Multimedia w Wikimedia Commons Desman ukraiński[6], wychuchol ukraiński[7], desman[7], chochoł piżmowy[7][8] (Desmana moschata) – gatunek małego ziemnowodnego ssaka z rodziny kretowatych, jedyny przedstawiciel monotypowego rodzaju desman[6] (Desmana)[2], występujący w Rosji, Kazachstanie i na Ukrainie[5]. Zamieszkuje dorzecza Wołgi, Donu, Oki i rzeki Ural[7], a niewielka populacja także brzegi rzeki Desna, ukraińskiego dopływu Dniepru. Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody uznaje go za gatunek zagrożony wyginięciem[5].
Po raz pierwszy wychuchol ukraiński został opisany przez francuskiego botanika Charlesa de L’Écluse w 1605 roku w pracy „Exoticorum libri decem”[9]. Autor uznał wówczas zwierzę za gryzonia i nadał mu nazwę Mus aquaticus exotica[4]. Nazwa „desman” wspomniana została po raz pierwszy przez Louisa Daubentona w „L’Histoire Naturelle, générale et particulière, avec la description du Cabinet du Roi” (pod redakcją Georgesa-Louisa Leclerc)[10], który wskazywał, że futra zwierząt (określanych także jako Mus aquaticus) były chętnie kupowane przez ówczesnych kuśnierzy. W 1673 Charleston lokował wychuchola w rzędzie ssaków owadożernych i używał nazwy Sorex moscovites. Karol Linneusz w 10. edycji Systema Naturae w 1758 roku zaliczył jednak gatunek do bobrów i nadał nazwę Castor moschatus[11]. Jako miejsce typowe autor wskazał wodnisty teren w Rosji[11][a]. Dopiero w 1777 Johann Anton Güldenstädt sporządził obszerny opis gatunku, zaproponował nazwę Desmana dla nowego rodzaju zwierząt, w którym ulokował wychuchola[12][4].
W polskiej literaturze zoologicznej gatunek Desmana moschata był oznaczany nazwą „wychuchol ukraiński”[7]. W wydanej w 2015 roku przez Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk publikacji „Polskie nazewnictwo ssaków świata” gatunkowi nadano nazwę „desman ukraiński”, rezerwując nazwę „wychuchol” dla rodzaju Galemys[6].
Masywny tułów wychuchola wraz z głową osiąga długość do 25 cm, a ogon do 20 cm. Ciało pokrywa gęsta sierść, która nie namaka w wodzie. Z wierzchu jest wybarwiona na kolor brunatnobury, a od spodu jasnosrebrzysty. Ogon desmana pokryty jest łuskami. Krótkie kończyny zakończone są palcami połączonymi błoną pływną. Małżowiny uszne zwierzęcia są zredukowane, a nos składa się z połączonych ze sobą rurek z chrząstki i przypomina krótką trąbę. Górne siekacze są silnie rozwinięte i służą zwierzęciu do kruszenia skorup mięczaków, które obok pijawek, owadów i roślin stanowią jego główny składnik pożywienia[7].
Wychuchol ukraiński występuje w Rosji, Kazachstanie i na Ukrainie, a izolowane populacje na Białorusi wymarły. Obecnie zakres występowania jest bardzo rozdrobniony[5]. Zamieszkuje między innymi dorzecza Wołgi, Donu, Oki i rzeki Ural[7]. Wychuchole zniknęły z terenu Ukrainy pod koniec XIX wieku, w 1950 odnaleziono tam jednak populację, która przetrwała. W 1990 stwierdzono obecność tych zwierząt w rzece Desnie, ukraińskim dopływie Dniepru[5].
Wychuchol kopie nory głównie wzdłuż starorzecza, ale także na brzegach rzek o wolnym nurcie i jezior o głębokości 1-2 m. Na siedlisko wybiera zbiorniki o porośniętej roślinnością wodno-bagienną, w których licznie występują bezkręgowce[5]. Wychuchol lokuje wejście do swoich nor pod wodą. Czasami zajmuje także nory opuszczone przez karczownika ziemnowodnego[7].
Jest gatunkiem wszystkożernym[5]. Żeruje w wodzie[7]. Naukowcy odnotowali ponad 72 gatunki bezkręgowców oraz 30 gatunków roślin, które wchodzą w skład diety wychuchola. D. moschata zjada także ryby i płazy[5].
W trzeciorzędzie i plejstocenie przodkowie wychuchola ukraińskiego zasiedlali tereny Europy, a w przejściowym okresie także i Ameryki Północnej[7]. Skamieniałe ślady gatunku datowane na czwartorzęd odkryto w Niemczech, Rumunii i w Wielkiej Brytanii[3]. Kopalne ślady występowania gatunku odnajdywane są także na terenie Polski[7].
Desman ukraiński, wychuchol ukraiński, desman, chochoł piżmowy (Desmana moschata) – gatunek małego ziemnowodnego ssaka z rodziny kretowatych, jedyny przedstawiciel monotypowego rodzaju desman (Desmana), występujący w Rosji, Kazachstanie i na Ukrainie. Zamieszkuje dorzecza Wołgi, Donu, Oki i rzeki Ural, a niewielka populacja także brzegi rzeki Desna, ukraińskiego dopływu Dniepru. Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody uznaje go za gatunek zagrożony wyginięciem.
