dcsimg

Ciemiężyk ( Polish )

provided by wikipedia POL
Commons Multimedia w Wikimedia Commons

Ciemiężyk (Vincetoxicum Wolf.) – rodzaj roślin należący do rodziny toinowatych. Obejmuje w zależności od ujęcia od kilkunastu[3][4] (Vincetoxicum sensu stricto) do około 70 gatunków[5]. W węższym ujęciu są to gatunki występujące w Europie (gdzie jest ich 11) i południowo-zachodniej Azji[4] (w Turcji jest ich 8[4], w Pakistanie – 6[3]). Trzy gatunki europejskie są inwazyjne w Ameryce Północnej (V. nigrum, V. rossicum i V. hirundinaria)[6]. W Polsce rośnie jeden gatunek – ciemiężyk białokwiatowy (V. hirundinaria)[7]. W szerszym ujęciu są to rośliny rozprzestrzenione na rozległych obszarach Starego Świata[8].

Morfologia

 src=
Kwiatostan Vincetoxicum rossicum
 src=
Torebka z nasionami Vincetoxicum nigrum
Pokrój
Byliny o wyprostowanych pędach osiągających do 1,5 m wysokości, czasem pnące lub drewniejące u nasady[4].
Liście
Pojedyncze, naprzeciwlegle, dolne zwykle jajowate, górne węższe[4].
Kwiaty
Skupione w luźne główki w kątach liści, obupłciowe, pięciokrotne. Działki kielicha drobne, zrosłe tylko u nasady, rozpostarte. Płatki korony rozpostarte, w pąku skręcone, barwy od białej, poprzez żółtą, zielonkawą do ciemnoczerwonej. Pręcików jest 5.
Owoce
Wygięte, wydłużone torebki zawierające nasiona formujące się w dwóch rzędach. Nasiona są wiatrosiewne – wyposażone są w aparat lotny[4].

Systematyka

Synonimy[9]

Alexitoxicon St.-Lag., Antitoxicum Pobed., Pycnostelma Bunge ex Decne.

Rodzaj z rodziny toinowatych (Apocynaceae), w obrębie której klasyfikowany jest do podrodziny Asclepiadoideae, plemienia Asclepiadeae i podplemienia Tylophorinae[9]. Do rodzajów klasyfikowanych tradycyjnie do tego samego podplemienia należą: Biondia, Blyttia, Diplostigma, Goydera, Pentatropis, Pleurostelma, Rhyncharrhena i Tylophora. Badania molekularne wykazały, że z wyjątkiem Pentatropis, wszystkie wyżej wymienione rodzaje są w istocie zagnieżdżone w obrębie Vincetoxicum, co w efekcie skutkuje znacznie szerszym ujęciem systematycznym. Rodzaj w szerszym ujęciu wyewoluował w tropikalnej Afryce przed ok. 18 milionami lat. Dwie niespokrewnione linie rozwojowe roślin o pędach wyprostowanych i zasięgach obejmujących strefę umiarkowaną zaliczano tradycyjnie do rodzaju Tylophora. Z takich roślin w Azji Środkowej wyewoluowała linia Vincetoxicum sensu stricto przed około 4,5 milionami lat. Rośliny te rozprzestrzeniały się z Azji w kierunku Europy, głównie wzdłuż obszarów górskich[8][10][11].

Wykaz gatunków[5][12][13]

Przypisy

  1. P.F. Stevens: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001–. [dostęp 2010-03-24].
  2. a b Vincetoxicum. W: Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2018-07-27].
  3. a b S.I. Ali: Vincetoxicum N.M. von Wolf. W: Flora of Pakistan [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2018-07-27].
  4. a b c d e f Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 213. ISBN 0-333-74890-5.
  5. a b Vincetoxicum. W: The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2018-07-27].
  6. Scott E. Sheeley, Dudley J. Raynal. The Distribution and Status of Species of Vincetoxicum in Eastern North America. „Bulletin of the Torrey Botanical Club”. 123, 2, s. 148-156, 1996.
  7. Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Vascular Plants of Poland - A Checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 1995. ISBN 83-85444-38-6.
  8. a b Liede-Schumann, Sigrid; Kong, Hanghui; Meve, Ulrich; Thiv, Mike. Vincetoxicum and Tylophora (Apocynaceae: Asclepiadoideae: Asclepiadeae)—two sides of the same medal: Independent shifts from tropical to temperate habitats. „Taxon”. 61, 4, s. 803-825, 2012.
  9. a b Genus: Vincetoxicum Wolf. W: Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. [dostęp 2018-07-27].
  10. Tadashi Yamashiro, Tatsuya Fukuda, Jun Yokoyama, Masayuki Maki. Molecular phylogeny of Vincetoxicum (Apocynaceae-Asclepiadoideae) based on the nucleotide sequences of cpDNA and nrDNA. „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 31, 2, s. 689-700, 2004. DOI: 10.1016/j.ympev.2003.08.016.
  11. Sigrid Liede-Schumann, Rizwana Khanum, Abdul Sama Mumtaz, Iulian Ghergheld, Amirhossein Pahlevani. Going west – A subtropical lineage (Vincetoxicum, Apocynaceae: Asclepiadoideae) expanding into Europe. „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 94A, s. 436-446, 2016.
  12. Nazwy polskie według: Ludmiła (red.) Karpowiczowa: Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973.
  13. Nazwy polskie według: Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych łacińsko-polski. Kraków: Officina Botanica, 2008, s. 195. ISBN 978-83-925110-5-2.
license
cc-by-sa-3.0
copyright
Autorzy i redaktorzy Wikipedii
original
visit source
partner site
wikipedia POL

Ciemiężyk: Brief Summary ( Polish )

provided by wikipedia POL

Ciemiężyk (Vincetoxicum Wolf.) – rodzaj roślin należący do rodziny toinowatych. Obejmuje w zależności od ujęcia od kilkunastu (Vincetoxicum sensu stricto) do około 70 gatunków. W węższym ujęciu są to gatunki występujące w Europie (gdzie jest ich 11) i południowo-zachodniej Azji (w Turcji jest ich 8, w Pakistanie – 6). Trzy gatunki europejskie są inwazyjne w Ameryce Północnej (V. nigrum, V. rossicum i V. hirundinaria). W Polsce rośnie jeden gatunek – ciemiężyk białokwiatowy (V. hirundinaria). W szerszym ujęciu są to rośliny rozprzestrzenione na rozległych obszarach Starego Świata.

license
cc-by-sa-3.0
copyright
Autorzy i redaktorzy Wikipedii
original
visit source
partner site
wikipedia POL