Zaraza żółta (Orobanche flava) – gatunek rośliny należący do rodziny zarazowatych (Orobanchaceae). W Polsce występuje głównie w Karpatach, gdzie jest dość częsty. Poza Karpatami występuje tylko na pojedynczych stanowiskach w przylegających obszarach Pogórza i bardzo rzadko w Sudetach (Góry Sowie).
Morfologia
- Łodyga
- Gruba, wzniesiona, pojawia się nad ziemią tylko w czasie kwitnięcia i owocowania rośliny. Ma wysokość 15-70 cm i żółty kolor, jest mięsista. Nie rozgałęzia się. Często łodygi tworzą gęste skupisko.
- Liście
- Jako pasożyt nie posiada typowych liści, a jedynie niewielkie i nie posiadające chlorofilu łuski, będące przekształconymi liśćmi. Wyrastają skrętolegle, mają ten sam, żółty kolor, co łodyga. W dolnej części łodygi są dość gęste, w górnej rzadkie i krótsze od międzywęźli.
- Kwiaty
-
Grzbieciste, dwuwargowe, siedzące, zebrane w duży kłos na łodydze. U młodych osobników jest on gęsty, u starszych w dolnej części staje się luźniejszy. Działki kielicha 1- lub 3-nerwowe. Korona ma długość ok. 20 mm, ciemnożółty kolor, a jej czerwonawa górna warga ma jedną lub dwie łatki. Grzbietowa krawędź korony jest na całej długości równomiernie zgięta. Rurka korony bez przewężenia, stopniowo rozszerzająca się. Bardzo szybko po przekwitnięciu brunatnieje i więdnie. Słupek jeden o nagiej szyjce i żółtym znamieniu, zalążnia bez guzów. Szyjka słupka po przekwitnięciu kwiatów jest na szczycie ślimakowato skręcona i wystaje z korony. 4 pręciki o owłosionych w dolnej połowie nitkach wyrastają 4–6 mm powyżej nasady górnej wargi. Górna część nitek pręcików jest pokryta gruczołkami.
- Owoc
- Elipsoidalna torebka zawierająca liczne, drobne nasiona.
Biologia i ekologia
- Rozwój
-
Roślina dwuletnia. Kwitnie od czerwca do lipca, kwiaty bez zapachu. Roślina pasożytnicza – pasożyt całkowity, nie posiadający chlorofilu i nie przeprowadzający fotosyntezy. Nie posiada korzeni, lecz ssawki (haustorium), za pomocą których od rośliny żywicielskiej pobiera substancje pokarmowe oraz wodę z solami mineralnymi. Pasożytuje przeważnie na lepiężnikach, rzadziej na podbiale pospolitym i miłosnej górskiej.
- Siedlisko
-
Ziołorośla, lasy, szczególnie nad potokami. Wyłącznie w górach i na pogórzu, głównie w reglu górnym i tylko wyjątkowo w reglu dolnym.
- Fitosocjologia
-
Gatunek charakterystyczny dla zespołu Petasitetum-kablikiani[2].
- Genetyka
- Liczba chromosomów 2n= 38[3].
Zagrożenia i ochrona
W Polsce była objęta od 2004 r. całkowitą ochroną gatunkową, od 2014 roku podlega ochronie częściowej[4][5]. Została umieszczona na polskiej czerwonej liście w kategorii VU (narażony)[6]. Zagrożona jest lokalnie, tam, gdzie wskutek działalności człowieka (np. regulacja lub zabudowa rzek i potoków górskich) ulega zniszczeniu jej środowisko.
Przypisy
-
↑ Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001–. [dostęp 2010-03-24].
-
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
-
↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
-
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących roślin objętych ochroną (Dz.U. z 2004 r. nr 168, poz. 1764).
-
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz.U. z 2014 r. nr 0, poz. 1409).
-
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
Bibliografia
- Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Kwiaty Tatr. Przewodnik kieszonkowy. Warszawa: MULTICO Oficyna Wyd., 2003. ISBN 83-7073-385-9.
- Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.
- Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
