Buckthorn

Amliles (Isem usnan: Rhamnus) d tawsit n yemɣi seg twacult n rhamnaceae . Carl Von Linné d amdan amezwaru i yuran fell-as deg useggas n 1753.

Tilmas

Rhamnus alaternus - Mliles^[1][2]

Rhamnus alaternus - Mliles

Tiwelhiwin

1. ↑ 'Imɣan n Tensawt - Plantes de Kabylie ' - Saïd Zidat - Editions Innexsys, Luxembourg, Avril 2016 ISBN 978-99959-0-205-6 www.imghantensawt.lu
2. ↑ 'Plantes médicinales de Kabylie' - Mohand Aïd Youssef - Ibis Press -Paris 2006

Gokowc (Rhamnus) jo rod ze swójźby gokowcowych rostlinow (Rhamnaceae).

Rozšyrjenje

Družyny pśedewšym w měrnym regionach na pódpołnocnej połkuli wustupuju, jano někotare w Africe.

Systematika

Eksistěruju rozdźělne rozrědowanja roda Rhamnus, psowicy (Frangula) se cesto ako swójski rod wobglědaju. Wětšyna awtorow źěli rod do dweju pódrodowu Eurhamnus a Frangula, kótarejž se dalej do sekcijow rozrěduju. Slědujuce rozdźělenje slědujo systemoju pó Suessenguth:^[2]

• Pódrod Frangula Miller, S.F. Gray

Kwiśonki su pěślicbne a dwójorodnikojske, semjenja njebrozdźone. Kotyledony su tłuste, pupki njamaju žedne pupkowe spjerchliny. Łopjena a gałuzy su měnjate. Głowny rozšyrjeński teritorij jo w pacifiskej pódpołnocnej Americe, źož na pś. Purgier-Faulbaum (Rhamnus purshiana) wustupujo, mimo togo w Africe, pódzajtšnej Aziji, srjejźnej a pódpołdnjowej Americe.

Ceste europske družyny su na pś.

• Psowic (Rhamnus frangula)
• Rhamnus rupestris

• Pódrod Eurhamnus Dippel

Kwiśonki su pśecej dieciske a semjenja dłymoko brozdźone. Klěwanje se stanjo epigeiski, klěwańske łopjeńka su śańke a łopjena su měnjate abo pśeśiwo stojece. Pupkowe spjerchliny eksistěruju. Śěžej rozšyrjenja jo pódzajtšna Azija.

Ceste europske družyny su na pś.

• Wótšolistowy gokowc abo pśecej zeleny gokowc (Rhamnus alaternus L.)
• Alpski gokowc (Rhamnus alpina L.): Njama kałače, njaso styrilicbne kwiśonki a wustupujo w pódpołdnjowoeuropskich górach
• Balearski gokowc (Rhamnus ludovici-salvatoris Chodat, Syn.: Rhamnus belearicus (DC.) Willk.): Wustupujo na Mallorca
• Pšawy gokowc (Rhamnus cathartica L.): Rowny kerk z wjelikimi, wótergi meškowje kósmatymi łopjenjami a měsnymi płodami
• Rhamnus fallax Boiss.: Wustupujo wót Kärnten až Grichiskeje, njama śernje
• Rhamnus lycioides L.
• Rhamnus myrtifolia Willk.: Družyna ze Špańskeje
• Mały gokowc (Rhamnus pumila Turra): Małołopjenowy kerčk pódpołdnjowo- a srjejźoeuropskich górow
• Rhamnus tinctoria L.: Družyna ze šyrokimi łopjenami a śernjami, wustupujo w juhowuchodno-europskich górach, pśi comž sušene jagody se góźe k barwjenju („Gelbbeeren“)
• Skalny gokowc (Rhamnus saxatilis Jacq.): gusto roznogaśowana a śernjojta družyna z wjelgin małkimi łopjenami, kótaraž wustupujo pśedewšym w górach srjejźneje a pódpołdnjoweje Europy

Dalšne družyny

• Afrikański psowic (Rhamnus prinoides L'Hér.)

Nožki

1. ↑ W internetowem słowniku: Kreuzdorn
2. ↑ K. Suessenguth: Rhamnaceae. W: A. Engler, K. Prantl (Wud.): Die natürlichen Pflanzenfamilien. 2. nakład. Bd. 20d, Duncker und Humblot, Berlin 1953 (citěrowany pó Schütt et al.: Enzyklopädie der Sträucher, S. 239).

Ramno esas arboreto di qua la beri (preske omnakaze: nigra) esas purgiva, e di qua la kortico donas kolorizivo flava. (L. rhamnus).

Rhamnus cathartica

Rhamnus cathartica

Szatlach (Rhamnus L.) – to je szlach roscënów z rodzëznë szatlachòwatëch. Na Kaszëbach rosce szatlach.

Lëteratura

Bernard Zëchta. Słownik gwar kaszubskich na tle kultury ludowej, Ossolineum, Wrocław - Warszawa - Kraków - Gdańsk 1972, tom V, s. 227

Бүре муйылы - (Rhamnus), эт муйылы һымаҡтар ғаиләһенә ҡараған үҫемлек заты.

Ботаник ҡылыҡһырлама

Күп тармаҡлы ҡыуаҡ йәки 2—5 м бейеклектәге ағас, ике өйлө үҫемлек. Ботағы сәнскеле. Япрағы ябай, эллипс формаһынан алып түңәрәккә тиклем, сите ваҡ киртләсле-бысҡы тешле, ҡараһыу йәшел төҫтә, ҡапма-ҡаршы теҙелешле, емешле ботаҡтарҙа шәлкемгә йыйылғандар. Сәскәһе һарғылт йәшел, 4 ағзалы, ваҡ, япраҡ шәлкеме ҡуйынында урынлашҡан. Май—июндә сәскә ата. Емеше ҡара төҫтә, һутлы, төшлө (ғәҙәттә 3—4 төшлө), август — сентябрь өлгөрә.

Таралышы

Яҡынса 150 төрө билдәле, ике ярымшарҙың да уртаса, субтропик һәм тропик бүлкәттәрендә таралған. Башҡортостанда эскитәргес бүре муйылы үҫә. Һыубаҫар туғайҙа, киң япраҡлы урман ситендә, уба битләүҙәрендә үҫә; республиканың бөтә территорияһында таралған.

Файҙаланылыуы

Дарыу үҫемлеге, медицинала емеше ҡулланыла. Баллы, декоратив үҫемлек. Ҡайыры, үҙағасы һәм емеше төрлө төҫтәге буяуҙар алыу өсөн ҡулланыла ала.

Иҫкәртмәләр

Әҙәбиәт

• Флора СССР. В 30-ти томах / Начато при руководстве и под главной редакцией акад. В. Л. Комарова; Редакторы тома Б. К. Шишкин и Е. Г. Бобров — М.—Л.: Издательство Академии Наук СССР, 1949. — Т. XIV. — Б. 641—674. — 790 б. — 4000 экз.
• Medan D., Schirarend C. The Families and Genera of Vascular Plants — Springer, 2004. — Vol. VI. — P. 332. — 489 p. — ISBN 3-540-06512-1.
• Bolmgren K. & Oxelman B. (2004). «Generic limits in Rhamnus L. s.l. (Rhamnaceae) inferred from nuclear and chloroplast DNA sequence phylogenies». Taxon 53: 383—390.

Һылтанмалар

• Бүре муйылы - Башҡорт энциклопедияһы (Тикшерелгән 10 июль 2017)