Multimedia w Wikimedia Commons Ciemieńcowate[1] (Dictynidae) – rodzina pająków z podrzędu Opisthothelae i infrarzędu Araneomorphae. Kosmopolityczna, ale bardziej zróżnicowana gatunkowo w strefie umiarkowanej. Dotychczas opisano 496 gatunków współczesnych[2] i 50 wymarłych. W zapisie kopalnym znana od paleogenu[3].
Niewielkie pająki o ciele długości poniżej 5 mm (wyjątkiem jest osiągający do 15 mm topik[1], zaliczony tu w 2017[4]), ubarwionym w odcieniach zieleni, brązu lub szarości. Karapaks ich cechuje się stosunkowo wysokim regionem głowowym i zredukowanymi jamkami. Występuje ośmioro oczu ułożonych w dwóch rzędach (sześciooki[5] rodzaj Cicurinia przeniesiono do Hahniidae[4]), z których wszystkie lub tylko te przednio-środkowej pary są ciemne. Szczękoczułki są ustawione pionowo[5], u samców części rodzajów wklęśnięte na powierzchniach środkowych[5][6][4]. Endyty są zbieżne. Kształt sternum jest trójkątny. Opistosoma (odwłok) jest prawie owalna lub owalna, nieco nachodząca na prosomę, zwykle jasna z ciemniejszym wzorem[5], ale wzór ów może być niewyraźny lub całkiem zanikły[6]. Występuje sześć kądziołków przędnych, z których te przedniej i tylnej pary są dwuczłonowe, o krótkich członach odsiebnych. Siteczko przędne może być jednodzielne, dwudzielne lub zupełnie nieobecne. Grzebień przędny, jeśli występuje, jest jednokrotnie piłkowany. Odnóża kroczne są umiarkowanej długości[5], zwieńczone trzema pazurkami[5][6][4]. Układ oddechowy ma dwie płucotchawki, szerokie i umieszczone blisko kądziołków przetchlinki[5] oraz rozgałęzione tchawki środkowe[4].
Budowa aparatu kopulacyjnego na nogogłaszczkach samców jest charakterystyczna dla rodziny. Wierzchołek mięsistego, obejmującego embolus konduktora ciągnie się proksymalnie wzdłuż tylno-bocznej strony cymbium[4]. Golenie nogogłaszczków samców zaopatrzone są w apofizy, w tym retrolateralną. Samice mają słabo zesklerotyzowaną płytkę płciową[5].
Rodzina kosmopolityczna, bardziej zróżnicowana gatunkowo w strefie umiarkowanej niż w tropikalnej[5]. W Polsce, licząc według klasyfikacji po rewizji Wheelera i in. z 2017, stwierdzono 17 gatunków[7][4] (zobacz: ciemieńcowate Polski). Gatunki wyposażone w siteczko przędne budują sieci w szerokiej gamie środowisk, natomiast pozostałe zwykle związane są z wodą lub siedliskami wilgotnymi[4].
Takson ten wprowadzony został przez O. Pickarda-Cambridge’a w 1871 roku[8]. Jest to rodzina o niepewnych: pozycji systematycznej, składzie i monofiletyzmie[2][4]. Jej skład był wielokrotnie modyfikowany, ostatnio w 2017 roku przez W. Wheelera i współpracowników. Na podstawie analizy filogenetycznej przenieśli oni rodzaje Blabomma i Yorima z ciemieńcowatych do Cybaeidae, a rodzaje Cicurinia, Chorizomma i Mastigusa z ciemieńcowatych do Hahniidae. Do ciemieńcowatych przenieśli natomiast rodzaj Argyroneta (obejmujący topika i być może wymarłego A. longipes[3]), jednak jego pozycja systematyczna pozostaje dalece niepewna[2][4]. J.A. Murphy i M.J. Roberts w publikacji z 2015 klasyfikują go w monotypowej rodzinie Argyronetidae[9]. Gdyby ostatecznie umieścić go w ciemieńcowatych, to nazwa Dictynidae musiałaby, zgodnie z zasadą priorytetu, zostać młodszym synonimem Argyronetidae, jednak takiego kroku dotychczas nie podjęto. Po analizie Wheelera i innych niejasna pozostaje również pozycja rodzaju Lathys, który w ciemieńcowatych pozostawiono prowizorycznie[4].
Według World Spider Catalogue do ciemieńcowatych należą 52 rodzaje współczesne oraz 19 rodzajów wymarłych[2]:
Ciemieńcowate (Dictynidae) – rodzina pająków z podrzędu Opisthothelae i infrarzędu Araneomorphae. Kosmopolityczna, ale bardziej zróżnicowana gatunkowo w strefie umiarkowanej. Dotychczas opisano 496 gatunków współczesnych i 50 wymarłych. W zapisie kopalnym znana od paleogenu.
_catching_a_small_fly_(Muscidae)_(16615458783).jpg)
