time rastu šanse novog mužjaka za vlastito potomstvo.

Haremske skupine se najčešće sreću miroljubivo, dok skupine mužjaka uvijek promatraju sumnjičavo, zbog straha od konkurencije i preuzimanja harema od nekog iz mužjačke grupe. Haremske i mješovite grupe ne skitaju i nastanjuju stalno područje čija veličina zavisi o vrsti staništa, i može biti veliko do 20 km².

Hanumanovi languri koriste u međusobnom sporazumijevanju čitav niz različitih glasova. Tako se različito glasaju da bi okupoli skupinu, ili za upozorenje od opasnosti. Vrlo važnu ulogu u njegovanju i učvršćivanju osjećaja pripadnosti skupini ima unutar grupe međusobna njega i čišćenje krzna.

Hrana

Hanumanov langur u Radžastanu

Hanumanovi languri su izraženi biljojedi. Glavni dio njihove hrane je lišće, no jedu i različite plodove, cvjetove i sjemenke. U blizini ljudi, često ulaze u polja sa poljoprivrednim kulturama.

Kako bi mogli razgraditi teško probavljivu celulozu, želudac im je podijeljen u četiri dijela, a pri tome mu pomažu i naročite bakterije. Njihov želudac u mnogočemu je sličan onom kakav imaju preživači, što je dobar primjer konvergentne evolucije.

Razmnožavanje

Svake druge godine ženka donosi na svijet jedno mladunče, blizanci su vrlo rijetki. Većina mladunaca koti se između siječnja i ožujka, jedino u brdovitim staništima se zbog dužih zima vrijeme koćenja pomiče, i mladi se rađaju između travnja i lipnja. Skotnost traje točno 200 dana.

Krzno novorođenčadi je crnkasto smeđe, i refleksno se odmah hvataju za majčino krzno. Kad mladunče malo naraste, o njemu brinu sve ženke iz grupe, tako da majka može mirno u potragu za hranom.

Nakon deset do dvanaet mjeseci, mladunče prestaje sisati. Nakon toga, mladi mužjaci moraju napustiti grupu, dok ženke uglavnom ostaju u roditeljskoj skupini. Ženke postaju spolno zrele u dobi od tri do četiri, a mužjaci od šest do sedam godina. Očekivani životni vijek u prirodi im je oko 20, dok pod ljudskom skrbi to može biti i 25 godina.

Hanumanov langur u Đaipuru

Hanumanovi languri i ljudi

Prema vjerovanju hinduista, Hanumanovi languri su utjelovljenje Boga-majmuna Hanumana, i zbog toga u mnogim hinduističkim hramovima žive velike skupine ovih životinja. Smatra ih se svetim i ne smije ih se tjerati, čak niti kad pustoše polja ili pljačkaju spremišta hrane.

U Ramajani, indijskom nacionalnom epu, ove životinje imaju vrlo važnu ulogu. Skupine koje ne žive uz ljude sve više ugrožava gubitak staništa. Šume se krče, travnjaci pretvaraju u pašnjake ili privode poljoprivrednoj kulturi.

Sistematika

U sistematici, hanumanovi languri su grupa vitkostasih unutar porodice majmuna starog svijeta. Ranije su se sve ove životinje smatrale jednom vrstom, no danas ih se često dijeli na sedam vrsta, iako ova podjela nije općeprihvaćena.

• Kašmirski hanumanov langur (Semnopithecus ajax) nastanjuje malo područje Kašmira i smatra ga se kritično ugroženim (critically endangered).
• Dussumierov hanumanov langur (S. dussumieri) glasi kao najrasprostranjenija vrsta hanumanovih langura, živi u čitavoj zapadnoj Indiji.
• Bengalski hanumanov langur (S. entellus) je također vrlo rasprostranjen, živi u istočnoj Indiji i Bangladešu.
• Tarai hanumanov langur (S. hector) živi samo na jednom malom području u podnožju Himalaja i IUCN ga smatra vrlo ugroženim.
• Crnonogi hanumanov langur (S. hypoleucos) je stanovnik jugozapadne Indije.
• Južni hanumanov langur (S. priam) živi u južnoj Indiji i na Šri Lanki.
• Nepalski hanumanov langur (S. schistaceus) živi na južnim obroncima Himalaje u Nepalu, Indiji, Butanu i jugoistoku Tibeta.

