dcsimg
Image of Stapelia
Unresolved name

Stapelia

Stapelia ( Catalan; Valencian )

provided by wikipedia CA
 src=
S. gettleffii

Stapelia és un gènere de plantes amb flors amb prop de 31 espècies dins la família Asclepiadaceae. És originari del sud d'Àfrica.

Són plantes de tiges suculentes. Les flors són notables en algunes espècies, la de S. gigantea arriba a fer 40 cm de diàmetre. Totes en són piloses i poden tenir una olor agradable o desagradable (a carn en descomposició): això atrau les mosques de la família Calliphoridae, que les pol·linitzen.

Diverses espècies se'n cultiven com a plantes ornamentals.

Algunes espècies

Referències

  1. (en anglès) «Stapelia». The Genera of Asclepiadoideae, Secamonoideae and Periplocoideae (Apocynaceae): Descriptions, Illustrations, Identification, and Information Retrieval Universidtat de Bayreuth. [Consulta: 10 desembre 2009].

Enllaços externs

 src= A Wikimedia Commons hi ha contingut multimèdia relatiu a: Stapelia Modifica l'enllaç a Wikidata

Bibliografia

  • Bruyns, P. V. 2005. Stapeliads of Southern Africa and Madagascar, vol. 2: 418-489.
  • Leach, L. C. 1985. A revision of Stapelia L. Excelsa Taxon. Ser. 3: 1–157.
license
cc-by-sa-3.0
copyright
Autors i editors de Wikipedia
original
visit source
partner site
wikipedia CA

Stapelia: Brief Summary ( Catalan; Valencian )

provided by wikipedia CA
 src= S. gettleffii

Stapelia és un gènere de plantes amb flors amb prop de 31 espècies dins la família Asclepiadaceae. És originari del sud d'Àfrica.

Són plantes de tiges suculentes. Les flors són notables en algunes espècies, la de S. gigantea arriba a fer 40 cm de diàmetre. Totes en són piloses i poden tenir una olor agradable o desagradable (a carn en descomposició): això atrau les mosques de la família Calliphoridae, que les pol·linitzen.

Diverses espècies se'n cultiven com a plantes ornamentals.

license
cc-by-sa-3.0
copyright
Autors i editors de Wikipedia
original
visit source
partner site
wikipedia CA

Raatokukat ( Finnish )

provided by wikipedia FI

Raatokukat (Stapelia) on oleanterikasveihin kuuluva suku.

Raatokukat ovat monivuotisia mehikasveja. Sen kukka jäljittelee pilaantuvaa lihaa tuoksullaan, väreillään ja pintarakenteellaan. Tällä tavalla se houkuttelee kärpäsiä ja muita hyönteisiä käyttääkseen niitä pölyttäjinä. Kasvissa vierailevaan hyönteiseen tarttuu siitepölyä, jonka se kuljettaa mukanaan seuraavaan kasviin.[1] Myös muita raatoa jäljitteleviä kasveja kutsutaan raatokukiksi (esim. täpläraatokukka eli Orbea variegata). Suvun tieteellinen nimi tulee kasvitieteilijä Johannes van Stapelin nimestä[1].

Ulkonäkö

Varret ovat väritykseltään yleensä punavihreitä, varsien paksuudet vaihtelevat 5–50 mm välillä. Vartta pitkin kulkee pitkittäin nystyrärivejä, mikä tekee varresta neliömäisen. Nystyrässä kasvaa kasvin surkastunut lehti.[1]

Kukat ovat tähdenmuotoisia. Väriltään ne ovat yleensä punaisia, purppuroita tai keltaisia, usein erikoisesti kuvioituja. Eri lajien kukkien koot vaihtelevat 5–400 mm välillä, mutta muodoltaan ne ovat hyvin samankaltaisia. Terälehdet ovat pitkiä ja teriö suhteessa pieni. Suurikukkaisilla lajeilla kukat ovat yleensä lähellä maata, pienikukkaisilla ne ovat kerroksittain eri korkeuksilla. Kukinta-aikaan kukat aukeavat sarjassa. Ne ovat yleensä lyhytikäisiä, mutta joillakin kasveilla kukat avautuvat sarjamaisesti pidentäen siten kukinta-aikaa.[1]

Hedelmät ovat hienon karvan peittämiä tuppiloita. Hedelmä saatta sisältää joskus useita siemeniä. Siemen on kevyt, siinä on karvoja ja reunoissa siipimäiset ulokkeet, joiden ansiosta se lentää hyvin tuulessa.[1]

Elinympäristö

Raatokukat kasvavat Afrikan kuivilla seuduilla tropiikista eteläiseen Afrikkaan. Tietyllä alueella kasvavat kasvit ovat hajallaan ja kasvien määrä alueella vaihtelee suuresti ajallisesti. Raatokukat kasvavat miltei missä tahansa ympäristössä, mutta parhaiten ne viihtyvät kuivassa maaperässä. Useimmat lajit ovat lyhytikäisiä.[1]

Lajeja

Lähteet

Viitteet

  1. a b c d e f PlantZAfrica.com: Stapelia
  2. Räty, Ella (toim.): Viljelykasvien nimistö. Helsinki: Puutarhaliiton julkaisuja nro 363, 2012. ISBN 978-951-8942-92-7.

