Jensenobotrya lossowiana je nizoučká sukulentní rostlina, jediný druh rodu Jensenobotrya. Díky tomu, že roste pouze na jediném místě, na špatně přístupných pískovcových skalách v mořské zátoce Spencer Bay v jižní Namibii na západním pobřeží Afriky, byla objeven až roku 1951. Na území výskytu, do oblasti diamantonosných písků, je jednak vstup zakázán a dále s ohledem na vysoké písečné duny blízké Namibské pouště tam v okolí nejsou žádné komunikace. Místo v nadmořské výšce 15 až 200 m je přístupné pouze lodí.[2][3][4]
Rostliny na kamenitých stanovištích rostou v neplodné písčité půdě mezi kameny, mnohdy je svými dlouhými kořeny zakotvená ve skalních štěrbinách a visí z nich až metr dlouhými, ztlustlými větvemi. Na tomto území je déšť ojedinělým přírodním jevem (prší jen v zimě a průměrně 15 až 20 mm za rok) a rostliny získávají vláhu hlavně kořeny z vysrážené rosy stékající po skalách a listy z pravidelných nočních mlh přicházejících od Atlantského oceánu omývajícího pobřeží studeným Benguelským proudem.
Ve volné přírodě se dožívají odhadem asi 100 a více let, v kultuře je jejich životnost podstatně kratší a patří k vzácným rostlinám.[2][3][4]
Tato vytrvalá, stálezelená rostlina je nízký, poléhavý nebo převislý keř s vláknitými kořeny vytvářející husté koberce až 1 m². Staré větve jsou křehké, mají hnědou až černou, odlupující se a podélně popraskanou kůru, jsou holé a mohou být až 7 cm tlusté. Mladší odbočky o průměru okolo 0,5 cm jsou hnědé a hustě porostlé vstřícnými, oválnými a silně masitými listy, které vzhledem připomínají hrozny vína. Slabě kýlnaté listy, dlouhé do 1,5 cm, jsou hladké a bývají šedozelené, narůžovělé, načervenalé nebo purpurově zelené. Mladé větvičky nesou druhou až třetí řadu vztyčených odboček s listy, které způsobují zahuštění celé rostliny a tím dokonalé zužitkování vzdušné vlhkosti.
Kolovité, oboupohlavné květy bez listenů vyrůstají na vztyčených, 1 cm dlouhých stopkách z konců větviček a mívají až 2,5 cm v průměru. Kališních lístků je pět, bývají asi 5 mm dlouhé, načervenalé a mají tupé konce a okraje průsvitné. Korunní lístky jsou bílé nebo narůžovělé, bývá jich 40 až 60, jsou 10 × 2 mm velké a rostou ve dvou kruzích. Mnoho (170 až 250) bílých, 3 mm dlouhých plodných tyčinek roste v květu rozptýleně a mají žluté prašníky. Plochý nebo mírně vypuklý semeník nese ve středu květu mezi tyčinkami pět blizen. Po okraji květu jsou umístěny nektaria. Rostliny řídce vykvétají v průběhu celého roku, nejvíce ale na jaře.
Plody jsou nálevkovité, pětidílné tobolky asi 1 cm velké. Ve zralosti se působením vlhkosti otvírají pěti chlopněmi a vypadávají z nich červenohnědá, oválná semena asi 1 mm velká. Rostlina se mimo semeny snadno množí řízky vysazenými do písku.[2][3][4][5][6]
Rostliny jsou na svém stanovišti poměrně dobře chráněny, z jedné strany oceánem a z druhé písečnými přesypy. Na tomto pustém, odlehlém a těžko dostupném místě se nevyskytují ani zvířata, která by je mohla poškodit a celá rostlinná populace se zdá být stabilní. Z důvodu rozšíření pouze na jediném místě je však Jensenobotrya lossowiana považována Mezinárodním svazem ochrany přírody (IUCN) za ohrožený druh.[7]
Obrázky, zvuky či videa k tématu Jensenobotrya lossowiana ve Wikimedia Commons
Jensenobotrya lossowiana je nizoučká sukulentní rostlina, jediný druh rodu Jensenobotrya. Díky tomu, že roste pouze na jediném místě, na špatně přístupných pískovcových skalách v mořské zátoce Spencer Bay v jižní Namibii na západním pobřeží Afriky, byla objeven až roku 1951. Na území výskytu, do oblasti diamantonosných písků, je jednak vstup zakázán a dále s ohledem na vysoké písečné duny blízké Namibské pouště tam v okolí nejsou žádné komunikace. Místo v nadmořské výšce 15 až 200 m je přístupné pouze lodí.
Jensenobotrya es un género monotípico de planta suculenta. Su única especie Jensenobotrya lossowiana A.G.J.Herre, es endémica de Namibia. Crece en Dolphin Head en Spencer Bay donde obtiene la humedad de las nieblas salinas.
