Dictamnus albus ye una especie de fanerógames de la familia Rutaceae, a Dictamnus albus, que se conoz comúnmente n'España como gitam o herba gitanera. Trátase d'una planta perenne, típica del sur d'Europa, norte d'África y d'Asia central y meridional.
Esta planta atopar n'estáu montés dende'l centru d'Alemaña al norte, en Rumanía nel Este y en puntos aisllaos de la Cataluña lluviosa hasta los montes de Praes. Tamién crez en puntos del interior de la península ibérica.
Ye una planta yerbácea perenne qu'algama los 60 cm d'altor. Coles fueyes simples de color verde claro, peciolaes, vellosas pol viesu, siquier nos nervios. Son pinnaes, con 3-6 foliolos sésiles, ovales y dentaos. Les flores de color blancu o púrpura pálidu, producir nuna llarga espiga piramidal, 5 sépalos. Pétalos xeneralmente rosaos (pueden ser blancos o azulaos) colos nervios escuros. Cuatro d'ellos tán estendíos y empobinaos escontra riba y el quintu replegáu y escontra baxo. Estambres colos filamentos bien allargaos. Frutu en cápsula dehiscente. Cuando s'esmagaya la planta tien un fragante golor a llimón.
L'interés d'esta planta ye'l so calter de melecinal, con un repertoriu d'aplicaciones bien amenorgáu: tratar d'un carminativo, antiespasmódico y hipotensor.[1]
N'usos tradicionales utilizáronse para:
Indicáu pa meteorismo, dispepsias hiposecretoras, hipertensión. Por cuenta del so conteníu en furanocumarines fotosensibilizantes, podría ser interesante'l so estudiu nel tratamientu del vitíligo, y psoriasis, acomuñáu a radiaciones UV. Comprobóse'l so efeutu repoblador del cueru cabelludo n'alopecies areatas cróniques.
Aceite esencial: estragol (70%), anetol, d-limoneno, furanocumarines (metoxipsoralenos). Alcaloides derivaos del acedu antranílico: dictamnina. Saponósidos. Principios amargosos.[2]
Dictamnus albus describióse por Carlos Linneo y espublizóse en Species Plantarum 1: 383. 1753.[3]
Dictamnus: nome xenéricu que provién del griegu "diktamnos" pallabra compuesta de dike (monte homónimu de la islla de Creta) y de "thamnos" parrotal.
albus: epítetu provién del llatín y significa "blancu".
Esta páxina forma parte del wikiproyeutu Botánica, un esfuerciu collaborativu col fin d'ameyorar y organizar tolos conteníos rellacionaos con esti tema. Visita la páxina d'alderique del proyeutu pa collaborar y facer entrugues o suxerencies. Dictamnus albus ye una especie de fanerógames de la familia Rutaceae, a Dictamnus albus, que se conoz comúnmente n'España como gitam o herba gitanera. Trátase d'una planta perenne, típica del sur d'Europa, norte d'África y d'Asia central y meridional.
Ağ alışan (lat. Dictamnus albus)[1] – alışan cinsinə aid bitki növü.[2]
İkiləpəlilər ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.
Ensizyarpaq alışan (lat. Dictamnus angustifolius)[1] - alışan cinsinə aid bitki növü.[2]
İkiləpəlilər ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. El lletimó[1] (Dictamnus albus) és una herba amb diverses tiges, robusta glandulosa i molt aromàtica, tiges erectes i fulles compostes, flors rosades en panícula, fruit en càpsula de 5 carpels. Arriba excepcionalment a més d'un metre d'alçada i viu en boscos caducifolis.
Aquesta planta es troba en estat silvestre des del centre d'Alemanya al nord, a Romania a l'est i en punts aïllats de la Catalunya plujosa fins a les muntanyes de Prades. També creix en punts de l'interior de la península Ibèrica.
És molt similar a una espècie del mateix gènere Dictamnus, el gitam (Dictamnus hispanicus), però no és tan apreciada respecte a les seves propietats medicinals.
El lletimó, timó de llei (Dictamnus albus), del grec "diktamnos" paraula composta de Dike (muntanya homònima de l'illa de Creta) i de "thamnos" arbust. "Albus" prové del llatí i vol dir blanc. És un arbust de la família de les rutàcies que no és gens abundant.
És un arbust present al Sud d'Europa, nord d'Àfrica i Àsia central i meridional. A Catalunya es troba a la comarca d'Olot, al peu del Montseny i a la Serra de Prades.
És un arbust perenne d'arrel fasciculada amb les tiges llenyoses a la base i herbàcies a la resta. Té una alçada d'uns 80 cm. Les tiges presenten pèls simples i pèls glandulars de color rosa fosc. Les fulles només tenen pèls simples. Les fulles bassals són simples, les altres són pinnaticompostes (imparipinnada) dividida en 7-9 segments de forma ovada, ovada-lanceolada o lanceolada de 3-6 cm, verd intens en l'anvers i més pàlides al revers. A contrallum tenen puntets clars transparents que són bossetes d'essència. Les inflorescències són unes terminals en forma de raïm de 5-25 flors. La simetria és zigonomorfa amb bràctees. El calze està format per 5 sèpals lanceolats soldats gamosèpal. La corol·la és gran, formada per 5 sèpals, 2 pètals superiors, 2 pètals laterals i 1 pètal inferior lanceolat. Tot té un color rosa tènue (o blanc rosat), amb nervis púrpura i amb glàndules. És dialipètala (pètals lliures) L'androceu està format per 10 estams corbats, 5 més alts que els altres, també amb glàndules. El gineceu és pentacarpelar. El fruit és una càpsula que té 5 seccions disposades en forma d'estrella. Cada part està coberta de prominències glanduloses. La planta desprèn una olor entre la ruda i l'anís.
Les arrels contenen:
Les fulles contenen:
En usos tradicionals s'han utilitzat per:
La presència d'un alcaloide (dictamina), que és tòxic (té propietats oxitòciques), el fa contraindicat en l'embaràs i la lactància. La presència de psoraleno i bergaptè (fucoraninas) són compostos fotosensibilitzants i això pot causar reaccions al·lèrgiques, dermatològiques en exposició al sol.
El lletimó (Dictamnus albus) és una herba amb diverses tiges, robusta glandulosa i molt aromàtica, tiges erectes i fulles compostes, flors rosades en panícula, fruit en càpsula de 5 carpels. Arriba excepcionalment a més d'un metre d'alçada i viu en boscos caducifolis.
Aquesta planta es troba en estat silvestre des del centre d'Alemanya al nord, a Romania a l'est i en punts aïllats de la Catalunya plujosa fins a les muntanyes de Prades. També creix en punts de l'interior de la península Ibèrica.
És molt similar a una espècie del mateix gènere Dictamnus, el gitam (Dictamnus hispanicus), però no és tan apreciada respecte a les seves propietats medicinals.
Třemdava bílá (Dictamnus albus) je jediný druh rodu třemdava z čeledi routovitých (Rutaceae). Je to jediná rostlina této čeledi, která roste volně v české přírodě.
Je to pomalu rostoucí trvalka, která bývá podle místních podmínek vysoká od 40 do 100 cm. Má statnou, přímou, nevětvenou lodyhu. U slabších exemplářů jednu, u starších rostlin však několik lodyh vytváří trs keřovitého tvaru. Druhový název „bílá“ není odvozen od barvy květů, ale od barvy kořene.
Smaragdově zelené kopinaté listy, které vydrží na rostlině dlouho do podzimu, jsou pouze na lodyze, lichozpeřené se 3 až 5 jařmy (tj. proti sobě rostoucími vstřícnými lístky). Veliké růžové květy s výraznými purpurovými žilkami jsou souměrné podle svislé osy, čtyři horní korunní lístky vzpřímené, dolní skloněný. Jsou uspořádány do koncového hroznového květenství. Třemdava kvete během května a června po dobu cca 14 dnů, plodem jsou ozdobné tobolky.
Květy voní citrónově až omamnou vůní. Zvláště za horkého dne se silice z její lodyhy a listů intenzivně vypařují a je možno je zapálit i sirkou. Proto se jí lidově říká ohnivý keř nebo také Mojžíšův keř (podle biblické zprávy o hlasu Božím z hořícího keře v Exodu 3). U citlivější osoby může vlivem produkované silice vzniknout při doteku s rostlinou na kůži alergická fotosenzitivita, kůže se stane citlivou na ultrafialové záření a vytvoří se na ní špatně se hojící puchýře s následnými jizvami.