Literatura

• Thomas Geissmann: Vergleichende Primatologie. Springer 2003, ISBN 3540436456
• Ronald M. Nowak: Walker's Mammals of the World. Johns Hopkins University Press, 1999 ISBN 0801857899
• D. E. Wilson und D. M. Reeder: Mammal Species of the World. Johns Hopkins University Press, 2005. ISBN 0801882214

• Primate Info Net Semnopithecus Factsheets

Semnopithecus è un genere di scimmie del Vecchio Mondo della famiglia Cercopithecidae, comprendente sette specie note comunemente come entelli^[1].

Specie

Al genere vengono attualmente ascritte sette specie, in passato considerate come sottospecie di S. entellus:

• Semnopithecus ajax entello del Kashmir
• Semnopithecus dussumieri entello delle pianure meridionali
• Semnopithecus entellus entello delle pianure settentrionali
• Semnopithecus hector entello del Tarai
• Semnopithecus hypoleucos entello dai piedi neri
• Semnopithecus priam entello dal ciuffo
• Semnopithecus schistaceus entello del Nepal

Distribuzione e habitat

Il genere ha un ampio areale che copre buona parte del subcontinente indiano comprendendo Pakistan, Bangladesh, Nepal, Bhutan, India e Sri Lanka.
È presente in differenti habitat che vanno dalle alti valli himalayane alle foreste tropicali lungo le coste, dalle regioni aride alle savane. Comune la sua presenza anche nelle aree urbane.

Descrizione

Sono primati di taglia medio-grande; le specie presenti nella parte settentrionale dell'areale, come per esempio le valli del Kashmir o il Pakistan, hanno mediamente dimensioni maggiori di quelle che popolano l'India meridionale o Sri Lanka. Alcune specie presentano un marcato dimorfismo sessuale, con maschi decisamente più grandi delle femmine, in altre le differenze tra i due sessi sono meno appariscenti^[2][3].

Le diverse specie di entello sono accomunate da una pelliccia di colore grigiastro con faccia, orecchie e palme di mani e piedi glabre e di colore nero. Nelle specie con areale più settentrionale la pelliccia cresce molto durante i mesi invernali per garantire un buon isolamento termico. Posseggono una coda lunga più del corpo. Gli arti sono lunghi, e le mani e i piedi presentano un notevole sviluppo delle falangi. Sulle natiche presentano, come molti altri primati, delle tipiche callosità ischiatiche nere^[3].

Biologia

L'attacco di una tigre a un entello; disegno di Warwick Reynolds tratto da Dwellers in the Jungle, del 1925.

Struttura sociale

I gruppi sociali possono contare da 10 fino a 100 individui. I gruppi più piccoli, di una decina di individui, sono composti generalmente da alcune femmine imparentate tra loro, un maschio adulto e la loro prole. I maschi possono formare bande che attaccano i gruppi con l'obiettivo di scacciare il maschio alfa, quando uno riesce ad affermarsi come nuovo maschio dominante, scaccia gli altri.

Alimentazione

Riproduzione

Predatori

Tra i principali predatori degli entelli vi sono il leopardo (Panthera pardus), la tigre (Panthera tigris) il cuon (Cuon alpinus), il lupo (Canis lupus) e lo sciacallo dorato (Canis aureus)^[4][5].

Rapporti con l'uomo

Statua raffigurante il dio-scimmia Hanuman.

Nella mitologia indiana gli entelli sono considerati discendenti del dio-scimmia Hanuman. Nel poema epico indiano del Rāmāyaṇa, che narra la vita del principe Rāma (incarnazione del dio Visnù), quando Sītā, moglie di Rama, viene rapita dal perfido Rāvaṇa, re dei demoni, e portata prigioniera nello Sri Lanka, il popolo degli uomini-scimmia, guidato da Hanuman, costruisce un ponte che collega l'estremità meridionale dell'India con l'isola, aiutando Rama ad affrontare vittoriosamente Ravana. Sempre nello stesso poema esiste una leggenda che spiega l'origine della colorazione degli entelli. Si narra infatti che Hanuman rubò dal Giardino dei Demoni il prelibato frutto del mango, prima di essere catturato e condannato a morire sul rogo. Egli riuscì a spegnere il fuoco, bruciandosi però le mani, i piedi e il viso: per questo motivo i suoi discendenti, gli entelli, hanno ancor oggi mani, piedi e viso neri.
In India, le popolazioni locali hanno un tale rispetto per gli entelli, che essi possono vivere indisturbati anche all'interno dei templi, dove vengono protetti e nutriti. Il combattimento di Rama e delle scimmie contro i demoni è raffigurato sui bassorilievi di numerosi templi anche fuori dall'India: per esempio quelli di Angkor in Cambogia e di Prambanan a Giava; a Bali, esso costituisce invece il tema delle danze che si svolgono durante le cerimonie religiose locali.

