Grążel (Nuphar Sm.) – rodzaj roślin należący do rodziny grzybieniowatych. Obejmuje co najmniej 18 gatunków[3] występujących na półkuli północnej. Najbardziej zróżnicowany jest w Ameryce Północnej, mniej w Europie i Azji. W Polsce występują dwa gatunki – grążel żółty i drobny[4].
Morfologia
- Pokrój
- Rośliny wodne (hydrofity). Rozgałęzione kłącza płożą się na dnie.
- Liście
- Dimorficzne. Liście o blaszkach pływających na powierzchni wody lub wznoszących się nad nią mają długie szypułki. Blaszka jest skórzasta, eliptyczna do owalnej, całobrzega, u nasady sercowate. Żyłki nerwacji drugiego rzędu widlasto rozchodzą się przy brzegu liścia. Liście podwodne o blaszce papierzastej i krótkich ogonkach, o kształcie owalnym do równowąskiego[5].
- Kwiaty
- Otwierają się tylko za dnia, pływają na powierzchni wody lub są nieco wzniesione nad wodę. Pąki kuliste. Podczas kwitnienia listki okwiatu nie rozpostarte, lecz prosto ku górze wzniesione. Działki kielicha okazałe, w liczbie 5–9 (rzadko do 12). Od zewnątrz zielonkawe, zielonożółte i żółte, w stanie dojrzałym czasem czerwono nabiegłe. Płatki korony liczne, żółte, znacznie mniejsze od działek, wyrastające spiralnie i podobne do pręcików. Pręciki żółte lub czerwono nabiegłe, o nitkach taśmowatych, podobnej długości do działek kielicha. Zalążnia kulista lub owalna, zrośnięta z wielu owocolistków, na szczycie ze spłaszczonym i siedzącym znamieniem[5][6].
- Owoce
- Jajowate, pływające na powierzchni wody aż do dojrzenia. Zawierają gładkie, jajowate nasiona o długości do 6 mm[5][6].
Systematyka
Klad bazalny w obrębie rodziny grzybieniowatych wyodrębniany w osobną. monotypową podrodzinę Nupharoideae Ito[1]. Najbliższej spokrewniony współczesny rodzaj to barklaja (Barclaya). Klasyfikacja taksonów w obrębie rodzaju jest bardzo kłopotliwa z powodu dużej zmienności morfologicznej przedstawicieli, łatwości hybrydyzacji i posiadania tej samej liczby chromosomów. Z analiz morfologicznych i genetycznych wynika, że w obrębie rodzaju dwie linie rozwojowe obejmują odrębnie gatunki ze Starego i Nowego Świata. Spośród gatunków północnoamerykańskich najbliżej spokrewnionym z grążelami eurazjatyckimi jest N. microphylla[7].
- Pozycja według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016)
Klad bazalny w obrębie rodziny grzybieniowatych[8]. Rodzina grzybieniowate należy do rzędu grzybieniowców (Nymphaeales Dumort.), stanowiącej drugie w kolejności po amborellowatych odgałęzienie w historii rozwoju okrytonasiennych[1].
- Pozycja w systemie Reveala (1999)
Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Piperopsida Bartl., podklasa Nymphaeidae J.W. Walker ex Takht., nadrząd Nymphaeanae Thorne ex Reveal, rząd grzybieniowce Dumort., podrząd Nymphaeineae Engl., rodzina grzybieniowate Nymphaeaceae Salisb., plemię Nuphareae Endl., rodzaj grążel (Nuphar Sm.)[9].
- Wykaz gatunków[3]
Przypisy
-
↑ a b c Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001–. [dostęp 2016-07-06].
-
↑ a b Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-10].
-
↑ a b Nuphar. W: The Plant List (2013). Version 1.1. [on-line]. [dostęp 2014-06-28].
-
↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
-
↑ a b c Nuphar Smith. W: Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2014-06-28].
-
↑ a b Fu Dezhi; Donald Padgett: Nuphar. W: Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2014-06-28].
-
↑ Padgett D.J., Les D.H., Crow G.E.. Phylogenetic relationships in Nuphar (Nymphaeaceae): evidence from morphology, chloroplast DNA, and nuclear ribosomal DNA. „Am. J. Bot.”. 86, 9, s. 1316-1324, 1999. PMID: 10487819.
-
↑ Thomas Borsch, Cornelia Löhne, John Wiersema: Phylogeny and evolutionary patterns in Nymphaeales: integrating genes, genomes and morphology (ang.). Taxon 57, 4, 2008. [dostęp 2009-03-04].
-
↑ Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Nuphar (ang.). The Compleat Botanica. [dostęp 2009-02-10].