Euroasijský druh, roste ve střední a jižní Evropě, západní a střední Asií a Číně. Nachází se roztroušeně ve světlých teplomilných doubravách, na lesostepích i na zarostlých skalnatých svazích v teplejších oblastech Čech i Moravy (např. PP Ostrov u Jedomělic v okrese Kladno). Její výskyt není v Česku hojný a je zařazena mezi ohrožené druhy květeny, (stupeň ohrožení C3), stejně jako v Polsku, Slovensku, Německu, Rakousku a Maďarsku.
Vyskytuje se v několika varietách, např.
Bývá vysazována pro své líbivé květy i v zahradách. Vyžaduje úrodnou, těžší půdu, nesnáší však zamokření. Sucho zakořeněné rostlině nevadí. Rozmnožuje se semeny, které je nejlépe zasít co nejdříve po sklizni. Špatně snáší přesazování, vykvétá cca za 4 roky.
Ve starém lidovém lékařství se čaj ze sušených listů třemdavy používal proti střevním parazitům, proti moru a k podpoře menstruace (může vyvolat potrat).
Pro přítomnost má význam ryze estetický.
Galerie třemdava bílá ve Wikimedia Commons Obrázky, zvuky či videa k tématu třemdava bílá ve Wikimedia Commons
Třemdava bílá (Dictamnus albus) je jediný druh rodu třemdava z čeledi routovitých (Rutaceae). Je to jediná rostlina této čeledi, která roste volně v české přírodě.
Hvid diktam (Dictamnus albus) er en staude med en tuedannende, stiv og opret vækst. Hele rodsystemet er hvidt. Herfra stammer det botaniske navn albus = ”hvid”.
Stænglerne er runde eller lidt furede i tværsnit, svagt behårede og let blåduggede. Bladene er spredstillede og uligefinnede med helrandede småblade. Begge bladsider er svagt hårede og grågrønne. Blomstringen sker i maj-juni, hvor man finder blomsterne siddende i endestillede klaser. De enkelte blomster er 5-tallige og svagt uregelmæssige med lysviolette eller rosa (sjældent: næsten hvide) kronblade.
Frugterne er kapsler med fem rum og hårde frø. Når kapslerne er modne vil udtørring tvinge dem til at åbnes med et lille knald, som slynger frøene op til 5 m væk fra planten.
Rodnettet består af en kraftig, lodret rodstok, som er forlænget i en dybtgående pælerod med kraftige, ligeledes dybtgående siderødder. Fra rodstokken dannes der ganske korte sideskud. Hele rodsystemet er hvidt (deraf det botaniske navn albus = ”hvid”).
Højde x bredde og årlig tilvækst: 0,60 x 0,30 m (60 x 30 cm/år).
Arten er udbredt i Mellemøsten, Kaukasus, Centralasien, Korea, Sibirien, Himalaya samt Syd- og Østeuropa. Den foretrækker voksesteder i fuld sol eller let skygge, hvor jorden er porøs og kalkrig, men næringsfattig.
I Dyje dalen nær Ciiov i Tjekkiet vokser arten på kalkbjerge med sydhæld, hvor jordlaget er en tynd rendzina, sammen med bl.a. liguster, svalerod, bakkestilkaks, duneg, engsalvie, håret alant, jordstar, kirsebærkornel, opret galtetand, pibekvalkved, seglbladet hareøre, virgilasters, våradonis og ædelkortlæbe[1]
Planten (og sorter af den) anvendes ofte i haverne, hvor den bruges som solitærstaude, i stenbede eller i kalkbunds- og steppebede.
Blomsterne har en duft, der kan beskrives som en blanding af vanilje og citron. De endnu umodne frugtstande afgiver en blanding af æteriske olier, der kan lugtes på lang afstand. I stille, varmt vejr kan dampene blive så koncentrerede omkring planten, at de kan antændes. Det har givet planten tilnavnet ”brændende busk”.
Hvid diktam (Dictamnus albus) er en staude med en tuedannende, stiv og opret vækst. Hele rodsystemet er hvidt. Herfra stammer det botaniske navn albus = ”hvid”.
Der Diptam (Dictamnus albus), auch Aschwurz, Spechtwurz oder Brennender Busch genannt, ist die einzige Art der monotypischen Gattung Dictamnus, er gehört zur Familie der Rautengewächse (Rutaceae). Diese giftige Pflanzenart steht seit 1936 unter Naturschutz; sie war schon damals eine Seltenheit in Mitteleuropa. Sie wurde, insbesondere deren Wurzeln, früher als Heilpflanze verwendet.
Diptam ist eine ausdauernde krautige Pflanze mit kriechendem, weißlichem Rhizom, die eine Wuchshöhe von 60 bis 120 cm erreicht. Der unverzweigte Stängel ist aufrecht. Die Laubblätter sind unpaarig gefiedert mit 3 bis 5 Fiederpaaren und besitzen einen zitronenartigen Duft. Die länglich-eiförmigen Fiedern sind bis 8 cm lang.[1]
Die fünfzähligen, leicht zygomorphen Blüten stehen in Trauben und messen 4 bis 6 cm im Durchmesser. Die rosafarbenen, selten weißlichen Kronblätter besitzen eine dunkle Aderung; das nach unten zeigende Kronblatt ist etwas kleiner als die vier anderen, nach oben und seitwärts gerichteten. Die zehn Staubblätter sind nach oben gekrümmt.[1]
Die Blütezeit reicht von Mai bis Juni, die Fruchtreife liegt im Hochsommer. Die Frucht ist eine Kapsel. Bei viel warmem Wind trocknen die Früchte ein. Dabei reißen die Fruchtschalen auf, rollen sich ein und schleudern den kugelförmigen, etwa 4 mm kleinen Samen heraus. Da der Diptam meist klonal in Gruppen wächst, kann man das manchmal gemeinsame Knallen der Früchte im Sommer hören. Die Samen können bis etwa fünf Meter weit weggeschleudert werden.
Die Chromosomenzahl beträgt 2n = 36 oder 72.[2]
Der Diptam ist in weiten Teilen Asiens, in Teilen Europas (vor allem Südosteuropa) und in Nordafrika beheimatet. Er wächst bevorzugt in den Lichtungen wärmeliebender Trockenwälder und Gebüsche, besonders aber an Waldsäumen im Übergang zu Trockenrasen. Günstig sind trockene, kalkhaltige und stickstoffarme Böden in halbschattiger Lage. In Mitteleuropa ist der Diptam eine Charakterart des Geranio-Dictamnetum aus dem Verband des Geranion sanguinei, kommt aber auch in Gesellschaften der Ordnung Quercetalia pubescentis vor.[2]
In Österreich tritt der Diptam nur im pannonischen Gebiet in den Bundesländern Burgenland, Wien und Niederösterreich zerstreut bis selten auf und gilt als gefährdet.
In Deutschland gilt der Diptam bundesweit ebenso wie auf Landesebene in Bayern, Baden-Württemberg und Sachsen-Anhalt als „gefährdet“, in Hessen als „stark gefährdet“ und in Nordrhein-Westfalen und Niedersachsen/Bremen als „ausgestorben“. Nach der Bundesartenschutzverordnung ist er „besonders geschützt“. Das Sammeln von Pflanzen oder Pflanzenteilen ist verboten.[1]
Botanische Abbildung, 1888
Diptam in der Wachstumsphase
Diptam mit Blüten
Blütenstand
Blüte
Junger Fruchtstand
Frucht
Zur Reifezeit geben die Drüsen der Fruchtstände so viel ätherisches Öl mit zimtartigem Geruch ab, dass die Pflanze schon von weitem gerochen werden kann. Bei hohen Temperaturen verdunsten die Öle in so großer Menge, das die Pflanze (als „Brennender Busch“, siehe unten) angezündet werden kann. Der Duft des Diptams kann durch Mischung von Vanille- und Zitronenaroma nachgeahmt werden.
Die Pflanze enthält in ätherischen Ölen gelöst hautreizende Furanocumarine wie Bergapten, Xanthotoxin und Psoralen sowie Furochinolinalkaloide; Thymolmethyläther, Pinen, Anethol, Estragol, Myrcen, Limonen, Cineal, Alkaloide wie Skimmianin, und Dictamin, außerdem Saponine, Bitterstoffe, Anthocyane und Flavonglykoside.
