Norway Spruce

Dana (Picea abies (L.) H.Karst) – to je wiedno zeloné drzéwiã z rodzëznë sosnowatëch (Pinaceae). Na Kaszëbach òna je sadzoné colemało z chójkama - miészóne bòrë. Małô wëstrojonô dana to je gòdowé drzéwkò.

Lëteratura

• Przewodnik do rozpoznawania roślin i zwierząt na wycieczce / tekst Ute E. Zimmer, Alfred Handel ; oprac. całości Wilhelm i Dorothee Eisenreich ; [przekł. Ewa Rachańska, Piotr Kreyser] Warszawa : Multico, 1996, s. 46.

Bùtnowé lënczi

[1]

Eglė (lietovėškā (b.k.): Paprastoji eglė, luotīnėškā: Picea abies) ī spīglėnis medis. Ožaug aple 30–40 m augoma, 70–100 cm lėimenė skersmenė. Aukštiausė žėnuoma Lietovuos eglė (46 m) auga Prėinu šėlė. Medė vainėks tonkos īr, skujā ī smolkūs, tomsūs.

Lietovuo eglė īr ontros vagol gausoma medis, pu pošėis. Īpatingā gausoma eglīnu ī Žemaitėjuo. Miegst derlinga, sonkė, vilgšna dėrva.

Ėš eglės medėinas gamėnamė baldā, rakondā, mozėkas ėnstromentā, puopėrios, būdavuojamė nomā. Eglakojės sīkēs kratuomas kāp krāks.

Eglė žėnuoma kāp raganu, laumiu, velniū medis, vėsuokiu dūšiu būsts. Da ė daba eglašakēs ruodoms kel's ė nabašninka truoba. Eglė tonkiausē dabėnama kāp Kaliedu eglotė.

Aplė kituokės eglės veiziekat: eglės.

D'Fiicht oder Ficht (Picea abies) ass en Nolebam aus der Famill vun de Pinacea vun der Gattung Picea (Fiichten).

Fiichte gi gewéinlech 35-40 Meter héich, méi seele bis zu 60 m. De Stamm huet en Duerchmiesser vu gewéinlech net méi wéi 1.5 m. Si kënnen 300-400 Joer al ginn, méi rar bis zu 500 Joer. 2008 gouf a Schweden allerdéngs eng Fiicht entdeckt, déi ëm déi 8.000 Joer al ass^[1].

D'Fiicht kënnt praktesch a ganz Europa vir, vun den Alpe bis a Lappland, am Balkan, an a Russland. Am Oste geet se lues a lues an déi sibiresch Fiicht (Picea obovata) iwwer.

Se wiisst als jonke Bam zimmlech séier, dacks mat Schëtz vun iwwer engem Meter, bis op eng Héicht vun ongeféier 20 Meter. Duerno geet de Wuesstem méi lues. Wéinst hirer gudder Masseleeschtung, plazeweis dräimol mol méi wéi d'Bichen, a well d'Holz fir vill Zwecker gebraucht ka ginn, gouf se am Laf vun der Zäit wäit iwwer déi Gebidder, an deenen se natierlech virkënnt ugebaut. Dat ass de Fall fir West- an Nordwestdäitschland, zu Lëtzebuerg virun allem am Éislek, an an der Belsch an a Frankräich an den Ardennen. Do huet se op ville Plazen déi Holzaarten, déi natierlech do wuesse verdriwwen.

D'iewescht Bamgrenz vun der Fiicht, läit am Schwarzwald bei 1.400 m, am bayresche Wald bei 1.300, an an den Alpen tëscht 1.600 an 1.800 m.

D'Fiicht zu Lëtzebuerg

Zu Lëtzebuerg goufen déi éischt Fiichten 1772 an der "Schälheck" (Gemeng Biissen) ugeplanzt. Si goufen 1877 ëmgehaen.^[2] Aner fréi Uplanzunge gouf et zu Holzem (1825), Reisduerf (1827) an Holz (1831.)^[3]

Eis Virfahren hunn d'Fiicht (op Däitsch: "Fichte") mat der "Tanne", déi hinne grad sou onbekannt war wéi d'Fiicht, verwiesselt a si deemno op Lëtzebuergesch "Dänn" oder "Dännebam" genannt. D'Fiicht dréit dann och logescherweis "Dännenzapen".^[4]

