Cystodermella granulosa (Batsch) Harmaja 2002

Ziarnóweczka gruzełkowata (Cystodermella granulosa (Batsch) Harmaja) – gatunek grzybów należący do rodziny pieczarkowatych^[1].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Cystodermella, Agaricaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1783 r. Batsch nadając mu nazwę Agaricus granulosus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 2002 r. Harmaja^[1].

Ma 20 synonimów łacińskich. Niektóre z nich^[2]:

Nazwę polską zaproponował Władysław Wojewoda w 2003 r., wcześniej gatunek ten w polskim piśmiennictwie mykologicznym znany był pod nazwami: bedłka ziarnista i bedłka ziarnisto opylona^[3]. W atlasach grzybów opisywany był także jako ziarnówka gruzełkowata i ziarnówka rdzawoczerwona^[4].

Morfologia

Kapelusz

Średnica 1–5 cm, u młodych okazów półkulisty, później rozpostarty, czasami z tępym garbkiem. Na brzegu występują zwisające resztki białawej osłony. Skórka sucha, w kolorze od rdzawoczerwonego przez ceglastoczerwony do rdzawobrązowego, środek kapelusza przeważnie ciemniejszy. Pokryta jest drobnymi, łatwo ścierającymi się grudkami^[4]. Pod wpływem słońca (u okazów rosnących na miejscach oświetlonych) kolory blakną^[5].

Blaszki

Gęste szerokie (do 4 mm), do trzonu nieco przyrośnięte i zatokowato wykrojone. U młodych owocników białawe, z czasem białożółtawe^[4].

Trzon

Wysokość 3–8 cm, grubość do 4 mm, walcowaty. Ma rdzawy kolor. Pierścienia brak, występuje tylko strefa pierścieniowa. Powyżej tej strefy powierzchnia trzonu jest biało oprószona, poniżej pokryta łuskami i kosmkami^[4].

Miąższ

Białawy, o łagodnym smaku. Nie zmienia barwy po uszkodzeniu^[4].

Wysyp zarodników

Biały. Zarodniki eliptyczne, gładkie, nieamyloidalne, o rozmiarach 3,5–5 × 2–3 μm. Brak cystyd^[5].

Występowanie i siedlisko

Występuje w Ameryce Północnej i w Europie^[5]. W Polsce gatunek rzadki. Znajduje się na czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status R – potencjalnie zagrożony z powodu ograniczonego zasięgu geograficznego i małych obszarów siedliskowych^[6]. Znajduje się na czerwonej liście gatunków zagrożonych także w Niemczech^[3].

Grzyb naziemny. Rośnie w lasach iglastych i mieszanych, w trawie, wśród mchów, pojedynczo lub w nielicznych grupach^[4]. Owocniki pojawiają się od sierpnia do listopada^[3].

Znaczenie

Grzyb jadalny. Saprotrof^[4].

Gatunki podobne

• ziarnówka ochrowożółta (Cystoderma amianthinum). Jest większa i ma kapelusz jaśniejszy, w odcieniach żółtego koloru^[7].
• ziarnóweczka cynobrowa (Cystodermella cinnabarina). Jest większa, posiada pierścień (chociaż nietrwały) i jej trzon nie jest łuskowaty. Pewnym sprawdzianem są cystydy; u z. cynobrowej występują, u gruzełkowatej nie^[5].

Przypisy