Es una planta suculenta perennifolia que alcanza un tamaño de 25 cm de altura a una altitud de 20 - 100 metros en Namibia[2]
Jensenobotrya lossowiana fue descrita por Adolar Gottlieb Julius Herre y publicado en Sukkulentenkunde 4: 79. 1951.[3]
Jensenobotrya: nombre genérico nombrado en honor de Emil Jensen y del griego botrya, a causa de que sus hojas parecen uvas.
Jensenobotrya es un género monotípico de planta suculenta. Su única especie Jensenobotrya lossowiana A.G.J.Herre, es endémica de Namibia. Crece en Dolphin Head en Spencer Bay donde obtiene la humedad de las nieblas salinas.
Jensenobotrya lossowiana is de enige soort van het geslacht Jensenobotrya, van de familie der Aizoaceae. Zijn Afrikaanse naam is druiwetrosvijgie.
Het is een succulente plant die endemisch is voor Namibië. De enige groeiplaats is Dolphin Head in Spencer Baai, een rotsachtige omgeving aan zee, waar hij zijn vocht haalt uit zeemist. De plant kan zeer oud worden, naar schatting meer dan 200 jaar. Het is een bedreigde soort door het verlies van habitat.
Jensenobotrya is genoemd naar Emil Jensen, een succulentenspecialist uit het Namibische Lüderitz, en het Griekse woord 'botrya' (druiventros), vanwege zijn uiterlijk.
Bronnen, noten en/of referenties
Multimedia w Wikimedia Commons Jensenobotrya lossowiana A.G.J. Herre – gatunek rośliny z monotypowego rodzaju Jensenobotrya w obrębie rodziny pryszczyrnicowatych (Aizoaceae F. Rudolphi). Występuje endemicznie w południowej części Afryki – w południowej Namibii[3][4]. Jest to sukulent o bardzo ograniczonym zasięgu, oryginalnym pokroju, czasem uprawiany z tego powodu jako roślina ozdobna.
Jensenobotrya lossowiana została po raz pierwszy znaleziona przez panią von Bodewitz w okolicy nadmorskiej miejscowości Lüderitz w Namibii. Okaz przyniosła do Emila Jensena, miłośnika sukulentów, który z kolei w kwietniu 1951 roku wysłał materiał typu do niemieckiego botanika Adolara Gottlieba Juliusa Herre, kuratora ogrodu botanicznego Uniwersytetu w Stellenbosch. Herre zdecydował, że z powodu swojej wyjątkowości takson powinien być umieszczony w odrębnym rodzaju[5]. Nazwa rodzaju Jensenobotrya, dosłownie oznaczająca „winogrona Jensena”, nadana została na cześć Emila Jensena. Człon „botrys” pochodzi z języka greckiego i oznacza „pęczek, winogrono”. Odnosi się do długich gałęzi opatrzonych liśćmi o prawie kulistym kształcie. Epitet gatunkowy „lossowiana” honoruje doktora Ottona von Lossow – lekarza, przyrodnika z Lüderitz, który był przyjacielem Herre i dokumentował florę regionu[5].
Roślina rośnie endemicznie w południowo-zachodniej Afryce – w południowej Namibii[3]. Występuje na przylądku Dolphin Head około 110 km na północ od Lüderitz oraz w jego bezpośrednim sąsiedztwie. W 1974 roku Willy Geiss i E.R. Robinson, botanicy badający pustynię Namib, odkryli również te rośliny przy zatoce Spencer Bay i Arkona – około 15 km na północ od Dolphin Head. Przylądek Dolphin Head jest niską, izolowaną górą piaskowcową o wysokości około 200 m n.p.m. Wybrzeże obmywane jest przez zimny Prąd Benguelski. Od strony lądu otoczony jest masywnymi wydmami pustyni Namib. Regularnie występuje tam gęsta mgła, która jest główną postacią opadów w tym rejonie. Największe i najlepiej rozwinięte rośliny tego gatunku znajdują się na południowej i południowo-wschodniej części przylądka Dolphin Head, gdzie gatunek ten miejscami dominuje[5].
Gatunek rośliny z monotypowego rodzaju Jensenobotrya[5]. Należy do rodziny pryszczyrnicowatych (Aizoaceae), rzędu goździkowców (Caryophyllales) w obrębie dwuliściennych właściwych. W obrębie goździkowatych należy do podrodziny Ruschioideae, plemienia Ruschiae[7]. Jest ściśle związany z rodzajem Delosperma, od którego różni się głównie torebkami[5].