D'Fiicht war an der Zäit den typesche lëtzebuergesche Chrëschtbeemchen. Fiichtenholz ass an de Minettsgalerië fir ofzestäipe benotzt ginn, nieft anerem "Dännenholz": katzeg Dänn (Kiefer), Wäissdänn oder Bichendänn (Weißtanne, Edeltanne, Silbertanne), Meläs (Lärche).^[5]

• Schëtz

• Weiblech Bléi

• Fiichtenzap

• Schuel

Referenzen

1. ↑ Oldest Living Tree Found in Sweden; Actualité> Le doyen des arbres: un épicéa vieux de près de 8000 ans
2. ↑ Modert, Paul (1982): Von der Nadelholz-Kultur im Luxemburger Land. Letzeburger Bauerekalenner, 34: 143-153.
3. ↑ J.H.G. Krombach (1875): Flore du Grand-Duché de Luxembourg. Plantes phanérogames. Luxembourg, J. Joris, 564 p. (cf. S. 423).
4. ↑ Klees, Henri (1994): Luxemburger Pflanzennamen, 3. Auflage. Institut grand-ducal, Section linguistique: XIV, 182 p. (cf. S. 24).
5. ↑ Lenz, Louis (1997): Der Luxemburger Bergmann in seiner Arbeitswelt im lothringisch-luxemburgischen Minettegebiet. De Minettsdapp, Kultur am Süden, a.s.b.l., 153 p. (cf. S. 86).

Um Spaweck

Commons: Picea abies – Biller, Videoen oder Audiodateien

Järgeline kuz' vai Evropine kuz' (latin.: Picea abies) om pu, kuz'-heimon tipine levitadud erik.

Kazvab Pohjoižes i Päivnouzmaižes Evropas kaikjal, mugažo Evropan keskuzpalan vaiše mägil. Mecan üks' päižiš erikoišpäi.

Ištutadas pöudoiden röunšoiduikš, ottas kävutamižhe dekorativižes sadunkazvatuses, sädihe kul'turižen kuzen sadoid suguid. Pumaterialad kuzespäi oma avaros kävutadud tegimištos. Ottas ehtmätomid käbuid zell'torhudeks. Vero om olmas čomitada kuzid («dölk») Raštvoile i Udele Vodele, hristanuskondan maiš päpaloin.

Homaičendad

Picea abies (лат. Picea abies) – Pinaceae семьяысь Европаын будӥсь кыз. Ӝуждалаез ог 35–55 м, модослэн диаметрез 1-1.5 м.

Ol Picea abies (in Bergamàsch: Peghér o Peghéra 'n Al Brembana, Paghér o Paghéra 'n Al Seriana o Pighér o Pighéra; en Bresà: Paghér^[1]; in Insübregh: Pescia, u Pesc ), l'è öna Gimnosperma de la faméa di Pinaceae, l'è öna pianta de prim ùrden, cioè ólta fina a 40 - 50 méter, che la é da l'Euròpa del nòrd e da l'Euròpa orientàl e la crès selvàdega in di montagne de sólet da i 900 méter a i 1.900 ma la pöl rià fina a i 2.300 méter.

Fòie

I fòie, come 'n quase töte i Gimnospèrme, i è di gógie, lónghe da 1,5 fina a 3 ghèi, érde scüre, i spóns, i è tacade öna per öna sö i ramècc, metide in manèra radiàl isè de cuarcià zó bé töt ol ramèt e 'ndóe i se tàca gh'è sèmper öna séa picinina.

Fiùr

Ol paghèr l'è monòich, cioè 'l gh'à i fiùr dóma mas·cc e di fiùr dóma fèmina sö la stèsa pianta. Piö che de fiùr mas·cc gh'è de parlà de 'nfiurescènsa mas·cc, ön insèma de tace fiùr mas·cc. La 'nfiurescenza del paghèr l'è ü còno a furma de öf che 'l crès sö la pónta di ram de ün an, l'è lónch 1 ghèl e prima l'è rós pò l'diènta zalt.

I 'nfiurescènse fèmina i crès invece sö töt ol ramèt e prima i varda 'n sö, pò de manimà che i marüda i se ulta 'n zó, i pènt e i diènta de lègn: i è i pigne, lónghe fina 15 ghèi, in del Paghér i trèca zó da la pianta töte 'ntréghe.

Somésa

I Gimnospèrme i gh'à mia i fröcc, ma i fà dóma la somésa che l'è dèt in de la pigna.

L'Àes

Ol Paghèr l'è mia de confónt col Àes, ol Abiès alba, ach se 'mpó i ghe sömèa, e gnà con töcc i paghér e àes ornamentài.