Note

• 7 rūšys, žr. tekstą

Pilkieji langūrai (lot. Semnopithecus, angl. Gray langur, vok. Hanuman-Languren) – šunbeždžionių (Cercopithecidae) šeimos primatų gentis, priklausanti laibaliemenių beždžionių pošeimiui.

Gentyje 7 rūšys:

• Nepalo pilkasis langūras (Semnopithecus schistaceus)
• Kašmyro pilkasis langūras (Semnopithecus ajax)
• Semnopithecus hector
• Šiaurinis pilkasis langūras, arba hulmanas (Semnopithecus entellus)
• Tamsiapėdis pilkasis langūras (Semnopithecus hypoleucos)
• Pietinis pilkasis langūras (Semnopithecus dussumieri)
• Kuoduotasis pilkasis langūras (Semnopithecus priam)

Vikiteka

De hoelmans of grijze langoeren (Semnopithecus) vormen een geslacht van apen, behorende tot de onderfamilie der slankapen (Colobinae). De hoelmans komen enkel voor op het Indische subcontinent. Het geslacht wordt soms beschouwd als een ondergeslacht van Presbytis. De hoelman wordt als een heilig dier beschouwd door de Hindoes.

Beeld van apengod Hanuman met hoelman

Kenmerken

Hoelmans hebben een grijze, zwarte of gelige vacht. De onderzijde en de kruin is meer wit of gelig van kleur, en het gezicht is zwart. Jonge hoelmans hebben een zwartbruine vacht. Ze worden 41 tot 78 centimeter lang en 5,4 tot 23,6 kilogram zwaar. De staart wordt vrij lang, 69 tot 108 centimeter lang.

Leefwijze

Hoelmans zijn voornamelijk in de ochtend en avond actief, en ze rusten op het heetst van de dag. Ze eten plantaardig materiaal als bladeren, aangevuld met vruchten, bloemen en gewassen. Hoelmans besteden een belangrijk gedeelte van de tijd op de grond door, maar kunnen zich ook gemakkelijk door de bomen bewegen.

Hoelmans leven in grote gemengde groepen van vijf tot wel honderdvijfentwintig dieren, maar 13 tot 37 is de norm. In gebieden waar het gehele jaar door voedsel te vinden is, zijn vaak meerdere mannetjes te vinden binnen grote groepen. In gebieden waar dit niet het geval is, leven de hoelmans in troepen met maar één volwassen mannetje en meerdere vrouwtjes. Volwassen mannetjes zonder groep leven samen met onvolwassen mannetjes en enkele jonge dieren in vrijgezellengroepen. Onder de mannetjes heerst een hiërarchie, waarbij het dominante mannetje meerdere jaren de macht kan hebben.

Verspreiding

De hoelmans komen voor in Zuid-Tibet, Nepal, Sikkim, Noord-Pakistan, Kasjmir, India, Bangladesh en Sri Lanka. Ze komen voor in uiteenlopende habitats, van de rand van woestijnen tot tropische regenwouden, van zeeniveau tot op 4000 meter hoogte.

Classificatie

Tot het geslacht worden zeven soorten hoelmans ingedeeld. Deze classificatie wordt niet door iedereen erkend, want sommigen rekenen de Nilgirilangoer (Trachypithecus johnii) en de witbaardlangoer (Trachypithecus vetulus) ook tot de hoelmans als een aparte ondergeslacht Semnopithecus (kasi), terwijl de overige soorten vaak ook als ondersoorten van de gewone hoelman (Semnopithecus entellus) beschouwd wordt. Andere wetenschappers erkennen enkel de gewone hoelman en de zwartvoethoelman als aparte soorten.

Hulman^[3] (Semnopithecus) – rodzaj ssaka z rodziny koczkodanowatych (Cercopithecidae).