Aiheesta muualla

license
cc-by-sa-3.0
copyright
Wikipedian tekijät ja toimittajat
original
visit source
partner site
wikipedia FI

Raatokukat: Brief Summary ( Finnish )

provided by wikipedia FI

Raatokukat (Stapelia) on oleanterikasveihin kuuluva suku.

Raatokukat ovat monivuotisia mehikasveja. Sen kukka jäljittelee pilaantuvaa lihaa tuoksullaan, väreillään ja pintarakenteellaan. Tällä tavalla se houkuttelee kärpäsiä ja muita hyönteisiä käyttääkseen niitä pölyttäjinä. Kasvissa vierailevaan hyönteiseen tarttuu siitepölyä, jonka se kuljettaa mukanaan seuraavaan kasviin. Myös muita raatoa jäljitteleviä kasveja kutsutaan raatokukiksi (esim. täpläraatokukka eli Orbea variegata). Suvun tieteellinen nimi tulee kasvitieteilijä Johannes van Stapelin nimestä.

license
cc-by-sa-3.0
copyright
Wikipedian tekijät ja toimittajat
original
visit source
partner site
wikipedia FI

Stapelia ( Dutch; Flemish )

provided by wikipedia NL

De Stapelia zijn een geslacht van ongeveer 40 soorten planten, die voornamelijk voorkomen in Zuid-Afrika. Het zijn succulente, bladloze planten die doorgaans laag bij de grond groeien in dichte matten. Op het eerste gezicht kunnen ze verward worden met cactussen vanwege hun uiterlijk. Ze hebben echter geen naalden en de overeenkomsten met cactussen zijn te verklaren als convergente evolutie.

Het meest kenmerkend aan de stapelia is hun opvallende bloeiwijze. In de gebieden waar deze planten voorkomen zijn er weinig bestuivende insecten zoals bijen en vlinders. In plaats van bloemen te maken die aantrekkelijk zijn voor insecten door het aanbieden van nectar, richten de stapelia zich op het aantrekken van aasvliegen. De bloemen produceren de geur van rottend vlees. De bloemen hebben een stervormig uiterlijk met 5 kelkbladeren en een corona die de stampers en de meeldraden omvat. Door de vlezige structuur, de behaarde bloembladeren en de bleek gele tot diep rode kleur wordt de indruk gewekt dat het hier gaat om een dood dier. Het patroon van stippen en lijnen suggereert daarbij ook nog eens de aanwezigheid van vliegen op de bloem. Deze combinatie van eigenschappen maakt deze bloemen onweerstaanbaar voor aasvliegen en deze zorgen dan ook voor bestuiving als ze van bloem naar bloem trekken. De bestuiver wordt uiteindelijk niet beloond (er is geen nectar te verzamelen) en de eitjes die de vliegen op de bloem leggen zijn een triest lot beschoren. De maden van de vliegen sterven een hongerdood op en rond de bloem.

Enkele soorten van het geslacht stapelia worden, vanwege hun opmerkelijke bloemen, als kamerplant gehouden.

Soorten

Externe links

Wikispecies Wikispecies heeft een pagina over Stapelia.
license
cc-by-sa-3.0
copyright
Wikipedia-auteurs en -editors
original
visit source
partner site
wikipedia NL

Stapelia: Brief Summary ( Dutch; Flemish )

provided by wikipedia NL

De Stapelia zijn een geslacht van ongeveer 40 soorten planten, die voornamelijk voorkomen in Zuid-Afrika. Het zijn succulente, bladloze planten die doorgaans laag bij de grond groeien in dichte matten. Op het eerste gezicht kunnen ze verward worden met cactussen vanwege hun uiterlijk. Ze hebben echter geen naalden en de overeenkomsten met cactussen zijn te verklaren als convergente evolutie.

Het meest kenmerkend aan de stapelia is hun opvallende bloeiwijze. In de gebieden waar deze planten voorkomen zijn er weinig bestuivende insecten zoals bijen en vlinders. In plaats van bloemen te maken die aantrekkelijk zijn voor insecten door het aanbieden van nectar, richten de stapelia zich op het aantrekken van aasvliegen. De bloemen produceren de geur van rottend vlees. De bloemen hebben een stervormig uiterlijk met 5 kelkbladeren en een corona die de stampers en de meeldraden omvat. Door de vlezige structuur, de behaarde bloembladeren en de bleek gele tot diep rode kleur wordt de indruk gewekt dat het hier gaat om een dood dier. Het patroon van stippen en lijnen suggereert daarbij ook nog eens de aanwezigheid van vliegen op de bloem. Deze combinatie van eigenschappen maakt deze bloemen onweerstaanbaar voor aasvliegen en deze zorgen dan ook voor bestuiving als ze van bloem naar bloem trekken. De bestuiver wordt uiteindelijk niet beloond (er is geen nectar te verzamelen) en de eitjes die de vliegen op de bloem leggen zijn een triest lot beschoren. De maden van de vliegen sterven een hongerdood op en rond de bloem.