Sinònim

• Pinus abies L.
• Pinus excelsa Lam.
• Abies picea Mill.
• Picea excelsa Link
• Picea vulgaris Link
• Picea alpestris Stein
• Picea montana Schur
• Picea rubra A.Dietr.
• Picea obovata Ledeb.

Riferimèncc

1. ↑ Giovan Battista Melchiori, "Vocabolario bresciano - italiano", 1817, [1]; scaricàbil per entréch ché: [2] (rist. anast. del Giornale di Brescia, 1985)

Pisya (Picea abies) nisqaqa huk Iwrupapi wiñaq llat'an muruyuq sach'am.

Hawa t'inkikuna

• Commons nisqaqa multimidya kapuyninkunayuqmi kay hawa: Pisya.

• Wikispecies nisqaqa qillqasqa p'anqayuqmi kay hawa: Pisya

Wšedny škrjok (Picea abies) jo bom ze swójźby chójcowych rostlinow (Pinaceae).

Wopis

Wšedny škrjok jo bom, kótaryž dośěgnjo wusokosć wót 50 m.

Škóra jo cerwjenobruna.

Krona jo kjaglojta a jegły su pśecejzelene, styrigranite, błyšćece zelene, pšoste, wótstojecy ku kuždym bokam a dośěgnu dłujkosć wót 1 až 2,5 cm.

Gałuzy zu pó wótpadanju šyškow gropne.

Kwiśonki

Kwiśo wót apryla až junija, pśi comž to w starstwje wót 30 až 60 lět zachopina. Žeński kwiśonkowy stołk jo cerwjenojty, mjaztym až młode muski kwiśonkowy stołk jo cerwjeny.

Šyški

Wisece šyški dośěgnu dłujkosć wót 10 až 15 cm a ako cełk wótpada.

Stojnišćo

Rosćo w pśiroźe we wusokosćach wót wušej až 800 m a jo cesty lěsniski bom. Ma lubjej skerjej włožne zemje na chłodnych, powětšowłožnych, zymozymnych stronach. Źinsa jo pśez sajźenje daloko rozšyrjona a narownujo druge družyny bomow.

Rozšyrjenje

Rostlina jo w pódpołnocnej a srjejźnej Europje rozšyrjona.

Wužywanje

• Bom

• Zymička

• Njezdrjała šyška wšednego škrjoka (Picea abies)

• Picea abies - Museum specimen

Nožki

1. ↑ Starosta: Dolnoserbsko-nimski słownik, Niedersorbisch-deutsches Wörterbuch, Bautzen 1999, ISBN 3-7420-1096-4, bok 494
2. ↑ W internetowem słowniku: Fichte

Žrědła

• Schauer - Caspari: Pflanzenführer für unterwegs, ISBN 978-3-8354-0354-3, 2. nakład, 2008, strona 428 (nim.)
• Spohn, Aichele, Golte-Bechtle, Spohn: Was blüht denn da? Kosmos Naturführer (2008), ISBN 978-3-440-11379-0, strona 390 (nim.)

Η ερυθρελάτη (επιστημονική ονομασία Picea abies) είναι ένα είδος αειθαλούς κωνοφόρου δέντρου, ιθαγενούς της Ευρώπης, που αποκαλείται και νορβηγικό έλατο. Ονομάζεται ερυθρελάτη ή κόκκινο έλατο λόγω των κλαδίσκων (νεαρών κλαδιών) που έχουν κοκκινωπή απόχρωση^[1].

Έχει ίσιο κορμό, κλαδιά σε σπόνδυλους και πυραμιδοειδή κόμη. Ξεχωρίζει αμέσως από τους κρεμαστούς κυλινδρικούς κώνους της, ενώ οι κώνοι του έλατου είναι όρθιοι, σαν κηροπήγια. Οι βελόνες της μοιάζουν με αυτές της ελάτης, είναι όμως πιο λεπτές με τετραγωνική τομή και πέφτουν εύκολα, αφήνοντας στη θέση τους μικρές προεξοχές, που δίνουν χαρακτηριστικό, τραχύ σχήμα στα κλαδιά. Τα κουκουνάρια είναι στενόμακρα, σαν της ελάτης αλλά πιο μικρά, με μήκος 10 με 15 εκατοστά. Γέρνουν προς τα κάτω και πέφτουν από το δέντρο ολόκληρα, χωρίς να απολεπίζονται, αφού πρώτα αδειάσουν τους σπόρους τους. Φτάνει σε ύψος τα 65 μέτρα. Η οροσειρά της Ροδόπης -και, ειδικά, η ελληνική Ροδόπη- είναι η νοτιότερη περιοχή της Ευρώπης όπου φυτρώνει αυτό το δέντρο, το οποίο βορειότερα σχηματίζει μεγάλα δάση, ως τη Ρωσία και τη Σκανδιναβία.

