River Snails

De Viviparidae zijn een familie van zoetwaterkieuwslakken die met ruim 60 soorten over de hele wereld, met uitzondering van Zuid-Amerika, voorkomen. Viviparidae zijn ovovivipaar: het moederdier houdt de eieren bij zich tot de jonge dieren uit het ei komen.

Typegenus

Viviparus Montfort, 1810 is het typegenus van deze familie.

Schelpkenmerken

De schelp is meestal conisch van vorm, hoger dan breed en regelmatig gewonden. De windingen zijn doorgaans bol, soms met kielen die glad maar ook geknobbeld kunnen zijn. Bij veel soorten is de kiel op de periferie geprononceerd. Vaak is de mondopening ovaal tot vrijwel rond. De mondrand is scherp, niet verdikt en niet omgeslagen. De schelp heeft een navel die echter geheel bedekt kan zijn.

In hoogte variëren de meeste soorten tussen ongeveer 1 en 6 cm.

Hoewel de dieren van gescheiden geslacht zijn (zie onder) is nog niet aangetoond dat dit zich uit in geslachtelijke dimorfie van de schelp zoals van andere slakkensoorten (bijvoorbeeld Lithoglyphus naticoides) bekend is.

Moerasslakken hebben een (meestal dun) hoornachtig operculum dat concentrisch is opgebouwd.

Voortplanting

De dieren zijn van gescheiden geslacht. Zoals de Latijnse naam aangeeft, zijn deze dieren levendbarend. Er is echter geen sprake van echt levendbarend maar van zgn eierlevendbarend (ovovivipaar).

Habitat en levenswijze

De meeste soorten leven in zoet zuurstofrijk water, er zijn er ook die zwak brak water verdragen.

Geologische historie

Voorouders van de moerasslakken komen met zekerheid sinds het Juratijdperk voor, de modernere soorten zijn zich sinds het Krijttijdperk beginnen te ontwikkelen.

Voorkomen

Wereldwijd verspreid met uitzondering van Zuid-Amerika.

Voorkomen in Noordwest-Europa

In Noordwest-Europa komen twee levende soorten voor: de Spitse moerasslak (Viviparus contectus) en de Stompe moerasslak (Viviparus viviparus). Daarnaast zijn van deze regio uit het Cenozoïcum (vooral uit het Kwartair) enkele fossiele soorten bekend.

Taxonomie

De familie kent de volgende indeling:^[2][3]

• Onderfamilie Viviparinae Gray, 1847
  • Geslacht Angulyagra Rao, 1931^[4]
    • Angulyagra microchaetophora (Annandale)^[4]
    • Angulyagra oxytropis (Benson)^[4]
  • Geslacht Taia Annandale, 1918^[4]
    • Taia crassicallosa Annandale & Rao^[4]
  • Geslacht Viviparus Montfort, 1810 - typegeslacht
    • Viviparus acerosus (Bourguignat, 1862)^[5]
    • Viviparus ater (De Cristofori & Jan, 1832)^[6]
    • Viviparus contectus (Spitse moerasslak) (Millet, 1813)
    • Viviparus diluvianus † (Kunth, 1865)
    • Viviparus georgianus (Lea, 1834)^[7]
    • Viviparus glacialis (Wood, 1872)
    • Viviparus mamillatus (Kuster, 1852)^[8]
    • Viviparus teschi † (T. Meijer, 1990)
    • Viviparus viviparus (Stompe moerasslak) (Linnaeus, 1758)
  • Geslacht Tulotoma Haldeman, 1840 (1 soort))
    • Tulotoma magnifica (Conrad, 1834)^[9]
• Onderfamilie Bellamyinae Rohrbach, 1937
  • Geslacht Apameaus Sivan, Heller & van Damme, 2006^[10] Dit Pliocene-Pleistocene geslacht bevat slechts één soort
    • Apameaus apameae Sivan, Heller & van Damme, 2006
  • Geslacht Bellamya Jousseame, 1886 - typegeslacht van de onderfamilie
    • Bellamya bengalensis (Lamarck, 1822)^[4]
    • Bellamya crassispiralis (Annandale)^[4]
    • Bellamya crassa (Benson)^[4]
    • Bellamya dissimilis (Mueller)^[4]
    • Bellamya hilmandensis (Kobelt, 1909)^[11]
    • Bellamya micron (Annandale)^[4]
  • Geslacht Cipangopaludina Hannibal, 1912^[4]
    • Cipangopaludina chinensis
    • Cipangopaludina japonica
    • Cipangopaludina lecythis (Benson)^[4]
• Onderfamilie Lioplacinae Gill, 1863
  • Geslacht Lioplax Troschel, 1856
    • Lioplax cyclostomaformis
    • Lioplax pilsbryi
    • Lioplax subcarinata
    • Lioplax sulculosa
    • Lioplax talquinensis
  • Geslacht Campeloma Rafinesque, 1819
    • Campeloma brevispirum F. C. Baker, 1928
    • Campeloma crassulum Rafinesque, 1819
    • Campeloma decampi (W. G. Binney, 1865)
    • Campeloma decisum (Say, 1817)
    • Campeloma exile (Anthony, 1860)
    • Campeloma floridense Call, 1886
    • Campeloma geniculum (Conrad, 1834)
    • Campeloma gibbum (Currier, 1867)
    • Campeloma leptum Mattox, 1940
    • Campeloma lewisi Walker, 1915
    • Campeloma limum (Anthony, 1860)
    • Campeloma milesi (I. Lea, 1863)
    • Campeloma parthenum Vail, 1979
    • Campeloma regulare (I. Lea, 1841)
    • Campeloma rufum (Haldeman, 1841)
    • Campeloma subsolidum Anthony
    • Campeloma tannum Mattox, 1940
• Onderfamilie niet bekend
  • Geslacht Albianopalin † Hamilton-Bruce, Smith & Gowlett-Holmes, 2002^[12]
  • Geslacht Anulotaia Brandt, 1968
  • Geslacht Centrapala Cotton, 1935^[13]
  • Geslacht Filopaludina Habe, 1964
  • Geslacht Heterogen Annandale, 1921 - met één soort
    • Heterogen longispira (E. A. Smith, 1886)
  • Geslacht Idiopoma Pilsbry, 1901
  • Geslacht Larina Adams, 1851^[13]
  • Geslacht Margarya Nevill, 1877
  • Geslacht Mekongia Crosse & Fischer, 1876
  • Geslacht Neothauma E. A. Smith, 1880 - met één soort
    • Neothauma tanganyicense E. A. Smith, 1880^[14]
  • Geslacht Notopala Cotton, 1935^[15]
  • Geslacht Rivularia Huede, 1890
  • Geslacht Siamopaludina Brandt, 1968
  • Geslacht Sinotaia Haas, 1939
  • Geslacht Trochotaia Brandt, 1974