Występowanie

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Azji^[4].

Systematyka

Nazewnictwo

Nazwa rodzajowa jest połączeniem słów z języka greckiego: σεμνος semnos – „święty” oraz πίθηκος píthēkos – „małpa”^[5].

Gatunek typowy

Simia entellus Dufresne, 1797

Podział systematyczny

W 1979 Frederick Szalay i Eric Delson w publikacji „Evolutionary History of the Primates” zaliczyli Semnopithecus jako podrodzaj rodzaju Presbytis^[6], lecz Colin Groves w 1989 wykazał, że taka klasyfikacja nie jest poprawna^[7], a w 2001 dokonał podziału rodzaju na siedem gatunków^[8][3][4]:

• Semnopithecus ajax – hulman kaszmirski
• Semnopithecus dussumieri – hulman malabarski
• Semnopithecus entellus – hulman czczony
• Semnopithecus hector – hulman północnoindyjski
• Semnopithecus hypoleucos – hulman czarnołapy
• Semnopithecus priam – hulman czubaty
• Semnopithecus schistaceus – hulman nepalski

Takai i współpracownicy (2016) opisali wymarły, plioceński gatunek^[9]:

• Semnopithecus gwebinensis.

Przypisy

Semnopithecus é um gênero de macacos da família Cercopithecidae.

Espécies

• Semnopithecus ajax (Pocock, 1928)
• Semnopithecus dussumieri I. Geoffroy, 1842
• Semnopithecus entellus (Dufresne, 1797)
• Semnopithecus hector (Pocock, 1928)
• Semnopithecus hypoleucos Blyth, 1841
• Semnopithecus priam Blyth, 1844
• Semnopithecus schistaceus Hodgson, 1841

Bibliografia

• GROVES, C. P. Order Primates. In: WILSON, D. E.; REEDER, D. M. (Eds.). Mammal Species of the World: A Taxonomic and Geographic Reference. 3. ed. Baltimore: Johns Hopkins University Press, 2005. v. 1, p. 111-184.

Hulmaner (Semnopithecus) är ett släkte i underfamiljen langurer som tillhör familjen markattartade apor.^[1] De är kulturföljare och betraktas inom hinduism som heliga djur.^[2]

Utbredning och habitat

Utbredningsområdet sträcker sig från Pakistan åt sydöst över Indien till Sri Lanka samt åt öst längs Himalayas södra delar till Bangladesh. I norra delar av utbredningsområdet når de även Nepal, Kina och Bhutan.^[2] Hulmaner förekommer i olika habitat som halvöknar, gräsmark, tropisk regnskog och bergstrakter upp till 4 000 meter över havet. Dessutom syns de ofta i städer och religiösa tempel.^[3]

Utseende

Dessa primater är jämförelsevis stora och smala djur. Pälsen är på ryggen grå eller något brunaktig och på buken vitaktig, ibland med gul skugga. Ansiktet har en svart eller violett färg och saknar hår. Kring ansiktet finns en krans av vita hår. Håren över ögonbrynen är riktad framåt och bildar en tydlig kant vad som skiljer hulmaner från bladapor. Ungar föds med svartbrun päls.^[3] Hulmaner når en kroppslängd (huvud och bål) mellan 41 och 78 centimeter och därtill kommer en upp till 110 centimeter lång svans. Med en vikt upp till 23 kilogram är de tyngst i tribus Presbytina. Lätta individer kan väga 5,5 kg.^[3]

Levnadssätt

Hulmaner vistas jämförelsevis ofta på marken och rör sig där på fyra extremiteter.^[3] De har bra förmåga att klättra i träd och använder den långa svansen för att hålla balansen. Ibland hoppar de över 3-5 meter från gren till gren på samma höjd eller över 13 meter från trädets topp till växtligheten nära marken.^[3] Individerna är aktiva på dagen, vanligen på morgonen och kvällen.^[3] Liksom andra djur som livnär sig av blad kompenserar de födan låga närvärde med långa vilopauser,^[2] till exempel under dagens hetaste timmar.

