ಲಕ್ಕಿ ಗಿಡ ಇದು ಆಯುರ್ವೇದ ಔಷಧ ಪದ್ಧತಿಯಲ್ಲಿ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿರುವ ಒಂದು ಸಸ್ಯ. ಇದನ್ನು ಬಿಳಿ ನೆಕ್ಕಿ ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಈ ಗಿಡ ೨ ರಿಂದ ೮ ಮೀ. ಉದ್ದವಿರುತ್ತದೆ. ಇದರ ತೊಗಟೆ ಕೆಂಪು-ಕಂದು ಬಣ್ಣವಿರುತ್ತದೆ.
ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಹೆಸರು : ವಿಟೆಕ್ಸ್ ಟ್ರಿಫೋಲಿಯಾ
ಚೀನಾದ ಪರಿಶುದ್ಧ ಮರ.[೧] ಈ ಮರವು ತೀರಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಬೆಳೆಯುವ ಸಣ್ಣ ಮರವಾಗಿದ್ದು ಸುಮಾರು 5 ಮೀಟರ್ ಎತ್ತರ ಬೆಳೆಯುತ್ತದೆ. ನಿರ್ಗೂಂಡಿ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ನೀರಿನ ದೇಹಗಳ ಬಳಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತವೆ, 12 ಸೆಂ.ಮೀ. ಉದ್ದದ 3 ಎಲೆಗಳು ಕಾಂಡದ ಮೇಲೆ ಪರ್ಣಗಳಲ್ಲಿಳಿದಿರುತ್ತವೆ. ಎಲೆಗಳ ಮೇಲ್ಬಾಗವು ಹಸಿರು ಬಣ್ಣವಿದ್ದು ಕೆಳಭಾಗವು ಬೂದಿ ಬಣ್ಣದಲ್ಲಿರುತ್ತದೆ. ಹೂಗಳು ನೆರಳೆ ಬಣ್ಣದಲ್ಲಿದ್ದು 5 ಮೀ.ಮೀ. ಉದ್ದವಿದ್ದು ಗೊಂಚಲಾಗಿರುತ್ತವೆ. ಇದು ಆಯುರ್ವೇದ ಮೂಲಿಕೆಯಾಗಿದ್ದು ಇದರಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಆರೋಗ್ಯ ಪ್ರಯೋಜನಗಳಿವೆ.ಕಾಯಿಗಳು ಗುಂಡಗಿದ್ದು ನಾಲ್ಕು ಬೀಜಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ.ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಚಿಗುರೆಲೆಯು 4 ರಿಂದ 10 ಸೆಂ.ಮೀ. (1.6 ರಿಂದ 3.9 ಇಂಚು) ಉದ್ದವಿರುತ್ತದೆ,ಇದನ್ನು ವಿಶೇಷವಾಗಿ ದಕ್ಷಿಣ ಮತ್ತು ಆಗ್ನೇಯ ಏಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ ಜಾನಪದ ಔಷಧದಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ.[೨]
ವಿಟೆಕ್ಸ್ ನೆಗಂಡೋ ಅನ್ನು ಇಂದ್ರನಿ, ನಿರ್ಗುಂಡಿ, ನೀಲನೀರ್ಗುಂಡಿ, ಸುರಸ, ಸ್ವೆತಸುರಾಸ, ಶೆಫಾಲಿ, ಸಿಂಧುರಾ, ಶೆಫಾಲಿಕ ಮತ್ತು ನಿಲಾ ಸಂಸ್ಕೃತದಲ್ಲಿ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಬಿಳಿ ಹೂವುಗಳ ವಿಧವನ್ನು ಸಿಂಧುವಾರಾ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ನೀಲಿ ಹೂವುಳ್ಳ ನಿರ್ಗುಂಡಿ ಅಥವಾ ಶೆಫಾಲಿ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.ನಿರ್ಗುಂಡಿಯು ಆಯುರ್ವೇದ ಔಷಧಿ ಗಿಡಮೂಲಿಕೆಗಳ ಸೂರಸಾಡಿ ಗುಂಪಿಗೆ ಸೇರಿದ್ದು, ಕೆಮ್ಮು, ರಿನಿಟಿಸ್, ಆಸ್ತಮಾಗೆ ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿದೆ. ಈ ಗುಂಪು ಹುಣ್ಣುಗಳ ಶುದ್ಧೀಕರಣದಲ್ಲಿ ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ.ಇದು ಆರಂಭಿಕ ಮತ್ತು ನಂತರದ ಜೀರ್ಣಕಾರಿ ಅಭಿರುಚಿಗಳು ಎರಡರಲ್ಲೂ ತೀಕ್ಷ್ಣವಾದದ್ದು ಮತ್ತು ವಾತ ಮತ್ತು ಕಫಕ್ಕೆ ಪರಿಹಾರವನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ.