Die vor allem in der drüsigen Beborstung enthaltenen Furanocumarine (hauptsächlich Bergapten) sind phototoxische Stoffe, die bei Berührung mit der Haut diese gegen Sonnenlicht sensibilisieren und bei nachfolgender Besonnung zu schweren, oft langwierigen verbrennungsartigen Verletzungen führen können (Wiesengräserdermatitis).
Die ätherischen Öle enthalten die extrem flüchtige und hochentzündliche Flüssigkeit Isopren, deren Dämpfe schwerer als Luft sind. In der Reifezeit können die freigesetzten Isopren-Dämpfe an windstillen Tagen durch eine Zündquelle unterhalb der Blütenrispe entzündet werden, worauf die Feuerfront schnell die Blütenrispe emporläuft und dann erlischt. Die Pflanze nimmt dabei keinen Schaden.[3]
An extrem heißen Tagen können sich die Dämpfe auch selbst entzünden. Erklärt wird dies durch die Brennglaswirkung bei Tröpfchenbildung. In der Dämmerung kann man bei Windstille und großer Hitze an der Pflanze kleine blaue Flammen sehen.
Die Vermutung, dass der „brennende Dornbusch“ in der Bibel ein Diptam gewesen sein könnte, ist nicht schlüssig, da diese Pflanzenart keine Dornen oder Stacheln aufweist.
Der Diptam wurde 1753 von Carl von Linné in Species Plantarum erstveröffentlicht.[4] Ein wichtiges Synonym ist Dictamnus fraxinella Pers.
Der Gattungsname Dictamnus wurde im Mittelalter vom Diptam-Dost oder Kretischen Diktam (Origanum dictamnus, früher Dictamnus creticus[5]), der zur Pflanzenfamilie der Lippenblütler gehört, vor dem Hintergrund des bei beiden Pflanzen starken aromatischen Duftes und der als vergleichbar eingeschätzten Heilwirkung auf den (weißen) Diptam (Dictamnus albus, früher auch Dictamnus vulgaris[6]) übertragen.[7]
Der wissenschaftliche Artname albus („weiß“) bezieht sich auf die weißlichen, kriechenden Rhizome.
Manche Autoren unterscheiden in der Gattung Dictamnus mehrere Arten und nicht nur eine Art Dictamnus albus.[8] Zu diesen anderen Arten gehören dann:
Da der Diptam im Altertum und Mittelalter als Heilpflanze[9] angesehen wurde und im blühenden Zustand dekorativ ist, hat man sehr frühzeitig mit seiner Kultivierung im Garten begonnen. In der Renaissance war er bereits eine verbreitete Gartenpflanze. Heute ist er in Gärten eher selten zu finden, was auf seine spezifischen Standortansprüche und seine Giftigkeit zurückzuführen ist. Der Diptam wird heute wegen seiner teilweise giftigen Inhaltsstoffe nicht mehr als Heilpflanze eingesetzt, zumal sich für die früher geschilderten Wirksamkeiten keine Belege gefunden haben.
Für den Diptam bestehen bzw. bestanden weitere Trivialnamen, unter anderem:
Im Mittelhochdeutschen und im Mittelniederdeutschen gab es zahlreiche weitere Namen und Namensvarianten.[10]
Der Diptam (Dictamnus albus), auch Aschwurz, Spechtwurz oder Brennender Busch genannt, ist die einzige Art der monotypischen Gattung Dictamnus, er gehört zur Familie der Rautengewächse (Rutaceae). Diese giftige Pflanzenart steht seit 1936 unter Naturschutz; sie war schon damals eine Seltenheit in Mitteleuropa. Sie wurde, insbesondere deren Wurzeln, früher als Heilpflanze verwendet.
Dictamnus albus is a species of flowering plant in the family Rutaceae. It is also known as burning bush,[2] dittany,[2] gas plant[2] or fraxinella.[2] This herbaceous perennial has several geographical variants.[3] It is native to warm, open woodland habitats in southern Europe, north Africa and much of Asia.
This plant grows about 40 cm (16 in) to 100 cm (39 in) high. Its flowers form a loose pyramidal spike and vary in colour from pale purple to white. The flowers are five-petalled with long projecting stamens. The leaves resemble those of an ash tree.[3]
Several varieties and cultivars have been selected for garden use. The variety D. albus var. purpureus in which the violet-purple is confined to veining of white petals with a slight blush, has gained the Royal Horticultural Society's Award of Garden Merit.[4][5] Dictamnus is tap-rooted, making mature plants difficult to establish and resistant to division; young plants often need three years before they begin to flower, and since it is late to break into leaf in spring, even quite mature clumps may be harmed with vigorous soil-working in spring. For all these reasons, added to toxicity of the foliage, Dictamnus is rarely seen in American gardens.
The leaves have a bitter and unpalatable taste. Despite the lemon-like smell, the plant is acrid when eaten. All parts of the plant may cause mild stomach upset if eaten, and contact with the foliage may cause phytophotodermatitis.[3]
The name "burning bush" derives from the volatile oils produced by the plant, which can catch fire readily in hot weather,[6] leading to comparisons with the burning bush of the Bible, including the suggestion that this is the plant involved there. The daughter of Swedish botanist Carl Linnaeus is said to have ignited the air once, at the end of a particularly hot, windless summer day, above Dictamnus plants, using a simple matchstick. The volatile oils have a reputed component of isoprene.
More than 100 chemical constituents have been isolated from the genus Dictamnus, including alkaloids, limonoid triterpenoids, flavonoids, sesquiterpenoids, coumarins, and Phenylpropanoids.[7]
Illustration from Flora von Deutschland, Österreich und der Schweiz 1885
Fruit
Dictamnus albus is a species of flowering plant in the family Rutaceae. It is also known as burning bush, dittany, gas plant or fraxinella. This herbaceous perennial has several geographical variants. It is native to warm, open woodland habitats in southern Europe, north Africa and much of Asia.
Dictamnus estas genro de florplantoj en la familio Rutacoj, kun unuopa specio, Dictamnus albus, kiu havas plurajn geografiajn variaĵojn.[2] Ĝi estas konata diverse kiel brularbusto, blanka diktamo, gasplanto kaj fraksinelo. Ĝi estas folieca arbusto, indiĝena al varmaj, maldensarbaraj vivejoj en suda Eŭropo, norda Afriko kaj ĉie en Azio.
Tiu planto kreskas proksimume 60 cm alta. Ĝiaj floroj formas lozan piramidecan spindlon kaj varias en koloro de pale purpura ĝis blanka. La floroj estas kvinpetalaj kun longaj elstaraj stamenoj. La folioj similas tiujn de frakseno.[2]
En la somermonatoj, la tuta planto estas kovrita per speco de brulema substanco, kiu estas glua al la tuŝo, kaj havas tre bonodoran, citronecan aromon; sed se ĝi kaptas fajron, la tuta planto kvazaŭ fulme eksplodas. La nomo "brularbusto" deriviĝas de la volatilaj oleoj produktitaj de la planto, kiu povas ekbruliĝi facile en varma vetero, kondukante al komparoj kun la brulanta arbusto de la Biblio, inkluzive de la sugesto ke tio estas la planto aludita tie. La filino de la sveda botanikisto Linnaeus laŭdire ekbruligis la aeron unufoje, ĉe la fino de precipe varma, kvieta somera tago, super Dictamnus plantoj, uzante simplan alumeton.
Multaj specoj kaj kulturvarioj estis selektitaj por ĝardenuzo.[3]
La planto estas nemanĝebla: la folioj havas amaran kaj malagrablan guston. Malgraŭ la citron-simila odoro, la planto estas acerba kiam manĝita. Ĉiuj partoj de la planto povas kaŭzi moderan stomakproblemon se manĝitaj, kaj kontakto kun la foliaro povas kaŭzi fotodermatiton.[2]
Ia uzo estis farita de la planto (ĉefe la pulverigita radiko) en Herbokuracado. Tamen, kiel la alternativa angla nomo "falsa diktamo" (false dittany) implicas, ĝi estas senrilata al la diktamno-origano trovita en Kreto, kiu havas multe pli signifan antaŭhistorion de medikamenta uzo. Kiel la origandiktamno de Kreto, blankdiktamno verŝajne estis utila por koraj kaj cerbaj malsanoj, por helpi rezisti venenon kaj kontraŭbatali putriĝon, kaj por esti utila en malignaj kaj plagecaj febroj. Ĝi ankaŭ estis uzita por kazoj de histerio.