Enkele soorten van het geslacht stapelia worden, vanwege hun opmerkelijke bloemen, als kamerplant gehouden.

license
cc-by-sa-3.0
copyright
Wikipedia-auteurs en -editors
original
visit source
partner site
wikipedia NL

Stapelia ( Norwegian )

provided by wikipedia NO

Stapelia er ei planteslekt i gravmyrtfamilien. Den ble tidligere regnet til svalerotfamilien.

Artene er lave stammesukkulenter. Stenglene har en opprett vekst og er forgrenet ved basis. De er firkantet i tverrsnitt med tenner langs kantene. I sterk sol får stenglene ofte rød farge. Blomstene har fem kronfliker som kan være røde, purpur eller gule. De har ofte et mønster av mørke bånd. Blomstene kan være glatt eller hårete og har som regel en motbydelig åtsellukt. Spyfluer blir tiltrukket av lukten og pollinerer blomsten. Det finnes også et par arter med søt duft.

De fleste artene vokser i Sør-Afrika, men noen finnes litt lenger nord i nabolandene. Noen arter dyrkes som potteplanter. Vanlig ordensblomst (Orbea variegata) regnes ikke lenger til denne slekta.

Litteratur

Eksterne lenker

license
cc-by-sa-3.0
copyright
Wikipedia forfattere og redaktører
original
visit source
partner site
wikipedia NO

Stapelia: Brief Summary ( Norwegian )

provided by wikipedia NO

Stapelia er ei planteslekt i gravmyrtfamilien. Den ble tidligere regnet til svalerotfamilien.

Artene er lave stammesukkulenter. Stenglene har en opprett vekst og er forgrenet ved basis. De er firkantet i tverrsnitt med tenner langs kantene. I sterk sol får stenglene ofte rød farge. Blomstene har fem kronfliker som kan være røde, purpur eller gule. De har ofte et mønster av mørke bånd. Blomstene kan være glatt eller hårete og har som regel en motbydelig åtsellukt. Spyfluer blir tiltrukket av lukten og pollinerer blomsten. Det finnes også et par arter med søt duft.

De fleste artene vokser i Sør-Afrika, men noen finnes litt lenger nord i nabolandene. Noen arter dyrkes som potteplanter. Vanlig ordensblomst (Orbea variegata) regnes ikke lenger til denne slekta.

license
cc-by-sa-3.0
copyright
Wikipedia forfattere og redaktører
original
visit source
partner site
wikipedia NO

Stapelia ( Polish )

provided by wikipedia POL
Commons Multimedia w Wikimedia Commons
 src=
Kwiat stapelii olbrzymiej
 src=
Kwiat Stapelia grandiflora
 src=
Kwiat Stapelia hirsuta
 src=
Kwiat Stapelia leendertziae
 src=
Łodygi stapelii olbrzymiej na stanowisku naturalnym
 src=
Stapelia leendertziae w uprawie

Stapelia (Stapelia L.) – rodzaj roślin należący do rodziny toinowatych, liczący około 39 gatunków pochodzących z południowej Afryki.

Morfologia

Pokrój
Rośliny o wysokości od 5 do 30 cm, wytwarzające liczne pędy i tworzące skupiny.
Łodyga
Łodygi gruboszowate, sztywne, stłoczone, wyprostowane lub płożące, znikomo omszone lub rzadziej gołe na całej długości, cztero lub sześciokątne lub żebrowane, o przekątnej od 0,5 do 5 cm, zielone lub czerwonawe (w zależności od stopnia narażenia na działanie słońca), rzadziej szarawe; krawędzie karbowane lub ząbkowane na każdym węźle.
Liście
Zredukowane, mięsiste, cierniopodobne liście, tworzone na węzłach, szybko opadające; rzadziej bezlistne.
Kwiaty
Roślina tworzy na młodych pędach, na krótkich szypułkach, od jednego do dziesięciu pięciokrotnych, talerzykowatych (gwiazdokształtnych) lub rzadziej dzwonkowatych, obupłciowych kwiatów, w odcieniach brązu, czerwieni, żółci lub fioletu, o średnicy od 0,6 do 40 cm. Działki kielicha są lancetowate lub szydłowate, małe. Dno kielicha płaskie lub wklęsłe. Korona zewnętrzna jest zwykle głęboko dzielna z dużymi, gwiaździście rozpostartymi płatkami, wewnątrz często poprzecznie prążkowanymi, liniowanymi, cętkowanymi lub marmurkowymi; zazwyczaj owłosionymi, szczególnie przy dnie. Korona wewnętrzna składa się z pięciu płatków zewnętrznych, położonych w dolnej części prętosłupia i pięciu płatków wewnętrznych, położonych w górnej jego części, między znamionami słupków. Znamię słupka ma formę szczeliny rozchylonej w dolnej części, spełniającej funkcję prowadnicy (zamka) dla pyłkowiny, która ma budowę przystosowaną do przenoszenia przez muchówki i posiada wydłużony element (klucz), który aby doszło do zapylenia, musi być wprowadzony do zamka. W niektórych przypadkach korona wewnętrzna otoczona jest nieznacznym pierścieniem (annulus).
Owoce
Wrzecionowate, słabo omszone mieszki, po dojrzeniu pękające podłużnie i wysypujące liczne nasiona z aparatami lotnymi.