Eίναι είδος κοινό στην Ευρώπη, αλλά στην Ελλάδα απαντά μόνο στην οροσειρά της Ροδόπης, η οποία αποτελεί και το νοτιότερο όριο της εξάπλωσής της. Η ερυθρελάτη είναι είδος με ευρεία γεωγραφική εξάπλωση, κυρίως στην υπαλπική ζώνη της Κεντρικής Ευρώπης και στην υποαρκτική περιοχή της Σκανδιναβίας. Έχει, ωστόσο, χρησιμοποιηθεί ευρύτατα και εκτός της φυσικής ζώνης εξάπλωσής της, για αντικατάσταση δασών οξιάς και μικτών πλατύφυλλων δασών, λόγω της ικανότητας που έχει να παράγει ξύλο σε μεγάλη ποσότητα και με μεγάλη αναλογία τεχνικού ξύλου. Τα δάση της ερυθρελάτης στη Ροδόπη αποτελούν το νοτιότερο όριο εξάπλωσης του είδους. Στο βόρειο άκρο του Νομού Δράμας, στην περιοχή της Ελατιάς, κατά μήκος των ελληνοβουλγαρικών συνόρων, απαντά το μοναδικό στην Ελλάδα αμιγές δάσος ερυθρελάτης, γνωστό ως δάσος της Ελατιάς (ή Καρά Ντερέ), το οποίο συνθέτει ένα τοπίο που παραπέμπει σε αντίστοιχα της Βόρειας Ευρώπης. Επίσης, στο βορειοανατολικό άκρο του Νομού Δράμας, κάτω από την ψηλότερη κορυφή της Κεντρικής Ροδόπης, στα 1.953 μέτρα, βρίσκεται ένα από τα ομορφότερα μικτά δάση οξιάς με ελάτη και ερυθρελάτη και ένα από τα πιο αδιατάρακτα φυσικά, δασικά οικοσυστήματα της Ευρώπης, με μέγιστο οικολογικό ενδιαφέρον, γνωστό ως «Παρθένο Δάσος του Φρακτού»^[2].

Το ξύλο της ερυθρελάτης δίνει τη λεγόμενη "σουηδική ξυλεία"^[3].

Παραπομπές

Πηγές

• Ερυθρελάτη Δασολογικός Σύλλογος Τρικάλων
• Καλλιστώ - Κεντρική Ροδόπη
• Picea abies

Е́лка (лац. Picea abies) — агульнавядомае, шырока распаўсюджанае дрэва 30—35 м вышыні з конусападобнай каронай і цёмна-зялёнай кароткай чатырохграннай ігліцай. Сьпелыя гузы буйныя, бурыя, якія зьвісаюць.

Квітнее ў траўні, насеньне сьпее ўвосень, расьсейваецца ў канцы зімы наступнага году. Расьце па ўсёй Беларусі, але пераважна ў паўночнай і цэнтральнай яе частках. У паўднёвай частцы (у Палесьсі) сустракаецца рэдка. У ігліцы ўтрымліваецца этэрны алей, вітамін З, дубільныя рэчывы, смала, мінэральныя солі. У паветры яловых лясоў шмат азону. Ігліца валодае мачагонным, потагонным, жоўцегонным, проціцынготным дзеяньнем. Пары воднага адвару елкі зьяўляюцца дэзынфіцыруючым і сродкам да палягчэньня дыханьня.

Літаратура

• Пераход В. І. Яловая «рамень» Горацкай лясной дачы. / С. Плаўнік // Наш Край : штомесячнік Цэнтральнага Бюро Краязнаўства пры Інстытуце Беларускай Культуры. — Менск: чэрвень—ліпень 1926. — № 8—9 (11—12). — С. 19—25.

Вонкавыя спасылкі

— сховішча мультымэдыйных матэрыялаў

Миян кӧз (лат. Picea abies) – быдмассэзлӧн пожум котырись кӧз увтырын торья вид. Кӧзыс быдмӧ 35–55 метра вылына да овлӧ 1-1.5 метра кыза диаметрын. Кӧз пантасьӧ Европаын.