La radiko estis konsiderita certa kuracilo por epilepsioj, kaj aliaj malsanoj de la cerbo, kaj kontraŭ obstrukcoj de la utero, sed la medicina uzo de la planto estas konsiderita malnoviĝinta hodiaŭ.
Pli ol 100 kemiaj substancoj estis izolitaj de la genro Dictamnus, inkluzive de alkaloidoj, limonoidaj triterpenoidoj, flavonoidoj, seskviterpenoidoj, kumarinoj, kaj fenilpropano.[4]
Ilustraĵo el 'Dictamnus albus, de Flora von Deutschland, Östereich und der Schweiz 1885
Plantejo de Dictamnus albus
Infloresko de Dictamnus albus
Deproksima foto de floroj de 'Dictamnus albus
Frukto de Dictamnus albus
Folioj de Dictamnus albus
Dictamnus estas genro de florplantoj en la familio Rutacoj, kun unuopa specio, Dictamnus albus, kiu havas plurajn geografiajn variaĵojn. Ĝi estas konata diverse kiel brularbusto, blanka diktamo, gasplanto kaj fraksinelo. Ĝi estas folieca arbusto, indiĝena al varmaj, maldensarbaraj vivejoj en suda Eŭropo, norda Afriko kaj ĉie en Azio.
Dictamnus albus es una especie de fanerógamas de la familia Rutaceae, a Dictamnus albus, que se conoce comúnmente en España como gitam o herba gitanera. Se trata de una planta perenne, típica del sur de Europa, norte de África y de Asia central y meridional.
Esta planta se encuentra en estado silvestre desde el centro de Alemania, al norte, hasta Rumanía, en el este. En España se encuentra desde los Pirineos, noreste de Cataluña y Aragón, Sistema Ibérico y sierras de Gredos y de Béjar, en Castilla y León; pasando por los Montes de Toledo, Sierra de San Vicente y Sierra Madrona en Castilla-La Mancha; hasta las sierras de Cazorla, Segura y Cabra, en Andalucía. Las poblaciones del centro y del sur peninsular representan un núcleo bastante aislado respecto al resto del área de la especie.[1]
Es una planta herbácea perenne que alcanza los 60 cm de altura. Con las hojas simples de color verde claro, pecioladas, vellosas por el envés, al menos en los nervios. Son pinnadas, con 3-6 folíolos sésiles, ovales y dentados. Las flores de color blanco o púrpura pálido, se producen en una larga espiga piramidal, 5 sépalos. Pétalos generalmente rosados (pueden ser blancos o azulados) con los nervios oscuros. Cuatro de ellos están extendidos y dirigidos hacia arriba y el quinto replegado y hacia abajo. Estambres con los filamentos muy alargados. Fruto en cápsula dehiscente. Cuando se tritura la planta tiene un fragante olor a limón.
El interés de esta planta es su carácter de medicinal, con un repertorio de aplicaciones muy reducido: se trata de un carminativo, antiespasmódico e hipotensor.[2]
En usos tradicionales se han utilizado para:
Indicado para meteorismo, dispepsias hiposecretoras, hipertensión. Debido a su contenido en furanocumarinas fotosensibilizantes, podría ser interesante su estudio en el tratamiento del vitíligo, y psoriasis, asociado a radiaciones UV. Se ha comprobado su efecto repoblador del cuero cabelludo en alopecias areatas crónicas.
Aceite esencial: estragol (70%), anetol, d-limoneno, furanocumarinas (metoxipsoralenos). Alcaloides derivados del ácido antranílico: dictamnina. Saponósidos. Principios amargos.[3]
Dictamnus albus fue descrita por Carlos Linneo y publicado en Species Plantarum 1: 383. 1753.[4]
Dictamnus: nombre genérico que proviene del griego "diktamnos" palabra compuesta de dike (montaña homónima de la isla de Creta) y de "thamnos" arbusto.
albus: epíteto proviene del latín y significa "blanco".
Dictamnus albus es una especie de fanerógamas de la familia Rutaceae, a Dictamnus albus, que se conoce comúnmente en España como gitam o herba gitanera. Se trata de una planta perenne, típica del sur de Europa, norte de África y de Asia central y meridional.
Mooseksenpalavapensas (Dictamnus albus) on voimakastuoksuinen kasvilaji. Se on myös perinteinen koristekasvi.[1] Se on sukunsa ainoa laji.
Kasvi on saanut ainakin suomen- ja ruotsinkielisen ('Moses brinnande buske') nimensä siitä, että se erittää eteerisiä öljyjä, jotka syttyvät helposti palamaan. Tämä on yhdistetty Raamatun kertomukseen Mooseksesta ja palavasta pensaasta (2 Moos. 3:1-6). Todennäköisesti mooseksenpalavapensas ei kuitenkaan ole Raamatun kertomuksen laji, koska sitä ei tavata luonnonvaraisena Siinain alueella.[1]
Monivuotinen mooseksenpalavapensas kasvaa 40–60 cm korkeaksi. Jäykkiä, alaosasta puutuneita varsia on runsaasti. Varsien yläosissa on tiheään vaaleita nystykarvoja ja mustia eritenystyjä. Vuorottain olevat lehdet ovat 3–5-pariset ja päättölehdykkäiset. Lehdykät ovat puikeansuikeita, kaljuja ja hienosahalaitaisia. Isokokoiset, voimakastuoksuiset kukat ovat kerrannaisessa latvatertussa. Väriltään kukat ovat vaaleanpunaisia, joskus myös valkoisia. Verho- ja terälehtiä on viisi kappaletta. Verholehdet ovat suikeita. Terälehdet ovat kooltaan 20–25 mm pitkiä ja tummasuonisia. Neljä terälehteä on ylöspäisiä, viides eteenpäin siirottava. Heteitä on 10, ja ne ovat pitkäpalkoisia ja kärjestä tummanystyisiä. Mooseksenpalavapensas kukkii Suomessa kesä-heinäkuussa. Kota on kova ja syvään viisiliuskainen. Koko kasvi tuoksuu voimakkaasti sitruunalle.[1][2]
Mooseksenpalavapensas kasvaa luonnonvaraisena Siperiasta ja Keski-Aasiasta Etelä-Euroopaan ulottuvalla alueella.[1]
Luontaisilla kasvualueillaan mooseksenpalavapensas kasvaa kuivahkoissa, avoimissa metsissä ja louhikoissa, metsäaroilla ja aroilla.[3]
Mooseksenpalavapensas on suosittu puutarhojen koristekasvi. Kasvia käsiteltäessä iho on kuitenkin suojattava hyvin, sillä ihokosketus kasviin aiheuttaa allergisen reaktion erityisesti aurinkoisella säällä (fytofotodermatiitti). Myös lapset on syytä pitää kasvista loitolla.[1]
Kasvista valmistetaan hajuvettä ja Siperiassa siitä on valmistettu myös teetä. Kansanlääkinnässä kasvin lehtiä ja juuria on aikaisemmin käytetty matolääkkeenä, naistentauteihin, virtsanerityksen lisäämiseen ja vatsan vahvistamiseen.[1]
Mooseksenpalavapensas (Dictamnus albus) on voimakastuoksuinen kasvilaji. Se on myös perinteinen koristekasvi. Se on sukunsa ainoa laji.
Kasvi on saanut ainakin suomen- ja ruotsinkielisen ('Moses brinnande buske') nimensä siitä, että se erittää eteerisiä öljyjä, jotka syttyvät helposti palamaan. Tämä on yhdistetty Raamatun kertomukseen Mooseksesta ja palavasta pensaasta (2 Moos. 3:1-6). Todennäköisesti mooseksenpalavapensas ei kuitenkaan ole Raamatun kertomuksen laji, koska sitä ei tavata luonnonvaraisena Siinain alueella.
Dictamnus albus
Fraxinelle est le nom français du genre Dictamnus de plantes de la famille des Rutaceae, ne contenant qu'une seule espèce, Dictamnus albus. Elle est également connue sous le nom de buisson ardent. C'est une plante vivace du sud, du centre et de l'est de l'Europe, jusqu'au sud de la Sibérie, du centre de l'Asie, et d'Afrique du Nord. Elle est également présente en Alsace.