Biologia i ekologia

Rozwój
Wieloletnie, wiecznie zielone sukulenty łodygowe o kwiatach przypominających gnijące zwierzęce ciało oraz wydzielających zapach padliny. W przypadku wytworzenia wielu kwiatów, otwarty jest zazwyczaj tylko jeden z nich. Kwiaty zapylane są przez muchówki. W procesie tym, aparat przenoszący z dwoma pyłkowinami zaczepia się o nogę owada. Po oderwaniu aparatu od rośliny muchówka przenosi się na inny kwiat, gdzie zaczepia kluczem pyłkowiny o dolną część zamka na znamieniu słupka i próbując się wyzwolić wprowadza klucz do zamka i odrywa go od aparatu przenoszącego. Łagiewki pyłkowe z uwolnionej pyłkowiny wrastają w zalążnie i zapładniają zalążki.
Siedlisko
Głównie dobrze przepuszczalne gleby na obszarach suchych, zazwyczaj kamienistych, między skałami i pod krzewami.
Interakcje z innymi gatunkami
Rośliny żywicielskie dla larw motyli z gatunku Danaus chrysippus[3].

Systematyka

Uwagi taksonomiczne
Wiele gatunków zaliczanych do rodzaju stapelia w nowszych ujęciach taksonomicznych zostało wyodrębnionych do nowych rodzajów.
Pozycja rodzaju według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG III z 2009)
Należy do podrodziny Asclepiadoideae Burnett, rodziny toinowatych Apocynaceae Jussieu, rzędu goryczkowców Gentianales Lindley w kladzie astrowych asterids, w kladzie dwuliściennych właściwych eudicots[1].
Pozycja rodzaju według Catalogue of Life
2010 Annual Checklist (2010): Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta), klasa Magnoliopsida, rząd goryczkowce Gentianales, rodzina trojeściowate Asclepiadaceae[4].
Pozycja rodzaju w systemie Reveala z roku 2007 (2010)
Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Magnoliopsida Brongn., podklasa jasnotowe (Lamiidae Takht. ex Reveal), nadrząd Lamianae Takht., rząd marzanowce (Rubiales Juss. ex Bercht. & J. Presl), rodzina toinowate (Apocynaceae Juss.)[5][6].
Pozycja rodzaju według Systema Naturae (2000)
Należy do plemienia Ceropegieae, podrodziny Asclepiadoideae, rodziny toinowatych Apocynaceae Jussieu, rzędu goryczkowców Gentianales Lindley, w kladzie lamiids, podklasie astrowych Asteridae Takht., w kladzie dwuliściennych właściwych eudicots w klasie Magnoliopsida Brong[7].
Pozycja rodzaju w systemie Takhtajana (1997)
Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), klasa dwuliścienne (Magnoliopsida Brong.), podklasa jasnotowe (Lamiidae Takhtajan ex Reveal), nadrząd goryczkopodobne (Gentiananae Thorne ex Reveal), rząd toinowce (Apocynales Bromhead), rodzina toinowate (Apocynaceae Juss.), podrodzina Asclepiadoideae, plemię Ceropegieae[8].
Pozycja rodzaju według Crescent Bloom (system Reveala z lat 1993–1999)
Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina (Frohne & U. Jensen ex Reveal), klasa Rosopsida Batsch, podklasa jasnotowe (Lamiidae Takht. ex Reveal), nadrząd goryczkopodobne (Gentiananae Thorne ex Reveal), rząd toinowce (Apocynales Bromhead), rodzina toinowate (Apocynaceae Juss.), podrodzina Stapelioideae Burnett, plemię Stapelieae Decne., podplemię Stapeliinae G.Don[9].
Pozycja rodzaju w systemie Cronquista (1981)
Gromada okrytonasienne, klasa dwuliścienne, podklasa astrowe, rząd goryczkowce, rodzina trojeściowate.
Gatunki[10]

Nazewnictwo

Toponimia nazwy naukowej
Nazwa łacińska Stapelia została nadana na cześć Johannesa van Stapel, lekarza i botanika żyjącego w XVII wieku[3].
Nazwy zwyczajowe
W Polsce spotyka się również nazwy zwyczajowe gwiazda szeryfa, zamszyca i brudnota[11].

Zagrożenia i ochrona

Od 2004 roku Stapelia pearsonii, endemiczny gatunek Namibii, znajduje się w Czerwonej księdze gatunków zagrożonych[12]. Gatunek ten objęty jest kategorią LC (mniejszej troski). Poważne zagrożenia są nieznane, jednakże potencjalnym zagrożeniem jest zbieranie okazów tego gatunku. Dynamika populacji oceniana jest jako stabilna. Znanych jest około 5 subpopulacji tego gatunku.

Zastosowanie

Rośliny lecznicze
Rośliny z rodzaju stapelia były używane w medycynie z uwagi na swoje działanie antyzapalne i antyreumatyczne. Łodygi roślin z gatunku S. gigantea zawierają hordeninę, N-metylo-tyraminę, cholinę i kandycynę, a roślin z gatunku S. hirsuta apigeninę, luteolinę i glikozyd sitosterolowy oraz pochodne fenyloetyloaminy[13][14]
Rośliny ozdobne
Rośliny bardzo często uprawiane jako rośliny doniczkowe lub – w krajach o właściwym klimacie – ogrodowe (skalniaki). Są również uprawiane w działach tropikalnych ogrodów botanicznych. W Polsce bogatą kolekcją stapelii (18 taksonów) dysponuje Ogród Botaniczny w Lublinie.

