Entoloma serrulatum (Fr.) Hesler 1967

Saharusokas (Entoloma serrulatum) on kupera sinimusta rusokaslaji. Sen heltat ovat aluksi sinertävänvaaleat, vanhemmilla sienillä punertavansävyiset. Jalka on sinimusta tai siniharmaa. Sieni kasvaa ruohikkoniityillä, tienvarsilla ja muilla vastaavilla kohtalaisen yleisenä koko Suomessa.^[3]

Lähteet

Vos an lenga piemontèisa Për amprende a dovré 'l sistema dle parlà locaj ch'a varda sì.

Capel fin a 4 cm, da feltrà a scajos, da bleu nèir a gris bleu scur, dle vire chërpà dzora a un fond ciàir. Lamele bianche bluastre. Fil dentà, bleu nèir. Gamba àuta fin a 5 cm e larga fin a 0,5 cm, un pòch dël midem color. Odor aromàtich.

Ambient

A chërs ant ij pra naturaj e sota le latifeuje.

Comestibilità

A venta mai mangé un bolè trovà se un a l'é nen un bon conossidor dij bolè!
Sensa anteresse alimentar.

Arferiment bibliogràfich për chi a veul fé dj'arserche pì ancreuse

Entoloma serrulatum (Fr. : Fr.) Hesler

Aiuto per
la lettura Ayuda para
la lectura Help for
Reading Rintré ant
la Piòla Contaté
j'Aministrator Lìber për
Amprende Coression
ortogràfica Tastadura
piemontèisa Portaj
e Proget Agiut pr'ij
Contributor Travajòt
sempi

Dzwonkówka czarniawa (Entoloma serrulatum (Fr.) Hesler) – gatunek grzybów z rodziny dzwonkówkowatych (Entolomataceae)^[1].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Entoloma, Entolomataceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1818 r. Elias Fries, nadając mu nazwę Agaricus serrulatus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1967 r. Lexemuel Ray Hesler^[1].

Synonimów ma ponad 20. Niektóre z nich^[2]:

Nazwę polską zaproponował Władysław Wojewoda w 2003 r. Franciszek Błoński w 1890 r. opisywał ten gatunek pod nazwą rumieniaczek czarniawy, a Stanisław Chełchowski w 1899 r. jako rumieniak czarniawy^[3].

Morfologia

Kapelusz

Średnica 0,6-3,5 cm. Początkowo wypukły, potem kolejno stożkowatowypukły, płaskowypukły i rozpostarty. Brzeg pofalowany, początkowo podgięty, potem wyprostowany. Jest niehigrofaniczny, w stanie wilgotnym nieprzeźroczysty i nieprążkowany. Powierzchnia jednolicie ciemno-czarnawa, niebiesko-szara lub fioletowo-niebieska, u starszych okazów fiołkowo-brązowa z ciemnoniebieskimi włókienkami, wełnista, z wiekiem łuseczkowata, zwłaszcza na środku. W stanie suchym błyszcząca^[4].

Blaszki

W liczbie 20–40, z międzyblaszkami (l=1–7), średniogęste, zatokowato wycięte lub przyrośnięte, łukowate, rzadko brzuchate, piłkowane. Początkowo blado do ciemnoniebieskie, zwłaszcza przy brzegu, potem szarobrązowe. Ostrza czarnoniebieskie, silnie kontrastujące^[4].

Trzon

Wysokość 2–5 cm, grubość 1,5–4 mm, cylindryczny lub spłaszczony z podłużnym rowkiem, czasami z nabrzmiałą podstawą. Powierzchnia początkowo tej samej barwy co kapelusz, potem jaśniejsza, zielonkawo-oliwkowa lub brązowo-szara, pokryta ciemniejszymi, niebieskawymi i przylegającymi włókienkami, na wierzchołku czasami (rzadko) oprószona, przy podstawie biało filcowata^[4].

Miąższ

Kruchy, tej samej barwy co powierzchnia, z wyjątkiem bladej części wewnętrznej. Bez zapachu, lub o słabym fiołkowym, bez smaku, lub o nieprzyjemnym smaku^[4].

Cechy mikroskopijne

Zarodniki 9–11,5 –12 × 5–8 μm, w widoku z boku elipsoidalne, 5–7-kątowe. Podstawki 24–53 × 8–15 μm, 4-zarodnikowe, ze sprzążkami. Cheilocystydy 25–100 × 3,5–20 μm, cylindryczne lub maczugowate. Występują bardzo licznie, tworząc grubą, płoną warstwę wzdłuż krawędzi blaszek. Zawsze posiadają wewnątrzkomórkowy niebieski pigment. Strzępki skórki cylindryczne lub maczugowate, z końcowymi elementami o średnicy 8–40 μm. Strzępki skórki i górnej warstwy tramy zawierają wewnątrzkomórkowy niebieski pigment. W tramie czasami występują błyszczące granulki. Sprzążek brak^[4].

Występowanie i siedlisko

W Europie dzwonkówka czarniawa jest szeroko rozprzestrzeniona. Występuje od Hiszpanii po północne krańce Półwyspu Skandynawskiego, także na Islandii i na wyspach brytyjskich. Brak jej tylko w Europie Południowowschodniej. Podano jej występowanie również na Wyspach Kanaryjskich i w dwóch stanach USA (Kalifornia i Nowy Jork)^[5]. Według niektórych źródeł w Europie jest dość częsta, jej zasięg pionowy ciągnie się od poziomu morza po piętro halne^[4]. W literaturze naukowej podano kilka stanowisk na terenie Polski do 2003 r.^[3] Więcej stanowisk i nowszych, podaje internetowy atlas grzybów^[6]. W Polsce gatunek rzadki. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status R – gatunek potencjalnie zagrożony z powodu ograniczonego zasięgu geograficznego i małych obszarów siedliskowych^[7]. Znajduje się na listach gatunków zagrożonych także w Niemczech i Holandii^[3].

Owocniki rosną na ziemi, w lasach, zaroślach, parkach, przydrożach^[3], na słabo nawoźnych, półnaturalnych użytkach zielonych, na glebach wilgotnych i względnie suchych, torfowych lub gliniastych, kwaśnych do zasadowych. Pojawiają się w grupach od lipca do listopada^[4].

Przypisy