Plante d'environ 60 cm de haut. La couleur des fleurs peut aller du violet pâle au blanc. Elle est couramment utilisée dans les massifs en raison de son esthétique et de son parfum. Ses feuilles ressemblent à celles du frêne (genre Fraxinus).
Durant l'été la plante se couvre d'une substance inflammable, gluante et très parfumée. Si une flamme est approchée de la plante, ou lors de grande chaleur, celle-ci prend feu instantanément tout en produisant une vive lumière, d'où le surnom de buisson ardent. Elle apprécie les milieux ouverts dans les régions boisées.
Au XVIIIe siècle, Bertholon a étudié cette plante en apportant en montagne un générateur d'électricité statique, et en observant dans une chambre obscure ce qui se passait lorsqu'on apportait une étincelle près des étamines [2].
Certaines parties de la plante, particulièrement la racine réduite en poudre, pouvaient être utilisées. Elle avait pour réputation d’accroître la résistance au poison et de traiter les fièvres et certains symptômes liés à la peste. Elle était aussi utilisée pour traiter certains cas d'hystérie mais aussi d'épilepsie. Quant à la substance inflammable qui dégage un parfum citronné, elle aurait un pouvoir anti-inflammatoire. Enfin la plante était connue pour ses effets sur l'utérus, comme celui de déclencher les menstruations, bien qu'aujourd'hui ces usages soient généralement considérés comme obsolètes.
Les parties aériennes de la plante quant à elles étaient employées comme diurétique.
Aujourd'hui elle n'est plus que rarement utilisée, bien que son action sur l'estomac soit reconnue. L'infusion de feuilles de fraxinelle peut être utilisée pour combattre l'anxiété et la nervosité.
Gros plan sur les fleurs.
Spécimen photographié à Bauduen (France)
Fruit
albiflorus
Fleurs de Dictamnus albus
La plante entière.
Dictamnus albus en Allemagne
La fraxinelle peut servir de plante hôte pour les chenilles du machaon[4].
Dictamnus albus
Fraxinelle est le nom français du genre Dictamnus de plantes de la famille des Rutaceae, ne contenant qu'une seule espèce, Dictamnus albus. Elle est également connue sous le nom de buisson ardent. C'est une plante vivace du sud, du centre et de l'est de l'Europe, jusqu'au sud de la Sibérie, du centre de l'Asie, et d'Afrique du Nord. Elle est également présente en Alsace.
Běła drěwda (Dictamnus albus) je rostlina z monotypiskeho roda drěwda (Dictamnus) znutřka swójby rutowych rostlinow (Rutaceae).
Běła drěwda ma sćěhowacu warjetetu:
Běła drěwda je trajne zelo, kotrež docpěje wysokosć wot 60 hač 120 cm. Rostlina je kruta přećiwo zmjerzkej.
Rostlina sylnje wonje po citronje abo skoricy.
Stołpik je zrunany, njerozhałužkowany.
Błyšćace, swětłozelene łopjena su njeporowje pjerite z 3-5 (7-11) jejko-lancetojtymi, 5 hač 8 cm dołhimi, sćeńka zubatymi pjeroporami, transparentnje dypkate.
Kćěje wot meje hač junija. Běłe, róžojte abo lila kćenja su hwěžkojte, docpěja wot 4 hač 5 cm, maja ćěmne žiłki a steja w nakónčnej, zrunanej kići. Próškowe nitki su dołhe a zhibane. Krónowe łopješka su pjeć a docpěja dołhosć wot 2 hač 3 cm. Keluškowe łopješka su pjeć a docpěja dołhosć wot 6 hač 8 mm. Próškowe łopješka su dołhe.
Rosće na skalnych, kerčinatych zwisach, we swětłych, suchich lěsach a na lěsnych kromach. Ma radšo ćopłe, suche, zwjetša wapnite pódy.
Rostlina je w srjedźnej a južnej Europje rozšěrjena.
Běła drěwda (Dictamnus albus) je rostlina z monotypiskeho roda drěwda (Dictamnus) znutřka swójby rutowych rostlinow (Rutaceae).
Běła drěwda ma sćěhowacu warjetetu:
Purpurčerwjena drěwda (Dictamnus albus var. purpureus, syn. Dictamnus albus var. rubra) njese purpurróžojte kćenja z purpurčerwjenymi žiłkami.Il dittamo ( nome scientifico Dictamnus albus L., 1753) è una pianta perenne spontanea e aromatica appartenente alla famiglia delle Rutaceae ed è l'unica specie del genere Dictamnus.[1] Viene anche chiamato frassinella perché la forma delle sue foglie ricorda da vicino quella del frassino. In alternativa è parimenti usato il nome di limonella poiché le sue foglie, se sfregate, emanano un intenso profumo del tutto simile a quello del limone.
Il nome generico deriva da "Dikti" (nome di un monte dell'isola di Creta), e da "thamnos" (arbusto). Il dittamo è nominato da Baudelaire nella poesia Portrait.
Si tratta di un piccolo arbusto, latifoglie e caducifoglie, di 30–100 cm di altezza, fortemente aromatica e ricoperta di ghiandole secernenti sostanze irritanti per la pelle. La fioritura avviene normalmente tra maggio e giugno. I fiori, 4–5 cm di diametro, riuniti in un racemo apicale, hanno quattro petali rivolti verso l'alto ed uno verso il basso.
È una pianta presente in Europa, nelle zone temperate dell'Asia, in Siberia e in Caucaso.
In Italia è una pianta abbastanza rara: la si rinviene nei boschi assolati e aridi, a quota collinare, dove di solito prosperano querce e castagni. Vegeta tra radure e cespugli o ai margini dei sentieri, ed è diffusa negli habitat adatti di tutta la penisola italiana.[2]
È molto profumato e produce tanti oli essenziali. il dittamo bianco è un'erba officinale ed un'erba medicinale.
Una lirica di Giovanni Pascoli, tratta dalla raccolta Myricae, allude a proprietà emostatiche attribuitegli dalla medicina popolare.[3]
Nel libro "Il nome della rosa" di Umberto Eco frate Severino le definisce come piante che: "quando sono in fiore provocano ebrezza nei giardinieri che le toccano, come se avessero bevuto del vino."
Viene anche menzionato nel Giornalino di Gian Burrasca quando Gianburrasca, nascosto sotto la finestra in giardino, prepara uno scherzo alla zia Bettina facendole credere in una crescita improvvisa della pianta di dittamo da lei coltivata con tanta dedizione sul bordo esterno della finestra. Per simulare una rapida crescita, Giamburrasca si serve di un bastoncino infilato dal buco del vaso e legato al tronco della pianta. La zia Bettina, particolarmente impressionata dall'evento della rapidissima crescita della pianta, gli attribuisce un significato miracoloso, scorgendovi una manifestazione dello spirito del defunto e adorato Ferdinando, che le aveva regalato il dittamo alla sua festa.[4]
Nella saga di Harry Potter, l'essenza di dittamo, guarisce istantaneamente le bruciature e cicatrizza rapidamente tagli e abrasioni. Tre gocce su una ferita aperta sono in grado di fermare l'emorragia e creare uno strato sottile di pelle nuova.
Eneide, Libro XII
Qui la madre Venere, turbata dall'immeritato dolore
del figlio, colse sull'Ida cretese il dittamo,
stelo dalle rigogliose foglie e chiamato da fiori
purpurei;[....] e tutto il sangue
stagnò nella profonda ferita. [vv. 411-414 421-422]
Orlando Furioso, Canto XIX, Strofa XXII: "E ricordossi che passando avea veduta un'erba in una piaggia amena; fosse dittamo, o fosse panacea ..."
Il dittamo ( nome scientifico Dictamnus albus L., 1753) è una pianta perenne spontanea e aromatica appartenente alla famiglia delle Rutaceae ed è l'unica specie del genere Dictamnus. Viene anche chiamato frassinella perché la forma delle sue foglie ricorda da vicino quella del frassino. In alternativa è parimenti usato il nome di limonella poiché le sue foglie, se sfregate, emanano un intenso profumo del tutto simile a quello del limone.
Il nome generico deriva da "Dikti" (nome di un monte dell'isola di Creta), e da "thamnos" (arbusto). Il dittamo è nominato da Baudelaire nella poesia Portrait.