Uprawa

Wymagania
Rośliny trudne w uprawie. Wymagają podłoża przepuszczalnego, mieszanki mineralnej (piasku i żwiru) wzbogaconej kompostem lub wyłącznie mineralnej. Stanowisko wolne od bezpośredniego nasłonecznienia przez cały dzień, najlepiej półcieniste. Zbytnie nasłonecznienie hamuje wzrost roślin. Podlewanie umiarkowane, w zimę ograniczone do minimum. Podłoże nie powinno nigdy całkowicie wyschnąć. Rośliny gniją z nadmiaru wody oraz z jej niedomiaru, ponieważ zaschnięte korzenie gniją po kolejnym podlaniu. Latem rośliny powinny mieć zapewnioną temperaturę od 15° do 25 °C, a zimą od 10° do 15 °C.
Rozmnażanie
Bardzo proste, wegetatywne (przez ukorzenianie końcówek pędów) lub generatywne. Do kiełkowania nasiona potrzebują wysokiej temperatury i stosunkowo dużej wilgotności podłoża. Przy rozmnażaniu generatywnym często otrzymuje się mieszańce.
Choroby
Korzenie i pędy niezwykle łatwo ulegają gniciu. Są również podatne na wełnowce, mszyce korzeniowe i roztocze które doprowadzają do więdnięcia pędów i zamierania korzeni.

Przypisy

  1. a b Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001–. [dostęp 2010-06-14].
  2. Index Nominum Genericorum (ang.). [dostęp 2010-06-14].
  3. a b M.A. Hyde, B. Wursten: Flora of Zimbabwe: Genus page: Stapelia (ang.). 2010. [dostęp 2010-06-14].
  4. Catalogue of Life: 2010 Annual Checklist (ang.). [dostęp 2010-06-14].
  5. James L. Reveal: Classification of extant Vascular Plant Families (ang.). 2008-03-29. [dostęp 2010-06-14].
  6. James L. Reveal: Indices Nominum Supragenericorum Plantarum Vascularium (ang.). 2010-05-20. [dostęp 2010-06-14].
  7. Taxon: Genus Stapelia. Classification by: Systema Naturae 2000. [dostęp 2010-06-14].
  8. Taxon: Genus Stapelia. Classification by: A.Takhtajan (1997) Diversity and Classification of Flowering Plants. [dostęp 2010-06-14].
  9. Crescent Bloom: Hierarchical position of the Genus Stapelia (ang.). The Compleat Botanica. [dostęp 2010-06-14].
  10. Classification of Genus: Stapelia according to: Royal Botanic Gardens, Kew (ang.). [dostęp 2010-06-14].
  11. Encyklopedia kwiatów i roślin: Stapelia.
  12. P. Craven: Stapelia pearsonii. IUCN 2010. IUCN Red List of Threatened Species. Version 2010.1, 2004. [dostęp 2010-06-14].
  13. M. Shabana et al.. A Novel Alcaloid from Stapelia hirsuta. „Turk J Chem”. 30, s. 89-92, 2006.
  14. M. Shabana et al.. Phenylalkylamine alkaloids from Stapelia hirsuta L.. „Natural Product Research”. 20 (8), s. 710-714, 06 2006.

Bibliografia

  1. Praca zbiorowa: Botanica. Könemann, 2005. ISBN 3-8331-1916-0.
  2. The European Garden Flora VI: Loganiaceae to Compositae. Cambridge: Cambridge University Press, 2000, s. 65-68. (ang.)
  3. D. Court: Succulent Flora of Southern Asia. Rotterdam: Balkema, 2000, s. 205-207. (ang.)
  4. Grażyna Szymczak, Maciej Kwiatkowski. Stapeliowe (Asclepiadaceae) w kolekcji sukulentów Ogrodu Botanicznego UMCS w Lublinie. „Biuletyn Ogrodów Botanicznych”. 12, s. 137–140, 2003.
  5. S.P. Bester: Stapelia L.. South African National Biodiversity Institute, 2006. [dostęp 2010-06-15].
  6. M. Snowarski: Stapeliowe – orchidee świata sukulentów. 2008 (2010). [dostęp 2010-06-15].
  7. M. Snowarski: Specyfika kolekcjonowania i uprawy stapeliowych. 2008 (2009, 2010). [dostęp 2010-06-15].
license
cc-by-sa-3.0
copyright
Autorzy i redaktorzy Wikipedii
original
visit source
partner site
wikipedia POL

Stapelia: Brief Summary ( Polish )

provided by wikipedia POL
 src= Kwiat stapelii olbrzymiej  src= Kwiat Stapelia grandiflora  src= Kwiat Stapelia hirsuta  src= Kwiat Stapelia leendertziae  src= Łodygi stapelii olbrzymiej na stanowisku naturalnym  src= Stapelia leendertziae w uprawie

Stapelia (Stapelia L.) – rodzaj roślin należący do rodziny toinowatych, liczący około 39 gatunków pochodzących z południowej Afryki.

license
cc-by-sa-3.0
copyright
Autorzy i redaktorzy Wikipedii
original
visit source
partner site
wikipedia POL

Asblomssläktet ( Swedish )

provided by wikipedia SV

Asblomsläktet (Stapelia) är ett släkte i familjen oleanderväxter med cirka 45 perenna arter från södra Afrika. Släktet är närstående ordenstjärnorna (Orbea).

