Acanthophyllum takhtajanii (Gabrieljan & Dittrich) A. Pirani & Rabeler

Taxtacan tıs-tısı (lat. Acantholimon takhtajanii) — plumbaqokimilər fəsiləsinin tıs-tıs cinsinə aid bitki növü.

Təbii yayılması

Qafqaz, Şimal-Qərbi Asiya, Türkiyənin Ərzurum əyaləti, Şimal-Şərqi Anadoluda təbii halda yayılmışdır.

Botaniki təsviri

Sıx, yarımkürəşəkilli yastığa malik, diametri 15-40 sm olan alçaq koldur. Budaqları sıx yerləşmişdir. Sərt yarpaqları 1-2 (1,5-2,5) mm enində, 1-3 (1,5-4) sm uzunluqda olub, bozumtul-yaşıl rəngli, çılpaq, yastılaşmış üç hissəli və xətvari şəkillidir. Çiçək qrupu 8-15 sm uzunluqda olub, oxu demək olar ki, düz və ya bir qədər əyilmişdir. Çiçəkaltlıqları qırmızımtıl və çılpaqdır. Xarici çiçəkaltlıqları yumurtavari, itiuclu, ensiz haşiyəli olub, daxili çiçəkaltlıqların (1/2) 2/3-3/4 hissəsinə bərabərdir. Daxili çiçəkaltlıqları bir-birinə bərabərdir. Kasacığı qıfvari, büküyü ağ və qırmızı damarlıdır. Tacı parlaq çəhrayıdır. İyun-iyul ayında çiçəkləyir, avqustda toxumları yetişir.

Ekologiyası

Kserofitdir. Növə aşağı və orta dağlıq qurşaqlarda 800-1800 (1200-2400) m hündürlükdə, dağ bozqırlarında və friqanoid bitkiliyində rast gəlinir.

Azərbaycanda yayılması

Naxçıvan MR-nın Ordubad rayonunda, Dırnıs, Kələki kəndlərində, daşlı yamaclarda və seyrək ərazilərdə yayılmışdır.

İstifadəsi

Bol çiçəkləməsinə və çiçəklərini uzun müddət saxlamasına, çox əlvan, parlaq, qırmızımtıl, çəhrayı və ağ rəngdə olmasına görə dekorativ bitki kimi xüsusi əhəmiyyət kəsb edir.

Ədəbiyyat

• Tofiq Məmmədov, Elman İsgəndər, Tariyel Talıbov. Azərbaycanın nadir ağac və kol bitkiləri. Bakı: Elm, 2014, 380 səh.

Acanthophyllum takhtajanii, or Takhtadjyan's allochrusa, is a species of flowering plant in the family Caryophyllaceae. It is endemic to Armenia, where it is only found in one location near Surenavan in the Urts Mountains in steppe at 800 m elevation. It is threatened by shifting agriculture and overgrazing.

References