Individerna lever i grupper. Den vanligaste sociala formen är ett harem med en hanne samt flera honor med deras ungdjur. Det förekommer även blandade grupper där antalet honor är dubbelt så stor som antalet hannar.^[3] Alfahannen byts ut när en av de underordnade hannarna blir starkare, när flocken delas i flera grupper eller när en hanne från en ungkarlsflock (se nästa avsats) erövrar en flock med honor.^[3]

Den tredje formen är grupper som bara består av hannar. Hannarna tillhör olika åldergrupper och ibland lever de hela livet i gruppen. I dessa grupper finns vanligen en utpräglad hierarki. Gruppen har mellan 13 och 40 medlemmar. Berättelser om grupper med 100 individer syftar troligen på tillfälliga sammanslutningar av olika grupper.

När en ny hanne tar över ett harem dödar den ofta alla ungdjur som diar.^[3] Äldre ungdjur jagas bort. Den nya alfahannen parar sig nu med så många honor som möjlig. Ungarna dödas då honor utan diande ungar snabbare är parningsberedda.^[3]

Haremsgrupper är vanligen fridfulla med varandra. Träffas två grupper med hannar uppstår ibland mindre aggressioner. Varje grupp har ett revir vars storlek är beroende på levnadsområdet och gruppformen. De största reviren kan vara 22 km² stora.^[3] Hulmaner tolererar andra markattartade apor i närheten. 1980 iakttogs en hona som gav di åt en ung rhesusapa.^[2]

Hulmaner kommunicerar med olika läten.^[4] Även pälsvård spelar en betydande roll i deras sociala beteende.^[2]

Föda

Arterna är främst växtätare som huvudsakligen äter blad. Dessutom ingår blommor, frön och frukter i födan. Nära människans boplatser äter de ofta sädesväxter eller odlade grönsaker.^[3] Under regntiden ingår några insekter i födan och under tider med brist på föda äter hulmaner även bark.^[2]

Deras magsäck är delad i fyra sektioner som hjälper de vid nedbrytningen av cellulosa. Dessutom finns nyttiga bakterier i magsäcken. I detta avseende påminner de om idisslare vad som är ett bra exempel för konvergent evolution.

Fortplantning

Honor parar sig i snitt vartannat år och föder vanligen ett enda ungdjur åt gången, tvillingar förekommer sällan. De flesta ungarna föds mellan januari och mars, i Himalaya något senare mellan april och juni. Dräktigheten varar ungefär 200 dagar.^[3]

Nyfödda ungar har en svartbrun päls och klamrar sig fast i honans päls. Är ungdjuret äldre hjälper andra honor från gruppen vid uppfostringen.

Efter tio till tolv månader sluter honan att ge di. Honor blir efter 3 till 4 år könsmogna och hannar först efter 6 till 7 år. Vanligen lämnar hannarna gruppen vid detta tillfälle medan honorna stannar kvar.^[3] Livslängden i naturen går upp till 20 år. Individer i fångenskap blev upp till 25 år gamla.^[3]

Hulmaner och människor

Individ i Jaipur

I indisk mytologi betraktas hulmaner som den kroppsliga versionen av apguden hanuman.^[2] Därför lever särskild många individer i tempelanläggningar. Det är förbjudet att störa dessa djur, även om de härjar bland odlingarna.

Dessa djur som lever långt borta från människor hotas av levnadsområdets förstöring.

Arter

Ursprungligen räknades alla populationer till arten Semnopithecus entellus.^[3] Sedan 2001 skilj mellan sju arter,^[1] men denna indelning är omstridd, svenska namn enligt S. Ulfstrand (1996)^[5].

• Semnopithecus ajax lever i ett mindre område i Kashmir. Den listas av IUCN som akut hotad.
• S. dussumieri förekommer över stora delar av västra Indien.
• S. entellus (Hanumanlangur) är ganska vanlig i östra Indien och Bangladesh.
• S. hector lever i en liten region vid Himalayas fot och listas som missgynnad.
• S. hypoleucos (Malabarlangur) förekommer i sydvästra Indien.
• S. priam finns i södra Indien och på Sri Lanka.
• S. schistaceus lever i södra Himalaya i Nepal, Indien, Bhutan och sydöstra Tibet.

Referenser

Den här artikeln är helt eller delvis baserad på material från tyskspråkiga Wikipedia, 23 februari 2009.