Släktet innehåller små suckulenta buskar. Stammarna är fyrkantiga och nästan alltid upprätta, vanligen enfärgat gröna eller rödaktiga beroende på ljusintesitet. Endast i sällsynta fall är stammarna fläckiga. Kanterna bär knölar eller utväxter. Bladen är rudimentära, 1…6 mm långa, kortlivade och lämnar ett litet ärr i spetsen av varje utväxt. Storblommiga arter får sina blommor nära basen på stammarna, medan småblommiga kan få blommor varsom helst på stammarna. Blommorna är stjärnlika och varierar i storlek från 6…400 mm i diameter. De flesta arterna har en obehaglig doft (luktar kadaver, därav namnet asblomma), men några arter är väldoftande (t.ex. S. erectiflora och S. flavopurpurea; båda sällsynta).

Blommorna har en yttre och en inre bikrona. Frukten är en kapsel. Varje frö har silkeshår i kanten som gör att det kan spridas för vinden.

Detta släkte pollineras främst av flugor, som lockas av aslukten. De lägger sina ägg i blomman, som snart befolkas av en mängd fluglarver, som emellertid inte har något för dem lämpligt att äta, varför de dör och blomman blir full av döda fluglarver. Flugan har emellertid under äggläggandet kommit i kontakt med blommans frömjöl, som den för med sig och pollinerar nästa asblomma den besöker.

Namnet Stapelia hedrar den holländske botanikern och läkaren Johannes B. van Stapel, som dog 1636.

Rödlistning

Enligt en provisorisk listning 2006 upprättad av SANBI (se avsnitt källa) gäller bl a följande:

  • Sårbara (klass VU)
    • S. obducta
    • S praetermissa
  • Nära hotade (klass NT)
    • S. baylissii
    • S. clavicorona
    • S. tomoensis
  • 10 arter är livskraftiga (klass LC)
  • För 4 arter är kunskapen bristfällig (klass DD)

S. pearsonii är sällsynt i Namibia.

Källor

license
cc-by-sa-3.0
copyright
Wikipedia författare och redaktörer
original
visit source
partner site
wikipedia SV

Asblomssläktet: Brief Summary ( Swedish )

provided by wikipedia SV

Asblomsläktet (Stapelia) är ett släkte i familjen oleanderväxter med cirka 45 perenna arter från södra Afrika. Släktet är närstående ordenstjärnorna (Orbea).

Släktet innehåller små suckulenta buskar. Stammarna är fyrkantiga och nästan alltid upprätta, vanligen enfärgat gröna eller rödaktiga beroende på ljusintesitet. Endast i sällsynta fall är stammarna fläckiga. Kanterna bär knölar eller utväxter. Bladen är rudimentära, 1…6 mm långa, kortlivade och lämnar ett litet ärr i spetsen av varje utväxt. Storblommiga arter får sina blommor nära basen på stammarna, medan småblommiga kan få blommor varsom helst på stammarna. Blommorna är stjärnlika och varierar i storlek från 6…400 mm i diameter. De flesta arterna har en obehaglig doft (luktar kadaver, därav namnet asblomma), men några arter är väldoftande (t.ex. S. erectiflora och S. flavopurpurea; båda sällsynta).

Blommorna har en yttre och en inre bikrona. Frukten är en kapsel. Varje frö har silkeshår i kanten som gör att det kan spridas för vinden.

Detta släkte pollineras främst av flugor, som lockas av aslukten. De lägger sina ägg i blomman, som snart befolkas av en mängd fluglarver, som emellertid inte har något för dem lämpligt att äta, varför de dör och blomman blir full av döda fluglarver. Flugan har emellertid under äggläggandet kommit i kontakt med blommans frömjöl, som den för med sig och pollinerar nästa asblomma den besöker.

Namnet Stapelia hedrar den holländske botanikern och läkaren Johannes B. van Stapel, som dog 1636.

license
cc-by-sa-3.0
copyright
Wikipedia författare och redaktörer
original
visit source
partner site
wikipedia SV

Стапелія ( Ukrainian )

provided by wikipedia UK

Назва

 src=
Квітка Stapelia gettleffii
 src=
Стапелія в природних умовах на півночі району Ераті, Мозамбік
 src=
Муха, приваблена запахом гнилого м'яса
 src=
Личинки мух, що вилупилися на квітці стапелії

Рід названий на честь Йоганнеса Ван Стапеляголландського лікаря і ботаніка, що жив у 17 столітті.

