dcsimg

Sandersonia pomarańczowa ( Polish )

provided by wikipedia POL
 src=
Kompozycja z kwiatami sandersonii pomarańczowej

Sandersonia pomarańczowa (Sandersonia aurantiaca Hook.) – gatunek ziemnopączkowych lub błotnopączkowych roślin zielnych z monotypowego rodzaju sandersonia z rodziny zimowitowatych, występujący we wschodniej Republice Południowej Afryki i Suazi[2], gdzie zasiedla wilgotne łąki na wysokości 600–2000 m n.p.m.[3]. Rośliny zawierają od 0,8 do 1,1% kolchicyny w suchej masie[4].

Nazwa naukowa rodzaju została nadana na cześć Johna Sandersona, żyjącego w XIX wieku honorowego sekretarza Horticultural Society of Natal[5].

Morfologia

Pokrój
Roślina zielna o wysokości do 75 cm[6].
Łodyga
Krucha[6] bulwa pędowa w kształcie litery V[3], okryta tuniką[7]. Pęd naziemny nierozgałęziony, wzniesiony[7] do pnącego, wiotki[6].
Liście
Liście siedzące, lancetowate, przeważnie z wierzchołkowym wąsem czepnym[7], szmaragdowe[6].
Kwiaty
Kwiaty zwisające, wyrastające na szypułkach z pachwin liści. Okwiat dzbankowato-dzwonkowaty[7] (w kształcie chińskich lampionów lub czapki kucharza[6]). Listki okwiatu pomarańczowe, zrośnięte, wierzchołkowo zwinięte na zewnątrz[7], osiągające długość 3,5 cm[6]. Szyjka słupka wierzchołkowo rozwidlona na 3 wygięte końcówki[7].
Owoce
Jajowato-podługowate torebki. Nasiona kuliste, brodawkowate[7]

Systematyka i zmienność

Według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016) gatunek należy do monotypowego rodzaju sandersonia (Sandersonia), zaliczanego do rodziny zimowitowatych (Colchicaceae), która należy do rzędu liliowców (Liliales)[1].

Typ nomenklatoryczny nie został wskazany[8].

Gatunek tworzy mieszańce z przedstawicielami rodzaju glorioza, np. Gloriosa modesta[9] i glorioza wspaniała[10].

Zastosowanie

Rośliny lecznicze

Rdzenna ludność Afryki stosuje tę roślinę u kobiet w ciąży do regulacji płci potomstwa[4].

Rośliny ozdobne

Sandersonia pomarańczowa, z uwagi na efektowne kwiaty, jest uprawiana jako roślina ogrodowa[6] oraz na kwiat cięty. Kwiaty sandersonii są bardzo cenione w bukieciarstwie[3]. Największym producentem sandersonii jest Nowa Zelandia, gdzie uprawia się ją na eksport w postaci materiału sadzeniowego (bulw) i kwiatów ciętych. Największymi importerami tych roślin są Holandia, Wielka Brytania, Kanada, Stany Zjednoczone, Hongkong, Singapur i Japonia. W roku 2003 w Holandii sprzedano około 1 miliona kwiatów ciętych o wartości niemal pół miliona Euro. W Nowej Zelandii w ostatnich latach wyhodowano dwa kultywary tego gatunku: 'Phoe­nix' (o pomarańczowych kwiatach) i 'Golden Lights' (o kwiatach złotożółtych)[3].