Noter

1. ^ [a b] Wilson & Reeder (2005) Semnopithecus
2. ^ [a b c d e f g] Gron KJ. (2008). Primate Factsheets: Gray langur (Semnopithecus), Taxonomy, Morphology, & Ecology. Läst 14 augusti 2014.
3. ^ [a b c d e f g h i j k l m n o p] Nowak, R. M. (1999) sid. 600-602
4. ^ Hohmann, G. (1989). ”Comparative study of vocal communication in two Asian leaf monkeys, Presbytis johnii and Presbytis entellus”. Folia Primatology 52 (1–2): sid. 27–57. doi:10.1159/000156380.
5. ^ David W. McDonald (en), S. Ulfstrand (sv), red (1996). ”Bladapor”. Bonniers Stora Verk Om Jordens Djur. "Apor". Bonnier Lexikon AB. sid. 102-111. ISBN 91-632-0077-5

Tryckta källor

• Thomas Geissmann: Vergleichende Primatologie. Springer 2003, ISBN 3540436456
• Ronald M. Nowak: Walker's Mammals of the World. Johns Hopkins University Press, 1999 ISBN 0-8018-5789-9
• D. E. Wilson und D. M. Reeder: Mammal Species of the World. Johns Hopkins University Press, 2005. ISBN 0-8018-8221-4

Externa länkar

• Wikimedia Commons har media som rör Hulmaner.
  Bilder & media

• 1 Вигляд
• 2 Стиль життя
• 3 Види
• 4 Посилання
• 5 Джерела

1. ↑ Groves, C. (2005-11-16). У Wilson, D. E., and Reeder, D. M. (eds). Mammal Species of the World (вид. 3rd edition). Johns Hopkins University Press. ISBN 0-8018-8221-4.
2. ↑ Osterholz, Martin;Walter, Lutz and Roos, Christian (2008). Phylogenetic position of the langur genera Semnopithecus and Trachypithecus among Asian colobines, and genus affiliations of their species groups. BMC Evolutionary Biology 8 (1): 58. doi:10.1186/1471-2148-8-58.

Semnopithecus là một chi động vật có vú trong họ Cercopithecidae, bộ Linh trưởng. Chi này được Desmarest miêu tả năm 1822.^[1] Loài điển hình của chi này là Simia entellus Dufresne, 1797.

Các loài

Chi này gồm các loài:

• Semnopithecus ajax
• Semnopithecus dussumieri
• Semnopithecus entellus
• Semnopithecus hector
• Semnopithecus hypoleucos
• Semnopithecus priam
• Semnopithecus schistaceus

Hình ảnh

• 
• A Few Words About Legend of epic (Langur).jpg
• 
• 
• 

Chú thích

Tham khảo

Bài viết liên quan đến Bộ Linh trưởng này vẫn còn sơ khai. Bạn có thể giúp Wikipedia bằng cách mở rộng nội dung để bài được hoàn chỉnh hơn.

• x
• t
• s

Систематика
на Викивидах

Изображения
на Викискладе

Гульманы (лат. Semnopithecus) — род обезьян из семейства мартышковые, включает 7 видов^[1][2].

Длина тела от 40 до 78 см, хвост длиннее тела и может достигать в длину 110 см. Масса тела 23 кг.

Это территориальные животные, населяющие лесистые районы и некоторые населённые пункты полуострова Индостан. Живут в группах. Питаются листьями, плодами, цветками и семенами. Раз в два года самка рождает одного, реже двух детёнышей. Беременность длится 200 дней. Продолжительность жизни в природе 20 лет, в неволе 25 лет.

Виды

• Semnopithecus schistaceus
• Semnopithecus ajax
• Semnopithecus hector
• Гульман (Semnopithecus entellus)
• Малабарский гульман (Semnopithecus hypoleucos)
• Semnopithecus dussumieri
• Semnopithecus priam

Примечания

長尾葉猴屬（學名：Semnopithecus），猴科的一屬，產于印度次大陸，目前認爲包含七個物種：

• 喜山長尾葉猴 Semnopithecus schistaceus
• Semnopithecus ajax
• Semnopithecus hector
• 長尾葉猴 Semnopithecus entellus
• Semnopithecus hypoleucos
• Semnopithecus dussumieri
• Semnopithecus priam

회색랑구르 또는 하누만랑구르는 구세계원숭이에 속하는 회색랑구르속(Semnopithecus) 원숭이의 총칭이다.