Загальна біоморфологічна характеристика

Низькорослі багаторічні трав'янисті рослини з м'ясистими, сильно розгалуженими біля основи чотиригранними стеблами, на яких розташовані крупні зубці, утворюють дернини. Грані голі або вкриті м'якими волосками, зелені або червонясті. Товщина стебел варіює від 5 до 50 мм в діаметрі. Листя маленькі, зредуковані до лусочок, швидко опадають. При пошкодженні на зламі або ранці виступає білуватий клейкий сік. Квітки переважно утворюються біля основи молодих пагонів, поодинок або зібрані по кілька, нагадують красиві зірочки. Квітки дуже різноманітні за розміром — від 6 до 400 мм в поперечнику. Квітки мають складну будову. Віночок — п'ятичленний, колесоподібний або широкодзвоникоподібний, пелюстки загострені. Забарвлення квіток строкате, жовте, темно-червоне і буре. Вони вкриті вкриті плямами обо штрихами, борозенками або зморшками, по краях розтащовані різноманітно забарвлені війки або волоски. Зазвичай квітки з'являються на нижній частині стебла і видають неприємний запах тухлого м'яса, що приваблює мух, які є запилювачами. Це пояснюється тим, що у пустелях, де мешкають ці рослини, інших запилювачів: бджіл, метеликів, джмелів немає. Крім того, її коричневі зморшкуваті волосисті пелюстки дуже нагадують шкіру мертвої тварини, що гниє і того ж виділяють тепло, як при справжньому гнитті[5]. Мухи іноді бувають так обдурені квітками цієї рослини, що відкладають яйця навколо м'ясистої корони, переконані, що це буде джерелом їжі для їх личинок, що вилупляться. Але ті приречені на голодну смерть. Квітки лише одного виду цього роду мають запах церковного воскуStapelia flavopurpurea. Плоди стапелій опушені, іноді містять велику кількість насіння. Насіння має тонкий зовнішній край і жмут волосся, що допомагає йому поширюватися вітром.

Поширення

Поширені в Південній, Південно-Західній та Східній Африці. Стапелії ростуть в посушливих районах тропічної і Південної Африки: в Ботсвані , Зімбабве і особливо в Намібії та ПАР, де росте близько 43 видів. Поза цієї області вони також зустрічаються на півдні Анголи, на півночі Замбії, Малаві та південній центральній частині Мозамбіку.

Екологія

Ростуть на кам'янистих ґрунтах, по схилах гір та поблизу річок, у затінку дерев та чагарників.

Охорона

Один вид стапелії занесений до Червоного Списку Міжнародного Союзу Охорони ПриродиStapelia pearsonii. Статус — «Найменший ризик».

Культивування

Багато видів стапелій вирощуються у ботанічних садах. Великі колекції цих рослин мають ботанічні сади Амстердамського і Кільського університетів. Колекція Ботанічного саду імені академіка Олександра Фоміна представлена сімнадцятьма видами і чотирма підвидами.

Однак приватні колекції за обсягом набагато перевершують колекції ботанічних садів. У Швеції, в місті Упсала існує європейський центр любителів стапелій під назвою «Asclepias», в Голландії, в невеликому містечку Хеллевотслюїс живе подружжя Пауль і Марі, у кожного з яких є по три власні оранжереї, заповнених виключно стапеліями.

В оранжерейно-кімнатних умовах стапелії утримують разом з кактусами. Стапелії невибагливі, добре зимують в освітлених приміщеннях при температурі повітря +12 С … +14 С. Влітку потребують притінення.

Ґрунт сладається з пористої суміші парникової землі, крупного піску і дрібного гравію з невеликим додаванням вапна. В Київському Ботанічного саду імені академіка Олександра Фоміна для стапелій використвують землесуміш, що сладається з:

  • пісок — 1 частина,
  • листкова земля — 2 частини,
  • дернова земля — 1 частина,
  • торф — 1 частина.

Полив помірний. Рослини дуже чутливі до надмірної вологи. Влітку поливають рясно, восени полив обмежують, взимку утримують майже сухо при температурі 10 — 12 °C. Розмноження: насінням, живцями, діленням куща.

Гете про стапелії

«Найкрасивіші, найжахливіші квіти. У цих химерних створінь міститься начебто набагато більше від розуму і мистецтва, ніж від наївної природи. Ніде у світі рослин не можна знайти такого яскравого протиставлення прекрасного потворному, спокусливого відштовхуючому.», — так визначив стапелії Гете, який випадково познайомився з ними в старому ботанічному саду Лейдена в Голландії, де вони росли у горщиках, підписаних ще Карлом Ліннеєм[6].

Види

Види роду Stapelia[7]

Див. також

Галерея зображень

Примітки

  1. а б Широбокова Д. Н., Нікітіна В. В., Гайдаржи М. М., Баглай К. М. Кактуси та інші сукулентні рослини. — К.: Українські пропілеї, 2003. — 110 с. ISBN 966-7015-28-9 (укр.)
  2. Stapelia на сайті «Desert-tropicals» (англ.)
  3. Flora of Zimbabwe (англ.)
  4. Stapelia gigantea / University of Florida (англ.)
  5. Козлов М. А. Не просто букашки. — 2-е изд. — СПб.: Гидрометеоиздат, 1994. — 224 с.: ил. ISBN 5—286—01144—6
  6. Стапелии — самые неожиданные растения (рос.)
  7. Stapelia в базі даних «Index to Plant Chromosome Numbers» (IPCN) Міссурійського ботанічного саду (англ.)

Джерела

Література

  • Андреева Н. Г. Суккуленты и их секреты: справочная литература — Киев: Софія-А, 2007. — 96 с. — ISBN 978-966-8684-35-7, стор. 83 (рос.)