Uprawa

Bulwy należy wysadzać wiosną na głębokości 10 cm, w odstępie 15 cm[11]. Przed sadzeniem każdą V-kształtną bulwę należy podzielić na dwie, możliwie równe części[3]. Rośliny wymagają podłoża lekkiego, przepuszczalnego, wzboga­conego w materię organiczną, o pH 5,5–6,5. Sandersonia preferuje stanowiska słoneczne; w dni upalne należy jednak chronić ją przed przegrzaniem, które powoduje wiotczenie pędów i zasychanie pąków. Rośliny należy systematyczne podlewać, nie dopuszczając do przesychania podłoża. Od trzeciego tygodnia wzrostu do zakwitnięcia zaleca się podawanie co 7 dni siarczanu amonu i nawozu wieloskładnikowego w stężeniu 0,1–0,2%[3]. Sandersonia pomarańczowa nie jest mrozoodporna (strefy mrozoodporności 8–11[6]). W Polsce bulwy należy wykopać z gruntu i zimować w piasku lub torfie, w temperaturze 10–12 °C. W przypadku uprawy doniczkowej po przekwitnięciu należy stopniowo zaprzestać podlewania i bez wykopywania bulw przechować pojemnik w suchym miejscu, w tej samej temperaturze[12].

Przypisy

  1. a b Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001–. [dostęp 2017-10-20].
  2. Rafael Govaerts: World Checklist of Selected Plant Families (ang.). The Board of Trustees of the Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2011-04-03].
  3. a b c d e f Joanna Krause. Sandersonia egzotyczny przebój. „Hasło ogrodnicze”. 7, 2004 (pol.).
  4. a b Yashpal Singh Bajaj: Biotechnology in agriculture and forestry. T. 9: Medicinal and Aromatic Plants. Springer, 1996, s. 232. ISBN 978-3-540-60597-3. (ang.)
  5. D. Gledhill: The names of plants. Cambridge ; New York: Cambridge University Press, 2008, s. 339. ISBN 978-0-521-86645-3.
  6. a b c d e f g h Praca zbiorowa: Botanica. Koenemann, 2005, s. 818. ISBN 3-8331-1916-0. (pol.)
  7. a b c d e f g B. Nordenstam: Colchicaceae. W: Klaus Kubitzki (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. T. 3: Flowering Plants. Monocotyledons. Lilianae (except Orchidaceae). Berlin Heidelberg: Springer-Verlag, 1998, s. 183. ISBN 3-540-64060-6. (ang.)
  8. Tropicos. Missouri Botanical Garden. [dostęp 2011-04-03].
  9. E.R. Morgan (et al.). Wide crosses in the Colchicaceae: Sandersonia aurantiaca (Hook.) × Littonia modesta (Hook.). „Euphytica”. 121 (3). s. 343-348. DOI: 10.1023/A:1012034015686 (ang.).
  10. Junji Amano (et al.). Morphological characterization of three intergeneric hybrids among Gloriosa superba „Lutea”, Littonia modesta, and Sandersonia aurantiaca (Colchicaceae). „Horticultural Science”. 43 (1), s. 115-118, 2008 (ang.).
  11. Margaret HanksM.H. Urquhart Margaret HanksM.H., PaulP. Urquhart PaulP., Growing Bulbs, Murdoch Books, 2004, s. 232, ISBN 978-1-74045-520-6 (pol.).
  12. Frances Tenenbaum: Taylor's encyclopedia of garden plants. Houghton Mifflin Harcourt, 2003, s. 354. ISBN 978-0-618-22644-3. (ang.)
license
cc-by-sa-3.0
copyright
Autorzy i redaktorzy Wikipedii
original
visit source
partner site
wikipedia POL

Sandersonia pomarańczowa: Brief Summary ( Polish )

provided by wikipedia POL
 src= Kompozycja z kwiatami sandersonii pomarańczowej

Sandersonia pomarańczowa (Sandersonia aurantiaca Hook.) – gatunek ziemnopączkowych lub błotnopączkowych roślin zielnych z monotypowego rodzaju sandersonia z rodziny zimowitowatych, występujący we wschodniej Republice Południowej Afryki i Suazi, gdzie zasiedla wilgotne łąki na wysokości 600–2000 m n.p.m.. Rośliny zawierają od 0,8 do 1,1% kolchicyny w suchej masie.

Nazwa naukowa rodzaju została nadana na cześć Johna Sandersona, żyjącego w XIX wieku honorowego sekretarza Horticultural Society of Natal.

license
cc-by-sa-3.0
copyright
Autorzy i redaktorzy Wikipedii
original
visit source
partner site
wikipedia POL