회색랑구르는 몸집이 크고, 지상에서 사는 원숭이로 인도 아대륙의 트인 숲 서식지와 도시 지역에서 서식한다. 최근까지는 단일 종 북부평원회색랑구르(Semnopithecus entellus)만이 알려져 왔으나, 현재는 7종이 보고되어 있다.^[1][3] 한 종만이 알려져 있을 때는 또한 하누만랑구르(Entellus Langur, 힌두교의 신 하누만에서 유래)로 불렸다. 스리랑카 현지에서는 완두라(Wandura)로 불린다.

개요

대부분은 회색이며, 얼굴은 검다. 이것을 인도 신화에서는, 원숭이 전사인 하누만이 라마신의 부인을 구하기 위하여 그의 손과 얼굴을 태웠기 때문이라고 그리고 있다. 수컷은 75 cm까지 암컷은 65 cm까지 자란다. 남쪽 부분에 분포하는 랑구르는 북쪽에 분포하는 랑구르보다 작다.

먹이

스리랑카의 회색랑구르

회색랑구르는 나뭇잎과 과일, 식물의 싹 그리고 꽃 등을 먹는다. 이들의 먹이에는 하제(설사를 낫게 하는 약)로 알려진 성분(영국의 병원에서 노르마콜('Normacol')이라고 처방되는 약)이 함유된 스테르쿨리아 우렌스(Sterculia urens) 수지와 함께, 그 자체로 자기-치료 효과가 있는 스트리키니네(신경흥분제의 일종)가 풍부하게 들어 있다.

습성과 생식

하누만랑구르로 알려진 리시케시의 회색랑구르

이들은 나무 위에서 잠을 자지만, 다른 잘 알려진 콜로부스 종들보다 육상에서 더 많은 시간을 보낸다. 주행성 동물이고, 종종 네 발로 걷는다.

이들은 통상 한 마리의 지배적인 수컷을 두고, 중간 크기의 무리에서부터 큰 무리까지 집단을 형성하여 생활한다. 수컷은 한 집단 내에서 오랫동안 지배적인 위치를 차지하지 않으며, 평균적으로 약 18개월 유지된다. 성숙하지 못한 수컷들은 그 집단에서 배제되어, 가끔 짝을 짓지 못한 놈들끼리 무리를 형성한다. 이들 무리는 시간이 지난 후에, 자신들을 쫓아 낸 그 집단을 공격하기 시작하며, 그 집단의 지배권을 차지하기 위해 최고 우두머리에게 도전한다. 만일 그 쫓겨났던 무리에 의한 공격이 성공하면, 그들은 최고 우두머리를 죽일 수 있고, 그들은 일종의 권력 투쟁에 참가하여, 최우선적으로 이전 최고 우두머리의 새끼들을 모두 죽인다.

치탈 사슴 떼와 남아시아에 널리 분포하는 북부평원회색랑구르(S. entellus) 무리 사이의 흥미로운 관계가 관찰된 바 있다. 치탈 사슴들은 랑구르가 좋은 시력과 나무 꼭대기 위에 자리를 잡을 수 있는 능력이 있기 때문에, 맹수가 접근할 때 경고를 하는 식으로 이익을 얻는 게 분명하다. 랑구르 쪽에서 보면, 냄새를 아주 잘 맡는 치탈의 감각 능력을 통해 초기에 맹수에 대한 경고를 보내 도움을 주는 것으로 보이며, 흔히 치탈이 있는 땅에서는 마초를 찾는 랑구르를 볼 수 있다. 또한 치탈은 랑구르가 터미날리아(Terminalia bellerica)와 같은 나무에서 과일을 떨어뜨림으로써 이익을 본다. 벵갈호랑이 나 표범 같은 맹수가 출현하면 서로에 대해 경고 신호를 보낸다.

하위 종

• 네팔회색랑구르 (Semnopithecus schistaceus)
• 카슈미르회색랑구르 (Semnopithecus ajax)
• 타라이회색랑구르 (Semnopithecus hector)
• 북부평원회색랑구르 (Semnopithecus entellus)
• 검은발회색랑구르 (Semnopithecus hypoleucos)
• 남부평원회색랑구르 (Semnopithecus dussumieri)
• 술회색랑구르 (Semnopithecus priam)
• 검은두건랑구르 (Semnopithecus johnii)
• 자주빛얼굴랑구르 (Semnopithecus vetulus)

각주