Rośnie naturalnie na wybrzeżu[3]. Dominującą formacją tego obszaru jest piaskowiec kwarcytowy. Skały, na których rośnie są kruche, a rośliny rosną na trudno dostępnych urwiskach, rozrastają się wśród fragmentów piaskowca kwarcytowego, w szczelinach, na półkach skalnych oraz piaszczystych stokach. Występuje na wysokości od 15 do 200 m n.p.m.[5] (według innych źródeł na wysokości od 20 do 100 m n.p.m.[6]). Gałęzie często pokryte porostami. Liście pozostają zwykle jędrne z powodu regularnej mgły. W obszarze występowania gatunku deszcz występuje głównie w okresie zimowym (cyklonowe zimne fronty), a średnia roczna suma opadów waha się pomiędzy 15 a 20 mm. Jest chłodno przez cały rok, z wyjątkiem przypadku wystąpienia wiatrów znad lądu, kiedy to temperatura może wzrosnąć powyżej 40°C. Rośliny mają tendencję do słabego kwitnienia o każdej porze roku, bardziej obfitego w czasie wiosny[5].
Roślina uważana za długowieczną. A.G.J. Herre, który nazwał roślinę w 1951 roku, szacował, że mogą one osiągnąć wiek co najmniej 200 lat. Willy Guess sfotografował rośliny w 1974 i ponownie w 2007 roku, przy czym stwierdził, że niewiele się zmieniły. Uznał, że jeśli tak mała zmiana nastąpiła w ciągu 30 lat, można wnioskować, że starsze rośliny mają znacznie więcej niż 200 lat[5].
Liście gatunku często opatrzone są czarniawymi oznaczeniami powodowanymi przez grzyby, które czasem można znaleźć na liściach innych pryszczyrnicowatych, takich jak Namaquanthus vanheerdei występujący w północnej części Namaqualand. Roślinność towarzysząca gatunkowi Jensenobotrya lossowiana na przylądku Dolphin Head jest bardzo skąpa i najczęściej ogranicza się do takich gatunków jak Drosanthemum luederitzii, Lycium decumbens, Tylecodon schaeferi, Pelargonium cortusifolium, Pteronia spinulifera czy Tetragonia decumbens[5].
Gatunek ma zastosowanie jako roślina ozdobna[7], jednak jest trudny w uprawie[5].
Jensenobotrya lossowiana łatwo się rozmnaża przez sadzonki posadzone w piasku. Można to zrobić o dowolnej porze roku, jednak najlepiej wiosną lub latem. Sadzonki można potraktować środkiem grzybobójczym[5]. Podłoże musi mieć zapewnione wystarczający drenaż, gdyż rośliny są podatne na gnicie korzeni[6]. Zakorzenienie zajmuje niewiele czasu i młode rośliny mogą być szybko przeniesione do nowego miejsca[5]. Roślina bardzo łatwo rozmnaża się też przez nasiona. Kiełkują w ciągu 7–14 dni w temperaturze 21°C[6].
Roślina uprawiana jest zwykle w pojemniku lub – w suchym klimacie – na stromych stokach w półcieniu lub na pełnym nasłonecznieniu. Wzrost trwa cały rok, więc należy delikatnie podlewać o każdej porze roku z powodu jej uzależnienia od częstej mgły w środowisku naturalnym. Najlepiej rośnie w podłożu żwirowym. Roślina jest bardzo delikatna, przez co łatwo ją uszkodzić. Rośnie powoli, w pojemniku przybierając pokrój zwisający. Można wspomagać wzrost za pomocą łagodnego nawozu organicznego[5]. Jensenobotrya lossowiana nie jest mrozoodporna – wymaga minimalnej temperatury 5°C[6].
Jensenobotrya lossowiana jest skutecznie chroniona dzięki bardzo odizolowanym miejscom występowania – od wschodu są one jest ograniczone wysokimi wydmami, a na zachodzie przez Ocean Atlantycki. Nie występują tam duże zwierzęta roślinożerne, ale rośliny są bardzo delikatne i łatwo ulegają uszkodzeniu[5]. W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych takson został zaliczony do kategorii VU – gatunków narażonych na wyginięcie. Gatunek ten znany jest z 4–5 subpopulacji[a][8][9]. Zasięg gatunku jest mniejszy niż 500 km², a powierzchnia stanowisk nie przekracza 2 km². Liczebność populacji szacuje się na mniej niż 1000 okazów, lecz obecnie ma tendencję stabilną. Głównym zagrożeniem dla tego gatunku jest jego zbieranie na stanowiskach naturalnych. Obszar ten jest bardzo odizolowany, jednak niedawno otworzył się na turystykę. Zwiększone wykorzystanie terenu jest potencjalnym zagrożeniem dla tego gatunku[9].
Jensenobotrya lossowiana A.G.J. Herre – gatunek rośliny z monotypowego rodzaju Jensenobotrya w obrębie rodziny pryszczyrnicowatych (Aizoaceae F. Rudolphi). Występuje endemicznie w południowej części Afryki – w południowej Namibii. Jest to sukulent o bardzo ograniczonym zasięgu, oryginalnym pokroju, czasem uprawiany z tego powodu jako roślina ozdobna.