ನಿರ್ಗುಂಡಿ ವೈಲ್ಡ್ ಸಸ್ಯಗಳು ಬಹುತೇಕ ಎಲ್ಲೆಡೆ ಕಂಡುಬರುತ್ತವೆ. ಅದರ ಎಲೆಗಳನ್ನು ಪುಡಿಮಾಡಿದಾಗ, ಅವುಗಳು ವಿಶಿಷ್ಟವಾಗಿ ಫೌಲ್ ವಾಸನೆಯನ್ನು ಹೊರಸೂಸುತ್ತವೆ. ಈ ಸಸ್ಯದ ಎರಡು ರೀತಿಯ ವಿಧಗಳನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು, ಅವು ನೀಲಿ ಮತ್ತು ಬಿಳಿ ಬಣ್ಣದಲ್ಲಿರುತ್ತವೆ. ನೀಲಿ ಹೂವುಳ್ಳ ಸಸ್ಯವನ್ನು ನಿರ್ಗುಂಡಿ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಬಿಳಿ ಹೂವುಳ್ಳ ಸಸ್ಯವನ್ನು ಸಿಡುವಾರ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.[೩]
ಇದು ಕಾರ, ಕಹಿ ಮತ್ತು ಒಗರು ರಸಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದ್ದು ಉಷ್ಣ ವೀರ್ಯವಾಗಿದೆ. ವಿಪಾಕದಲ್ಲಿ ಕಾರವೂ ಹಾಗೂ ಲಘುವೂ ಆಗಿದೆ.[೪]
ನಿರ್ಗುಂಡಿ ಉಷ್ಣವಲಯದ ಪೂರ್ವ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾ ಮತ್ತು ಏಶಿಯಾಕ್ಕೆ ಸ್ಥಳೀಯವಾಗಿದೆ. ಇದನ್ನು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಬೆಳೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಬೇರೆಡೆ ದೇಶಗಳಾದ ಅಫ್ಘಾನಿಸ್ತಾನ, ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶ, ಭೂತಾನ್, ಕಾಂಬೋಡಿಯಾ, ಚೀನಾ, ಭಾರತ, ಇಂಡೋನೇಷ್ಯಾ, ಜಪಾನ್, ಕೊರಿಯಾ, ಕೀನ್ಯಾ, ಮಡಗಾಸ್ಕರ್, ಮಲೇಷಿಯಾ, ಮೊಜಾಂಬಿಕ್, ಮಯನ್ಮಾರ್, ನೇಪಾಳ, ಪಾಕಿಸ್ತಾನ, ಫಿಲಿಫೈನ್ಸ್, ಶ್ರೀಲಂಕಾ, ಥೈವಾನ್, ಟಾಂಜಾನಿಯಾ, ಥಾಯ್ಲೆಂಡ್, ಮತ್ತು ವಿಯೆಟ್ನಾಂ ದೇಶಗಳಿಗೆ ನೈಸರ್ಗಿಕಗೊಳಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.
