Mleczaj wodnisty, mleczaj serwatkowy (Lactarius serifluus (DC.) Fr.) – gatunek grzybów należący do rodziny gołąbkowatych (Russulaceae)[1].
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Lactarius, Russulaceae, Russulales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1815 r. Augustin Pyramus de Candolle nadając mu nazwę Agaricus serifluus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1838 r. Elias Fries, przenosząc go do rodzaju Lactarius[1]. Synonimy naukowe[2]:
Po raz pierwszy nazwę polską (mleczaj serwatkowy) podała Alina Skirgiełło w 1998 r. Władysław Wojewoda w 2003 r. zaproponował inną nazwę – mleczaj wodnisty. Nawiązuje ona do wodnistego mleczka, podczas gdy nazwa A. Skirgiełło nawiązywała do serwatki[3].
Średnica 2-6 (9) cm, kształt początkowo płaski, potem płytko wklęsły, czasami z niewielkim garbkiem. Brzeg krótko podwinięty i szybko wyprostowujący się, u starszych okazów nieco falisty. Powierzchnia podczas wilgotnej pogody lepka i matowa, u starszych okazów drobno brodawkowana. Barwa ciemna: czerwonobrązowa w, lub czarniawobrązowa, u starszych okazów blaknąca do nieco oliwkowej. Brak pręgowania[4] (co najwyżej widoczne jest ono tylko na krawędzi brzegu)[5].
Wysokość 3-8 cm, grubość 0,4-1,2 cm, kształt cylindryczny, początkowo pełny, później pusty. Powierzchnia gładka, u młodych okazów cynamonowożólta, u starszych coraz bardziej czerwonobrązowa, u podstawy ciemniejsza[4].
Przyrośnięte lub krótko zbiegające, gęste, z międzyblaszkami, niektóre rozwidlone. Początkowo są żółtawe z cielistym odcieniem, później cielistorude[4].
Cienki, w kapeluszu o barwie od jasnocytrynowej do brudnoochrowej, w trzonie rudawy. Smak nieprzyjemny, zapach przypominający pluskwiaki. Mleczko jest wodnisto-białe, początkowo wydziela się obficie. Nie zmienia barwy, smak ma łagodny[4].
Wysyp zarodników jasnożółtawy. Zarodniki niemal kuliste, o rozmiarach 7,5-9 × 7-8 μm. Powierzchnia z licznymi i dość dużymi brodawkami połączonymi łącznikami tworzącymi gęstą siateczkę. Podstawki o rozmiarach 36-42 × 8-10 μm. Charakterystyczną cechą są cystydy – nie są one wrzecionowate, jak u innych mleczajów, lecz mają kształt pęcherzykowato-gruszkowaty[4].
Występuje w Europie, Ameryce Północnej i Japonii[6]. W polskim piśmiennictwie mykologicznym opisano wiele jego stanowisk[3].
Rośnie na ziemi w lasach liściastych i mieszanych, głównie w grądach i buczynach. Pojawia się od lipca do października[4]. Najczęściej rośnie pod grabami, bukami i dębami[7].
Mleczaj wodnisty, mleczaj serwatkowy (Lactarius serifluus (DC.) Fr.) – gatunek grzybów należący do rodziny gołąbkowatych (Russulaceae).
