Warzucha polska (Cochlearia polonica) – gatunek rośliny z rodziny kapustowatych.
Warzucha polska jest endemitem polskim, powstałym skokowo w wyniku poliploidyzacji diploidalnego taksonu wyjściowego. Najbardziej zbliżonym, uważanym za takson wyjściowy jest warzucha pirenejska Cochlearia pyrenaica DC. (2n=6). W wyniku heksaploidyzacji u warzuchy polskiej zwielokrotniła się liczba chromosomów do 2n=36.
W Czerwonej Księdze Ukrainy jako Cochlearia polonica Frohl. podany został takson warzuchy stwierdzony na źródliskowych obszarach górnego Bugu[3]. Status taksonomiczny tego taksonu został zweryfikowany po badaniach kariologicznych, w wyniku których ustalono że jest to jednak warzucha pirenejska. Spokrewnionym z warzuchą pirenejską i podobnie jak warzucha polska taksonem heksaploidalnym jest warzucha bawarska Cochlearia bavarica (2n=36), jednak różni się morfologicznie od tego endemitu i powstała odmiennie – w wyniku hybrydyzacji warzuchy lekarskiej C. officinalis i warzuchy pirenejskiej[4].
Warzucha polska rosła kiedyś jedynie w rejonie Pustyni Błędowskiej i Olkusza na obszarach źródliskowych i w górnym biegu strumienia Biała (i jego dopływów: Kręta, Mylna, Leśna), stanowiącego lewy dopływ Białej Przemszy, a także w pobliskiej Sztolni Ponikowskiej. Cały obszar jej pierwotnego występowania wynosił kilka kilometrów kwadratowych.
Z powodu działalności górniczej (prowadzonej przez Kopalnię Piasku Podsadzkowego Maczki-Bór na polu wydobywczym „Pomorzany”) nastąpiło osuszenie tych terenów, w wyniku czego stanowiska naturalne zanikły. Roślina jednak w porę została przeniesiona na stanowiska zastępcze w regionie. Najsilniejsza populacja rośnie na źródliskach strumienia Centuria (prawobrzeżny dopływ Białej Przemszy) w pobliżu wsi Hutki-Kanki, mniej liczna na źródliskach Wiercicy koło Złotego Potoku oraz Rajecznicy koło Ołudzy[5]. Łącznie podjęto kilkanaście prób introdukcji, także poza rejonem Wyżyny Śląsko-Krakowskiej, jednak większość kończyła się niepowodzeniem, a rośliny na nowych miejscach przetrwały zaledwie kilka lat[6].
Roślina objęta w Polsce ochroną ścisłą. Chroniona jest także konwencją berneńską i dyrektywą siedliskową. Ze względu na zagrożenie naturalnych stanowisk wskutek obniżenia się wód gruntowych i wyschnięcia źródeł, w 1970 roku kilkanaście roślin z zamierającego stanowiska naturalnego przeniesiono na stanowiska zastępcze o podobnych warunkach (ochrona ex situ). Roślina zadomowiła się na stanowiskach zastępczych i rośnie na nich do dziś. Zagrożeniem dla rośliny na tych stanowiskach jest zmniejszanie się zasobów wodnych w okolicy tych siedlisk. Ze względu na niewielkie obszary zajmowanych siedlisk, groźne są nawet niewielkie zaburzenia, jak penetracja stanowiska przez buchtujące dziki czy quady[6].
Kategorie zagrożenia gatunku:
Warzucha polska (Cochlearia polonica) – gatunek rośliny z rodziny kapustowatych.
Cochlearia polonica là một loài thực vật có hoa trong họ Cải. Loài này được A.Fröhl. mô tả khoa học đầu tiên năm 1936.[1]
Cochlearia polonica là một loài thực vật có hoa trong họ Cải. Loài này được A.Fröhl. mô tả khoa học đầu tiên năm 1936.