De vuurwerkplant of essenkruid (Dictamnus albus) is de enige soort uit het monotypische geslacht Dictamnus. De soort behoort tot de wijnruitfamilie (Rutaceae). De vaste plant komt van nature voor in de zuidelijke streken van Eurazië.
De plant wordt 40-80 cm hoog. Het fototoxische blad kan fotocontactallergie veroorzaken. Het blad lijkt wat op dat van de es (vandaar de naam essenkruid), is onevengeveerd en heeft zeven tot elf eironde, 5-8 cm lange, fijn getande blaadjes.
De vuurwerkplant bloeit in mei en juni met witte, roze of lila bloemen met lange meeldraden. De bloem ruikt naar een mengsel van vanille en citroen. De bloeiwijze is een tros. Tijdens de bloei produceert de plant zoveel etherische olie dat deze al op grote afstand geroken kan worden. Op extreem hete dagen kan de olie vlam vatten door de brandglaswerking op de druppeltjes etherische olie. Als het ook nog windstil is kunnen blauwe vlammetjes gezien worden. De verdampte etherische olie kan ook aangestoken worden, waarbij een spetterend vuurwerk ontstaat, waaraan de plant haar naam te danken heeft. Het brandend braambos in de Bijbel zou deze plant geweest kunnen zijn.
De vrucht is een vijfdelige doosvrucht. In elk deel zitten twee zaden. Als de vrucht rijp is knalt deze open en worden de twee zaden weggeslingerd. De 4 mm grote, zwarte zaden zijn peervormig.
De plant komt voor op droge, kalkhoudende, stikstofarme grond op warme plaatsen langs bossen en struikgewas.
De vuurwerkplant werd vanwege de heilzame werking ook geteeld. In de Renaissance kwam de plant al veel in tuinen voor. Tegenwoordig komt de plant nog maar weinig in de siertuin voor, vanwege de bijzondere eisen die de plant aan de groeiomstandigheden stelt.
De plant bevat etherische olie welke onder meer bestaat uit bergapteen, fraxinellon, thymolmethylether, pineen, anethol, estragol, myrceen, limoneen, cineol en alkaloïden als skimmianine, fagraine en dictamine. Verder komt saponine, bitterstof, anthocyaan en flavonglycoside voor.
Volgens de volksgeneeskunde zou de plant koortsverlagend en bacteriedodend zijn. Een tinctuur van de bloemen en bladeren werd tegen reuma gebruikt.
De wortelbast zou goed werken tegen wormen en malaria.
Illustratie uit: Thomé, Flora von
Deutschland, Österreich und der Schweiz
Vruchten
De mythische werking van de vuurwerkplant in de Medicina Antiqua, dertiende eeuw
De vuurwerkplant of essenkruid (Dictamnus albus) is de enige soort uit het monotypische geslacht Dictamnus. De soort behoort tot de wijnruitfamilie (Rutaceae). De vaste plant komt van nature voor in de zuidelijke streken van Eurazië.
De plant wordt 40-80 cm hoog. Het fototoxische blad kan fotocontactallergie veroorzaken. Het blad lijkt wat op dat van de es (vandaar de naam essenkruid), is onevengeveerd en heeft zeven tot elf eironde, 5-8 cm lange, fijn getande blaadjes.
De vuurwerkplant bloeit in mei en juni met witte, roze of lila bloemen met lange meeldraden. De bloem ruikt naar een mengsel van vanille en citroen. De bloeiwijze is een tros. Tijdens de bloei produceert de plant zoveel etherische olie dat deze al op grote afstand geroken kan worden. Op extreem hete dagen kan de olie vlam vatten door de brandglaswerking op de druppeltjes etherische olie. Als het ook nog windstil is kunnen blauwe vlammetjes gezien worden. De verdampte etherische olie kan ook aangestoken worden, waarbij een spetterend vuurwerk ontstaat, waaraan de plant haar naam te danken heeft. Het brandend braambos in de Bijbel zou deze plant geweest kunnen zijn.
De vrucht is een vijfdelige doosvrucht. In elk deel zitten twee zaden. Als de vrucht rijp is knalt deze open en worden de twee zaden weggeslingerd. De 4 mm grote, zwarte zaden zijn peervormig.
De plant komt voor op droge, kalkhoudende, stikstofarme grond op warme plaatsen langs bossen en struikgewas.
Dyptam jesionolistny (Dictamnus albus L.) – gatunek rośliny należący do rodziny rutowatych. W wielu krajach, również w Polsce jest uprawiany jako roślina ozdobna.
Występuje w stanie dzikim od południowej Europy po Syberię i północne rejony Chin[2]. Przez Polskę przebiega północna granica zasięgu dyptamu jesionolistnego. W ciągu ostatnich 100 lat podawanych było kilka miejsc występowania tej rośliny w Polsce: dolina Wisły między Włocławkiem a Świeciem, Przedgórze Sudeckie, Pogórze Śląskie (góra Tuł w gminie Goleszów), Wyżyna Śląska i Wyżyna Małopolska. Obecnie potwierdzone zostały tylko trzy stanowiska dyptamu w Polsce: rezerwat Kulin koło Włocławka, okolice Dąbrowy Górniczej oraz rejon Pińczowa.
Bylina o zdrewniałych pędach, hemikryptofit. Zimą zdrewniały nadziemny pęd obumiera, na wiosnę roślina wypuszcza nowy pęd[4]. Siedlisko: suche lasy i zarośla, wzgórza. Kwitnie od maja do lipca.
Roślina wydziela przez włoski gruczołowe dużo olejków eterycznych. W upalne i bezwietrzne dni po zbliżeniu płomienia olejki można zapalić powodując krótkotrwały, błękitny płomień, który nie niszczy rośliny[4][5].
Jest jedną z roślin żywicielskich larw motyla paź królowej[6].
Roślina objęta w Polsce ścisłą ochroną gatunkową. Kategorie zagrożenia gatunku:
Gatunek mrozoodporny, może być uprawiany w strefach 3-9[4]. Wymaga gleby głęboko uprawionej, piaszczysto-próchniczej, wapiennej o niedużej wilgotności oraz stanowisk słonecznych. Sadzi się go grupami lub pomiędzy krzewami ozdobnymi. Źle toleruje przesadzanie[10].
Opisany w Biblii gorejący krzew (zwanym też krzewem Mojżesza) utożsamiany bywa właśnie z dyptamem jesionolistnym, ponieważ jego olejki lotne mogą ulec zapaleniu[5][4]. Naukowcy odrzucają jednak taką możliwość. Rzeczywiście dyptam wydziela dużo palnych olejków (zwłaszcza podczas upałów), jednak nie zapalają się one samorzutnie, po podpaleniu powstają tylko krótkotrwałe płomyki nie uszkadzające rośliny[4]. Ponadto dyptam jesionolistny nie występuje ani w Egipcie, ani na Półwyspie Arabskim[11].
Wyciąg z dyptamu pojawił się w książce Harry Potter i Insygnia Śmierci jako eliksir zasklepiający rany.
Dyptam jesionolistny (Dictamnus albus L.) – gatunek rośliny należący do rodziny rutowatych. W wielu krajach, również w Polsce jest uprawiany jako roślina ozdobna.
Navadni jesenček (znanstveno ime Dictamnus albus) je rastlina iz družine rutičevk s pokončnim steblom, visokim do enega metra, na katerem so veliki rožnati cvetovi s petimi venčnimi listi, ki imajo temnovijolične žile. Združeni so v enostavna ali sestavljena socvetja. Tudi listi so sestavljeni z jajčastimi, priostrenimi lističi. Spominjajo na liste jesena, po čemer je rastlina dobila tudi ime.[2]
Steblo je gosto poraščeno s črnimi žlezami. Njihov izloček ima izrazit vonj po limoni, ob stiku s kožo pa na močnem soncu povzroča opekline, saj vsebuje fotosenzibilne strupe.[3][4]
Navadni jesenček je razširjen po večjem delu Južne, Srednje in Vzhodne Evrope prek Srednje Azije do Kitajske ter Ruskega Daljnega vzhoda. Ljudje so jo kot okrasno rastlino zanesli tudi v Severno Ameriko.[1][5] Kot toploljubna rastlina uspeva zlasti v submediteranskih delih Slovenije, bolj v notranjosti pa le na prisojnih kamnitih pobočjih.[4][2]
_(7982373365).jpg)
.JPG)
.jpg)
.jpg)
|url= (pomoč); |access-date= zahteva |url= (pomoč) Navadni jesenček (znanstveno ime Dictamnus albus) je rastlina iz družine rutičevk s pokončnim steblom, visokim do enega metra, na katerem so veliki rožnati cvetovi s petimi venčnimi listi, ki imajo temnovijolične žile. Združeni so v enostavna ali sestavljena socvetja. Tudi listi so sestavljeni z jajčastimi, priostrenimi lističi. Spominjajo na liste jesena, po čemer je rastlina dobila tudi ime.