Indeling in onderfamilies volgens WoRMS

• Bellamyinae Rohrbach, 1937
• Lioplacinae Gill, 1863
• Viviparinae Gray, 1847

Afbeeldingen

• Viviparus viviparus, in aquarium

• Viviparus viviparus
  met operculum
  Orne bij Caen (Frankrijk).

• Viviparus glacialis
  Boring Rosmalen, Nederland; Ouderdom: Laat Tiglien

• Angulyagra (Acanthotropis) partelloi
  met operculum
  Lake Lanao, Mindanao, Filipijnen.

• Heterogen longispira
  met operculum
  Biwa Meer, Japan.

Zie ook

• Lijst van Mollusca

Externe links

• (en) Taxonomische informatie over Viviparidae bij Fauna Europaea.
• (en) NCBI Taxonomy Browser: Viviparidae
• (en) Systema naturae 2000 (classification) - Taxon: Viviparidae
• (en) ITIS: Viviparidae

Bronnen, noten en/of referenties

• Gittenberger, E., Janssen, A.W., Kuijper, W.J., Kuiper, J.G.J., Meijer, T., van der Velde, G. & de Vries, J.N., 2004. De Nederlandse zoetwatermollusken. Recente en fossiele weekdieren uit zoet en brak water. Nederlandse Fauna 2. Nationaal Natuurhistorisch Museum Naturalis, KNNV Uitgeverij & EIS-Nederland, Leiden, 291 pp. (2nd ed.). ISBN 90-5011-201-3
• (fr) Fischer, P.H., 1880-1887. Manuel de Conchyliologie et de Paléontologie conchyliologique ou histoire naturelle des Mollusques vivants et fossiles suivi d'un appendice sur les Brachiopodes par D. Oehlert. – XXIV + 1369 pp.
• (de) Gloër, P., 2002. Die Süßwassergastropoden Nord- und Mitteleuropas - Bestimmungsschlüssel, Lebensweise, Verbreitung. In: F. Dahl (ed.), Die Tierwelt Deutschlands, 73: 327 pp. (2nd rev. ed.); ISBN 3-923376-02-2.
• (en) Prashad, B., 1928. Recent and fossil Viviparidae. A study in distribution, evolution and palaeogeography. Memoirs of the Indian Museum 8 (4): 153-252.
• (en) Thiele, J., 1929-1935. Handbuch der Systematischen Weichtierkunde. Jena, (1), 1-376, 1929; (2), 377-778, 1931; 779-1022, 1934; 1023-1134, 1935.
• (en) Vaught, K.C., 1989. A classification of living mollusca. American Malacologists Inc., Melbourne USA, ISBN 0-915826-22-4, 195 pp.
• (de) Wenz, W., 1923-1930. Gastropoda extramarina tertiaria. Fossilium Catalogus I. (4 vols.), 3387 pp.
• (de) Wenz, W., 1961. Gastropoda, 1, Allgemeiner Teil und Prosobranchia. In: Handbuch der Paläozoologie, 6(1) 1-948 (herdruk).