Посилання

license
cc-by-sa-3.0
copyright
Автори та редактори Вікіпедії
original
visit source
partner site
wikipedia UK

Stapelia ( Vietnamese )

provided by wikipedia VI

Stapelia là chi thực vật có hoa trong họ Apocynaceae.[2]

Hình ảnh

Chú thích

  1. ^ lectotype designated by Jarvis, Taxon 41: 570 (1992)
  2. ^ Stapelia. The Plant List. Truy cập ngày 16 tháng 6 năm 2013.

Tham khảo


Hình tượng sơ khai Bài viết liên quan đến tông thực vật Ceropegieae này vẫn còn sơ khai. Bạn có thể giúp Wikipedia bằng cách mở rộng nội dung để bài được hoàn chỉnh hơn.
license
cc-by-sa-3.0
copyright
Wikipedia tác giả và biên tập viên
original
visit source
partner site
wikipedia VI

Stapelia: Brief Summary ( Vietnamese )

provided by wikipedia VI

Stapelia là chi thực vật có hoa trong họ Apocynaceae.

license
cc-by-sa-3.0
copyright
Wikipedia tác giả và biên tập viên
original
visit source
partner site
wikipedia VI

Стапелия ( Russian )

provided by wikipedia русскую Википедию
 src=
Stapelia gettleffii

По информации базы данных The Plant List, род включает 56 видов[2]:

Примечания

  1. Об условности указания класса двудольных в качестве вышестоящего таксона для описываемой в данной статье группы растений см. раздел «Системы APG» статьи «Двудольные».
  2. Stapelia (англ.). The Plant List. Version 1.1. (2013). Проверено 5 сентября 2016.
license
cc-by-sa-3.0
copyright
Авторы и редакторы Википедии

Стапелия: Brief Summary ( Russian )

provided by wikipedia русскую Википедию
 src= Stapelia gettleffii

По информации базы данных The Plant List, род включает 56 видов:

Stapelia acuminata Masson Stapelia arenosa C.A.Lückh. Stapelia arnotii N.E.Br. Stapelia asterias Masson Stapelia barklyi N.E.Br. Stapelia baylisii L.C.Leach Stapelia cedrimontana Frandsen Stapelia clavicorona Verd. Stapelia concinna Masson Stapelia congestiflora Delile Stapelia deflexa hort. ex Haw. Stapelia divaricata Masson Stapelia divergens N.E.Br. Stapelia engleriana Schltr. Stapelia erectiflora N.E.Br. Stapelia fasciculata Thunb. Stapelia flavicomata Haw. Stapelia flavopurpurea Marloth Stapelia gariepensis Pillans Stapelia gettliffei Pott-Leend. Stapelia gigantea N.E.Br. Stapelia glabricaulis N.E.Br. Stapelia glanduliflora Masson Stapelia grandiflora Masson Stapelia hirsuta L. Stapelia immelmaniae Pillans Stapelia incomparabilis N.E.Br. Stapelia kougabergensis L.C.Leach Stapelia kwebensis N.E.Br. Stapelia leendertziae N.E.Br. Stapelia longipedicellata L.C.Leach Stapelia maccabeana A.C.White & B.Sloane Stapelia miscella N.E.Br. Stapelia mutabilis Jacq. Stapelia nobilis N.E.Br. ex Hook.f. Stapelia obducta L.C.Leach Stapelia olivacea N.E.Br. Stapelia paniculata Willd. Stapelia parvula Kers Stapelia pearsonii N.E.Br. Stapelia peglerae N.E.Br. Stapelia pillansii N.E.Br. Stapelia plantii MacKen ex N.E.Brown Stapelia reflexa Haw. Stapelia remota R.A.Dyer Stapelia rubiginosa Nel Stapelia rufa Masson Stapelia schinzii Berger & Schltr. Stapelia scitula L.C.Leach Stapelia similis N.E.Br. Stapelia surrecta N.E.Br. Stapelia tsomoensis N.E.Br. Stapelia uncinata Jacq. Stapelia unicornis C.A.Lückh. Stapelia vetula Masson Stapelia villetiae C.A.Lückh.
license
cc-by-sa-3.0
copyright
Авторы и редакторы Википедии

犀角属 ( Chinese )

provided by wikipedia 中文维基百科

犀角属学名Stapelia),又稱魔星花属,是一種夾竹桃科下的一个属,为多年生、肉质草本植物。该属共有约75种,分布于非洲亚洲热带地区及大洋洲[1]

参考文献

  1. ^ 中国种子植物科属词典. 中国数字植物标本馆. (原始内容存档于2012-04-11).

外部链接

小作品圖示这是一篇與植物相關的小作品。你可以通过编辑或修订扩充其内容。
 title=
license
cc-by-sa-3.0
copyright
维基百科作者和编辑

犀角属: Brief Summary ( Chinese )

provided by wikipedia 中文维基百科

犀角属(学名:Stapelia),又稱魔星花属,是一種夾竹桃科下的一个属,为多年生、肉质草本植物。该属共有约75种,分布于非洲亚洲热带地区及大洋洲

license
cc-by-sa-3.0
copyright
维基百科作者和编辑