Steblo je gosto poraščeno s črnimi žlezami. Njihov izloček ima izrazit vonj po limoni, ob stiku s kožo pa na močnem soncu povzroča opekline, saj vsebuje fotosenzibilne strupe.
Navadni jesenček je razširjen po večjem delu Južne, Srednje in Vzhodne Evrope prek Srednje Azije do Kitajske ter Ruskega Daljnega vzhoda. Ljudje so jo kot okrasno rastlino zanesli tudi v Severno Ameriko. Kot toploljubna rastlina uspeva zlasti v submediteranskih delih Slovenije, bolj v notranjosti pa le na prisojnih kamnitih pobočjih.
Moses brinnande buske (Dictamnus albus), även kallad diptam, är den enda arten i diktamnussläktet, som ingår i familjen vinruteväxter. Arten förekommer naturligt i tempererade områden i södra och centrala Europa, och österut till Himalaja och tempererade Asien. Växten odlas i Sverige som trädgårdsväxt.
Moses brinnande buske är en mångformig, upprätt flerårig ört eller halvbuske som blir 30 till 60 centimeter hög. Stjälkarna är mjukhåriga med mörka glandelkörtlar. Bladen är skaftlösa och sitter motsatta, parbladiga med 5 till 13 delblad, vilka är 3,5 till 10 centimeter långa och 1,2 till 3,7 centimeter breda, elliptiska till smalt äggrunda, sågtandade, spetsiga till utdraget spetsiga och mjukhåriga. Blommorna sitter en toppställd blomställning, som en klase, med stödblad intill varje blomskaft. Kronbladen blir cirka 3 centimeter långa, avlånga med en liten klo, de är vita till ljust rosa med mörkt rosa nerver. Ståndarna är utskjutande och klibbhåriga mot spetsen. Pistillen är nedåtböjd. Frukten är en vedartad, femflikig kapsel som blir cirka 2 centimeter lång och som mogen öppnar sig explosivt för att skjuta ut de 2 till 3 svarta fröna. Växten blommar under högsommaren.
Moses brinnande buske har fått sitt namn av att den avsöndrar en eterisk olja som vid varmt väder förgasas. Om detta sker snabbt nog, kan det på avstånd te sig som en rök. Den citrondoftande gasen är brännbar, och kan antändas genom att vätskedroppar fungerar som brännglas.[1] Växten skadas dock inte av elden.
Namnet "Moses brinnande buske" syftar på berättelsen om hur Gud sägs ha uppenbarat sig för Moses i en brinnande buske. Se andra Mosebokens tredje kapitel i Gamla testamentet.
Albiflorus – har vita kronblad med blekt rosa nerver.
Sortnamnen Purpureus och Roseus är egentligen inga sorter, utan syftar på den vanliga typen med rosa blommor.
Sortnamnen Purpureus och Roseus är egentligen inga sorter utan syftar på den vanliga typen med rosa blommor.
Wikimedia Commons har media som rör Moses brinnande buske.
Moses brinnande buske (Dictamnus albus), även kallad diptam, är den enda arten i diktamnussläktet, som ingår i familjen vinruteväxter. Arten förekommer naturligt i tempererade områden i södra och centrala Europa, och österut till Himalaja och tempererade Asien. Växten odlas i Sverige som trädgårdsväxt.
Moses brinnande buske är en mångformig, upprätt flerårig ört eller halvbuske som blir 30 till 60 centimeter hög. Stjälkarna är mjukhåriga med mörka glandelkörtlar. Bladen är skaftlösa och sitter motsatta, parbladiga med 5 till 13 delblad, vilka är 3,5 till 10 centimeter långa och 1,2 till 3,7 centimeter breda, elliptiska till smalt äggrunda, sågtandade, spetsiga till utdraget spetsiga och mjukhåriga. Blommorna sitter en toppställd blomställning, som en klase, med stödblad intill varje blomskaft. Kronbladen blir cirka 3 centimeter långa, avlånga med en liten klo, de är vita till ljust rosa med mörkt rosa nerver. Ståndarna är utskjutande och klibbhåriga mot spetsen. Pistillen är nedåtböjd. Frukten är en vedartad, femflikig kapsel som blir cirka 2 centimeter lång och som mogen öppnar sig explosivt för att skjuta ut de 2 till 3 svarta fröna. Växten blommar under högsommaren.
Moses brinnande buske har fått sitt namn av att den avsöndrar en eterisk olja som vid varmt väder förgasas. Om detta sker snabbt nog, kan det på avstånd te sig som en rök. Den citrondoftande gasen är brännbar, och kan antändas genom att vätskedroppar fungerar som brännglas. Växten skadas dock inte av elden.
Namnet "Moses brinnande buske" syftar på berättelsen om hur Gud sägs ha uppenbarat sig för Moses i en brinnande buske. Se andra Mosebokens tredje kapitel i Gamla testamentet.
Трав'яниста рослина 50-120 см заввишки, криптофіт. Кореневище коротке. Стебла прямі, поодинокі або розгалужені, розсіяно й коротко опушені, у нижній частині голі, з черговими непарнопірчастими листками. Листочків 7-9, шкірястих, довгасто-еліптичних, по краю дрібно-хрящуватопилчастих, 3-4 см завдовжки й 1-3 см завширшки. Суцвіття китицеподібне. Квітки зигоморфні, зібрані у багатоквіткові негусті китиці. Чашечка 5-роздільна, залозиста, неопадна. Пелюсток 5, пурпурових, дуже рідко білих, з темними фіолетовими прожилками, 2,6-2,8 см завдовжки. Плід — 5-лопатева коробочка. Насінини грушоподібні, чорні, блискучі.
Квітне у травні-липні, плодоносить у липні-серпні. Розмножується насінням.
Усі частини рослини містять алкалоїди диктамнін, фагарин, а також диктамнолактон, гіркі речовини, сапоніни, фурокумарини та ефірну олію.
В тиху сонячну погоду навколо квітучого ясенця скупчується багато випарів. Коли піднести запаленого сірника, вся рослина спалахує жовтими і синіми вогниками, проте залишається цілою. Зареєстровано чимало опіків шкіри на руках і ногах, загального отруєння у людей, які збирали ясенець для букетів. Цілком можливо, що леткі виділення служать для віднадження комах і травоїдних тварин для алелопатичного впливу на оточуючі рослини.[1]
Зарості термофільних чагарників на схилах, узлісся світлих дубових лісів, лучно-степові угруповання. В угрупованнях союзів Geranion sanguinei (кл. Trifolio-Geranietea), Prunion fruticosae (кл. Rhamno-Prunetea), Quercion pubescenti-petraeae, Aceri tatarici-Quercion(кл. Quercetea pubescenti-petraeae), рідше у степових угрупованнях кл. Festuco-Brometea. Мезоксерофіт, факультативний кальцефіл.
Трапляється спорадично, невеликими локальними популяціями від кількох десятків до кількох сотень особин. Популяції відносно стабільні, повночленні. Має високу насіннєву продуктивність. Зменшення чисельності в популяціях спостерігається лише в місцях з інтенсивним господарським використанням.
Безпосереднє знищення локалітетів унаслідок освоєння територій: створення кар'єрів, будівництво, лісові культури з інтродукованих видів, нерегульований випас, викошування та випалювання старики пізно навесні.
Південно-середньоєвропейський вид на північних та східних межах поширення. Середземномор'я, південь Середньої Європи. В Україні — на Подільській височині, Закарпатті, у Пн.-Зх. Причорномор'ї. Адміністративні регіони: Житомирський, Івано-Франківський, Тернопільський, Закарпатський, Чернівецький, Хмельницький, Вінницький, Одеський, Миколаївський.
