Gesneriads

Ostrojowate (Gesneriaceae Dumort.) – rodzina roślin z rzędu jasnotowców (Lamiales). Obejmuje ponad 147 rodzajów z ok. 3460 gatunkami^[1]. Występują one głównie na obszarach tropikalnych i subtropikalnych, z centrum zróżnicowania w Afryce i na Madagaskarze. W południowej Europie tylko nieliczni przedstawiciele (6 gatunków górskich). W polskiej florze brak gatunków z tej rodziny. Wiele ostrojowatych to epifity i epility. Zasiedlają zwykle lasy deszczowe, ale rosną w różnych siedliskach, włączając w to piętro alpejskie w Himalajach i Andach. Wiele z nich jest uprawianych jako rośliny ozdobne, w klimacie umiarkowanym jako rośliny pokojowe i szklarniowe. Należy tu także wiele roślin wykorzystywanych leczniczo^[2]. Naukowa nazwa rodziny pochodzi od nazwiska botanika Konrada Gesnera – jednego z twórców botaniki systematycznej.

Morfologia

Pokrój

Rośliny zielne i krzewy, rzadziej liany i drzewa do 15 m wysokości^[2].

Liście

U roślin z podrodziny Didymocarpoideae zwykle rozwija się tylko jeden powiększony liścień (osiągać może ponad 1 m długości) i innych liści brak. U pozostałych grup liście zwykle są naprzeciwległe, czasem skrętoległe, okółkowe lub skupione w rozetę liściową. Blaszka liściowa pojedyncza, w różny sposób ząbkowana, ale rzadko głęboko wcinana, zwykle owłosiona^[2].

Kwiaty

Skupione parami w specyficznych kwiatostanach wierzchotkowych. Działki kielicha mogą być wolne, zrośnięte w rurkę, czasem dwuwargowe, mięsiste i barwne. Korona kwiatu zrosłopłatkowa, z dłuższą lub krótszą rurką. Kwiaty mają symetrię niemal promienistą do posiadających jedną płaszczyznę symetrii – kwiat grzbiecisty. Pręciki są dwa, czasem 4 lub rzadko 5. Zalążnia powstaje z dwóch owocolistków i zwykle jest jednokomorowa, ale może być górna, wpółdolna lub dolna. U nasady otoczona jest często dyskiem miodnikowym, czasem okazałym^[2].

Owoce

U roślin ze Starego Świata zwykle owocami są torebki od kulistawych po wydłużone, zwykle z licznymi, drobnymi nasionami. U roślin z Nowego Świata owoc zwykle jest mięsisty^[2].

Systematyka

Pozycja systematyczna rodziny według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)^[1]

jasnotowce

Plocospermataceae

Carlemanniaceae

Oleaceae oliwkowate

Tetrachondraceae

Peltantheraceae

Calceolariaceae

Gesneriaceae ostrojowate

Plantaginaceae babkowate

Scrophulariaceae trędownikowate

Stilbaceae

Byblidaceae byblisowate

Linderniaceae linderniowate

Pedaliaceae połapkowate, sezamowate

Martyniaceae

Acanthaceae akantowate

Bignoniaceae bignoniowate

Schlegeliaceae

Lentibulariaceae pływaczowate

Thomandersiaceae

Verbenaceae werbenowate

jasnotowate Lamiaceae

Mazaceae

Phrymaceae

paulowniowate Paulowniaceae

zarazowate Orobanchaceae

Wykaz rodzajów według Vascular plant families and genera (Kew Gardens)^[3]

Przypisy