Охороняють у ПЗ «Медобори», НПП «Подільські Товтри», РЛП «Дністровський каньйон», ряді заказників та пам'яток природи. Необхідно забезпечити моніторинг популяцій. Заборонено руйнування екотопів, збирання рослин і заготівля насіння. Вирощують у Національному ботанічному саду ім. М. М. Гришка НАН України, Кам'янець-Подільському ботанічному саду та ботанічному саду Львівського національного університету ім. І. Франка.
Декоративне. Під час цвітіння рослина викликає опіки шкіри.
Рослина неофіцинальна, втім застосовується в народній медицині. Для виготовлення ліків використовують траву (Herba Dictamni albi) і коріння ясенця (Radix Dictamni albi). Траву заготовляють під час цвітіння рослини, корені — восени, після дозрівання плодів. Збирати траву треба в гумових рукавицях, бо доторкання рослини до відкритих ділянок тіла спричинює дерматит (алергічна реакція настає через 10—15 годин), а в тяжчих випадках — опіки у вигляді водянистих пухирців. Перша допомога у випадку, якщо контакт відкритих ділянок тіла з ясенцем відбувся,— обмити водою уражені ділянки тіла в найближчі 30—40 хвилин після зіткнення з рослиною. Зібрану сировину розстилають тонким шаром на папері чи тканині й сушать у затінку на вільному повітрі або в провітрюваному приміщенні. Штучне сушіння проводять при температурі, не вищій за 35°. Готову сировину зберігають у добре закритих банках або бляшанках у сухому приміщенні.
Препарати ясенця підвищують діурез, заспокійливо діють на центральну нервову систему, виявляють еменагогічну, діафоретичну і глистогінну дію. Вони вважаються ефективним засобом для лікування циститів, пієлітів, нирковокам'яної хвороби і ревматизму, у випадку альго-олігоменореї, при епілепсії та істерії. Чай з трави ясенця (1 чайна ложка сировини на день) вживають при гарячкових станах (температурознижуючий ефект), а настойку з коріння — при гіпертонії. При зовнішьому застосуванні препарати ясенця є ефективним засобом при екземах, лишаях, розширенні вен, гніздовій плішивості та облисінні.
Внутрішньо застосовують:
Зовнішньо застосовують компреси, примочки з відвару коріння (готують, як у попередньому прописі).
У Грузії листки і квіти неопалимої купини вживають як сильну приправу до закусок. Таку присмаку називають ргвалі-цамалі.[2]
Квітка
Плід
Квітка ясенця білого
Квіти
Декоративний сорт з білими квітами
Dictamnus albus là một loài thực vật có hoa trong họ Cửu lý hương. Loài này được L. mô tả khoa học đầu tiên năm 1753.[3]
.JPG)
.jpg)
Dictamnus albus là một loài thực vật có hoa trong họ Cửu lý hương. Loài này được L. mô tả khoa học đầu tiên năm 1753.
Dictamnus albus L., 1753
Синонимы
Ясенец белый (лат. Dictamnus albus) — вид многолетних травянистых растений рода Ясенец (Dictamnus) семейства Рутовые (Rutaceae).
Другие русские названия — дикий бадьян[2], волкана, ясеник, бодан[3], ясенник, бадан[4], неопалимая купина.
Ареал вида охватывает материковую Европу, Ближний (без Аравийского полуострова) и Средний Восток, Среднюю Азию, Индию, Монголию и Китай. На территории России растение встречается в Восточной Сибири, на Алтае и Дальнем Востоке.[5]
Растёт в степях, среди кустарников, в светлых лесах.
Стебель более или менее курчаво пушистый, внизу всегда голый, 50—80 см высотой.
Листья непарноперистые с тремя-четырьмя, пятью-шестью парами мелких, на верхушке острых, пильчатых листочков.
Соцветие метельчато-кистевидное или кистевидное. Лепестки розовато-сиреневые, с пурпурными жилками, продолговатые, суженные в короткий ноготок.
Цветёт в июне — июле. Плоды созревают в июле — августе.
В корнях и листьях содержатся алкалоиды; выход их из листьев в фазе вегетации 0,28 %. Среди алкалоидов обнаружены скиммианин, диктамнин, тригонеллин. В надземной части растения содержатся холин, сапонины, эфирное масло. Выход эфирного масла из цветущих растений 0,09 %, из свежих зелёных листьев — 0,14—0,16 %. В состав эфирного масла входит анетол и метилхавикол.
Зелёные молодые части растения до цветения употребляются как пряность.
В народной медицине сок травы использовали для выведения бородавок; отвар корня — при поносе, как противоглистное и противолихорадочное средство, при эпилепсии, малярии, желтухе, ангиохолите; наружно — при чесотке, крапивнице, облысении; настой семян — как косметическое средство.
Вид Ясенец белый входит в род Ясенец (Dictamnus) семейства Рутовые (Rutaceae) порядка Сапиндоцветные (Sapindales).
Одно из народных названий ясенца белого — «неопалимая купина» — связано со способностью растения интенсивно выделять в атмосферу большое количество летучих веществ. Особенно это проявляется в тёплые безветренные дни, когда растение как бы окутано невидимым «облаком» фитонцидов. И если поднести к растению зажжённую спичку, то вокруг растения можно наблюдать мимолётное пламя. Это потому, что составные части летучих веществ горючи и дают вспышки огня[6].
Ясенец белый (лат. Dictamnus albus) — вид многолетних травянистых растений рода Ясенец (Dictamnus) семейства Рутовые (Rutaceae).
Другие русские названия — дикий бадьян, волкана, ясеник, бодан, ясенник, бадан, неопалимая купина.
白鲜属（学名：Dictamnus）是芸香科下的一个属，为多年生草本植物。该属共有6种，分布于欧洲和亚洲北部。[1]
这是一篇與植物相關的小作品。你可以通过编辑或修订扩充其内容。 .JPG)
ハクセン（白鮮、学名 : Dictamnus albus）はミカン科の多年草。かつては6種に分類されていたが、現在はすべて亜種の扱いになり、ハクセン属は1種のみからなる単型の属になっている。
東アジアからヨーロッパ南西部にかけての、比較的乾いた草原、灌木帯や、松林の下草などとして自生している。
草丈は40～80cmくらいで、全草にシキミに似た強い臭みがある。茎は直立し、葉は奇数羽状複葉で、小葉は長さ5cmくらいで、縁に細かい鋸歯がある。花は夏咲きで、数十輪からなる大きな総状花序で、五弁花は直径4cm、花穂の長さは30cmくらいになる。花の色は白か淡いピンクであるが、園芸種には、藤色や紅色のものもある。漢方では根皮を「白鮮皮（はくせんぴ）」といい、唐以降の書物に見られる。解毒や痒み止めなどに用いられていたが、現在はほとんど用いられない。ヨーロッパでは、皮膚病の薬や堕胎薬として用いられていた。現在では、花穂が立派なため、園芸植物としての改良が進んでいる。
初秋に成熟するタネを取り播きにし、3mmほど覆土する。市販のタネはあまり発芽がよくない。弱アルカリ性のやや乾いたところを好み、高温多湿に弱い。また、ごく小さい苗のうちでないと、移植ができない。
백선(白鮮, Dictamnus)은 운향과의 여러해살이 식물로, 북아프리카, 남유럽, 아시아 일대에 자생한다. 다른 이름으로 타오르는 덤불(burning bush)이 있으며, 쓰임새에 따라, 봉황삼 또는 봉삼으로도 잘 알려져 있다.
뿌리는 땅속에 있는 길고 굵직한 뿌리를 봉삼이라고 하며 귀한 약재로 쓴다. 줄기와 밑부분은 묵질화하는 경향이 있다. 잎은 어긋나게 달리고 5-9개의 작은 잎으로 이루어진 깃꼴겹잎이다. 작은 잎은 난형 또는 타원형이며 가장자리에 자잘한 톱니가 있다. 붉나무처럼 작은 잎 사이의 엽축에 날개가 발달하는 점이 특징이다. 꽃은 5-6월에 줄기 위쪽에 달리는 총상꽃차례에 연한 분홍색 꽃이 피어 올라간다. 꽃잎은 5장이고 보라색 줄무늬가 있다. 수술은 10개이고 암술은 1개이며 모두 꽃잎 밖으로 길게 벗어난다. 잎과 꽃차례와 꽃자루에 기름샘이 많아 약간 역겹기도한 독특한 냄새가 난다. 열매는 별모양의 삭과이다.[2]
백선이라는 약명에서 유래된 이름이다.
.JPG)
